2:3

Li rajom ch’oolej

Dallin H. Oaks

Re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol

Re taaruuq taqataw li qeechanihom re junelik, taawanq rajom qach’ool chi k’anjelak re xk’ulb’al li na’ajman ru re wank jo’ li ani wan chi junelik.

Nawaj aatinak chirix li rajom qach’ool. Nawoyb’eni naq chiqajunil taqatz’il rix li qach’ool re xk’eeb’al k’a’ru tz’aqal naqaj ut chan ru naq tusub’anb’il li k’a’ru aajel ru choq’ qe.

Li rajom qach’ool naxb’eresi li naqak’e jo’ xb’eenil sa’ li qayu’am, ut li naqak’e jo’ xb’eenil naxb’eresi k’a’ru naqasik’ ru, ut li naqasik’ ru naxb’eresi li qab’aanuhom. Eb’ li rajom li qach’ool li neke’qak’e chi uxmank neke’xb’eresi li qajalajik, li qachaab’ilal, ut li nokowulak wi’.

Xb’een tin’aatinaq chirix li ajb’il xb’aan li qak’ihal laa’o. Jo’ ruchich’och’il winq ut ixq wan li aajel ru choq’ qe. Eb’ li ajom a’an neke’xb’eresiheb’ li b’e naqasik’ ru ut eb’ li qab’aanuhom. Tink’ut oxib’ chi na’leb’ li neke’xk’ut chan ru naq nokonumta sa’ xb’eeneb’ li ajom a’an rik’in jalan chik li ajom li aajel wi’chik ru choq’ qe.

Xb’een, li tzekank. Aajel ru li tzakemq, a’b’an chiru jun k’amok naru toonumtaaq sa’ xb’een li ajom a’an wi naqaj xkuyb’al qasa’ mas wi’chik chiru tzekank.

Xkab’, li muheb’aal. Naq kab’laju chihab’ wan chaq qe, xinkanab’ inmuheb’aal xb’aan naq xwaj kanaak sa’ li k’iche’ chiru jun q’ojyin re xtz’aqob’resinkil ru jun inteneb’ankil jo’ Niño Explorador. Wochb’een wiib’ oxib’ chik li ch’ajom, xqakanab’ li qachaab’il muheb’aal t’ikr ut xqayal xyiib’ankil jun ch’ina muheb’aal ut ch’aat rik’in li natawman sa’ k’iche’.

Rox, li wark. Li ajom a’in naru ajwi’ chi q’axe’k ru rik’in jalan chik ajom aajel wi’chik ru. Jo’ saaj aj teep aj pleet sa’ li Guardia Nacional Utah, kintaw inna’leb’ chirix a’in rik’in jun aj jolominel.

Sa’ xtiklajik li Guerra Coreana, jun ch’uut aj puub’ aj Richfield, Utah ke’b’oq’e toj sa’ li pleet. Ke’wan 40 chi winq aj Mormon sa’ li ch’uut a’in li jolominb’il xb’aan li capitan aj Ray Cox. Chirix naq ke’xkawresi rib’ ut ke’xk’ul xkomon chik li winq, ke’taqlaak Corea, b’ar wi’ ke’pleetik chi kaw. Sa’ jun li pleet, ki’ajman naq te’xpleeti jun nimla ch’uut, numenaq jun cient chi aj pleet, li kok’ aj xsa’ ke’xsach chi junajwa jun ch’uut aj puub’.

K’a’ru naxye li na’leb’ a’in chirix numtaak sa’ xb’een li wark? Sa’ jun li q’ojyin, naq eb’ laj pleet reheb’ aj xik’ ilonel ke’xq’axeb’ ru li xb’eenil aj pleet ut yookeb’ chi numtaak sa’ xb’eeneb’ laj puub’ li wankeb’ chirix, li capitan ak kixnumsi li linea telefonica toj chi sa’ xmuheb’aal t’ikr ut kixpatz’ naq eb’ laj k’aak’alenel te’xb’oq rajlal hoor chiru chixjunil li q’ojyin. Chi jo’kan naq ke’kana chi aj’ookeb’ ru, a’ut laj Cox yoo ajwi’ chi ajk k’iila sut. “Chan ru naq kab’aanu a’an?” chankin re. Lix sumehom naxk’ut li wankilal li nachal xb’aan numtaak sa’ xb’een jun ajom.

“Kinnaw naq wi tinsutq’iiq raj sa’ wochoch, tinwileb’ ru xna’ xyuwa’eb’ li winq sa’ xb’e li qach’ina tenamit, ut ink’a’ kiwaj raj rilb’al xna’ xyuwa’ wi ta li ralal ink’a’ taasutq’iiq xmaak inmajelal laa’in jo’ aj jolominel re.”¹

A’in naxk’ut xnimal xwankil li numtaak sa’ xb’een jun ajom sa’ li naqasik’ ru ut li naqab’aanu! Nim xwankil a’in choq’ re chixjunileb’ li neke’ilok reheb’ jalan chik li kristiaan—eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej, eb’ laj jolominel sa’ li Iglees, ut eb’ laj k’utunel!

Jo’kan ajwi’, eq’la chaq chirix naq ink’a’ mas kiwar chiru li q’ojyin a’an, li capitan aj Cox kixjolomiheb’ li winq sa’ xxikikeb’ chixpleetinkileb’ laj pleet li ke’chal chiru li q’ojyin. Ke’xchap 800 chi aj preex ut ka’ajwi’ wiib’ li winq ke’toch’e’. Laj Cox kinawe’ ru xb’aan xkawilal xch’ool, ut lix ch’uut ke’xk’ul jun nimla b’antioxink xb’aan li ke’xb’aanu. Ut, jo’eb’ lix saaj aj pleet laj Heleman (chi’ilmanq Alma 57:25–26), chixjunileb’ ke’sutq’i sa’ rochocheb’.²

Wankeb’ sa’ lix Hu laj Mormon k’iila na’leb’ chirix li rajom ch’oolej.

Chiru k’iila hoor ki’elajin laj Enos chiru li Qaawa’, toja’ naq kiyehe’ re naq kuyb’il lix maak. Toja’ naq “ki’ok chireek’ankil ratawom choq’ re lix chaab’ilaleb’ li ras riitz’in” (Enos 1:9). A’an kixtz’iib’a, “Ut … chirix naq kintijok ut kink’anjelak chi yalb’il anchal inq’e, li Qaawa’ kixye we: Laa’in tink’e aawe jo’ chanru aawajom, sa’ xk’ab’a’ laa paab’aal” (raqal 12). K’ehomaq reetal li oxib’ chi na’leb’ ke’ajman ru naq maji’ ki’osob’tesiik: li ajok, li k’anjelak, ut li paab’ank.

Sa’ li raatin chirix li paab’aal, laj Alma naxk’ut naq li paab’aal naru natikla wi “yal ta naru chiqu rajb’al paab’ank,” ut wi “taqakanab’ chi k’anjelak qik’in li qajom a’in” (Alma 32:27).

Jun chik chaab’il na’leb’ chirix li rajom qach’ool, jun li tento taqaj chi anchal qach’ool, nak’utman sa’ li kixk’ul li rey aj Lamanita naq kitzole’ xb’aan li misioneer aj Aaron. Naq kiwulak li raatin laj Aaron chiru, li rey kixpatz’, “K’a’ru tinb’aanu re taaruuq tinyo’laaq rik’in li Dios” ut “re tink’ul li junelik yu’am a’in?” (Alma 22:15). Laj Aaron kixye re, “Wi nakawaj li na’leb’ a’in, … wi taajal aak’a’uxl chirix chixjunil laa maak, ut taakub’si aawib’ chiru li Dios, ut taapatz’ xk’ab’a’ rik’in paab’aal, ut taapaab’ naq tatk’uluq, rik’in a’in taak’ul laa yo’onihom li ajb’il aab’aan” (raqal 16).

Chi jo’kan kixb’aanu li rey ut kixyaab’asi sa’ jun nimla tij, “Laa’in tinq’axtesi chixjunil lin maak re xnawb’al aawu, … ut re tinkole’q sa’ roso’jik li kutan” (raqal 18). Chi k’eeb’il lix ch’ool chi jo’kan ut chi yaab’asinb’il li tz’aqal rajom xch’ool, kisumeek lix tij rik’in sachb’a-ch’oolej.

Laj Alma jwal kiraj chixjultikankil li jalb’a-k’a’uxlej chiruheb’ li tenamit, a’b’an kixtaw ru naq ink’a’ tixsik’ raj li wankilal re xq’unob’resinkileb’ chi jo’kan xb’aan naq, jo’ kixye, “jun li Dios tiik xna’leb’ … nak’ehok reheb’ li winq jo’ chanru li rajomeb’, ma choq’ re li kamk malaj choq’ re li yu’amej” (Alma 29:4). Jo’kan ajwi’, chi k’utb’esinb’il sa’ li kutan a’in, li Qaawa’ naxye naq a’an “taaraqoq aatin chirix chixjunileb’ li winq jo’ chanru lix k’anjeleb’, jo’ chanru li rajomeb’ lix ch’ool” (Tzol’leb’ ut Sumwank 137:9).

Ma tz’aqal kawresinb’ilo re naq li Junelik aj Raqol Aatin chiqix tixye a’in chirix li rajom qach’ool laa’o?

Wankeb’ naab’al li raqal sa’ li loq’laj hu li neke’xjuntaq’eeta li rajom qach’ool rik’in li k’a’ru naqasik’. “Ani inkʼaʼ naxbʼay ribʼ chinsikʼbʼal, tinixtaw, ut inkʼaʼ taakanabʼaaq xjunes” (Tzol’leb’ ut Sumwank 88:83). “Chesik’ chi anchal eech’ool eb’ li maatan q’axal chaab’il” (Tzol’leb’ ut Sumwank 46:8). “Ani nasik’ok chi yalb’il xq’e, taatawoq” (1 Nefi 10:19). “Jilonqex wik’in ut laa’in tinjiloq eerik’in; sik’omaqin chi yalb’il eeq’e ut tineetaw; chextz’aamanq, ut texk’uluq; chextoch’oq, ut taateemanq cheru” (Tzol’leb’ ut Sumwank 88:63).

Xjalb’al li k’a’ru yal naqaj laa’o re xk’eeb’al sa’ xb’eenil na’ajej li k’a’aq re ru re li junelikil ch’a’aj tz’aqal. Chiqajunilo noko’aaleek chirajb’al ruheb’ li kaahib’ chi ruchich’och’il na’leb’ a’in: li b’ihomal, li nawe’k-u, li q’etq’etil, ut li wankilal. Maare naqaj a’an, a’b’an miqak’eheb’ jo’ xb’eenil sa’ qayu’am.

Eb’ li neke’ratawa li b’ihomal neke’t’ane’ sa’ xra’al li rajb’al ru li ruchich’och’il k’a’aq re ru. Ink’a’ neke’ab’in chiru li tijom, “Maasikʼ li bʼihomal, chi moko li joʼmaajoʼil kʼaʼaq re ru re li ruchichʼochʼ aʼin” (Alma 39:14; chi’ilmanq ajwi’ Jakob 2:18).

Eb’ li neke’ratawa li nawe’k-u malaj li wankilal tento naq te’xtaaqe xb’aanuhom li chaab’il aj taqlanel aj Moroni, li moko kik’anjelak ta re xk’ulb’al li “wankilal” chi moko re “nimob’resiik ru xb’aan li ruchich’och’ ” (Alma 60:36).

Chan ru naq naqakawresi li rajom qach’ool? Moko k’iheb’ ta li te’xk’ul li ch’a’ajkilal kixk’ul laj Aron Ralston,³ a’ut li kixk’ul naxk’ut jun chaab’il na’leb’ chirix xkawresinkil li rajom qach’ool. Naq laj Ralston yoo chi b’eek sa’ li yamyookil ch’och’ aran Utah, jun nimla pek (360 kg) ki’eek’an ut kit’ane’ sa’ xb’een lix nim tel. Chiru oob’ kutan kixyal rach’ab’ankil rib’. Naq ok re chi tawaak ut chi kamk, kiril sa’ xk’a’uxl jun ch’ina al oxib’ chihab’ xyu’am li kiwulak rik’in ut kiq’aluuk sa’ lix tz’e tel. Sa’ xch’ool naq a’an jun k’utb’esinb’il matk’ chirix li ralal li taayo’laaq chalel ut naq ink’a’ taakamq aran, laj Ralston kixkawob’resi xch’ool re xkolb’al lix yu’am rub’elaj naq taalajq xmetz’ew. Kixjor wiib’ xb’aqel lix nim tel ut kiroksi jun li ch’iich’ re xch’otb’al lix tel. Kixtaw xmetz’ew chi b’eek waqxaqib’ kiloom re tixtaw xtenq’.⁴ Li seraq’ a’in naxk’ut chi yaal lix wankilal li rajom ch’oolej! Naq wan qana’leb’ chirix li naru noko’ok wi’, li rajom qach’ool ut li qawankilal chi k’anjelak natam.

Naq wan qana’leb’ chirix li naru noko’ok wi’, li rajom qach’ool ut li qawankilal chi k’anjelak nanimob’resiman. Wi tz’aqaleb’ lix tiikil ajom li qach’ool, toohe’xk’e chirisinkil qib’ chiru li k’aytesink-ib’ ut li k’iila paay chi maak ut ajom li nokohe’xram sa’ li qajunelikil b’eenik.

Tento taqajultika naq li k’a’ru tiik naqaj ink’a’ yal maajo’ maajo’aq malaj yal numelaqaq. Tento b’an naq anchalaqeb’, kawaqeb’, ut junelik te’kanaaq. Naq eek’asinb’il li qach’ool chi jo’kan, taqasik’ wank jo’ ch’olob’anb’il xb’aan li profeet aj Jose Smith, “toonumtaaq sa’ xb’een li maa’usilal [sa’ li qayu’am] ut sachb’il chi junajwa li qajom chi maakob’k.”⁵ Qajunes qib’ tento taqasik’ a’an. Jo’ kixye li Elder Neal A. Maxwell:

“Naq yeeb’il naq jun kristiaan “ink’a’ chik naraj maakob’k,” naraj naxye naq a’an, ut ka’ajwi’ a’an, kixsik’ ru xsachb’al li maa’usil ajom a’an ut naq kiwan xch’ool “xq’axtesinkil chixjunil [lix] maak re xnawb’al ru li Dios.”

“Chi jo’kan, li naqaj chi anchal qach’ool, a’an li toowulaq wi’ ut taqak’ul sa’ li junelik q’e kutan.”⁶

Us ta aajel ru xsachb’al chixjunil li rajom qach’ool chi maakob’k, wan xkomon chik li patz’b’il re xk’ulb’al li junelik yu’am. Re taaruuq taqataw li qeechanihom re junelik, taawanq rajom qach’ool chi k’anjelak re xk’ulb’al li na’ajman ru re wank jo’ li ani wan chi junelik. Eb’ li te’wanq chi junelik neke’xkuy xmaak chixjunil li neke’rahob’tesink reheb’. Neke’xk’oxla xchaab’ilaleb’ li ras riitz’ineb’ xb’een chiru xchaab’ilaleb’ a’an. Ut neke’xra chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios. Wi ch’a’aj tana a’in—ut relik chi yaal, ch’a’aj choq’ qe chiqajunilo—tento too’ok chirajb’al li na’ajman re wank chi jo’kan, toja’ naq taqatz’aama chiru li qaChoxahil Yuwa’ li nokoxra naq tooxtenq’a rik’in li naqeek’a. Lix hu Laj Mormon naxk’ut chiqu naq tento “tootijoq chiru li Yuwaʼbʼej chi anchal xmetzʼew qachʼool, re toonujaq rikʼin li rahok aʼin, li naxkʼe saʼ xbʼeenebʼ chixjunil li tzʼaqal nekeʼtaaqenk re li Jesukristo, li Ralal” (Moroni 7:48).

Tinchoy li waatin rik’in jun chik na’leb’ li aajel raj ru choq’ re chixjunil li winq ut ixq—eb’ li sumsuukeb’ ut eb’ li maji’ sumsuukeb’. Chixjunileb’ tento te’raj k’anjelak re xk’ulb’al li sumlaak chi junelik q’e kutan. Eb’ li ak’ sumsuukeb’ sa’ li santil ochoch tento te’roxloq’i xsumlajikeb’. Eb’ li maji’ neke’sumla tento te’raj sumlaak sa’ li santil ochoch ut te’xyal xq’e chixb’aanunkil. Eb’ li saaj maji’ sumsuukeb’ tento te’xtz’eqtaana lix b’alaq’il na’leb’ li ruchich’och’ naq moko aajel ta ru li sumlaak ut li k’iresink k’ok’al.⁷

Ex winq li maji’ sumsuukex, k’oxlahomaq li na’leb’ kixtz’iib’a li ixq a’in li maji’ sumsu. Ki’elajin choq’ reheb’ “lix tiikil rab’in li Dios li neke’xsik’ chi anchaleb’ xch’ool xb’eelom, a’b’an eb’ li winq chanchan naq mutz’eb’ ut ink’a’ neke’xnaw ma teneb’anb’ileb’ a’an chixtawb’aleb’ lix chaab’il rab’in li qaChoxahil Yuwa’ ut chirajb’al ok sa’ ut chixpaab’ankil li santil sumwank sa’ rochoch li Qaawa’.” Kixye ajwi’, “Wankeb’ naab’al li winq aj SUD li saheb’ xch’ool chi elk ut chi ninq’ehink, chi elk rik’ineb’ li ixq, a’ut maak’a’ rajomeb’ chi sumlaak rik’in junaq ixq.”⁸

Nink’oxla naq wankeb’ ajwi’ li saaj winq li yookeb’ chi sik’ok li te’raj naq tinye naq wankeb’ ajwi’ li ixq li mas neke’raj xtrab’aajeb’ ut komon chik li ruchich’och’il na’leb’ chiru li sumlaak ut li k’iresink kok’al. Eb’ li winq jo’eb’ ajwi’ li ixq tento te’raj li k’a’ru tiik ru li tixb’eresiheb’ sa’ li junelik yu’am.

Chijultiko’q qe naq li rajom qach’ool naxb’eresi li naqak’e jo’ xb’eenil sa’ li qayu’am, ut li naqak’e jo’ xb’eenil naxb’eresi k’a’ru naqasik’ ru, ut li naqasik’ ru naxb’eresi li qab’aanuhom. Jo’kan ajwi’, li qab’aanuhom ut li rajom qach’ool nokohe’xjal, maare choq’ chaab’il aamiiw, chaab’il aj k’utunel, malaj junaq li wan xk’ulub’ chixk’ulb’al li junelik yu’am.

Ninch’olob’ xyaalal li Jesukristo li naxk’e chi uxmank chixjunil a’in rik’in lix rahom, li raatin, ut lix tojb’al rix li maak li kixb’aanu. Nintz’aama naq sa’ xb’een chixjunil chik, taqaj wulak jo’ a’an re naq sa’ junaq kutan tooruuq chi sutq’iik rik’in a’an ut chixk’ulb’al xtz’aqalil xsahil xch’ool. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.