Te Metua

Na Brian K. Ashton

Tauturu piti i roto i te peresidenira’a rahi o te Haʼapiʼiraʼa Sābati

E fāito pūai tō tātou tātaʼitahi ’ia riro mai te Metua. Nō te rave i te reira, e tiʼa ia tātou ’ia haʼamori i te Metua nā roto te iʼoa o te Tamaiti.

I roto i tōna oraraʼa tāʼātoʼa, ʼua tāmata tāʼu vahine faʼaipoipo, ’o Melinda, ma tōna ʼāʼau atoʼa ’ia riro ʼei pipi itoito nā Iesu Mesia. Teie rā, i te haʼamatara’a o tōna ʼāpīraʼa, ʼaita ʼoia i manaʼo e mea tiʼamā ʼoia i te aroha ʼe te mau haʼamaitaʼiraʼa a te Metua i te Ao ra nō te mea ʼua taʼa ʼore ʼoia i tōna natura. Auaʼe rā ʼua tāmau noa Melinda i te haʼapaʼo i te mau faʼaueraʼa noa atu te ʼoto tāna i ʼite. Tau matahiti i māʼiri aʼenei, ʼua faʼaruru ʼoia i te tahi mau ʼohipa tei tauturu iāna ʼia taʼa maitaʼi aʼe i te natura o te Atua, mai tōna aroha nō tāna mau tamariʼi ʼe tōna māuruuru nō tā tātou mau tautoʼraʼa noa atu e mea paruparu nō te rave i tāna ʼohipa.

ʼUa tātara mai ʼoia e nāhea te reira i haʼamaitaʼi iāna, « tē ʼite pāpū nei au i teienei ē tē ʼohipa nei te ʼōpuaraʼa a te Metua, ē tē haʼa nei ʼoia iho i roto i tō tātou manuiraʼa, ʼe ē tē hōroʼa mai nei ʼoia ia tātou te mau haʼapiʼiraʼa ʼe te mau ʼite e hinaʼarohia e tātou nō te hoʼi atu i mua i tōna aro. Tē ʼite rahi nei au iāʼu iho ʼe ia vetahi ʼē mai tā te Atua e ʼite nei ia tātou. E nehenehe au e riro ʼei metua, ʼia haʼapiʼi, ʼe ʼia tāvini ma te aroha rahi ʼe ’ia fa’aiti te riʼariʼa. Tē ʼite nei au i te hau ʼe te tiʼaturiraʼa ’eiaha rā te hepohepo ʼe te pāpū ʼore. ʼAita vau e manaʼo nei ē tē haʼavāhia ra vau, tē ʼite nei rā vau i te pātururaʼa. E mea hau atu te pāpū o tōʼu faʼaroʼo. Tē ʼite pinepine nei au ʼe te hōhonu i te aroha o tōʼu Metua ».¹

E mea faufaʼa te fāriʼiraʼa i te « hōʼē manaʼo tano nō te huru [o te Metua i te Ao ra], te mau maitaʼi, ʼe te mau ’aravihi » nō te faʼaʼohipa i te faʼaroʼo e navaʼi nō te tītau i te faʼateiteiraʼa.² E nehenehe te hōʼē taʼa-maita’i-raʼa tano nō te huru o te Metua i te Ao ra e taui e nāhea tātou e hiʼo ai ia tātou iho ʼe ia vetahi ʼē ʼe e tauturu ia tātou ’ia taʼa i te aroha ʼūʼana o te Atua nō tāna mau tamariʼi ʼe tōna hinaʼaro rahi ʼia tauturu ia tātou ’ia riro mai iāna te huru. E nehenehe te hōʼē hiʼoraʼa hape nō tōna natura e vaiiho ia tātou ʼia manaʼo ē eʼita roa e nehenehe ia tātou ’ia hoʼi i mua i tōna aro.

Tāʼu fā i teie mahana ’o te haʼapiʼira’a ïa i te mau tuhaʼa pāpū mau nō te ha’api’ira’a tumu nō niʼa i te Metua ’o te faʼatiʼa ia tātou tātaʼitahi, ’e o rātou ihoa rā ’o tē ui nei ē ’ua here ānei te Atua ia rātou, ’ia taʼa maitaʼi aʼe i tōna huru mau ʼe ʼia faʼaʼohipa i te faʼaroʼo rahi aʼe iāna, tāna Tamaiti, ʼe tāna ʼōpuaraʼa nō tātou.

Te oraraʼa mātāmua

I roto i te oraraʼa mātāmua, ʼua fānauhia tātou ʼei mau tamari’i vārua nā tō tātou nā Metua i te Ao ra ʼe ʼua ora tātou i piha’i iho ia rāua ʼei ʼutuāfare.³ ʼUa mātau rāua ia tātou, ʼua haʼapiʼi ia tātou, ʼe ’ua here ia tātou.⁴ ʼUa hinaʼaro rahi roa tātou ʼia riro mai tō tātou Metua i te Ao ra. ’Area rā, nō te rave i te reira, ʼua ʼite tātou ē e tiʼa ia tātou ’ia :

1. Noaʼa te tino ’i’o ’e te ivi, tino hanahanaha, ’e te tāhuti ;⁵

2. ’Ia faʼaipoipohia ʼe ʼia faʼatupu i te mau ʼutuāfare nā roto i te mana tāʼatiraʼa a te autahuʼaraʼa ;⁶ ʼe

3. ’Ia noaʼa te mau ʼite atoʼa, te mana ʼe te mau ’aravihi ato’a o te Atua.⁷

Nō reira, te Metua i hāmani ai i te hōʼē ʼōpuaraʼa ’o te faʼatiʼa ia tātou, mai te au i te tahi mau tītauraʼa,⁸ ’ia noaʼa te mau tino tāhuti ’o te riro mai ʼei mea tāhuti ʼore ʼe ’o te faʼahanahanahia i roto i te tiʼafaʼahouraʼa, ʼia faʼaʼipoipo ʼe ʼia haʼamau i te mau ʼutuāfare i roto i te tāhuti nei ʼaore rā, nō te feiā haʼapaʼo tei ʼore i fāriʼi i te reira haʼamaitaʼiraʼa, i muri aʼe i te orara’a tāhuti ;⁹ ’ia nuʼu i mua i te maitaʼi-roa-raʼa ; ʼe ʼia hoʼi atu i te pae hopeʼa i tō tātou nā Metua i te Ao ra ʼe ʼia ora i pīha’i iho ia rāua ʼe tō tātou mau ʼutuāfare i roto i te hōʼē huru nō te faʼateiteiraʼa ʼe te ʼoaʼoa mure ʼore.¹⁰

Tē piʼi nei te mau pāpa’iiraʼa moʼa i te reira te ʼōpuaraʼa nō te faʼaoraraʼa.¹¹ Nō tō tātou māuruuru rahi nō teie ʼōpūaraʼa, i te taime ʼua hohorahia mai te reira ia tātou, ʼua tuo tātou nō te ʼoaʼoa.¹² ʼUa fāriʼi tātaʼitahi tātou i te mau tītauraʼa nō te ʼōpuaraʼa, mai te mau ʼitera’a ʼe te mau tāmataraʼa nō te tāhuti nei ’o te tauturu ia tātou ’ia faʼatupu i te mau ’aravihi hanahana o te Atua.¹³

Te orara’a tāhuti nei

I roto i te tāhuti nei, ʼua hōroʼa mai te Metua i te Ao ra ia tātou i te mau tītauraʼa e hinaʼarohia e tātou nō te haere i mua i roto i tāna ʼōpuaraʼa. ʼUa fānau mai te Metua ia Iesu Mesia i roto i te tino nei¹⁴ ʼe ʼua hōroʼa atu iāna i te tauturu hanahana nō te faʼatupu i tāna misiōni i te tāhuti nei. E tauturu atoʼa ïa te Metua i te Ao ra ia tātou tātaʼitahi mai te mea e tūtava tātou e haʼapaʼo i tāna mau faʼaueraʼa.¹⁵ ʼUa hōroʼa mai te Metua ia tātou i te tiʼamāraʼa.¹⁶ Tei roto tō tātou oraraʼa i tōna nā rima, ʼe ʼua « ʼitehia tō tātou mau mahana » ʼe « eʼita rā te reira e faʼaitihia mai ».¹⁷ ʼE e haʼapāpū ʼoia ē e tupu te mau mea atoʼa i te pae hopeʼa nō te maitaʼi o te mau taʼata ’o te here iāna.¹⁸

Nā te Metua i te Ao ra e hōroʼa mai nei i tā tātou faraoʼa i te mau mahana atoʼa,¹⁹ tei roto hoʼi nā mea e piti, te māʼa tā tātou e ʼāmu nei ʼe te pūai e hinaʼarohia e tātou nō te haʼapaʼo i tāna mau faʼaueraʼa.²⁰ Tē hōroʼa nei te Metua i te mau mea maitaʼi.²¹ E faʼaroʼo ʼe e pāhono ʼoia i tā tātou mau pure.²² E faʼaora te Metua i te Ao ra ia tātou i te ʼino ʼia vaiiho anaʼe tātou iāna ’ia nā reira.²³ E heva ʼoia nō tātou’ ia māuiui anaʼe tātou.²⁴ I te hopeʼa, pauroʼa tō tātou mau haʼamaitaʼiraʼa nō ō mai ïa i te Metua ra.²⁵

Tē arataʼi nei te Metua i te Ao ra ia tātou ʼe te hōroʼa mai nei ʼoia ia tātou i te mau ʼitera’a e hinaʼarohia e tātou ’ia au i tō tātou mau pūai, mau paruparu, ʼe te mau māʼitiraʼa ’ia nehenehe ia tātou ’ia hōro’a mai i te hotu maitaʼi.²⁶ E faʼaʼutuʼa te Metua ia tātou mai te mea e tītauhia nō te mea tē here nei ʼoia ia tātou.²⁷ E « ta’ata a’o ’oia »,²⁸ ’o te a’o ia tātou mai te mea e ani tātou.²⁹

Nā te Metua i te Ao ra i tono mai i te mana ’e te hōro’a o te Vārua Maita’i i roto i tō tātou orara’a.³⁰ Nā roto i te hōroʼa o te Vārua Maitaʼi, e nehenehe i te hanahana—ʼaore rā te māramarama, te mori, ʼe te pūai---o te Metua e pārahi i roto ia tātou.³¹ Mai te mea e tūtava tātou ’ia fa’arahi i te tupura’a i roto i te māramarama ʼe te parau e tae noa atu ʼua rōtahi tō tātou mau mata i te hanahana o te Atua, e tono mai te Metua i te Ao ra i te Vārua Moʼa nō te fafauraʼa nō te tāʼati ia tātou i te ora mure ʼore ʼe e heheu mai i tōna hōhoʼa mata ia tātou—i roto ānei i teie oraraʼa ʼaore rā tō mua atu.³²

Te orara’a i muri a’e i te tāhuti nei

I roto i te ao vārua i muri aʼe i te tāhuti nei, e tāmau noa te Metua i te Ao ra i tē niniʼi mai i te Vārua Maitaʼi ʼe i te tono atu i te mau misiōnare i te mau taʼata e hinaʼaro i te ʼevanelia. E pāhono ʼoia i te mau pure ʼe e tauturu ʼoia i te mau taʼata tē ʼere nei i te mau ʼōroʼa faʼaora nā roto i te monoraʼa.³³

ʼUa faʼatiʼa mai te Metua ia Iesu Mesia ʼe ʼua hōroʼa atu iāna te mana ’ia faʼatupu i te tiʼafaʼahouraʼa,³⁴ ’o te rāveʼa hoʼi e noaʼa ai ia tātou te mau tino tāhuti ʼore. E faʼahoʼi te tāraʼehara ʼe te tiʼafaʼahouraʼa o te Faʼaora ia tātou i mua i te aro o te Metua, i reira tātou e haʼavāhia ai e Iesu Mesia.³⁵

O rātou ’o tē tiʼaturi i « te mana, ’e te aroha, ʼe te maitaʼi hoʼi o te Mesia Moʼa »³⁶ e fāriʼi ïa rātou i te mau tino hanahanaha mai tō te Metua³⁷ ’e e pārahi rātou i pīha’i iho iāna » i roto i te ʼoaʼoa hope ʼore ra ».³⁸ I reira, te Metua e tāmarō ai i tō tātou mau roimata ato’a³⁹ ʼe e tauturu ai ia tātou ’ia tāmau noa i niʼa i tō tātou tere ’ia riro mai iāna te huru.

Mai tā ʼoutou e ’ite ra, tei reira noa te Metua i te Ao ra nō tātou.⁴⁰

Te huru o te Metua

Nō te riro mai te Metua, e tiʼa ia tātou ’ia faʼatupu i tōna mau huru taʼata. Tē vai ra i roto te maita’i-roa-ra’a ’e te mau ’aravihi o te Metua i te Ao ra teie mau mea i muri nei :

• E « mea hopeʼa ʼore ʼe e mea mure ʼore te Metua ».⁴¹

• E mea tiʼa ’oia, te aroha, te hāmani maitaʼi, te faʼaʼoromaʼi ’e tē hinaʼaro nei ʼoia i te mea maitaʼi roa aʼe nō tātou.⁴²

• E aroha te Metua i te Ao ra.⁴³

• E tāpeʼa ʼoia i tāna mau fafauraʼa.⁴⁴

• Eʼita ʼoia e taui.⁴⁵

• Eʼita ’oia e haʼavare.⁴⁶

• E ’ore te Metua e ha’apa’o i te huru o te ta’ata.⁴⁷

• ʼUa ʼite ʼoia i te mau mea atoʼa—i tahito, i teie nei, ʼe ʼananahi—mai te haʼamataraʼa mai ā.⁴⁸

• ’Ua hau roa atu te māramarama o te Metua i te Ao ra⁴⁹ i tō tātou pāʼātoʼa.⁵⁰

• E mana tō te Metua i ni’a i te mau mea ato’a ⁵¹ ʼe e rave ʼoia ma tōna ʼāʼau i te mau mea atoʼa tāna e rave.⁵²

Te mau taeaʼe ’e te mau tuahine, e nehenehe tā tātou e tiʼaturi i te Metua. Nō te mea e hiʼoraʼa ātea mure ʼore tōna, e nehenehe te Metua i te Ao ra e hiʼo i te mau mea eʼita e nehenehe ia tātou ʼia hiʼo. Tōna ʼoaʼoa, te ʼohipa, ʼe te hanahana ’o te faʼatupuraʼa ïa i tō tātou tāhuti ʼore ʼe faʼateiteiraʼa.⁵³ Te mau mea atoʼa tāna e rave e maitaʼi ïa nō tātou. Tē « hinaʼaro nei ʼoia i tō [tātou] ʼoaʼoa mure ʼore e hau atu i tā [tātou] e hinaʼaro ».⁵⁴ Eʼita ʼoia « e tītau ia [tātou] ’ia fāri’i i te hōʼē taime hau atu te fifi, i te mea noa e hinaʼaro-mau-hia nō tō tātou iho maitaʼi ʼaore rā nō te maita’i o te mau taʼata tā [tātou] e here nei ».⁵⁵ ʼEi hopeʼaraʼa, e faʼatumu ʼoia i ni’a iho i te tautururaʼa ia tātou ’ia haere i mua, ’eiaha rā i te haʼavāraʼa ʼaore rā i te faʼahaparaʼa ia tātou.⁵⁶

Te riroraʼa mai tō tātou Metua

ʼEi mau tamāroa ʼe ’ei mau tamāhine vārua nā te Atua, tei ia tātou tātaʼitahi te mana ’ia riro mai te Metua. Nō te rave i te reira, e tiʼa ia tātou ’ia haʼamori i te Metua i te iʼoa o te Tamaiti.⁵⁷ E rave tātou i te reira nā roto i te tūtavaraʼa i te haʼapaʼo i te hinaʼaro o te Metua, mai tā te Faʼaora i rave,⁵⁸ ʼe ma te tātarahapa tāmau noa.⁵⁹ ’A rave ai tātou i teie mau mea, e « fāriʼi tātou i te aroha i niʼa i te aroha » e tae noa atu ʼua fāriiʼi tātou i te īraʼa o te Metua⁶⁰ ʼe e fāriʼi tātou « i tōna nātura, tōna mau parau ti’a ʼe tōna mau huru maitaʼi ».⁶¹

Nō te ātea i rotopū i tō tātou tiʼaraʼa ʼei mau taʼata tāhuti ʼe te huru o te Metua i te Ao ra, ʼe ʼere i te mea māere ē tē manaʼo nei te tahi eʼita e noa’a ’ia riro mai te Metua ra te huru. E mea māramarama rā te mau pāpa’ira’a mo’a: Mai te mea e tāpeʼa tātou i te faʼaroʼo i te Mesia, e tātarahapa tātou, e ʼimi tātou i te aroha o te Atua nā roto i te haʼapaʼoraʼa, e riro ïa tātou i muri mai mai te Metua ra te huru. Tē ’oa’oa rahi nei au i te mea ē te mau taʼata e tūtava i te haʼapaʼo, « e fāriʼi rātou i te aroha i niʼa i te aroha »ʼe i te pae hopeʼa, e « fāriʼi rātou i tōna ʼīraʼa ».⁶² ʼOia hoʼi, eʼita tātou e riro mai te Metua ra nā roto ia tātou iho.⁶³ E tae mai rā te reira nā roto i te mau hōroʼaraʼa o te aroha, te tahi e mea rahi ’e te rahiraʼa rā e mea haʼihaʼi ïa, ’o te pātuhia te tahi i niʼa i te tahi e tae noa atu i te taime e noaʼa ai ia tātou te hōʼē ʼīraʼa. Te mau taea’e ’e te mau tuahine, e tae mai ihoa !

Tē ani nei au ia ʼoutou ʼia tiʼaturi ē ʼua ʼite te Metua i te Ao ra nāhea ’ia faʼateitei ia ʼoutou, ’a ʼimi i tāna tauturu ’e te pātururaʼa i te mau mahana atoʼa, ʼe ’a haere i mua ma te faʼaroʼo i te Mesia noa atu ʼaita ʼoutou e ʼite ra i te aroha o te Atua.

E rave rahi mau mea ’aita tātou e māramarama ra nō niʼa i te riroraʼa mai te Metua te huru.⁶⁴ E nehenehe rā tāʼu e faʼaʼite pāpū atu e hoʼona te mau tusia atoʼa i te tūtavaraʼa ’ia riro mai te Metua ra te huru.⁶⁵ Te mau tusia tā tātou e rave i ’ō nei i roto i te tāhuti nei, noa atu tō rātou rahi, ’ia faʼaauhia i te ʼoaʼoa, te poupou, ʼe te aroha fāito ʼore tā tātou e ʼite i mua i te aro o te Atua.⁶⁶ Mai te mea tē fifi nei ʼoutou i te tiʼaturi, e mea hoʼona ānei te mau tusia tei anihia ia ʼoutou ’ia rave, tē piʼi nei te Faʼaora ia ʼoutou, i te nā-ʼō-raʼa mai ē, « ʼaita ā ʼoutou i ʼite i te mau haʼamaitaʼiraʼa rahi tā te Metua i… faʼaineine nō ʼoutou; … eʼita e nehenehe ia ʼoutou ’ia faʼaʼoromaʼi i te mau mea atoʼa i teienei, tera rā, ’a faʼaitoitoi, nō te mea e arataʼi au ia ʼoutou ».⁶⁷

Tē faʼaʼite pāpū nei au ē tē here nei te Metua i te Ao ra ia ʼoutou ʼe te hinaʼaro nei ’ia ora faʼahou ʼoutou i pīha’i iho ʼiana. Nā roto i te i’oa ’o Iesu Mesia, ’āmene.

Fa’ata’ara’a

1. Mau pāpaʼiraʼa i roto i te rima o te taʼata pāpaʼi, ʼa hiʼo atoʼa D. Melinda Ashton, « Eiaha e mātaʼu, ʼa tiʼaturi noa » (ʼĀmuiraʼa a te mau vahine i te Fare faʼapiʼiraʼa teitei nō Brigham Young, 28 nō ʼĒperēra 2016), byutv.org.

2. Aʼoraʼa nō niʼa i te Faʼaroʼo (1985), 38.

3. Hiʼo « Te ʼUtuāfare : E Poroʼi i tō te Ao nei », Liahona, Mē 2017, 145; « Mother in Heaven », Gospel Topics, topics.lds.org.

4. ʼUa faʼaʼite te ʼāpōsetolo Paulo ē ʼua mātau maitaʼi tātou i te Metua ’e tē hiaʼai noa nei ā tō tātou mau vārua i te piʼi iāna e Abba, ʼoia hoʼi « Papa », e tāʼo faʼahereherehia nō te mau taʼata mātau-rahi-hia e tātou (hiʼo Roma 8:15).

5. Hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ʼe te mau Parau Fafau 130:22.

6. Hi’o Te Parau Haʼapiʼiraʼa ʼe te mau Parau Fafau 132:19-22.

7. Hi’o Mataio 5:48 ; hiʼo atoʼa 2 Petero 1:3-8.

8. I roto i teie mau tītauraʼa ’o te tāpeʼaraʼa ïa i tō tātou huru mātāmua (hiʼo Aberahama 3:26) ʼe te faʼaʼohiparaʼa i roto i te tāhuti nei i te faʼaroʼo ia Iesu Mesia ʼe tāna tāraʼehara, te tātarahaparaʼa, te bāpetizoraʼa nā roto i te utuhiraʼa a te tahi taʼata tei mau i te mana autahuʼaraʼa a te Atua, te fāriʼiraʼa i te hōroʼaraʼa a te Vārua Maitaʼi, ʼe te tāpeʼaraʼa e tae atu i te hopeʼa (hiʼo 3 Nephi 27:16-20).

9. ʼUa haʼapiʼi te peresideni Dallin H. Oaks : « Tē parau nei paha te tahi ’o te faʼaroʼo mai nei i teie poroʼi, ʼe o vau nei ?’ ʼUa ʼite tātou e rave rahi mau feiā moʼa i te mau mahana hopeʼa nei e mea tiʼamā ʼe te faʼahiahia, tē ʼere nei i te mau rāveʼa maitaʼi ʼe te mau tītauraʼa faufaʼa rahi nō tō rātou haereraʼa i mua. Tē faʼaʼere nei te ’ōtareraʼa, te tamariʼi-ʼore-raʼa, te pohe, ʼe te faʼataʼaraʼa i te mau manaʼo ’e tē faʼataere nei i te tupuraʼa o te mau haʼamaitaʼiraʼa tei fafauhia mai… Nō te hōʼē taime poto noa rā teie mau ʼereraʼa. ʼUa fafau mai te Fatu ē i roto i te mau tau mure ʼore ʼaore roa e haʼamaitaʼiraʼa e faʼaʼerehia i tāna mau tamāroa ʼe mau tamāhine ’o te haʼapaʼo i te mau faʼaueraʼa, tei mau māite i tā rātou mau fafauraʼa ʼe tē hinaʼaro nei i te mea tiʼa » (« The Great Plan of Happiness », Ensign, Novema 1993, 75).

10. Hiʼo Mosia 2:41.

11. Hiʼo Alama 42:5; ʼua piʼi-atoʼa-hia te reira te ʼōpuaraʼa nō te tāraʼehara (hiʼo, ʼei hiʼoraʼa, Iakoba 6:8) ʼe te ʼōpuaraʼa nō te ʼoaʼoa (hiʼo Alama 42:8, 16).

12. [Hi‘o Ioba 38:4-7.

13. Hiʼo, ʼei hiʼoraʼa, Hebera 5:8 ; 12:11 ; Etera 12:27. E au ra i te haʼamataraʼa, ʼua riro te tahi o te mau tāmataraʼa tā tātou e faʼaruru nei i roto i te tāhuti nei i te faʼaʼere ia tātou, nā roto i tō tātou māramarama-tāʼōtiʼa-hia, ’ia fāriʼi i te tahi o te mau haʼamaitaʼiraʼa tīaʼi-roa-hia. Noa atu teie mau fifi, e hōroʼa mai te Atua nō tātou te mau haʼamaitaʼiraʼa atoʼa tei fafauhia mai mai te mea e vai haʼapaʼo noa tātou.

14. Hiʼo Luka 1:31-35 ; Ioane 1:14 ; 1 Nephi 11:18-21 ; Arataʼi nō te mau pāpaʼiraʼa moʼa, « Iesu Mesia », scriptures.lds.org.

15. Hiʼo Te Parau Haʼapiʼiraʼa ’e te mau Parau Fafau 93:4-5, 16-17, 19-20.

16. Hiʼo Mose 7:32.

17. Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 122:9.

18. Hiʼo Roma 8:28.

19. Hiʼo Mataio 6:11.

20. Hiʼo N. Eldon Tanner, « The Importance of Prayer », Ensign, Mē 1974, 50--53.

21. Hiʼo Luka 11:10-13 ; Iakobo 1:17.

22. Hiʼo Luka 11:5-10 ʼĪritiraʼa a Iosepha Semita, Luka 11:5-6 (i roto ia Luka 11:5, faʼahororaʼa a) ; 3 Nephi 13:6.

23. Hiʼo Mataio 6:13.

24. Hiʼo Mose 7:31-40.

25. Hi’o Iakobo 1:17.

26. Hiʼo Ioane 15:1-2 ; Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 122:6-7.

27. Hiʼo Hebera 12:5-11 ; Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 95:1.

28. Mose 7:35.

29. Hi’o Alama 37:12, 37.

30. Hi’o Ioane 14:26 ; 2 Nephi 31:12.

31. Hiʼo Ioane 17:21-23, 26 ; Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 93:36.

32. Hiʼo Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 76:53 ; 88:67-68.

33. Hiʼo 1 Petero 4:6. Nō te tumu i bāpetizo ai ʼoia i te hōʼē taʼata tei ʼāmui mai i te ʼĒkālesia, ʼua parau o Elder Melvin J. Ballard, « ʼUa faʼaʼitehia mai iāʼu ē ʼua fāriʼi tōna mau tupuna i roto i te ao vārua i te ʼevanelia e rave rahi mau matahiti i teienei ʼe ʼua pure noa na e ’ia ʼīriti te tahi o te hōʼē o tō rātou mau ʼutuāfare i niʼa i te fenua nei i te ʼūputa nō rātou, e ʼua vai noa mai tā rātou mau pure ʼe ʼua arataʼi te Fatu i te mau misiōnare i te ʼūputa o teie nei taʼata » (in Melvin R. Ballard, Melvin J. Ballard, Crusader for Righteousness [1966], 250).

34. Hiʼo Moromona 7:5-6 ; hiʼo atoʼa Ioane 5:21, 26 ; 1 Korinetia 6:14 ; 2 Nephi 9:11-12 ; Alama 40:2-3 ; 3 Nephi 27:14.

35. Hiʼo Ioane 5:22 ; Iakoba 6:9 ; Alama 11:44 ; Helamana 14:15-18. E haʼavī te tāraʼehara a te Mesia i te mau ’ino atoʼa nō te hiʼaraʼa o Adamu, mai te pohe i te pae tino ʼe te pae vārua, ’o te tiʼa ’ia haʼavīhia nō te faʼatiʼa ia tātou ’ia hoʼi atu i mua i te aro o tō tātou Metua i te Ao ra. O rātou ’o tei tātarahapa i tā rātou mau hara e pārahi ïa i te Metua ʼe te Tamaiti ra ʼe ʼa muri noa atu. Tera rā, o rātou tei ʼore i tātarahapa e fāriʼi ïa rātou i te piti o te pohe, ’o te faʼahaerehia mai e tā rātou iho mau hara (hiʼo Helamana 14:15-18).

36. 2 Nephi 2:8.

37. Hiʼo Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 76:56 ; 88:28-29.

38. Mosia 2:41.

39. Hiʼo Apokalupo 7:17.

40. Hiʼo Mose 7:30. Tē tāmau noa ra te Metua i te Ao ra i te ara ʼe te ʼatuʼatu i te feiā i roto i te bāsileia teretetiera nā roto i te mau aupururaʼa a Iesu Mesia ʼe a te tahi atu mau veʼa tiretiera (hiʼo Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 76:77, 87) ʼe o rātou i te bāsileia tiretiera nā roto i te mau aupururaʼa a te Vārua Maitaʼi ʼe a te mau melahi (hiʼo Te Parau Ha’api’ira’a ’e te Mau Parau 76:86, 88).

41. Mose 7:35 ; hiʼo atoʼa Salamo 90:2.

42. Hiʼo Salamo 103:6-8 ; Luka 6:36 ; Mose 7:30.

43. Hiʼo 1 Ioane 4:16.

44. Hiʼo Te Parau Haʼapiʼiraʼa ’e te mau Parau Fafau 84:40.

45. Hiʼo Iakobo 1:17.

46. Hiʼo Numera 23:19.

47. Hiʼo Te mau ʼOhipa 10:34-35.

48. Hiʼo 1 Nephi 9:6 ; Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 130:7.

49. Tē tātara nei te Dictionary.com i te parau māramarama mai te « ʼaravahi i te haʼapiʼi, i te feruri, i te taʼa, ʼe te mau huru ʼohipa i te pae feruriraʼa, ʼaravihi i te haru i te mau parau mau, te mau ’arauru, te mau mea, te mau auraʼa, ʼe te tahi atu ʼe te « ʼite ».

50. Hiʼo Aberahama 3:19. E taʼata hanahana o Iesu Mesia ʼe te maitaʼi roa e tei hau atu i te māramarama ia tātou pāʼātoʼa.

51. Hiʼo Apokalupo 21:22.

52. Hiʼo Aberahama 3:17.

53. Hiʼo Mose 1:39.

54. Richard G. Scott, « Trust in the Lord », Ensign, Novema 1995, 17.

55. Richard G. Scott, « Trust in the Lord », 17.

56. Hi’o Ioane 5:22 ; Mose 1:39. O Sātane ʼe o tātou iho ’o tē faʼaʼutuʼa nei ia tātou iho (hiʼo Apokalupo 12:10 ; Alama 12:14).

57. Hiʼo Ioane 4:23 ; Te Parau Haʼapiʼiraʼa ’e te mau Parau Fafau 18:40 ; 20:29.

58. Hiʼo 3 Nephi 11:11 ; Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 93:11-19.

59. Te tātarahaparaʼa o te rāveʼa ïa e taui ai tātou i tō tātou iho nātura ’ia nehenehe ia tātou ʼia riro mai te Atua ra te huru. Nō reira, e tiʼa ia tātou ʼia tāmau noa i te tātarahapa, ’eiaha noa ra e tātarahapa ʼia « rave anaʼe tātou i te ʼohipa hape ».

60. Hi’o Te Parau Haʼapiʼiraʼa ʼe te mau Parau Fafau 93:19-20.

61. Aʼoraʼa nō niʼa i te Faʼaroʼo, 38 ; hiʼo atoʼa Moroni 7:48 ; 10:32-33 ; Te Parau Haʼapiʼiraʼa ʼe te mau Parau Fafau 76:56, 94-95 ; 84:33-38.

62. Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 93:20 tu’uhia te ha’apāpūra’a.

63. Hi’o Moroni 10:32-33 ; Te Parau Ha’api’ira’a ’e te Mau Parau Fafau 76:69, 94-95.

64. Nō te aha eʼita e nehenehe ʼaore rā eʼita te Atua e heheu mai ā i te rāveʼa ’ia riro mai iāna ra te huru ? ʼAita roa vau i ʼite i te mau tumu atoʼa. Tē vai nei rā e piti ʼua taʼa iāʼu. A tahi tē vai nei te tahi mau mea ʼo te ’ore roa e taʼahia i roto i tō tātou huru tāhuti nei (hiʼo Te Parau Haʼapiʼiraʼa ʼe te mau Parau Fafau 78:17). Mai te huru ra ē e tāmata ʼoe i te tātara atu i te itenati i te tahi taʼata e ora ra i roto i te mau tau pōuri. ʼAita ïa e vai ra te hiʼoraʼa ʼe te huru oraraʼa i reira. E te pīti e tae pinepine mai te mau hōroʼa o te maitaʼi ia tātou i te taime e tiʼa ai ia tātou ’ia māuiui ʼe ’ia ʼaro nā roto i te ʼite ʼore.

65. E mea faufaʼa rahi paha te mau tusia i anihia ia tātou ’ia rave nō te faʼatupuraʼa i te maitaʼi-roa-raʼa (hiʼo ʼīritiraʼa a Iosepha Semita, Hebera 11:40 [i roto ia Hebera 11:40, faʼahororaʼa a]).

66. Hi‘o Roma 8:18.

67. Te Parau Ha’api’ira’a ʼe te mau Parau Fafau 78:17-18.