“Lix matk’ laj Lehi: Chapcho chi kaw chiru li b’arb’ookil ch’iich’,” Liahona, octubre 2011, 32–37
Lix matk’ laj Lehi
Chapcho chi kaw chiru li b’arb’ookil ch’iich’
Li jolomil na’leb’ sa’ lix Hu laj Mormon—xk’eeb’al xb’oqb’al chixjunil chi chalk rik’in li Kristo—a’an li na’leb’ q’axal nim sa’ lix k’utb’esinb’il matk’ laj Lehi.
Laa’in ninra lix Hu laj Mormon. Jun reheb’ li na’leb’ chirix li evangelio li jultik we chalen chaq inka’ch’inal, a’an naq lin na’ kixyaab’asi choq’ we li hu, Eb’ li esilal sa’ lix Hu laj Mormon choq’ reheb’ li saaj aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan xk’ab’a’, li tz’iib’anb’il xb’aan li xEmma Marr Peterson. Chalen chaq lin ka’ch’inal ut chiru xnumik jun yu’am re tzolok ut re tijok, li Santil Musiq’ej k’iila sut xch’olob’ xyaalal chiru li waam naq lix Hu laj Mormon a’an li raatin li Dios.
Ninch’olob’ xyaalal naq lix Hu laj Mormon a’an jun chik ch’olob’anb’il esil chirix li Jesukristo. Ninnaw naq li profeet aj Jose Smith kixjaltesi ru lix Hu laj Mormon rik’in ut xb’aan lix wankilal li Dios. Ut ninch’olob’ xyaalal naq lix Hu laj Mormon a’an “li hu qʼaxal chʼolchʼo ru wan saʼ li ruchichʼochʼ, ut aʼan li taqenaqil pek li xaqabʼanbʼil wiʼ li qapaabʼaal, ut jun li winq qʼaxal wiʼchik taaruuq chixjilosinkil ribʼ rikʼin li Dios rikʼin xpaabʼankil li naʼlebʼ wan chi saʼ, chiru kʼaʼruhaq chik chi hu.”1
Eb’ li jolomil eetalil sa’ lix matk’ laj Lehi
Rik’in junjunq li na’leb’ re lix k’utb’esinb’il matk’ laj Lehi chirix li che’ re li yu’am, k’utb’il lix aajelil ru rilb’aleb’ ru, xtzolb’aleb’, xtz’ilb’aleb’ rix, ut xk’oxlankileb’ chixjunileb’ li loq’laj hu, ut jwal wi’chik lix Hu laj Mormon (chi’ilmanq 1 Nefi 8).
Li jolomil na’leb’ sa’ lix matk’ laj Lehi, a’an li che’ re li yu’am—jun reetalil “lix rahom li Dios” (chi’ilmanq 1 Nefi 11:21–22). “Xbʼaan naq li Dios kʼaʼjoʼ naq kixra li ruchichʼochʼ: kixkʼe chaq li Ralal jun chiribʼil re naq chixjunil li taapaabʼanq re, inkʼaʼ taasachq, wanq bʼan xyuʼam chi junelik” (Jwan 3:16). Chi jo’kan, lix yo’lajik, lix yu’am, ut lix mayej li Qaawa’ Jesukristo re xtojb’al rix li maak, a’aneb’ li k’utb’esink k’a’jo’ nim re lix rahom li Dios choq’ reheb’ li ralal xk’ajol. Jo’ kixch’olob’ laj Nefi, li rahok a’in “q’axal wi’chik atawal sa’ xb’een chixjunil li k’a’aq re ru” ut, jo’ kixye li anjel sa’ lix k’utb’esinb’il matk’, a’an “li q’axal nasahob’resink ch’oolej” (1 Nefi 11:22–23; chi’ilmanq ajwi’ 1 Nefi 8:12, 15). Li xjunlaju ch’ol re 1 Nefi naxk’ut naq li che’ re li yu’am a’an reetalil lix yu’am, lix k’anjel, ut lix mayej li Kolonel—“li naxkub’si rib’ li Dios chixb’aanunkil” (1 Nefi 11:16).
Li ru li che’ a’an reetalil li osob’tesink re lix tojb’al rix li maak. Xyalb’al li ru li che’, a’an reetalil xk’ulb’aleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel ut li sumwank re naq lix tojb’al rix li maak taawanq tz’aqal xwankil sa’ li qayu’am. Nayeeman naq li ru li che’ “atawal choq’ re xsahob’resinkil xch’ool junaq” (1 Nefi 8:10) ut a’an naxk’e xnimal li sahil ch’oolejil ut li ajom re xwotzb’al li sahil ch’oolejil a’an rik’ineb’ li qas qiitz’in.
Nim xwankil naq li jolomil na’leb’ sa’ lix Hu laj Mormon—xk’eeb’al xb’oqb’al chixjunil chi chalk rik’in li Kristo—a’an li na’leb’ q’axal nim sa’ lix k’utb’esinb’il matk’ laj Lehi. Naqak’e reetal li b’arb’ookil ch’iich’ li nak’amok sa’ li che’ (chi’ilmanq 1 Nefi 8:19). Li b’arb’ookil ch’iich’ a’an li raatin li Dios.
Chapcho malaj junelik chapcho chi kaw chiru li b’arb’ookil ch’iich’
Laj Lehi kiril kaahib’ paay chi kristiaan sa’ lix matk’. Oxib’ reheb’ a’an ke’xtiikisi rib’ chi uub’ej sa’ li b’e laatz’ ut ka’ch’in ru, re te’wulaq sa’ li che’ ut te’xk’ul li ru. Wan li xkaa paay li ink’a’ ke’sik’ok re li che’; ke’raj b’an li kab’l nim ut paapo xsa’ jo’ xna’ajeb’ (chi’ilmanq 1 Nefi 8:31–33).
Sa’ 1 Nefi 8:21–23 nokotzolok chirix li xb’een paay chi kristiaan li ke’xtiikisi rib’ chi uub’ej ut ke’ok sa’ li b’e li nak’amok sa’ li che’ re li yu’am. A’ut naq eb’ li tenamit ke’wulak sa’ li q’ojyinal choql, li wan choq’ reetalil “li aaleek xb’aan laj tza” (1 Nefi 12:17), kisach xb’eheb’, ke’xjalb’ehi rib’, ut ke’sach.
K’ehomaq reetal naq sa’eb’ li raqal a’in, ink’a’ yeeb’il resil li b’arb’ookil ch’iich’. Eb’ li ink’a’ neke’xk’ul, malaj neke’xk’ul chi yal jo’maajo’ li raatin li Dios, ink’a’ neke’xk’ul xb’eresinkil re xk’amb’aleb’ xb’e rik’in li Kolonel.” K’ehomaq reetal naq li jun siir chi kristiaan a’in ke’xtaw li b’e ut ke’xtiikisi rib’ chi uub’ej, ut ke’xk’anjela b’ayaq xpaab’aleb’ chirix li Kristo ut ke’xk’e b’ayaq xch’ool sa’ musiq’ej; a’ut ke’jalb’ehiik xb’aan li aaleek xb’aan laj tza ut ke’sach.
Sa’ 1 Nefi 8:24–28 naqil jun paay chik chi kristiaan li ke’tawok re li laatz’ ut ka’ch’in ruhil b’e li naxk’am sa’ li che’ re li yu’am. Eb’ li kristiaan a’in “keʼxtiikisi ribʼ chi uubʼej chiru li qʼojyinal choql, chi chapchookebʼ chiru li bʼarbʼookil chʼiichʼ, toj reetal keʼkʼulun ut keʼxyal li ru li cheʼ ” (raqal 24). A’ut naq eb’ li ani wankeb’ sa’ li kab’l nim ut paapo xsa’, li tiqtookeb’ chi chaab’il, ke’reetz’uheb’ li xkab’ siir a’in chi kristiaan, ”ke’xutaanak,“ ut ”ke’xjalb’ehi rib’ sa’eb’ li b’e ink’a’ us xk’amb’al, ut ke’sach” (raqal 28). K’ehomaq reetal naq naxye naq li jun siir chi kristiaan a’in ke’wan chi chapchookeb’ chiru li b’arb’ookil ch’iich” (1 Nefi 8:24; tiqb’il xkawil li aatin).
Nim xwankil naq li xkab’ siir chi kristiaan ke’xtiiksi rib’ chi uub’ej rik’in paab’aal ut chi k’eek’ookeb’ xch’ool. Ke’osob’tesiik ajwi’ rik’in li b’arb’ookil ch’iich’, ut chapchookeb’ chiru! A’b’anan, naq ke’eetz’uuk ut ke’rahob’tesiik, ke’xjalb’ehi rib’ sa’eb’ li b’e ink’a’ us xk’amb’al, ut ke’sach. Us ta kiwan rik’ineb’ li paab’aal, li kawil ch’oolej, ut li raatin li Dios, sa’ roso’jik ke’sach li kristiaan a’in—maare rik’in naq yal chi yalaq jo’q’e ke’ril ru malaj ke’xtzol malaj ke’xtz’ileb’ rix li loq’laj hu. Li wank chi yal chapcho chiru li b’arb’ookil ch’iich’ naxk’e chink’oxla naq maare ka’ajwi’ chi jo’q’ehaq nokotzolok ruuchil xtzolb’al li raatin li Dios chi rajlal ut chi anchal qach’ool.
Sa’ li raqal 30 naqak’e reetal li rox siir chi kristiaan li ke’xtiikisi rib’ chi uub’ej, “junelik chapchookeb’ chi kaw chiru li b’arb’ookil ch’iich’, toj reetal naq kole’xkut rib’ chi ch’och’ ut ke’xyal li ru li che’.” Li xnimal ru aatin sa’ li raqal a’in, a’an junelik chapchookeb’ chi kaw chiru li b’arb’ookil ch’iich’.
Li rox paay chi kristiaan ke’xtiikisi ajwi’ rib’ chi uub’ej rik’in paab’aal ut xkawileb’ xch’ool, a’ut maajo’q’e naxye naq eb’ a’an ke’xjalb’ehi rib’, naq ke’ok sa’ li ink’a’ usil b’e, malaj naq ke’sach. Maare li rox siir chi kristiaan a’in rajlal ke’ril ru ut ke’xtzol ut ke’xtz’ileb’ rix li loq’laj hu. Maare rik’in naq yalb’ileb’ xq’e ut k’eek’ookeb’ xch’ool rik’in li k’a’ru chanchan naq “ka’ch’in ut moko nimob’resinb’il ta” (Alma 37:6) ke’kole’ rix li rox siir chi kristiaan chiru li sache’k. Maare xb’aan “xnawb’al chirix li Qaawa’ ” ut “xnawb’al chirix li yaal” (Alma 23:5, 6) li ke’xk’ul rik’in xtzolb’aleb’ li loq’laj hu, li kixk’e li musiq’ejil maatan re tuulanil—naq li jun siir chi kristiaan a’in kole’xkut rib’ chi ch’och’ ut ke’xyal li ru li che’ ” (1 Nefi 8:30; tiqb’il xkawil li aatin). Maare a’an li musiq’ejil ch’olanink ut kawilal li k’eeb’il rik’in rajlal “xtzekankil xsahil li raatin li Kristo” (2 Nefi 31:20) li kixk’e xwankil li jun siir a’in re ink’a’ ke’xk’e reetaleb’ li ani wankeb’ sa’ li nimla kab’l paapo xsa’, li yookeb’ chixhob’b’aleb’ ut chireetz’unkileb’ (chi’ilmanq 1 Nefi 8:33). A’in li jun siir chi kristiaan li tento too’ok wi’ laa’ex ut laa’in.
Eb’ li ras laj Nefi ke’xpatz’, “Kʼaʼru xyaalal li bʼarbʼookil chʼiichʼ kiril li qayuwaʼ, li naxkʼam rikʼin lix toonal li cheʼ?
Ut laj Nefi kixye rehebʼ naq “aʼan li raatin li Dios; ut ani teʼabʼinq chiru li raatin li Dios, ut teʼchapoq chiru chi kaw, maajoʼqʼe teʼosoʼq, chi moko taaruuq taanumtaaq saʼ xbʼeenebʼ li aleek ut li lochlookil tzimaj re li xikʼ naʼilok rehebʼ re teʼmutzʼeʼq ru, re xkʼambʼalebʼ xbʼe saʼ li sacheʼk” (1 Nefi 15:23–24; tiqb’il xkawil li aatin).
Chi jo’kan, k’a’ru xjalanil li wank chi chapcho rik’in li wank chi chapcho chi kaw chiru li b’arb’ookil ch’iich’? Laa’in nink’oxla naq li chapok chi kaw chiru li b’arb’ookil ch’iich’, a’an roksinkileb’ li loq’laj hu rik’in tijok, chi kok’ aj xsa’, ut chi anchal qach’ool jo’ xyo’leb’aal li k’utb’esinb’il yaal ut jo’ jun chaab’il aj k’amol b’e sa’ li qab’eenik chiru li laatzʼ ut kaʼchʼin ruhil bʼe li nak’amok chaq saʼ xtoonal li cheʼ re li yuʼam—a’an ajwi’ li Qaawa’ Jesukristo.
“Ut kikʼulman naq kiwil naq li bʼarbʼookil chʼiichʼ, li kiril chaq lin yuwaʼ, aʼan li raatin li Dios, li nakʼamok chaq saʼ lix yoʼlebʼaal li yoʼyookil haʼ, malaj saʼ xtoonal li cheʼ re li yuʼam” (1 Nefi 11:25).
Lix Hu laj Mormon wan choq’ qe sa’ li kutan a’in
Lix Hu laj Mormon naxk’utb’esiheb’ li yaalil na’leb’ li aajeleb’ ru sa’ li qakutan ut sa’ li wanko wi’. Laj Moroni ki’aatinak chirix lix aajelil ru lix Hu laj Mormon sa’ musiq’ej jo’ ajwi’ sa’ li qayu’am wulaj wulaj: “Nekexwaatina chanchan naq wankex chiwu, a’ut maa’anihex. Aʼbʼanan kʼehomaq reetal, li Jesukristo kexxkʼut chiwu, ut ninnaw ru lee bʼaanuhom” (Mormon 8:35). Rik’in naq ke’ril li qakutan ut li wanko wi’ rik’in lix nawom li Dios chi junxilaj, eb’ li ke’tz’iib’ank re lix Hu laj Mormon ke’xsik’eb’ ru li na’leb’ li q’axal wi’chik aajeleb’ ru choq’ reheb’ li wankeb’ sa’ ruchich’och’ sa’ roso’jikeb’ li kutan a’in.
Nekexinb’oq chixk’oxlankil chi us ut rik’in tijok li patz’om a’in: K’a’ru li naru ut li tento tintzol rik’in lix matk’ laj Lehi chirix li che’ re li yu’am ut rik’in li na’leb’ chirix li wank chi junelik chapcho chi kaw chiru li b’arb’ook’il ch’iich’, li tixk’e inwankil chi wank chi xaqxo rik’in musiq’ejil metz’ew sa’ li ruchich’och’ wanko wi’ anajwan?
Naq nakayal aaqe’ ut nakasik’ xk’ulb’al aana’leb’ re xsumenkil li aajel ruhil patz’om a’in, tat-ok chixtawb’al ru chi us wi’chik rik’in lix wankil li Santil Musiq’ej, sa’ laa ch’ool jo’ ajwi’ sa’ laa k’a’uxl, lix aajelil ru li wank chi junelik chapcho chi kaw chiru li b’arb’ookil ch’iich’. Ut tat-osob’tesiiq chixyu’aminkil li na’leb’ a’an rik’in laa paab’aal ut lix yalb’al aaq’e sa’ laa yu’am ut sa’ laa wochoch.
Chiwanq taxaq xsa’ qu chi ilok ut qaxik chirab’inkil xkomon chik li na’leb’ sa’ lix k’utb’esinb’il matk’ laj Lehi li tooxtenq’a “chixtiikisinkil qib’ chi uub’ej chi xaqxooko junelik rik’in li Kristo, rik’in tz’aqal xlemtz’unkil li yo’onink, ut rik’in rahok choq’ re li Dios ut reheb’ chixjunil li winq. Jo’kan ut, wi teetiikisi eerib’ chi uub’ej rik’in xtzekankil xsahil li raatin li Kristo, ut texkuyuq toj sa’ roso’jik, k’ehomaq reetal, jo’ka’in naxye li Yuwa’b’ej: Taawanq eeyu’am chi junelik” (2 Nefi 31:20).