Unsaon man Nako sa Pagtabang Kini nga Bata?

Ni Danyelle Ferguson

Nagtrabaho ka ba sa mga bata sa Primary nga may mga kakulangan sa panghunahuna? Ania ang pipila ka mga ideya sa pagtudlo kanila.

Daghang magtutudlo ug mga lider sa Primary dunay mga pangutana kon unsaon sa pagsilbi sa usa ka bata nga may kakulangan sa panghunahuna, sama sa autism, Down syndrome, o attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD). Tingali mangutana sila: Unsaon man nako sa pagtudlo kini nga bata? Angayan bang naa siya sa sama nga klasrom kauban sa sama niya og edad? Mahimo ba siyang moapil sa panahon sa pagpakigbahin o sa mga kalihokan?

Isip inahan sa usa ka anak nga lalaki nga may autism ug isip usa ka magtutudlo sa Primary sa mga bata nga may kakulangan sa panghunahuna, daghan ko og nakat-unan mahitungod sa pagkab-ot sa mga panginahanglan niining mga bataa. Ang mosunod nga mga baruganan mga pipila lamang sa unsay akong nakat-unan. Hinaut unta, nga kini makatabang kaninyo samtang kamo naningkamot sa pagsilbi ug sa pagpaapil sa tanang bata sa Primary sa inyong ward o branch.

Alagari sama sa Gibuhat ni Jesus

Ang atong Manluluwas mipakita kanato kon unsaon sa pag-alagad ang uban pinaagi sa pagpahaum sa Iyang mensahe ug mga buhat nga moayon sa mga panginahanglan sa indibidwal.¹ Sama pananglit, dihang mibisita Siya sa mga Nephite, gipundok Niya ang gagmayng mga bata ngadto Kaniya ug “mikuha [kanila], sa tinagsa, ug mipanalangin kanila, ug nag-ampo sa Amahan alang kanila” (3 Nephi 17:21; empasis gidugang). Dayon sa mga anghel “gialirongan kadtong gagmay nga mga bata” uban sa langitnong kalayo ug “nangalagad ngadto kanila” (3 Nephi 17:24).

Nakigbahin kita sa pagpangalagad sa Ginoo samtang atong gitudloan ang mga bata. Si Elder M. Russell Ballard sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mipahinumdom kanato: “Kita nga gihatagan og bililhong mga anak gihatagan og usa ka sagrado, dungganon nga pagkatinugyanan, kay kita man ang gipili sa Dios nga moalirong sa mga bata karon uban sa gugma ug sa kalayo sa hugot nga pagtuo ug sa panabut kon si kinsa sila.”² Samtang atong gituman ang atong responsibilidad sa pagtabang sa mga bata nga may kakulangan, ang Ginoo motabang kanato sa pagpahaum sa atong pag-alagad ug pagtudlo aron makab-ot ang ilang mga panginahanglan.

Aron mas masabtan kini nga mga panginahanglan, ang mga magtutudlo ug mga lider sa Primary mahimong makigkita sa bata ug sa iyang mga ginikanan, nga maoy maayong panahon alang sa magtutudlo nga masugdan ang pagpakighigala sa bata. Sa kasagaran ang pinakamaayong dapit aron magkaila mao ang panimalay sa bata, diin komportable siya ug mas dali nga masuod sa bag-ong mga tawo.

Mamahimong Edukado ug Magtinabangay

Ang mga magtutudlo ug mga lider kinahanglan nga mogahin og panahon sa pagkat-on mahitungod sa kakulangan sa bata. Ang pinakamaayong dapit sa pagsugod mao ang website sa Simbahan lds.org/disability (nga anaa sa daghang pinulongan), diin sila makabasa sa kinatibuk-ang panglantaw mahitungod sa piho nga mga kakulangan, makakat-on og mga tip sa pagtudlo, ug makakita og dugang nga mga kapanguhaan.

Human masuhid ang website, ang mga magtutudlo ug mga lider mahimong makigkita pag-usab sa mga ginikanan sa bata aron sa pagpaambit og mga ideya, maghisgot og mga problema, ug maghimo og mga tumong. Ang mga ginikanan makapaambit og mga impormasyon mahitungod sa ilang anak nga makatabang sa mga magtutudlo nga magmalampuson, sama sa mga panglantaw kon unsay inistoryahan sa bata, unsang mga kalihokan ang iyang ganahan ug unsay angay likayan, ug unsaon sa pag-awhag og tukma nga kinaiya. Ang pakigtambayayong kauban sa mga ginikanan mahinungdanon sa pag-establisar og kahiusahan, kooperasyon, ug padayon nga panag-istorya nga gikinahanglan aron masilbihan sa labing maayo ang mga bata nga may kakulangan.

Ang mga magtutudlo ug mga lider kinahanglan nga mokonsulta usab sa ilang mga lider sa priesthood samtang magpalambo sila og mga paagi sa pag-alagad sa bata. Dihang ang among anak una nga nadayagnos nga may autism, wala kami masayud kon unsa kamaayo ang iyang transisyon gikan sa nursery ngadto sa klase sa Primary uban sa iyang mga kaedad. Usa ka sister sa among ward kinsa usa ka magtutudlo sa eskwelahan miduol sa among bishop ug sa presidente sa Primary ug mitanyag nga maoy motabang sa among anak. Ang presidente sa Primary, usa ka sakop sa bishopric, ang akong bana, ug ako nakigkita kaniya, ug nakig-istorya siya kanamo kon unsaon sa pagtabang sa among anak. Naghimo kami og mga tumong ug mihimo og plano sa pagtabang kaniya nga makasabut sa dagan sa Primary. Sa kasagaran kinahanglan namong i-adjust ang plano sa mosunod nga tulo ka tuig, apan samtang nakasabut siya kon unsay nanghitabo sa iyang palibut, mas nainteresado siya nga makig-uban sa iyang mga kaedad ug sa pag-apil sa mga leksyon. Ang panabut ug ang pasalig niini nga sister mitukod og pundasyon nga padayong gibarugan sa among anak. Ang iyang gugma ug pakighigala nagtudlo sa among anak nga siya usa ka hinigugma nga anak sa Dios. Tungod niana, padayon niyang gitan-aw ang simbahan nga usa ka dapit nga iyang maadtoan nga dili siya magpakaaron-ingnon ug higugmaon.

Pag-ugmad sa Panaghigalaay ug Pagsalig

Isip mga magtutudlo kita mahimong “mosunod sa ehemplo sa Manluluwas sa pagtanyag og paglaum, pagsabut, ug paghigugma niadtong adunay mga kakulangan.”³ Samtang magpakita kita sa tinuod nga interes sa mga bata nga may kakulangan, ang atong pakighigala kanila molambo.

Ang mga bata nga may kakulangan sa panghunahuna tingali lahi og sinultihan kay sa uban. Kon ang mga magtutudlo mopahiangay sa indibidwal nga estilo sa inistoryahan sa bata, makaugmad siya og pagsalig ug pagpakighigala ug mahimong mas epektibo nga mga instruktor. Aniay duha ka paagi sa pagpalambo sa pakig-istorya:

Itungod ang imong nawong tupong sa bata.⁴ Kon buhaton kini sa mga dagko, mas minus ang bationg kahadlok sa bata ug mas moapil. Makatabang usab kini sa mga bata kinsa maglisud sa pag-focus sa grupo nga kalihokan. Ang magtutudlo o ang kaabag makakuha sa atensyon sa bata ug makapaambit og usa ka sentence o duha mahitungod sa leksyon panahon sa klase matag karon ug unya.
Ilha ang interes sa bata. Ang mga bata mobati nga sila importante kon ang uban mopakita og interes sa mga butang nga ilang ganahan. Ang mga bata nga may kakulangan sa kasagaran mawili sa piho nga mga butang, sama sa usa ka dulaan, hayop, o dula. Ang magtutudlo makahangyo sa bata sa pag-istorya mahitungod sa iyang mga interes ug mogamit niana nga interes diha sa leksyon. Bisan og dili mosulti ang bata, ang magtutudlo mahimo gihapong mosulti mahitungod sa unsay makapainteres kaniya.

Itipon

Sa kadaghanang hitabo, ang bata nga may kakulangan sa panghunahuna kinahanglan nga ibutang ngadto sa iyang regular nga klase sa Primary. Importante kini alang sa bata ug iyang mga kaedad. Ang pagtipon makatabang kaniya sa pagkat-on og tukmang sosyal nga inter-aksyon ug linihokan diha sa simbahan ug makaandam kaniya alang sa umaabut nga pagbalhin ngadto sa mga klase sa kabatan-onan. Alang sa mga kaedad, ang panagkauban diha sa klase makahatag og oportunidad sa pagserbisyo ug sa pagsinati sa talagsa nga mga panglantaw nga mahatag sa mga bata nga may kakulangan. Ang paggahin og panahon nga magkauban makaaghat usab sa paghigalaay—usa ka importante nga bahin sa pagbati nga nahilakip ug gikinahanglan sa simbahan.

Sa dihang ang among anak naa pa sa preschool nga pangidaron, usa ka gamay nga batang babaye ang kanunay nga maglingkod tapad kaniya sa Primary. Magpadala siya og mga kard ug mga litrato alang kaniya kon dili siya makatambong sa klase. Ang among anak nga lalaki dili makasulti kanamo sa ngalan sa babaye, apan gunitan niya ang kamot sa babaye ug tawagon siyang “akong amiga.” Ang ilang paghigalaay naghatag sa batang babaye og oportunidad sa pagserbisyo ug mitabang sa among anak nga malipay mahitungod sa pagsimba.

Aron mapasayon ang paghigalaay, ang ginikanan o ang magtutudlo mahimong mopaila sa bata ngadto sa iyang mga kaedad sa primero nga adlaw sa klase ug mosulti mahitungod kaniya isip usa ka tawo—mopaambit sa iyang mga talento, mga kahanas, ug paboritong mga kalihokan. Dayon mahimo silang mosulti mahitungod sa iyang kakulangan aron ang mga kaedad makasabut sa panginahanglan sa bata ug sa bisan unsang kinaiya nga tingali dili kasagaran ngadto kanila. Sa kasagaran, kon ang mga ginikanan ug mga lider sa Simbahan bukas alang sa pagpasabut niining mga butanga, ang iyang mga kaedad mas komportable nga makighigala kaniya.

Ikonsiderar ang pagkontak og mga eksperto kinsa makatabang sa mga magtutudlo sa Primary sa paghimo og plano aron ang bata hingpit nga mahilakip. Usahay ang magtutudlo sa bata sa eskwelahan andam nga makighimamat sa mga ginikanan ug sa mga lider sa Primary sa pagtudlo kanila kon unsa nga mga teknik ang nagmalampuson sa bata sa eskwelahan. Ang magtutudlo gani tingali andam nga motambong sa simbahan aron sa pagpakita gayud sa mga ehemplo.

Sa pipila ka mga sitwasyon, ang mga eksepsyon mahimong buhaton aron ang bata matudloan nga siya ra, o laing mga pagpahaum ang mahimong buhaton. Ang seksyon alang sa Primary diha sa Serving in the Church sa LDS.org naghatag og dugang nga giya kabahin niini.⁵

Ihatag ang Pagsuporta diha sa Klasrom

Malisud ang pagkab-ot sa mga panginahanglan sa matag bata diha sa bisan unsa nga klase sa Primary. Kon ang usa ka bata nga may mga kakulangan apil niana nga grupo, usa ka kauban nga magtutudlo o assistant ang mahimo nga tawagon. Ang kauban nga magtutudlo magpuli-puli sa pagtudlo sa leksyon ug sa pagtabang sa bata, o usa ka assistant mahimong tawagon sa pagtrabaho ilabi na ngadto sa bata nga may kakulangan. Ang mga worker sa Primary kinahanglan nga magsabut sa mga iskedyul sa leksyon, mag-ugmad og sistema sa komunikasyon, ug maghisgot kon unsaon nila sa pagdumala ang lain-laing sirkumstansya nga motumaw. Sa kanunay, ang pag-ampo, komunikasyon, ug pagplano importante kaayo sa pag-angkon og malampusong pakig-uban ug sa paghatag og makaayo nga mga kasinatian sa pagtudlo.

Kon magtawag og kauban nga magtutudlo o assistant, hunahunaa nga ang mga ginikanan naningkamot alang sa ilang anak ug nag-atubang og mga hagit nga moabut sa pagpatubo sa anak nga may kakulangan 24 ka oras sa usa ka adlaw. Tingali nanginahanglan sila og oportunidad nga makatambong sa ilang mga klase sa Dominggo o makahimo sa ubang mga calling; kining mubo nga pahulay makatabang nga mabalik ang ilang enerhiya ug makaandam sa pag-atubang sa mga hagit sa umaabut nga semana.

Ipahiangay ang mga Plano sa Leksyon

Ang Handbook sa Simbahan nagtudlo nga “ang mga lider ug mga magtutudlo kinahanglan nga mopaapil sa may kakulangan nga mga miyembro diha sa mga miting, mga klase, ug mga kalihokan tanan kutob sa mahimo. Ang mga leksyon, mga pakigpulong, ug mga pamaagi sa pagtudlo kinahanglan nga ipahiangay aron makab-ot ang mga panginahanglan sa matag tawo.”⁶ Ang pagtudlo og mga leksyon aron makakab-ot sa mga panginahanglan sa matag sakop sa klase nagkinahanglan og pag-ampo, pagkamamugnaon, ug pagpaningkamot.

Sugdi pinaagi sa pag-ila kon sa unsang paagi nakakat-on og maayo ang bata. Ang link nga The Leader and Teacher Resources diha sa lds.org/disability naglangkob og mga impormasyon mahitungod sa pagpahiangay sa mga leksyon. Ang dugang nga mga sugyot gilista sa ubos sa matag ulohan sa may kakulangan. Ang seksyon alang sa Primary sa Serving in the Church sa LDS.org usa ka laing pinakamaayo nga kapanguhaan. Ang mga pagpahiangay nga gihimo alang sa usa ka bata nga may kakulangan makatabang usab sa ubang mga bata. Kini nga mga paagi epektibo alang nako:

Biswal: Daghan sa mga bata makakat-on pinaagi sa biswal, buot ipasabut nga ang mga litrato og mga butang makatabang kanila sa pagsabut og mga ideya. Ang kauban nga magtutudlo o ang assistant mahimong maglingkod tapad sa bata nga may kakulangan ug makapakita kaniya og mga drawing o mga litrato atol sa tibuok nga leksyon aron sa paghulagway kon unsa ang gitudlo. Kon ang bata gustong mag-drawing, basin ganahan siya nga adunay blangkong papel nga katabangan og gamit sa iyang assistant. Silang duha maka-drawing og mga butang nga gihisgutan sa leksyon.
Pagpaminaw: Ang mga bata kinsa makakat-on pinaagi sa pagpaminaw malingaw nga maminaw og mga istorya. Ganahan usab sila kon ang magtutudlo mogamit sa iyang tingog sa paghatag og kinabuhi sa istorya—paghagawhaw, paghangos-hangos kay nakalitan, o pagpaspas og gamay sa tingog sa nindot nga mga bahin. Ang mga magtutudlo tingali kinahanglan nga mopasayon ug mopamubo sa mga istorya gikan sa leksyon aron ang bata nga may kakulangan makasabut ug magpabiling interesado. Hunahunaa ang pagsugilon sa istorya, dayon kuhaon ang mga baruganan gikan sa istorya ug gamiton kini sa usa ka tinuod nga sitwasyon sa kinabuhi o usa ka istorya o panghitabo nga pamilyar sa bata.
Paghikap: Ang mga bata nga makakat-on pinaagi sa paghikap malingaw kon dunay mga butang nga magunitan ug mabatyagan. Kon ang istorya sa leksyon anaa sa gawas, ang magtutudlo mahimong magdala og hamis nga bato, gamayng sanga, o hinimo nga hayop aron ikapakita samtang gisugilon ang istorya ug dayon ipasa ang butang aron ang tanan makagunit ug makatan-aw gayud niini. Ang mga mahikap nga butang sama sa hinimo sa kamot ug koloranan nga mga pahina makatabang usab.

Moapil sa Panahon sa Pagpakigbahin ug sa Ubang mga Kalihokan

Ang pag-apil importante alang sa mga bata nga may mga kakulangan. Pagmamugnaon sa pagpangita og mga paagi sa pagpaapil kanila sa mga kasulatan, pag-ampo, ug sa panahon sa puli-puling pagpakigbahin sa pakigpulong. Kon ang bata may kalisud sa pagsulti, sama pananglit, tingali makahimo ra siya sa paggamit og mga litrato aron sa pag-istorya. O ang ubang mga bata ganahan sa ideya nga mobarug sa may podyum apan maulaw kaayo o dili ganahang mosulti. Niini nga sitwasyon, pasagdi ang bata nga mobarug sa podyum ug malipay nga naa didto samtang ang ginikanan motabang kaniya nga maoy motingog alang sa assignment. Mahimo siyang motabang pinaagi sa paggunit sa mga litrato alang sa iyang pakigpulong o sa pagkahimong ehemplo kon kanus-a mokyugpos sa mga kamot alang sa pag-ampo.

Ania ang pipila sa ubang mga kalihokan ug matang sa mga pagpahiangay nga tingali inyong ikonsiderar:

Pasundayag sa Primary alang sa sakrament miting. Ang bata nga may kakulangan mahimong nagkinahanglan og dugang nga suporta ug pag-uyon-uyon tungod kay ang pasundayag sa sakrament miting dili man usa ka bahin sa iyang normal nga buluhaton. Ang pagpaapil kaniya sa pipila ka mga sesyon sa pagpraktis makatabang kaniyang maka-adjust sa mga kausaban. Usa ka maayo nga ideya ang pagpalingkod sa bata tapad sa iyang assistant aron makahunghong kaniya sa dili pa ang mga kanta o iyang pagpamulong. Kon dali ra siyang masamokan tungod sa langas o sa pag-atubang sa kongregasyon, pagreserba og gamay nga bangko sa atubangan alang kaniya ug sa iyang assistant. Niini nga paagi mahimo siyang magkolor, motan-aw og mga litrato nga basahon, o mogawas nga dili makabalda sa ubang mga bata. Makatugot usab kini kaniyang moadto sa atubangan aron mosulti sa iyang bahin o mokanta, dayon mobalik sa lingkuranan aron mopahulay. Ang lain nga bata tingali walay problema nga molingkod sa atubangan apan nagkinahanglan og pipila ka gagmayng madulaan, sama sa duha o tulo ka paper clip o hamis nga pino nga bato nga ibutang sa iyang mga paa. Makatabang kini sa mga bata kinsa may kalisud sa paghatag og atensyon kon naa sa dagko nga pundok.
Panahon sa Pagpakigbahin. Kon ang klase sa bata gihatagan og assignment nga moapil sa panahon sa pagpakigbahin, siguroa nga ang bata nga may kakulangan maapil sa paagi nga komportable alang kaniya. Kon ang klase migamit og usa ka mubo nga dula [skit], tingali mubo lamang ang iyang bahin o kaha bahin nga walay sulti-sulti, apan ang pagsul-ob og sama sa ubang mga bata maghimo kaniyang mobati nga nahilakip. Importante alang kaniya ang pagpakigbahin og mga kasinatian uban sa iyang mga kaedad aron pagpalambo og mga relasyon.
Ekstra nga mga programa. Kon ang Primary apil sa usa ka kalihokan sama sa pasundayag sa talento diha sa ward o branch o programa sa Pasko ug ang bata nga may kakulangan may problema sa kalangas o kwarto puno sa mga tawo, tuguti ang klase nga maoy mag-una sa programa. Dayon ang iyang mga ginikanan mahimo nang mopili nga dalhon siyag pauli sa dili pa siya masamokan.

Aniha ang mga Panalangin

Salamat sa akong anak nga may autism, nakaangkon ako og bag-ong panglantaw kon unsay ipasabut sa pagkahimong anak sa Dios. Nakakat-on ako nga ang Langitnong Amahan tinuoray nga nakaila ug nahigugma sa matag usa kanato. Nahibalo Siya sa atong mga panginahanglan ug naghatag sa mga ginikanan ug mga lider og mga pag-aghat pinaagi sa Espiritu Santo sa pag-atiman ug pagpanalangin sa kinabuhi sa atong mga pamilya ug sa mga bata nga atong gisilbihan. Nakaangkon usab ako og dakong pasalamat ug gugma alang sa mga magtutudlo sa Primary sa akong anak nga lalaki ug sa mga lider sa Simbahan kinsa migahin og panahon nga mahimo niyang mga higala. Talagsaon sila nga mga ehemplo sa gugma sa Manluluwas.

Ang pagtudlo og bata nga may kakulangan sa panghunahuna nagkinahanglan og ekstra nga panahon ug paningkamot ug naglakip sa mga panahon sa kasagmuyo. Apan pinaagi sa pag-ampo, inspirasyon ug sa pagsalig sa Ginoo, makakaplag kita og kalampusan samtang atong gituman ang atong pagkatinugyanan sa pagtabang niining espesyal nga mga bata.

Ang sayis anyos nga si Courtney T., kinsa dunay Down syndrome, mihatag og pakigpulong sa Primary uban sa tabang sa iyang igsoong lalaki nga si Justin. Ang handbook sa Simbahan nagtudlo nga “ang mga leksyon, mga pakigpulong, ug mga pamaagi sa pagtudlo kinahanglan nga ipahiangay aron makab-ot ang mga panginahanglan sa matag tawo.”

Ang author nga si Danyelle Ferguson uban sa iyang anak nga lalaki si Isaac, kinsa may autism.

Si Emily S. ug ang iyang kwatro anyos nga anak nga lalaki, si Landon, kinsa adunay malukupon nga developmental disorder, nakigsulti sa presidente sa Primary nga si Debra Maloof mahitungod sa mga butang nga gusto ni Landon ug sa malampusong mga estratehiya sa pagtudlo kaniya. Ang pag-alagad sa usa ka bata nga may mga kakulangan maayo og sangputanan kon ang anak ug ang iyang mga ginikanan ug ang mga lider magtinabangay diha sa diwa sa paghiusa ug kooperasyon.

Ang pag-apil sa klase sa Primary makatabang sa bata nga may mga kakulangan ug sa iyang mga kaedad. Dinhi si Audrey S. mibasa sa mga kasulatan uban ni Isaac.

Si Brooklyn C. (ikatulo nga bata gikan sa wala), kwatro anyos, kinsa adunay autism, ganahan sa panahon sa pagpanganta sa Primary; ang iyang mga ginikanan miingon nga kanunayng maayo ang iyang pagsanong sa musika, ug ang mahikap nga aspeto nga dula sa kamot nagdugang sa interes alang kang Brooklyn ug sa ubang mga bata.

Sa wala: gilitratohan ni Robert Casey; sa tuo: gilitratohan ni Erin Jensen

Gilitratohan ni Robert Casey