Ukpebnkpɔ Unwam, Ɔfiɔŋ Iba ke isua 2019
Ndinyene Mbɔm man Anwam
Ndinwam edi ndinyanga. Nnyin imekeme ndinyanga mbon efen ke nte nnyin ifiɔkde se isimde mmɔ inyung iwut ite ke nnyin imenyime ndinam oro ye mmɔ nkure.
Koro Ete nnyin ke Heaven oyom ete nnyin ikabare itie nte Enye, mme mfina eke nnyin ikutde ke uwem emi ekeme ndikabare ndi ufang ukpeb edieke nnyin ibuɔtde-idem ye Enye inyung idu ke usung oro. Ke ndiɔkiso, ndidu ke usung ekeme ndisɔng ke ini nnyin ikereke ke nnyin iyɔ mme idomo oro ke idem nnyin ikpɔng.
Edi ikenaha nte nnyin isanga ke usung oro ikpɔng. Andinynaga ama enyene edisana mbɔm osuhɔre ekesim ofuri nkpɔ man otodo Enye ɔdiɔngɔ nte ediyɔde ukut ye unan nnyin (se ke Alma 7:11–12; Doctrine and Covenants 122:8). Enye oyom nnyin kiet-kiet itiene uwutnkpɔ Esie inyung inyene mbɔm nko. Ofuri mbon Ufɔk Abasi ema ediomo ke “nditua ye mmɔ emi etuangade; ihn, ye ndidong mmɔ emi efuhɔde esit” (Mosiah 18:9) Ke ufɔt mfina nnyin, Nwed Abasi ekpeb nnyin ete ewɔngore enyung “esɔngɔ ubɔk eke ama ekemem, enyung [esɔngɔ] edɔng eke ama ekedoro ibikpai” enyung “esiak afang eke enende enɔ ikpat mbufo, man ukot eke edide mbungɔ ekufebede” (Hebrews 12:12–13; se nko ke Isaiah 35:3–4; Doctrine and Covenants 81:5–6).
Nte nnyin idade mbon efen ke ubɔk, yak mmɔ ebuɔt idem ye nnyin, enyung esanga ye nnyin, nnyin inwam mmɔ ndidu mbighe ke usung idige man Andinyanga okpuhɔ mmɔ kpɔt—kiet kotu ntak edinɔ unwam—edi nko man ɔkɔk mmɔ (se ke Doctrine and Covenants 112:13).
Nso Idi Esit Mbɔm?
Esit mbɔm edi ndifiɔk esit, ekikere, ye ndaha owo efen ke ndaha-itie mmɔ akan eke nnyin.1
Ndinyene mbɔm edi akpan nkpɔ ke ukeme nnyin man inwam mbon efen inyung inam utom nnyin nte mme-ɔnɔ unwam nditɔ-eka irenowo ye iban. Oro anam nnyin isin idem nnyin ke ndaha owo efen.
Ndikut Idem-nnyin ke Ndaha Owo Efen
Enɔ mbuk ebanga okop-obut erenowo Latter-day Saint kiet emi ekesiwakde nditie ke nkpɔ-itie edem ke chapel ikpɔng. Ke ini owo elder’s quorum kiet akakpade, bishop ama ɔbɔng akam man ɔdɔng mbon ufɔkemana oro esit. Iban Relief Society ema enɔ udia. Nti ufan ye mbɔhidung ema ekese ufɔkemana oro enyung edɔhɔ ete, “Enam nnyin idiɔngɔ mme odu se ikpenam ndinwam.”
Edi kini okop-obut erenowo ekesede ufɔkemana oro ke usen oro, enye amia nkanika-usung ndien kini ebekpa eyerede, enye ete, “Ami nkedi ndikwohore ikpa-ukot fo.” Ke esisit awa ini, ema ekwohore ofuri ikpa-ukot ke ufɔk ndien esem-eye ɔnɔ usen ubukowo. Usen ederi efen ufɔkemana akpa-mkpa eketie ye okop-obut erenowo oro ke nkpɔ-itie edem
Se emi edi erenowo emi ekekemede ndiyɔ ke unana eke owo mikekereke ibanga. Enye ye mmɔ mbiba ebɔ edidiɔng oto ke unwam emi esit-mbɔm etemede.
Didie Ke Ami Nkeme Ndinyene Esit-mbɔm?
Etie nte usuk owo enyene mfɔniso ye enɔ ke ndikeme ndinyene mbɔm. Eti mbuk odu ɔnɔ mbon emi ekopde mmemidem. Ke ufang isua Edip-ye-duop emi ebede, ediwak mbon ndungɔre ekpeb ebanga esit-mbɔm. While many of them come at the topic with different approaches, most of them agree that empathy is something that can be learned.2
Ke ufang isua Edip-ye-duop emi ebede, ediwak mbon ndungɔre ekpeb ebanga esit-mbɔm. Man otodo inam ɔfɔn, eyenwam nko ndinyene eti ifiɔk kabanga nte esit-mbɔm edide. Ema enehede enyime mme ekikere emi nte mme nkpɔ-utom eke esit-mbɔm.3 Kini emi esiwakde nditibe ke nnyin mifiɔkke ke mmɔ etibe, ndifiɔk mmɔ ɔnɔ nnyin ifet ndikut ufang ndinam ɔfɔn.
1.Efiɔk
Esit-mbɔm oyom esisit edifiɔk ndaha owo efen. Nte nnyin ifiɔkde ndaha mmɔ ɔfɔn, eyemem ndifiɔk nte mmɔ ekerede ebanga oro ye se nnyin ikpenam man inwam.
Ndinehede mkpang-utɔng, mbup mbume, nyung nteme mmɔ ye mbon efen edi akpan edinam ke ndifiɔk ndaha mmɔ. Ekpeb awak ebanga mme ekikere emi ke nkani Ukpebnkpɔ Unwam eken:
-
“Nkpɔ Ition Nti Mbon Mkpang-utɔng Esinamde,” Liahona, June 2018, 6.
-
“Eneme ebanga Unana Mmɔ,” Liahona, Sept. 2018, 6.
-
“Ebuana Mbon efen ke Ndinwam—nte Eyomde” Liahona,Oct. 2018, 6.
Nte nnyin iyomde ndifiɔk, ana nnyin ida ini man ifiɔk akpan ndaha mmɔ akan ndinam ekikere kabanga kiet eken emi enyenede ukem nkpɔ-ntibe oro. Midige ntre, nnyin iyedue nde inyung inam mmɔ enyene idiɔk ekikere.
2.Ekere ese
Ke ukeme nnyin ndinam ediomi nnyin man itua ye mbon emi etuangade inyung idɔng mbon emi efuhɔhde esit, nnyin imekeme ndibɔng akam iyom Edisana Spirit anwam nnyin idiɔngɔ se owo kiet ekerede ye nte nnyin ikpenwamde.4
Inikiet emi nnyin ifiɔkde ndaha owo kiet, nnyin kiet-kiet—mme ekpetibe oto uduot-obot mme idige oro—iyekeme ndinam utom nkere mbanga se nnyin idikere mme idi-kop ke ndaha ini oro. Ndifiɔk mme ekikere ye ntuuk oro, diana ye ndausung Edisana Spirit, eyenwam ndinam ndinɔ nnyin ibɔrɔ ke ndaha mmɔ oro.
Nte nnyin idifiɔkde ndaha owo efen inyung ikere danga nte mmɔ ekpekerede, edi akpan nkpɔ man nnyin ikukpe ukwang ikpe inɔ mmɔ (se ke Matthew 7:1). Ndibiom ikpe kabanga nte owo efen okodukde idiɔk ndaha eyenam nnyin ifre ubiak emi ndaha oro esinde.
3.Ebɔrɔ
Danga nnyin inɔ ibɔrɔ edi akpan nkpɔ sia oro edi nte esit-mbɔm nnyin owutde. Ediwak usung odu ndiwut edifiɔk nnyin ke nditing-ke-uyo mme ke ndobo-uyo. Ɔfɔn nditi ke uduak nnyin idige ndiyɔ mfina oro. Ediwak-ini uduak edi ndinwam nyung nnɔ ɔsɔngɔ ke ndinam mmɔ ediɔngɔ ete ke mmimɔ idige ikpɔng. Emi ekeme ndiwɔrɔ ndidɔhɔ ete, “Ami mmenem esit koro afo ama eting ɔnɔ mi” mme “Ami mmeseme ye afo. Oro ana nte abiak.”
Ke ofuri ndaha ibɔrɔ nnyin enyene ndidi eti. Ndien nte odotde, ndisuhɔre idem nkesim akpatre man mbon efen ekut mmemidem ye unana-odudu mbufo ekeme ndisin akpan ekikere eke ebuana.
Ikoot man Anam-nkpo
Nte mbufo ekerede-ebanga ndaha mbon emi mbufo enwamde, ekere nte edude ke ndaha mmɔ ye se mbufo ekpeyomde nte akpan unwam edieke mbufo ekpedude ke itie mmɔ. Ebɔng-akam man efiɔk danga mmɔ ekerede ye nte ekade iso. Iboro mbufo eyefon sia oro edi-to akamba mbufiok.
© 2018 otode Intellectual Reserve, Inc. All rights reserved. Ekeming ke USA. Enyime edikabare ke Ikɔ Mbakara: 6/18. Enyimme Ndikabare: 6/18. Edikabare eke Ministering Principles, February 2019. Efik. 15763 553