« E aha mau te mana’o tura ? », Liahona, Māti/’Ēperēra 2022.

E aha mau te mana’o tura ?

Nā Destiny Yarbro

’Ia fa’ananea ana’e tātou i tō tātou hāro’aro’a i te parau nō te mana’o tura, e fa’arahi ïa tātou i tō tātou ’aravihi nō te mana’o tura, noa atu te taime e’ita e mahere ē e tae mai te reira.

Nō te tahi mau ’ohipa ta’a ’ē i tupu i roto i tō’u orara’a, ’ua feruri au i te aura’a nō te mana’o tura. Teie tā te peresideni Dallin H. Oaks, tauturu mātāmua i roto i te Peresidenira’a Mātāmua, tātarara’a i te reira :

« E ’ite-pinepine-hia te ’ohipa i roto i te ha’amorira’a, terā rā, e tītau te ha’amorira’a mau i te hō’ē mana’o ta’a ’ē.

« E fa’a’ite mai te huru ha’amori i te mau mana’o hōhonu roa a’e nō te aurarora’a, te ha’amorira’a ’e te maērera’a. E ’āmui te ha’amorira’a i te here ’e te mana’o tura i roto i te hō’ē huru paieti ’o tē ha’afātata atu i tō tātou vārua i te Atua ». ¹

E aha te mana’o e tupu mai ’ia feruri ana’e ’outou i te parau nō te mana’o tura ? E nehenehe ānei teie mau ’ohipa i muri nei e fa’arirohia ’ei ’ohipa mana’o tura ’aore rā, ’ei ’ohipa mana’o tura ’ore, i roto i te hō’ē purera’a ’ōro’a ?

E tamari’i e pāpa’i hōho’a ra i roto i tāna buka fa’a’ū.
E taure’are’a tamāroa e ’ōpere ra i te ’ōro’a mo’a ma te tāmau i te fa’aro’o tari’a i ni’a i tōna tari’a.
E ta’ata e ’ōu’au’a ra ma te tāhirihiri pūai i tōna rima.
E taure’are’a tamāhine tē ha’uti ra i te hō’ē ha’uti i ni’a i tāna niuniu.
E misiōnare e tuotuō haere noa ra.
E vahine e pārahi i roto i te vāhi tomora’a i te mau taime ato’a, ’aita roa atu i roto i te fare purera’a.
E ta’ata e tārava ra i ni’a i te hō’ē ro’i i roto i te aroā haerera’a o te fare purera’a.
Hō’ē pupu melo e ’āpa rima ra ’e e fa’atupu ra i te māniania pūai.
E tamāhine ’āpī e pārahi ra i raro a’e i tōna pārahira’a.
E vahine e haere noa ’e ho’i mai i muri i te fare purera’a.

E fāri’i te rahira’a o tātou ē, e mea iti roa a’e te mana’o tura o te hō’ē misiōnare e tuotuō i roto i te purera’a ’ōro’a i te mau tamari’i e pāpa’i hōho’a ra nō te raverave i te hō’ē mea. Terā rā, e rave na tātou i te hō’ē taime nō te hi’o fa’ahou i tō tātou mana’o nō ni’a i te mana’o tura nā roto i te hi’ora’a i teie nā 10 ’ohipa mau—’o tā’u iho i ’ite i roto i te mau purera’a a te ’Ēkālesia.

Hō’ē tamari’i e pāpa’i hōho’a ra i te fare purera’a. E peu matarohia teie ’e te fāri’i-’ōhie-hia fātata nā te mau melo ato’a. ’Ua ’ite tātou ē, e ’ere teie i te mana’o tura ’ore maoti rā e vaiiho tātou i te reira ’ia fa’anevaneva ia tātou iho.
E ta’ata e ’ōpere ra i te ’ōro’a mo’a ma te fa’aro’o i te pehe i ni’a i tāna fa’aro’o tari’a. E ’ere roa atu te reira i te mea tano i te rahira’a o te taime. Terā rā, e fa’ati’a atu vau i « te toe’a o te ’ā’amu ». ’Ua mātau vau i te hō’ē ta’ata e ’itera’a pāpū pūai tōna ’e ’ua rave i te hō’ē misiōni ’e ’ua fāri’i i te mau pi’ira’a rau. Terā rā, i te mau matahiti i ma’iri a’enei, ’ua ’itehia ē, e ma’i ferurira’a tōna [e schizo-affectif te i’oa farāni o terā ma’i]. Maoti te tāmaura’a i te mau fa’aro’o tari’a, e ti’a ai iāna ’ia fa’aro’o i te pehe marū ’e te pehe hau ’o tē tauturu i te ha’amāmū i te mau reo e māniania noa i roto i tōna ferurira’a. E nehenehe tāna e putapū i te Vārua ’e e tāvini ia vetahi ’ē ma te mana’o tura ma te tauturuhia e tāna mau fa’aro’o tari’a.
E taure’are’a e ’ōu’au’a ra ma te tāhirihiri pūai i tōna rima. Te toe’a o te ’ā’amu : E ’ana’anatae roa teie taea’e ma’i hiparoto [autisme] i te mau taime ato’a e ’ite ’oia i te ’episekōpo i ni’a i te tahua. E fa’a’ite ’oia i tōna ’ana’anatae nā roto i te tūpa’ira’a i tōna nā rima ’e te ’ōu’ara’a.
E tamāhine taure’are’a e ha’uti ra i te hō’ē ha’uti i ni’a i tāna niuniu. Te toe’a o te ’ā’amu : E ’aro teie tuahine i tōna mana’o hepohepo nā roto i te ha’uti-marū-noa-ra’a i te mau ha’uti i ni’a i tāna niuniu. ’Oia mau, e mana’o tura a’e tōna nō te fa’aro’o ’e nō te fāri’i i te parau a te feiā a’o nō te mea tei te vāhi ’ē te rōtahira’a o tōna hepohepo.
Hō’ē misiōnare e tuotuō haere noa. Te toe’a o te ’ā’amu : Tei roto vau i te pū ha’api’ipi’ira’a misiōnare, tē vai ra te hō’ē misiōnare nō tā’u tuha’a e ma’i tērura uira (neurone) tōna, te ma’i Tourette nā roto i te reo farāni. I te tahi mau taime, e tuotuō ’oia i roto i te piha ha’api’ira’a, te piha tāmā’ara’a, ’e i te mau purera’a a te ’Ēkālesia. ’Aita tāna mau tuotuōra’a i fa’arirohia ’ei ’ohipa mana’o tura ’ore ; ’ua ’ite ’oi’oi mātou ē, ’ua ineine ’oia nō te tāvini, ma te hina’aro pūai nō te fa’a’ite i te ’evanelia, ’e ’ua ’ī ’oia i te Vārua.
E vahine e pārahi ra i roto i te vāhi tomora’a i te hepetoma tāta’itahi ’e ’aita roa atu i roto i te fare purera’a. Te toe’a o te ’ā’amu : ’A rave ai au i te ’ohipa nā te ’Ēkalesia i Roto Miti, ’ua pāpa’i mai te hō’ē tuahine i tā mātou piha tōro’a nō te feiā huma nō ni’a i tōna ma’i mana’o ahoaho i muri mai i te tāvinira’a i roto i te nu’u fa’ehau. Nō te mea ho’i ē e nehenehe te ta’i o te niuniu ’āfa’ifa’i ’aore rā te tahi atu huru māniania tā’ue e ha’aputa mai i te hō’ē mana’o tahito, ’aita roa atu ’oia e pārahi i roto i te fare purera’a, e’ita ïa ’oia e hape atu i te ha’afifi i te hō’ē ta’ata.
Hō’ē ta’ata e tārava ra i ni’a i te hō’ē ro’i i roto i te aroā harera’a. Te toe’a o te ’ā’amu : I tō’u haerera’a i te hō’ē pāroita ’āpī, ’ua māere au i te ’itera’a i te hō’ē taea’e i ni’a i te hō’ē ro’i tura’ira’i nō te fare ma’i, i roto i te fare purera’a. E mea rahi te huma o teie ta’ata, ’e terā ana’e tāna rāve’a nō te haere i te purera’a. ’Ua ta’a ’oi’oi iā’u ē, e ’ohipa mātau teie nō teie pāroita, ’e ’ua ha’amātau ’oi’oi au i te reira. ’Aita tōna vaira’a i reira i te ’ohipa mana’o tura ’ore, ’aita roa atu. ’Ia hi’ohia, e ’ere ānei ’ua fa’aora te Fa’aora i te hō’ē ta’ata tei tu’uhia mai i raro i ni’a i tōna ro’i nā tōna mau hoa i roto i te hō’ē fare tei ’ī i te ta’ata ? (Hi’o Luka 5:18–20).
Hō’ē pupu melo māniania roa ’e te ’apa rima. Te toe’a o te ’ā’amu : E nehenehe te mau ’āmuira’a feiā tari’a turi e riro ’ei mea « māniania » nō te mau ta’ata e fa’aro’o maita’i ra. Nō te feiā tari’a turi, e ’ere ïa i te mana’o tura ’ore te mānianiara’a, te ’atara’a, ’aore rā te hota-pūai-ra’a, ’āre’a nō te mau melo, e ’ohipa mana’o tura ’ore ïa te ’apa-rima-ra’a i te mau ’ohipa nō te ao nei i roto i te purera’a ’ōro’a.
E tamāhine e pārahi nei i raro a’e i te mau pārahira’a. Te toe’a o te ’ā’amu : I tō’u ’āpīra’a, tē vai ra te hō’ē tamāhine hō’ē ā matahiti ’e tō’u, e pārahi ’oia i raro a’e i tōna pārahira’a i te mau taime ato’a i roto i te piha ha’api’ira’a. ’Ua pa’ari teie tamāhine i roto i te mau ’utuāfare fa’a’amu e rave rahi, ’e i roto ana’e i te hō’ē vāhi ’ōpanipanihia ’oia e fāri’i ai i te hau. Mai taua taime ra, ’ua ta’a iā’u ē, e’ita tā tātou e nehenehe e tīa’i i te mau pīahi ’ia ’apo i te ha’api’ira’a mai te mea ē, e mana’o ’aro tō rātou, e mana’o horo ’ē ’aore rā, e mana’o ha’aparuparu. E mea ti’a i te mau pīahi ’ia fāri’i i te hau nō te ’apo mai i te ha’api’ira’a, ’e, te mea faufa’a roa atu, ’ia ’ite i te here o te Fa’aora.
Te vahine e haere noa ’e ho’i mai i roto i te vāhi tomora’a. Te toe’a o te ’ā’amu : ’O vau nei ïa. ’Ua hau i te ’ahuru matahiti tō’u fa’aruru-noa-ra’a i te hepohepo, te tahi taime e mea teimaha roa, ’āno’ihia i te tahi atu mau fifi ea. I te reira mau taime, hō’ē ana’e rāve’a e nehenehe ai iā’u ’ia haere i te purera’a, maori rā, mai te mea e nehenehe au e hā’uti’uti. Te hāhaerera’a, ’aore rā te ha’utira’a i te hō’ē tao’a ’ārearea i roto i tō’u rima, i te tahi taime ’o te rāve’a hō’ē roa nā’u ’ia fa’aro’o tō’u tari’a i te feiā a’o ’e ’ia fāri’i i te Vārua.

Tē fa’a’ohipa nei Sātane i te mana’o ē, nō tō tātou ’ite ’ore i te tahi taime i te toe’a o te ’ā’amu, ’aita ïa tātou e ’ite i te tahi mau taime e aha te mau tāmatara’a e fa’aruruhia nei e tō tātou mau taea’e ’e mau tuahine i te mau mahana ato’a. Tē hina’aro nei ’oia ’ia ha’amo’e tātou ē, tē fa’aitoito roa nei te rahira’a o te mau melo ’ia rave i tei mara’a ia rātou, noa atu te huru hi’ora’a a vetahi ’ē. E mau ’ohipa varavara paha te mau ’ohipa tā’u i tāpura atu i ni’a nei, terā rā, tē fa’ahōho’a nei te reira i te mau ’arora’a ta’a ’ē a tō tātou mau hoa melo ’a haere ai i te purera’a.

Tē ti’aturi nei au ē, tē hina’aro nei Sātane ’ia ti’aturi tātou ē, e ’ore roa tā tātou ha’amorira’a i te mau tāfifira’a, te mau ta’a-’ē-ra’a ’e te mau paruparu o vetahi ’ē. Te parau mau rā, ’ua ’itehia iā’u ē, i roto mau i taua mau taime huru fa’ataupupū vau i te ha’api’i-rahi-ra’a nō ni’a i te here o tō’u Fa’aora.

Te mea tā’u i ha’api’i mai nō ni’a i te mana’o tura

1. Te mana’o tura, e mā’itira’a ïa ’e e ’aravihi.

Tei iā’u noa te rirora’a ’ei ta’ata mana’o tura. Pinepine ’aita tō’u mana’o tura nō te mea, ’ua vaiiho vau iā’u iho i te fa’a’ōnevanevara’a. ’Ia ha’amaita’i au i tō’u ha’apa’o pae vārua ’e ’ia ha’api’ipi’i au i tō’u vārua ’ia fa’atumu i ni’a i te mau mea faufa’a a’e, e ti’a maita’i ïa iā’u ’ia amo hope i te hōpoi’a nō tō’u aura’a ’e tō’u Metua i te ao ra.

2. E ’ere hō’ē noa iho huru mana’o tura.

E hoa nō te ’utuāfare tei mau 17 matahiti te maoro i te fare tāpe’ara’a, tei fāri’i i te Vārua i roto i tōna piha nā roto i te hāmanira’a i te mau ahūa fifi nō te mau hiero i te pāpie. E nehenehe te mana’o tura e tupu i roto i te mau huru vaira’a ato’a mai te mea e fāri’i poupou tātou i te Vārua.

3. E nehenehe te mana’o tura e fa’aitoitohia, terā rā e mā’itira’a te reira nā te ta’ata iho.

E tae mai te mana’o tura nā roto i te hō’ē fafaura’a roto ’ia aupuru i te « huru ha’amorira’a ». E tae mai te reira i te taime noa e ’ite mau ’e e fa’a’ite mau tātou i tō tātou here i te Fatu ’e i te tahi atu mau melo. I te hō’ē taime ’ua parau mai tō’u pāpā iā’u ē, ’ia fāri’i ana’e tātou i te hōpoi’a nō tō tātou mana’o tura, e taui tā tātou hi’ora’a ; e ’ere atu ra ē, « Tē fa’ataupupū ra ’oe i tā’u ha’amorira’a ! », ’o teie rā, « ’Aita e fifi. Fāri’i-poupou-hia ’oe i’ō nei. ’Aita ’oe e fa’ataupupū ra i tō’u mana’o tura nō te mea nā’u i mā’iti i te mana’o tura ». ’Ei reira tātou e ’ite ai ē, ’aita e tītauhia i te ’ohipa a vetahi ’ē ’ia ha’afifi i tō tātou iho aura’a ’e tō tātou Fa’aora ’e te Metua i te ao ra. ’Ua ta’a iho ā ïa ia tātou ē, e ’ere ē nā tātou e amo i te hōpoi’a nō tō tātou mana’o tura, e’ita ïa tātou e tāu’a i tā tātou mau peu i ni’a ia vetahi ’ē. E nehenehe tā tātou mau tauto’ora’a i te mana’o tura ’ia riro ’ei fa’a’ā’anora’a i tō tātou here ia rātou ’ei mau taea’e ’e ’ei mau tuahine nō tātou.

Te tau tāvinira’a a te Fa’aora

’Ei hi’ora’a nehenehe nō te aupurura’a, ’ua aroha te Fa’aora i te ta’ata tei uruhia i te mau demoni e rave rahi. Noa atu ē, ’ua tuō noa teie ta’ata ’e ’aita e ’ahu, ’aita Iesu i pāto’i i te fa’aora ia’na. I muri noa mai i tōna fa’aorara’ahia i ti’a ai i teie ta’ata ’ia pārahi « i te pae ’āvae o Iesu, ’ua ’ahu i te ’ahu, ’e ma tōna ’ā’au mau iho ā », ma te ani atu ’ia vai noa ’oia i pīha’i iho i te Fatu. (Hi’o Luka 8:27–39 ; hi’o ato’a Mareko 5:1–20.)

’Oia ato’a ïa, ’aita Iesu i parau i te tamaiti iti ma te vārua vi’ivi’i ’ia fa’aea i te tāviriviri, i te hā’ae ’e i te ’au’au i te niho, hou ’a fa’aora ai ’oia iāna (hi’o Mareko 9:17–27). ’Ua fa’ariro ’oia i teie mau huru ’ei mau tupura’a ’ohipa nō te tāhuti nei, ’eiaha rā ’ei mau ’ino pae vārua. ’O te mau pharisea ana’e tāna i fāriu ’ē atu, nā tō rātou ho’i fa’ahua parauti’a ’e te te’ote’o i ’ore ai i tupu te fa’aorara’a.

’Ia fa’ananea ana’e ’outou ’e ’o vau nei i tā tātou tātarara’a i te parau nō te mana’o tura, e nehenehe maita’i ïa ia tātou ’ia ha’api’i ’e ’ia aupuru i te ta’ata mai te Fa’aora te huru. E ha’amana’o tātou i te faufa’a o te vairua tāta’itahi i mua i te aro o te Atua (hi’o Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 18:10). E nehenehe tō tātou mana’o tura e tae mai noa atu te taime e’ita e mahere ē e tae mai te reira.

Penei a’e i te mata o te Fatu, e ’ere te parau nō te mana’o tura i ni’a roa i te pārahi-noa-ra’a ma te ha’uti ’ore ’e te paraparau-marū-noa-ra’a, i ni’a rā i te vai-hau-ra’a tō tātou ferurira’a ’e te marūra’a tō tātou ’ā’au.

Tē ora nei te ta’ata pāpa’i i Texas, i te Fenua Marite.