2023
Pagkab-ot sa Gahom sa Dios pinaagi sa mga Pakigsaad
Mayo 2023


13:9

Pagkab-ot sa Gahom sa Dios pinaagi sa mga Pakigsaad

Samtang maglakaw kamo sa dalan sa pakigsaad, gikan sa bunyag ngadto sa templo ug sa tibuok kinabuhi, mosaad ako kaninyo og gahom sa pagbuntog sa kinaiyanhong pamaagi sa kalibotan.

Sa milabayng Nobyembre, may pribelihiyo ko nga mopahinungod sa Belém Brazil Temple. Dako kadtong dungog ug kamaya nga makauban ang mapahinungorong mga miyembro sa Simbahan didto sa amihanang Brazil. Niadtong panahona, nahibaloan nako nga ang Belém mao ang ganghaan ngadto sa labing kusog nga suba sa kalibotan, ang Amazon River.

Bisan sa kakusgan sa suba, kaduha sa usa ka tuig, adunay dili kasagaran nga panghitabo. Kon ang adlaw, buwan, ug kalibotan maglinya, usa ka gamhanang dakong balod mosaka ngadto sa suba, mosugat sa kinaiyanhong makusog nga agos sa tubig. Mga balod nga 6 metros ang kahabogon1 mobiyahe sa gilay-on nga 50 ka kilometro pataas2 sugat sa agas sa tubig ang nadokumentohan. Kini nga tilimad-on, nailhan sa tanan nga usa ka dakong balod nga mosugat sa agas sa suba, gitawag sa mga lumolupyo nga pororoca, o “dakong dahunog” tungod sa lanog nga saba niini. Tukma natong masabot nga bisan ang bantogang Amazon kinahanglang mosunod sa langitnong mga gahom.

Sama sa Amazon, aduna kitay kinaiyanhong makusog nga agos sa atong mga kinabuhi, kinaiya nato ang pagbuhat sa unsay natural lang nga mahitabo. Sama sa Amazon, pinaagi sa langitnong tabang, makahimo kita og mga butang nga maingon tang dili natural nga mga butang. Hinuon, dili natural para kanato ang pagkamapaubsanon, pagkamaaghop, o pagkaandam nga mosunod sa mga kagustohan sa Dios. Apan pinaagi lamang sa pagbuhat niana nga kita mausab, makapuyo og balik sa presensya sa Dios, ug makadawat sa atong mahangtorong kapalaran.

Dili sama sa Amazon, makapili kita kon motugyan ba ngadto sa langitnong mga gahom o “magpaanod-anod lamang sa makusog nga agos.”3 Ang pagsugat sa makusog nga agos tingali malisod. Apan kon kita motugyan “ngadto sa mga pagdani sa Balaang Espiritu” ug mosalikway sa kinaiyanhong lalaki o babaye,4 kita makadawat sa makausab nga gahom sa Manluluwas diha sa atong mga kinabuhi, ang gahom sa paghimo sa malisod nga mga butang.

Si Presidente Russell M. Nelson nagtudlo kanato kon unsaon sa pagbuhat niini. Misaad siya nga.”Ang matag tawo nga mohimo og mga pakigsaad diha sa mga bunyaganan ug diha sa mga templo—ug motuman niini—nakapadugang og agianan ngadto sa gahom ni Jesukristo … [motabang] kanato sa pagbuntog sa mga tintasyon niining napukan nga kalibotan.”5 Sa laing pagkasulti, makakab-ot kita sa gahom sa Dios, apan sa panahon lamang nga kita mokonektar ngadto Kaniya pinaagi sa sagradong mga pakigsaad.

Sa wala pa gimugna ang kalibotan, ang Dios mi-establisar og mga pakigsaad isip nga pamaagi diin kita makighiusa sa atong kaugalingon ngadto Kaniya. Apan diha sa mahangturon, walay kausaban nga balaod, naghatag Siya og piho nga dili mahangyo nga mga kondisyon nga pinaagi niini mausab kita, maluwas, ug mahimaya. Niining kinabuhia, atong gihimo kini nga mga pakigsaad pinaagi sa pag-apil sa mga ordinansa sa pagkapari ug pagsaad nga mobuhat kon unsa ang gihangyo sa Dios nga atong buhaton, ug agig ganti, ang Dios nagsaad kanato og piho nga mga panalangin.6

Ang pakigsaad maoy usa ka pasalig nga kinahanglan atong pangandaman, sabton og maayo, ug tahoron sa hingpit.7 Ang paghimo og pakigsaad sa Dios lahi kay sa basta-basta lang nga paghimo og usa ka saad. Una, gikinahanglan ang awtoridad sa pagkapari. Ikaduha, ang huyang nga saad walay lig-on nga bugkos nga mobira kanato ibabaw sa kinaiyanhong makusog nga agos. Maghimo kita og pakigsaad sa panahon lamang nga aduna kitay intensyon nga mohimo og talagsaong hugot nga pasalig sa atong kaugalingon nga tumanon kini.8 Mahimo kitang mga anak sa Dios sa pakigsaad ug mga sumusunod sa Iyang gingharian, ilabi na kon hingpit natong ilambigit ang atong mga kaugalingon ngadto sa pakigsaad.

Ang pulong dalan sa pakigsaad nagpasabot sa daghang han-ay sa mga pakigsaad nga pinaagi niini makaduol kita kang Kristo ug masuod Kaniya. Pinaagi niining bugkos sa pakigsaad, makaangkon kita og pamaagi sa pagkab-ot sa Iyang mahangtoron nga gahom. Ang dalan magsugod sa hugot nga pagtuo kang Jesukristo ug paghinulsol, sundan sa bunyag ug pagdawat sa Espiritu Santo.9 Si Jesukristo nagtudlo kanato kon unsaon sa pagsulod sa dalan sa dihang gibunyagan Siya.10 Sumala sa mga asoy sa Ebanghelyo sa Bag-ong Tugon diha sa Marcos ug Lukas, ang Langitnong Amahan direkta nga nakigsulti kang Jesus didto sa Iyang bunyag nga, nag-ingon, “Ikaw mao ang pinangga kong Anak. Nalipay kaayo ako kanimo.” Kon magsugod kita diha sa dalan sa pakigsaad pinaagi sa bunyag, mahanduraw nako ang Langitnong Amahan nga mosulti sa susama nga butang sa matag usa kanato: “Ikaw mao ang minahal kong anak kinsa akong gikahimuot. Padayon lang.”11

Sa bunyag ug kon kanus-a kita moambit sa sakramento,12 atong gipamatud-an nga andam natong dad-on sa atong kaugalingon ang ngalan ni Jesukristo.13 Niini nga konteksto, hinumdoman nato ang sugo diha sa Karaang Tugon, “Dili mo pagagamiton ang ngalan sa Ginoo nga imong Dios sa pasipala.”14 Sa atong moderno nga pandungog, maora kini og pagdili sa walay pagtahod nga paggamit sa ngalan sa Ginoo. Ang sugo naglakip niana, apan ang mando mas lawom pa kay sa niana. Ang Hebreyo nga pulong nga gihubad nga “gamiton” nangahulogan nga “iisa” o “dalhon,” sama sa pagdala og bandila nga molambigit sa kaugalingon ngadto sa usa ka indibidwal o grupo.15 Ang pulong nga gihubad nga “pagpasipala” nangahulogan nga “walay sulod” o makailad.”16 Ang sugo nga dili gamiton ang ngalan sa Ginoo sa pagpasipala mahimong magpasabot nga, “Dili nimo angay ipaila ang imong kaugalingon isip disipulo ni Jesukristo gawas kon imong tumong ang pagrepresentar Kaniya sa tukma nga paagi.”

Mamahimo kitang Iyang mga disipulo ug makarepresentar Kaniya sa tukmang paagi kon atong tuyuon ug sa hinayhinay atong dad-on sa atong kaugalingon ang ngalan ni Jesukristo pinaagi sa mga pakigsaad. Ang atong mga pakigsaad maghatag kanato og gahom sa pagpadayon diha sa dalan sa pakigsaad tungod kay ang atong relasyon ni Jesukristo ug sa atong Langitnong Amahan nausab. Kita nakonektar ngadto Kanila pinaagi sa makabugkos nga pakigsaad.

Ang dalan sa pakigsaad modala ngadto sa mga ordinansa sa templo, sama sa pagtuga sa templo.17 Ang pagtuga maoy gasa sa Dios sa sagrado nga mga pakigsaad nga mas hingpit nga mokonekta kanato ngadto Kaniya. Diha sa pagtuga, kita mopakigsaad, una, nga mosunod sa mga sugo sa Dios; ikaduha, nga maghinulsol uban sa masulub-ong kasingkasing ug mahinulsolon nga espiritu; ikatulo, nga magpuyo sa ebanghelyo ni Jesukristo. Buhaton nato kinii pinaagi sa pagpakita og hugot nga pagtuo ngadto Kaniya, paghimo og mga pakigsaad ngadto sa Dios samtang modawat kita sa mga ordinansa sa kaluwasan ug kahimayaan, pagtuman nianang mga pakigsaad sa tibuok natong kinabuhi, ug pagpaningkamot nga mosunod sa duha ka dagkong mga sugo sa paghigugma sa Dios ug sa silingan. Ikaupat, kita, mopakigsaad nga mosunod sa balaod sa kaputli ug, ikalima, mopahinungod sa atong mga kaugalingon ug tanan nga gipanalangin sa Ginoo kanato aron sa pagpalig-on sa Iyang Simbahan.18

Pinaagi sa paghimo ug pagtuman sa mga pakigsaad sa templo, makakat-on kita og dugang mahitungod sa mga katuyoan sa Ginoo ug makadawat og kahingpitan sa Espiritu Santo.19 Makadawat kita og direksyon sa atong mga kinabuhi. Mohingkod kita sa atong pagkadisipulo aron dili kita magpabilin nga sa kanunay, walay alamag nga mga anak.20 Hinuon, magpuyo kita nga adunay mahangturong panglantaw ug mas madasigong moserbisyo sa Dios ug sa uban. Makadawat kita og dugang nga kapasidad sa pagtuman sa atong mga katuyoan sa mortalidad. Mapanalipdan kita gikan sa daotan,21 ug makaangkon kita og mas dakong gahom sa pagsukol sa tintasyon ug sa paghinulsol kon madagma kita.22 Kon kita maluya, ang panumdoman sa atong mga pakigsaad uban sa Dios makatabang kanato nga mobalik ngadto sa dalan. Pinaagi sa pagkonektar ngadto sa gahom sa Dios, mahimo kitang atong kaugalingong dakong balod nga mosugat sa mga kusog nga agos sa suba pororoca, makahimo sa pagsupak sa naandan nga pamaagi sa kalibotan, sa tibuok natong kinabuhi ug ngadto sa mga kahangtoran. Sa kataposan, ang atong mga destinasyon mausab tungod sa dalan sa pakigsaad nga mogiya ngadto sa kahimayaan ug mahangturong kinabuhi.23

Ang pagtuman sa mga pakigsaad nga gihimo diha sa mga bunyaganan ug sa mga templo makahatag usab kanato og kalig-on aron makasagubang sa mga pagsulay ug mga kasakit sa mortalidad.24 Ang doktrina nga may kalambigitan niining mga pakigsaad makapasayon sa atong dalan ug makahatag og paglaom, kahupay, ug kalinaw.

Ang akong mga apohan nga si Lena Sofia ug Matts Leander Renlund nakadawat sa gahom sa Dios pinaagi sa ilang pakigsaad sa bunyag dihang mipasakop sila sa Simbahan niadtong 1912 didto sa Finland. Malipayon silang nahimo nga kabahin sa unang sanga sa Simbahan didto sa Finland.

Si Leander namatay sa tuberculosis lima ka tuig ang milabay dihang si Lena nagsabak sa ilang ikanapulo nga anak. Kana nga bata, ang akong amahan, natawo duha ka bulan human sa kamatayon ni Leander. Si Lena sa kataposan milubong dili lang sa iyang bana apan sa pito sa napulo ka mga anak. Isip usa ka kabos nga biyuda, nanglimbasog siya. Sulod sa 20 ka tuig, wala siyay tarong nga katulog sa gabii. Sa adlawan pa, nagkadosingot siya sa pagpangita og pagkaon alang sa iyang pamilya. Sa gabii, giatiman niya ang himatyon nga mga sakop sa pamilya. Lisod hunahunaon kon giunsa pagsugakod.

Si Lena nagpadayon tungod kay nasayod siya nga ang iyang namatay nga bana ug mga anak maiya hangtod sa mga kahangtoran. Ang doktrina sa mga panalangin sa templo, lakip na sa mahangtorong mga pamilya, nagdala kaniya og kalinaw tungod kay misalig siya sa gahom sa pagselyo. Samtang dinhi pa sa mortalidad, wala siya makadawat sa iyang kaugalingong pagtuga ug wala siya maselyo ngadto ni Leander, apan si Leander nagpabilin nga usa ka mahinungdanong impluwensiya sa iyang kinabuhi ug kabahin sa iyang labing dakong paglaom alang sa umaabot.

Niadtong 1938, nagpadala si Lena ug mga rekord aron ang mga ordinansa sa templo mapahigayon alang sa iyang namatay na nga mga sakop sa pamilya, pipila sa labing nag-una nga mga gipadala nga mga rekord gikan sa Finland. Human siya namatay, mga ordinansa sa templo gipahigayon sa ubang tawo alang kaniya, ni Leander, ug sa iyang patay na nga mga anak. Pinaagi sa proxy, natugahan siya, si Lena ug si Leander giselyo ngadto sa usag usa, ug ang ilang patay na nga mga anak ug ang akong amahan giselyo ngadto kanila. Sama sa uban, si Lena “namatay diha sa pagtuo, nga wala makadawat sa mga butang nga gisaad, apan kay nakakita niini bisan layo pa kaayo, … [kaniadto pa] naagni niini, ug mihangop niini.”25

Si Lena nagpakabuhi sama nga nakahimo na siya niini nga mga pakigsaad sa iyang kinabuhi. Nasayod siya nga ang iyang mga pakigsaad sa bunyag ug sa sakramento mipaduol kaniya ngadto sa Manluluwas. Iyang gihimo ang “kahidlaw sa [Manluluwas] nga mohupay sa [iyang] kamingaw.”26 Si Lena mikonsiderar niini nga usa sa dagkong mga kaluoy sa Dios nga siya nakahibalo mahitungod sa mahangtoron nga mga pamilya sa wala pa makasinati niini nga mga katalagman sa iyang kinabuhi. Pinaagi sa pakigsaad, iyang nadawat ang gahom sa Dios sa paglahutay ug pagbuntog sa mga makapaluya nga mga hagit ug mga kalisdanan.

Samtang maglakaw kamo sa dalan sa pakigsaad, gikan sa bunyag ngadto sa templo ug sa tibuok kinabuhi, mosaad ako kaninyo og gahom sa pagbuntog sa kinaiyanhong pamaagi sa kalibotan—gahom sa pagkat-on, gahom sa paghinulsol, ug gahom nga mabalaan, ug gahom nga makakaplag og paglaom, kahupay, ug gani kamaya samtang mag-atubang kamo sa mga hagit sa kinabuhi. Mosaad ako kaninyo ug sa inyong pamilya og proteksyon batok sa impluwensiya sa kaaway, ilabina kon ang templo maoy unang tumong sa inyong kinabuhi.

Samtang moduol kamo kang Kristo ug makonektar ngadto Kaniya ug sa atong Langitnong Amahan pinaagi sa pakigsaad, adunay maingon tang dili kasagarang butang nga mahitabo. Mausab kamo ug mahimong hingpit diha ni Kristo.27 Mahimo kamong mga anak sa Dios sa pakigsaad ug manununod sa Iyang gingharian.28 Mahanduraw nako Siya nga moingon kaninyo, “Ikaw mao ang minahal kong anak kinsa akong gikahimuot. Maayong pagpauli.” Sa ngalan ni Jesukristo, amen.

Mubo nga mga Sulat

  1. Gibana-bana nga 20 ka piye ang gitas-on.

  2. Gibana-bana nga 30 ka milya.

  3. May kapilian kita tungod kay gihatagan kita sa Dios og kahigayonan sa pagpili ug pagpili alang sa atong kaugalingon. Tan-awa sa Giya ngadto sa mga Kasulatan, “Kabubut-on,” scriptures.ChurchofJesusChristo.org; 2 Nephi 2:27; Moises 7:32.

  4. Tan-awa sa Mosiah 3:19.

  5. Russell M. Nelson, “Buntoga ang Kalibotan ug Pangita og Kapahulayan,” Liahona, Nob. 2022, 96, 97.

  6. Tan-awa sa Giya ngadto sa mga Kasulatan, “Pakigsaad,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org.

  7. Ang matag usa madagma usahay, apan mapailobon ang Dios sa atong mga pagkadagma ug naghatag kanato sa gasa sa paghinulsol bisan human mapakyas sa usa ka pakigsaad. Sama sa gitudlo ni Elder Richard G Scott, “Lahi ang pagtan-aw sa Ginoo sa mga kahuyang … [tungod kay] kon ang Ginoo maghisgot bahin sa mga kahuyang, kanunay inubanan kini sa kalooy” (“Personal nga Kalig-on pinaagi sa Pag-ula ni Jesukristo,” Liahona, Nob. 2013, 83). Busa, kinahanglang dili kita magduda sa abilidad sa Manluluwas sa pagtabang kanato sa atong mga kahuyang. Hinuon, ang tinuyo nga paglapas sa usa ka pakigsaad uban sa walay kinasingkasing nga plano sa paghinulsol pagkahuman—sa ato pa, giplanohan na nga pagpakasala ug paghinulsol—salawayon ngadto sa Ginoo (tan-awa sa Mga Hebreo 6:4–6).

  8. Tan-awa sa Robert Bolt, A Man for All Seasons: A Play in Two Acts (1990), xiii–xiv, 140.

  9. Tan-awa sa 2 Nephi 31:17–18.

  10. Tan-awa sa 2 Nephi 31:4–15.

  11. Si Lukas mirekord, “Ug mikunsad kaniya ang Espiritu Santo sa dagway sa usa ka salampati. Unya nabati ang usa ka tingog gikan sa langit nga nag-ingon, “Ikaw mao ang pinangga kong Anak. Nalipay kaayo ako kanimo” (Lucas 3:22). Si Marcos mirekord, “Unya may tingog gikan sa langit nga nag-ingon, “Ikaw ang pinangga kong Anak. Nahimuot ako pag-ayo kanimo” (Marcos 1:11). Ang hubad ni William Tyndal mas labaw pa nga tataw ug mas mabination kay sa Bersiyon sa King James. Sa iyang hubad, ang tingog sa Langitnong Amahan nag-ingon, “Thou arte my dear Son in whom I delyghte” (Brian Moynahan, God’s Bestseller: William Tyndale, Thomas More, and the Writing of the English Bible—A Story of Martyrdom and Betrayal [2002], 58). Si Mateo lamang ang nagtaho nga ang tingog mas gipadungog alang sa tanan, nag-ingon, “Ug unya may tingog gikan sa langit nga nag-ingon, Kini mao ang pinangga kong Anak nga nakalipay kanako pag-ayo” (Mateo 3:17). Ang Ebanghelyo ni Juan nagtaho lamang mahitungod sa bunyag pinaagi ni Juan Bautista: “Nakita ko kini ug sultihan ko kamo nga siya mao ang Anak sa Dios” (Juan 1:34).

  12. Tan-awa sa 2 Nephi 31:13; Doktrina ug mga Pakigsaad 20:77.

  13. Si Presidente Dallin H. Oaks mipasabot sa kamahinungdanon sa pulong “andam” samtang atong bag-ohon ang atong pakigsaad sa bunyag pinaagi sa sakramento: “Mahinungdanon nga kon moambit kita sa sakramento dili kita mosaksi nga kita nagdala diha kanato sa ngalan ni Jesukristo. Mosaksi kita nga kita andam sa pagbuhat niana. [Tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 20:77.] Ang katinuod nga magsaksi lamang kita sa atong kaandam nagsugyot nga dunay laing butang nga kinahanglan gayod nga mahitabo sa dili pa kita modala nianang sagrado nga ngalan ngari kanato sa pinakamahinungdanong paagi” (“Taking upon Us the Name of Jesus Christ,” Ensign, Mayo 1985, 81). Ang “laing butang” nagpasabot sa mga panalangin sa templo ug umaabot nga kahimayaan.

  14. Exodo 20:7.

  15. Tan-awa sa James Strong, The New Strong’s Expanded Exhaustive Concordance of the Bible (2010), seksiyon sa Hebreo nga diksyonaryo, pahina 192, numero 5375.

  16. Tan-awa sa James Strong, The New Strong’s Expanded Exhaustive Concordance of the Bible, Hebrew dictionary section, pahina 273, numero 7723.

  17. Si Elder David A. Bednar nagtudlo: “Sa atong pagbarog diha sa tubig sa bunyag, kita nagpaabot sa panalangin sa templo.… Ang proseso sa pagdala nganha sa atong kaugalingon sa ngalan ni Jesukristo nga nagsugod sa tubig sa bunyag mapadayon ug mapalambo didto sa balay sa Ginoo. Sa atong pagbarog diha sa tubig sa bunyag, kita nagpaabot sa panalangin sa templo. Sa atong pag-ambit sa sakramento, kita naghunahuna sa templo. Nagsaad kita nga sa kanunay mohinumdom sa Manluluwas ug sa pagsunod sa Iyang mga sugo isip pagpangandam sa pag-apil diha sa sagrado nga mga ordinansa sa templo ug sa pagdawat sa labing taas nga mga panalangin nga anaa pinaagi ug sa awtoridad ni Ginoong Jesukristo. Busa, diha sa mga ordinansa sa balaang templo kita mas hingpit ug bug-os nga nagdala diha sa atong mga kaugalingon sa ngalan ni Jesukristo” (“Madungganon nga Paghupot og usa ka Pangalan ug Katungdanan,” Liahona, May 2009, 98). Ang proseso tingali dili makompleto hangtod nga “kita mahisama kaniya” (Moroni 7:48), dihang hingpit na kitang mausab.

  18. Sama sa gipasabot diha sa Kinatibuk-ang Tamdanan nga Basahon: Pagserbisyo diha sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, 27.2 (ChurchofJesusChrist.org), ang mga pakigsaad mao ang pagpuyo sa balaod sa pagkamasulundon, pagsunod sa balaod sa sakripisyo, pagsunod sa balaod sa ebanghelyo ni Jesukristo, pagtuman sa balaod sa kaputli, ug pagtuman sa balaod sa pagpahinungod; tan-awa usab sa David A. Bednar, “Himoa Kini nga Balay nga Matukod ngadto sa Akong Ngalan,” Liahona, Mayo 2020, 84–87.

  19. Tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 109:14–15. Si Elder Christofferson mitudlo, “Ang ‘kahingpitan sa Espiritu’ naglakip sa unsay gihulagway ni Jesus isip ‘ang saad nga Ako mihatag nganha kaninyo sa kinabuhi nga dayon, gani ang himaya sa celestial nga gingharian; diin nga himaya mao kanang simbahan sa Unang Natawo, gani sa Dios, ang labing balaan sa tanan, pinaagi ni Jesukristo ang iyang Anak’ (D&C 88:4–5)” (“Ang Gahom sa mga Pakigsaad,” Liahona, Mayo 2009, 23, note 5).

  20. Tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 109:15.

  21. Tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 109:22, 25–26.

  22. Tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 109:21.

  23. Tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 109:15, 22; Russell M. Nelson, “Ang Gahom sa Kadasig sa Espirituhanong Paglambo,” Liahona, Mayo 2022, 98.

  24. Tan-awa sa Russell M. Nelson, “Buntoga ang Kalibotan ug Pangita og Kapahulayan,” 96; Doktrina ug mga Pakigsaad 84:20. Labing importante, si Presidente Nelson miingon, “Matag higayon nga kamo magtinguha ug mosunod sa mga pag-aghat sa Espiritu, matag higayon nga kamo mobuhat og bisan unsa nga maayong—mga butang nga dili buhaton “sa kinaiyanhon nga tawo”—kamo nagbuntog sa kalibotan.”(“Buntoga ang Kalibotan ug Pangita og Kapahulayan,” 97).

  25. Mga Hebreo 11:13.

  26. Manunubos sa Israel,” Mga Himno, nu. 6, bersikuko 5. Mao kini ang paborito nga himno ni Lena Sofia Renlund.

  27. Tan-awa sa Moroni 10:30–33.

  28. Tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 132:19–20.