Library
Lesson 105: Alma 59–63

Lesson 105

Alma 59–63

Pambungad

Nagalak si Kapitan Moroni sa tagumpay ni Helaman sa pagbawi ng ilan sa mga lunsod ng mga Nephita na nasakop ng mga Lamanita. Gayunman, nang malaman niya na nasakop ang lunsod ng Nefihas ng mga Lamanita, nagalit siya sa pamahalaan dahil sa hindi nito pagpapadala ng dagdag na mga tauhan at suplay. Sa isang liham kay Pahoran, ang punong hukom, ibinulalas niya ang pagdurusa ng mabubuti at pinagsabihan si Pahoran sa hindi pagsuporta sa layunin ng kalayaan. Lingid kay Moroni, tumakas si Pahoran papunta sa lupain ng Gedeon dahil sa paghihimagsik ng mga king-men na Nephita. Hindi naghinanakit si Pahoran sa pananalita ni Moroni; sa halip, nagalak siya sa pagmamahal ni Moroni sa kalayaan. Pinalakas ng Panginoon ang mga Nephita, at magkasamang ginapi nina Moroni, Pahoran, at ng kanilang mga tao ang mga king-men at mga Lamanita. Pagkatapos ng ilang taong digmaan, nagkaroon muli ng kapayaan ang mga Nephita, at muling itinatag ni Helaman ang Simbahan.

Mga Mungkahi sa Pagtuturo

Alma 59

Nakuha sa mga Nephita ang isang lunsod, at labis na nalungkot si Kapitan Moroni dahil sa kasamaan ng mga tao

Bago magklase, isulat sa pisara ang sumusunod na pahayag ni Pangulong Ezra Taft Benson (mula sa The Teachings of Ezra Taft Benson [1988], 285):

“Mas mabuti pang maghanda at umiwas kaysa magremedyo at magsisi” (Pangulong Ezra Taft Benson).

Maaaring nabanggit mo na ang pahayag na ito bilang bahagi ng lesson sa Alma 49–51. Kung nabanggit mo na, maaari kang mag-iwan ng patlang para sa ilang salita kapag isinulat mo ito sa pisara. Sabihin sa mga estudyante na punan ang mga patlang.

Hikayatin ang mga estudyante na magkuwento ng mga pangyayari sa kanilang buhay o sa buhay ng isang taong kilala nila kung saan nakatulong ang paghahanda para maiwasan ang kabiguan o kalungkutan.

Ipaalala sa mga estudyante na sa mga nakaraang lesson napag-aralan na nila ang tungkol sa mga digmaan ng mga Nephita at ng mga Lamanita. Sabihin sa mga estudyante na basahin nang tahimik ang Alma 59:5–11 at isipin kung paano nauugnay ang pahayag sa pisara sa kalagayang inilarawan sa mga talatang ito.

  • Ano ang maaaring dahilan kung bakit nasakop ng mga Lamanita ang lunsod ng Nefihas? (Ang kasamaan ng mga tao ng Nefihas.)

  • Ano ang nalaman ninyo sa mga talatang ito na nauukol sa pahayag na nakasulat sa pisara?

Kung hindi nabanggit ng mga estudyante ang sumusunod na pahayag sa Alma 59:9, ituro ito sa kanila: “Higit na madaling ipagtanggol ang lunsod mula sa pagbagsak sa mga kamay ng mga Lamanita kaysa sa bawiin ito mula sa kanila.” Maaari mong imungkahi sa mga estudyante na markahan ang pahayag na ito sa kanilang banal na kasulatan. Para matulungan ang mga estudyante na maisip kung paano naaangkop ang katotohanang ito sa kanilang buhay, sabihin sa kanila na ihambing ang mga lunsod sa ulat na ito sa kanilang sarili at sa mga espirituwal na digmaan na kinakaharap nila. Pagkatapos ay itanong ang isa o mahigit pa sa mga sumusunod na tanong:

  • Paano nauugnay ang katotohanang ito sa atin? (Tulungan ang mga estudyante na maunawaan na: mas madali at mas mabuting manatiling tapat kaysa bumalik sa pananampalataya pagkatapos maligaw ng landas.)

  • Bakit mas madaling manatiling tapat sa Simbahan kaysa bumalik sa Simbahan matapos ang mahabang panahon ng pagiging hindi gaanong aktibo?

  • Bakit mas madaling panatilihin ang patotoo kaysa magkaroon nitong muli matapos ang paglayo sa Simbahan?

Sabihin sa mga estudyante na isipin ang mga paraan ng pag-atake sa kanila ng kaaway at ng mga tagasunod nito. Hikayatin sila na isulat sa notebook o scripture study journal ang gagawin nila upang makapaghanda sa mga espirituwal na digmaan.

Alma 60–62

Naparatangan nang mali ni Moroni si Pahoran, ngunit tumugon si Pahoran nang may pagmamahal at paggalang

Basahin nang malakas ang Alma 59:13. Tiyaking naunawaan ng mga estudyante na nagalit si Moroni dahil inakala niya na nagpabaya, o walang pagmamalasakit ang pamahalaan, tungkol sa kalayaan ng mga tao. Sa kanyang galit, sumulat siya kay Pahoran, ang punong hukom sa Zarahemla. Sabihin sa ilang estudyante na magsalitan sa pagbasa nang malakas ng Alma 60:6–11.

  • Ano ang ipinaratang ni Kapitan Moroni kay Pahoran?

  • Anong damdamin ang mahihiwatigan ninyo sa mga paratang ni Moroni?

Isulat sa pisara ang sumusunod na scripture reference: Alma 60:17–20, 23–24. Ipabasa nang tahimik sa mga estudyante ang mga talatang ito. Sabihin sa mga estudyante na isipin kung ano ang mararamdaman nila kung sila si Pahoran.

  • Sa paanong paraan maaaring makasakit ang mga paratang ni Kapitan Moroni kay Pahoran?

Sabihin sa ilang estudyante na magsalitan sa pagbasa nang malakas ng Alma 60:33–36. Sabihin sa klase na tahimik na sumabay sa pagbasa, at alamin kung ano ang nakahandang gawin ni Kapitan Moroni kung hindi ibibigay ni Pahoran ang kanyang mga hinihingi. Pagkatapos maibahagi ng mga estudyante ang nalaman nila, sabihin sa kanila na tukuyin ang mga salita o parirala sa mga talatang ito na nagpapakita ng mga dahilan o mga hangarin ni Moroni para sa kanyang mga hinihingi.

Ipabasa nang tahimik sa mga estudyante ang Alma 61:1–5 para malaman kung bakit hindi nakakatanggap ng dagdag na mga tauhan at suplay si Moroni.

  • Anong impormasyon ang sinabi ni Pahoran kay Moroni?

  • Ano ang ilang itinutugon at reaksyon ng mga tao kapag sila ay naparatangan nang mali tungkol sa isang bagay?

  • Kayo ba ay naparatangan na nang mali tungkol sa isang bagay? Ano ang pakiramdam ninyo tungkol mga paratang sa inyo at sa taong nagparatang sa inyo?

Sabihin sa mga estudyante na basahin nang tahimik ang Alma 61:9–10, 15–18 at alamin ang anumang nagpapakita ng kadakilaan ng pagkatao ni Pahoran. Pagkatapos ng sapat na oras, tawagin ang ilang estudyante para magbahagi ng mga nalaman nila.

  • Anong mga aral ang matututuhan natin sa paraan ng pagtugon ni Pahoran sa mga paratang ni Moroni? (Tulungan ang mga estudyante na matukoy ang sumusunod na alituntunin: Mapipili nating huwag magdamdam sa mga sinabi at ginawa ng ibang tao. Kabilang sa iba pang mga katotohanan na maaaring matukoy ng mga estudyante ay dapat nating iwasan ang panghuhusga sa iba at kapag nagkakaisa tayo sa kabutihan kasama ang iba pa, mas lalakas tayo sa pakikipaglaban natin sa masasama. Maaari mong isulat sa pisara ang mga katotohanang ito.)

  • Paano natin mapipiling huwag magdamdam?

Maaari mong itanong sa mga estudyante kung gusto nilang magbahagi ng anumang karanasan nila sa pagpiling huwag magdamdam nang may magsabi nang hindi maganda o hindi totoo tungkol sa kanila. Maaari ka ring magbahagi ng sarili mong karanasan. Patotohanan ang kahalagahan na patawarin ang iba sa kanilang mga sinabi o ginawa laban sa atin. Hikayatin ang mga estudyante na tularan ang halimbawa ni Pahoran.

Ipabasa nang malakas sa isang estudyante ang Alma 62:1. Sabihin sa klase na alamin kung ano ang nadama ni Moroni nang matanggap niya ang sagot ni Pahoran.

Ipaliwanag na bagama’t mali ang mga paratang ni Kapitan Moroni kay Pahoran, itinuro niya ang mga tunay na alituntunin na maipamumuhay natin. Ipabasa nang malakas sa isang estudyante ang Alma 60:23. Ipaliwanag na ang mga salita ni Moroni tungkol sa paglilinis ng “panloob na sisidlan” ay maiaangkop kaninuman na kinakailangang magsisi. Ipaliwanag na ang sisidlan ay isang lalagyan, tulad ng tasa o mangkok. Maglagay ng dumi o putik sa loob at labas ng isang tasa (kung mayroon, mas mainam na gumamit ng malinaw na tasa). Itanong sa mga estudyante kung gusto nilang uminom sa tasa. Linisin ang labas ng tasa at tanungin ang mga estudyante kung komportable na silang uminom sa tasa.

  • Kung iisipin natin ang ating sarili na tulad ng mga sisidlan, ano ang maaaring ibig sabihin ng linisin ang panloob na sisidlan o loob ng sisidlan?

Basahin ang sumusunod na pahayag ni Pangulong Ezra Taft Benson:

“Dapat nating linisin ang panloob na sisidlan (tingnan sa Alma 60:23), simula muna sa ating sarili, pagkatapos sa ating pamilya, at sa huli sa Simbahan” (“Cleansing the Inner Vessel,” Ensign, Mayo 1986, 4).

  • Bakit mahalagang malinis ang ating kalooban (ang hindi nakikita ng mga tao) gayon din ang ating panlabas na anyo (ang nakikita ng tao)?

  • Bakit mahalagang linisin ang panloob na sisidlan ng ating buhay bago tayo lubos na makapaglingkod sa kaharian ng Panginoon?

Ibuod ang Alma 62:1–38 na ipinapaliwanag na isinama ni Kapitan Moroni ang isang bahagi ng kanyang hukbo upang tulungan si Pahoran na pabagsakin ang mga king-men sa Zarahemla. Pagkatapos, sa kanilang nagkakaisang hukbo at sa tulong ng iba pang mga puwersa ng mga Nephita, muling nabawi nina Moroni at Pahoran ang mga natitirang lunsod na nasakop ng mga Lamanita. Itinaboy nila ang mga Lamanita mula sa lupain at naitatag ang kapayapaan sa mga tao.

  • Ano ang ilan sa mga hamon o problema na maaaring maranasan ng mga tao at pamilya pagkatapos ng panahon ng digmaan?

Ipabasa nang tahimik sa mga estudyante ang Alma 62:39–41 para malaman kung paano naapektuhan ang mga Nephita ng mga paghihirap at problema na dulot ng digmaan.

Kapag sinagot at tinalakay ng mga estudyante ang tanong na ito, maaaring ganito ang mga isagot nila:

Ang ating matwid na panalangin ay maaaring magkaroon ng mabuting epekto sa ating mga komunidad.

Sa panahon ng paghihirap, may mga taong nagpapakumbaba ng kanilang sarili sa harapan ng Diyos habang ang iba naman ay nagiging matigas ang puso.

  • Sa inyong palagay, bakit may mga taong mas napapalapit sa Panginoon kapag nakararanas sila ng mga paghihirap? Bakit may mga taong tumatalikod o lumalayo sa Panginoon kapag nakararanas sila ng mga paghihirap? (Tulungan ang mga estudyante na maunawaan na sa panahon ng paghihirap, ang mga pinipili natin ang magpapasiya kung mas mapapalapit tayo sa Panginoon.)

  • Sa pagbabasa ninyo ng mga kabanata sa Aklat ni Mormon tungkol sa digmaan, ano ang itinuro nito sa inyo tungkol sa pagiging disipulo ni Jesucristo sa panahon ng digmaan o kaguluhan?

Alma 63

Maraming Nephita ang naglakbay patungo sa lupaing pahilaga

Ibuod ang mga salita ni Mormon sa kabanatang ito na ipinapaliwanag na maraming Nephita ang nagsimulang dumayo sa lupaing pahilaga, naglakbay sa lupa at sa dagat. Ibinigay ni Siblon ang mga sagradong talaan kay Helaman. Si Kapitan Moroni ay namatay na, at ang kanyang anak na si Moronihas ang namuno sa isang hukbo na nagtaboy sa mga sumalakay na Lamanita.

Maaari mong tapusin ang lesson na ito sa pagkukuwento tungkol sa isang taong nakaranas ng paghihirap at pagdurusa at piniling palambutin ang kanyang puso at lalo pang magtiwala sa Diyos. Maaari kang magbahagi ng sarili mong karanasan.

Pagrebyu ng Aklat ni Alma

Maglaan ng oras na tulungan ang mga estudyante na mapag-aralang muli ang aklat ni Alma. Sabihin sa kanila na pag-isipang mabuti ang natutuhan nila mula sa aklat na ito, kapwa sa seminary at sa kanilang personal na pag-aaral ng banal na kasulatan. Kung kinakailangan, sabihin sa kanila na rebyuhin ang ilan sa mga chapter summary sa Alma na makatutulong sa kanila na makaalala. Pagkatapos ng sapat na oras, anyayahan ang ilang estudyante na ibahagi ang naisip at nadama nila tungkol sa isang bagay sa aklat na tumimo sa kanila.

Komentaryo at Pinagmulang Impormasyon

Alma 61. Pagtugon sa mga taong nakasakit sa atin

Ibinahagi ni Pangulong James E. Faust ng Unang Panguluhan ang isang kuwento na nagpapakita ng kahalagahan ng hindi pagtatanim ng sama ng loob sa mga taong nakasakit sa atin:

“Sa magandang kaburulan ng Pennsylvania, isang grupo ng mga debotong Kristiyano ang namumuhay nang simple, walang mga kotse, kuryente, o modernong makinarya. Nagtatrabaho sila nang husto at tahimik at payapang nabubuhay nang malayo sa maingay na mundo. Karamihan sa kanilang pagkain ay nagmumula sa kanilang sariling mga bukid. Ang mga babae ang nananahi at naggagantsilyo at naghahabi ng kanilang damit, na disente at simple. Kilala sila bilang mga Amish.

“Isang 32-taong-gulang na drayber ng trak ng gatas ang naninirahan kasama ang kanyang pamilya sa komunidad nilang Nickel Mines. Hindi siya Amish, pero nadaraanan niya sa pagkuha ng gatas ang maraming Amish dairy farm, kung saan nakilala siya bilang tahimik na maggagatas. Noong nakaraang Oktubre bigla siyang nawala sa katinuan. Sa kanyang naguguluhang isipan sinisi niya ang Diyos sa pagkamatay ng kanyang panganay at ilang alaalang walang kabuluhan. Sinugod niya ang eskwelahang Amish nang walang dahilan, pinawalan ang mga lalaki at matatanda, at itinali ang 10 batang babae. Pinagbabaril niya ang mga bata, napatay niya ang lima at nasugatan ang lima pa. Pagkatapos ay nagpakamatay siya.

“Ang nakakagulat na karahasang ito ay nagdulot ng malaking dalamhati sa mga Amish pero hindi sila nagalit. Nasaktan sila pero hindi sila namuhi. Agad silang nagpatawad. Lahat sila ay nagsimulang tumulong sa nagdadalamhating pamilya ng maggagatas. Nang magtipon ang pamilya ng maggagatas sa bahay nito kinabukasan matapos ang pamamaril, isang kapitbahay na Amish ang nagpunta, niyakap ang ama ng taong namaril, at sinabing, ‘Patatawarin ka namin.’ [Sa Joan Kern, “A Community Cries,” Lancaster New Era, Okt. 4, 2006, p. A8.] Binisita ng mga lider na Amish ang maybahay at mga anak ng maggagatas upang makiramay, magpatawad, tumulong, at magmahal. Halos kalahati ng mga nakipaglamay ay mga Amish. Inanyayahan din ng mga Amish ang pamilya ng maggagatas na dumalo sa serbisyo sa burol ng mga batang babae na napatay. Kakaibang kapayapaan ang bumalot sa mga Amish nang palakasin sila ng kanilang pananampalataya sa kalungkutang ito.

“Malinaw na ibinuod ng isang mamamayan sa lugar ang nangyari matapos ang trahedyang ito nang sabihin niyang, ‘Iisa ang wikang sinasambit natin, at hindi lang basta Ingles, kundi isang wika ng pagmamalasakit, isang wika ng komunidad, [at] isang wika ng paglilingkod. At, oo, isang wika ng pagpapatawad.’ [Sa Helen Colwell Adams, “After That Tragic Day, a Deeper Respect among English, Amish?” Sunday News, Okt. 15, 2006, p. A1.] Isa itong kamangha-manghang pagpapakita ng lubos na pananampalataya nila sa mga turo ng Panginoon sa Sermon sa Bundok ‘Ibigin ninyo ang inyong mga kaaway, at idalangin ninyo ang sa inyo’y nagsisiusig.’ [Mateo 5:44.]

“Ipinahayag sa publiko ng pamilya ng maggagatas na nakapatay sa limang batang babae ang sumusunod:

“‘Sa mga kaibigan, at kapitbahay naming mga Amish, at sa lokal na komunidad:

“‘Nais ipaalam ng aming pamilya sa bawat isa sa inyo na kami ay labis na nasisiyahan sa pagpapatawad, habag, at awang ipinadama ninyo sa amin. Ang pagmamahal ninyo sa aming pamilya ay nakatulong sa pagpapahilom na kailangang-kailangan namin. Ang mga panalangin, bulaklak, kard, at regalong ipinagkaloob ninyo ay umantig sa aming puso sa paraang hindi masambit. Ang inyong pagkahabag ay umabot hindi lamang sa aming pamilya, kundi sa aming komunidad, at nagpabago sa aming mundo, at taos-puso namin kayong pinasasalamatan dahil dito.

“‘Sana’y malaman ninyo na nadurog ang aming puso dahil sa mga nangyari. Lungkot na lungkot kami para sa lahat ng kapitbahay naming Amish na mahal namin at patuloy na mamahalin. Alam namin na maraming kahirapang darating sa lahat ng pamilyang namatayan ng mahal sa buhay, kaya patuloy kaming aasa at magtitiwala sa Diyos sa lahat ng kaaliwan, sa paghahangad nating lahat na ibangon muli ang ating buhay.’ [“Amish Shooting Victims,” www.800padutch.com/amishvictims.shtml.]

“Paano naipahayag ng buong grupo ng mga Amish ang gayong pagpapatawad? Iyon ay dahil sa kanilang pananampalataya sa Diyos at tiwala sa Kanyang salita, na bahagi ng kaibuturan ng kanilang pagkatao. Itinuturing nila ang kanilang sarili na mga disipulo ni Cristo at nais nilang [tularan] ang Kanyang halimbawa.

“Nang marinig ang trahedyang ito, maraming tao ang nagpadala ng pera sa mga Amish bilang pambayad sa pagpapagamot sa limang batang babaeng nakaligtas at pagpapalibing sa limang namatay. Para maipakita pa ang kanilang pagkadisipulo, nagpasiya ang mga Amish na ibahagi ang pera sa balo ng maggagatas at sa kanyang tatlong anak dahil sila man ay biktima rin ng matinding trahedyang ito” (“Ang Nakapagpapahilom na Kapangyarihan ng pagpapatawad,” Ensign o Liahona, Mayo 2007, 67–68).

Alma 62:41. Pagtugon sa paghihirap

Tinutukoy ang Alma 62:39–41, itinuro ni Pangulong Boyd K. Packer ng Korum ng Labindalawang Apostol:

“Ang paghihirap na nararanasan ng lahat sa panahon ng kaguluhan ay maaaring magkaroon ng magkasalungat na epekto sa mga tao. …

“Tiyak na may kilala kayong mga tao na dumanas ng maraming paghihirap sa buhay na napakumbaba at napalakas at napadalisay nito, samantalang ang iba na nakaranas din ng gayong paghihirap ay nagdamdam, nasaktan at malungkot” (“The Mystery of Life,” Ensign, Nob. 1983, 18).

Ipinaliwanag ni Elder Dallin H. Oaks ng Korum ng Labindalawang Apostol na tayo ang nagpapasiya kung paano natin tutugunin ang paghihirap:

“Tiyak ko na may layunin o epekto sa kawalang-hanggan ang matitinding paghihirap na ito. Maibabaling ng mga ito ang puso natin sa Diyos. … Bagama’t ang mga paghihirap ay nagdudulot ng pagdurusa sa mga tao, maaaring ang mga ito rin ang paraan para matanggap ng kalalakihan at kababaihan ang mga walang hanggang pagpapala.

“Ang matitindi at malawakang paghihirap gaya ng mga kalamidad at digmaan ay tila likas na sa mortal na buhay ng tao. Hindi natin lubos na maiiwasan ang mga ito, ngunit tayo ang magpapasiya kung paano natin tutugunin ang mga ito. Halimbawa, ang mga paghihirap na dulot ng digmaan at paglilingkod sa militar, na sa iba ay nagpapahina ng espirituwalidad, ay espirituwal na pagkamulat naman sa iba. Inilarawan sa Aklat ni Mormon ang pagkakaiba:

“‘Subalit masdan, dahil sa labis na katagalan ng digmaan na namagitan sa mga Nephita at sa mga Lamanita ay marami ang naging matitigas, dahil sa labis na katagalan ng digmaan; at marami ang napalambot dahil sa kanilang paghihirap, kung kaya nga’t sila ay nagpakumbaba sa harapan ng Diyos, maging sa kailaliman ng pagpapakumbaba’ (Alma 62:41).

“Nakabasa ako ng gayon ding pagkakaiba matapos ang mapangwasak na bagyo na sumira sa libu-libong kabahayan sa Florida ilang taon na ang nakararaan. Binanggit sa isang balita ang sinabi ng dalawang tao na nakaranas ng parehong trahedya at nakatanggap ng parehong pagpapala: ang mga bahay nila ay parehong nawasak, ngunit parehong nakaligtas sa kamatayan ang mga miyembro ng kanilang pamilya. Sinabi ng isa na naglaho ang kanyang pananampalataya dahil sa trahedya; bakit, tanong niya, itinulot ng Diyos na mangyari ito? Sinabi naman ng isa na ang naranasan niya ay nagpalakas ng kanyang pananampalataya. Mabait ang Diyos sa kanya, sabi niya. Kahit nawala ang bahay at ari-arian ng pamilya, nakaligtas ang buhay nila at maitatayo nilang muli ang kanilang bahay. Para sa isang tao, ang baso ay hindi puno. Para sa isa naman, may laman ang baso. Ang kaloob na kalayaang piliin ang tama o mali ay nagbibigay sa bawat isa sa atin ng kakayahan na magpasiya kung paano tayo kikilos kapag nakakaranas tayo ng paghihirap” (“Adversity,” Ensign, Hulyo 1998, 7–8).

Alma 63:4–10. Si Hagot at ang kanyang mga inapo

Sinabi ng mga propeta sa mga Huling Araw na nanirahan ang mga tao ni Hagot sa kapuluan na kilala ngayon bilang New Zealand.

Sa mga Banal sa New Zealand, sinabi ni Pangulong Joseph F. Smith, “Mga kapatid na mula sa New Zealand, gusto kong malaman ninyo na kayo ay mga inapo ng mga tao ni Hagot” (sinipi ni Spencer W. Kimball sa Joseph Fielding McConkie and Robert L. Millet, Doctrinal Commentary on the Book of Mormon, tomo 3 [1991], 329).

Sa panalangin ng paglalaan para sa Hamilton New Zealand Temple, sinabi ni Pangulong David O. McKay, “Nagpapasalamat po kami na sa mayamang Kapuluang ito ay Inyong ginabayan ang mga inapo ni Amang Lehi, at pinaunlad sila” (“Dedicatory Prayer Delivered by Pres. McKay at New Zealand Temple,” Church News, Mayo 10, 1958, 2).

Sinabi ni Pangulong Spencer W. Kimball: “Makatwirang sabihin na nanirahan si Hagot at ang kanyang mga kasama mga labinsiyam na siglo sa kapuluan, mula mga 55 B.C. hanggang 1854 bago nakarating sa kanila ang ebanghelyo. Nawala sa kanila ang lahat ng malinaw at mahahalagang bagay na dinala ng Tagapagligtas sa lupa, sapagkat malamang na naroon na sila sa kapuluan nang isilang si Cristo sa Jerusalem” (Temple View Area Conference Report, Pebrero 1976, 3; sinipi sa Joseph Fielding McConkie and Robert L. Millet, Doctrinal Commentary on the Book of Mormon, tomo 3, 329).