Laipelí
Lēsoni 111: Hilamani 10


Lēsoni 111

Hilamani 10

Talateú

Naʻe ngata ʻa e hopo ke ʻilo pe ko hai naʻá ne fakapoongi ʻa e tuʻi fakamaau lahí ʻi he taimi naʻe fakapapauʻi ai ne moʻoni ʻa e fakahā ʻa Nīfaí. Naʻe kamata fononga ʻa Nīfai ki ʻapi hili ʻene hao mei he tautea ʻo e ngaahi tukuakiʻi loi naʻe fai kiate iá. Naʻá ne fakalaulauloto ki he meʻa ne fakahā ʻe he ʻEikí kiate iá, mo ongoʻi mafasia koeʻuhí ko e faiangahala ʻa e kakaí. Naʻá ne ongona e leʻo ʻo e ʻEikí ʻi he mōmēniti ko ʻeni ʻo e fakakaukau loto mo e mamahí. Naʻe tāpuakiʻi ia ʻe he ʻEikí ʻaki e mālohi ke fai-silá mo fekauʻi ke hoko atu ʻene malanga ʻaki e fakatomalá ki he kakaí. Naʻe talangofua ʻi he taimi pē ko iá ʻa Nīfai ki he fekau ʻa e ʻEikí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Hilamani 10:1–11

Maʻu ʻe Nīfai ʻa e mālohi ke fai-silá

Fakamanatu ki he kau akó ʻa e fakahā kia Nīfai kau ki hono fakapoongi ʻo e tuʻi fakamāú, ʻoku lekooti ʻi he Hilamani 8–9. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakakaukau ʻoku nau ʻi he tuʻunga ʻo Nīfaí, hili pē ʻene fakahā ʻa e taha naʻá ne fakapoongi e tuʻi fakamāú.

  • Te ke ongoʻi fēfē nai? ʻOkú ke ʻamanaki ʻe tali fēfē ʻe he niʻihi kehé?

  • Ko e hā te ke fie lea ʻaki ki he kakaí?

  • Te ke ongoʻi fēfē kapau he ʻikai tokanga atu e kakaí mo liʻaki koe?

Fakamatalaʻi ange naʻe kamata foki ʻa Nīfai ki ʻapi ʻi he hili pē hono fakaʻatā ia mei he fakapoongi ʻo e tuʻi fakamāú. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Hilamani 10:1–3, pea kole ki he kalasí ke nau kumi e meʻa naʻe fai ʻe Nīfai ʻi heʻene fononga lalo ki ʻapí. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e foʻi lea ko e fakalaulaulotó ʻi ha feituʻu pē ʻoku hā ai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

  • Ko e hā naʻe “mafasia lahi” ai ʻa Nīfaí?

  • Ko e hā e meʻa ne hoko he lolotonga fakalaulauloto ʻa Nīfaí? (Naʻe ongo mai e leʻo ʻo e ʻEikí kiate ia.) Ko e hā ʻa e fekauʻaki ʻo e fakalaulaulotó mo e maʻu ʻo e fakahaá?

ʻI he tali mai ko ia ʻa e kau akó, tokoni ke nau lava ʻo ʻilo ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku teuteuʻi kitautolu ʻe he fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa ʻa e ʻEikí ke tau maʻu ʻa e fakahaá. Mahalo te ke fie maʻu ke tohi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.

Fehuʻi ki he kau akó pe te nau lava ʻo fakakaukau ki ha ngaahi fakamatala ʻi he folofolá pe hisitōlia ʻo e Siasí naʻe maʻu ai ʻe he kakaí ha fakahā ko e ola ʻo ʻenau fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa ʻa e ʻEikí. (ʻOku kau ʻi he ngaahi sīpingá ʻa e foha ʻo Līhai ko Nīfaí, naʻá ne maʻu ha meʻa-hā-mai hili ʻene holi ke mamata ki he ngaahi meʻa naʻe mamata ki ai ʻene tamaí mo ne “fakalaulauloto ʻi [hono] lotó” [vakai, 1 Nīfai 10:17; 11:1]; Siosefa Sāmita, naʻe hoko ʻene ʻUluaki Mata Meʻa-hā maí ʻi he hili ʻo ʻene “toutou fifilí” ki he Sēmisi 1:5 [vakai, Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:11–17]; mo Siosefa F. Sāmita, ʻa ia naʻá ne maʻu ha meʻa-hā-mai ki he huhuʻi ʻo e kau pekiá hili ʻene fakalaulauloto mo fakakaukau ki he ngaahi folofola ʻa e ʻEikí [vakai, T&F 138:1–6, 11].)

  • Ko e fē ha taimi ne tokoniʻi ai koe ʻe he fakalaulaulotó ke ke maʻu ha fakahā fakafoʻituitui? (Mahalo te ke fie maʻu ke talaange ko e maʻu ʻo e fakahā fakatāutahá ʻoku ʻikai ke faʻa fakaofo ʻo hangē ko ha niʻihi ʻo e ngaahi sīpinga ʻi he folofolá. Ko e ngaahi aʻusia ʻi he fakahaá ʻoku meimei ko ha ngaahi mōmēniti ʻo e fakamāmaʻi fakafokifā, hangē ko e taimi ʻoku mahino fakafokifā ai kiate kitautolu ha faʻahinga meʻa ne tau fekuki mo ia ki muʻa.)

  • Ko e fē ha ngaahi taimi pe ngaahi tūkunga ʻe mātuʻaki taau ai ke tau fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa ʻa e ʻEikí? (ʻE kau ʻi he sīpinga ʻo e ngaahi taimi peheé ʻa e lolotonga mo e hili ʻa e houalotu sākalamēnití, kimuʻa pea mo e hili ʻo e lotu fakatāutahá mo e ako folofolá, hili ha mamata pe fanongo ki he konifelenisi lahí, lolotonga ʻo e ʻaukaí, lolotonga e ngāue ʻi he temipalé, pea mo e lolotonga hono fakaʻapaʻapaʻi ʻo e ʻEikí ʻi he Sāpaté.)

Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau tuku mavahe ha taimi ke nau toutou fakalaulauloto ai. Fokotuʻu ange ke nau hiki ʻa e ngaahi ongo ʻoku nau maʻú ʻi he taimi ʻoku nau fakalaulauloto aí.

Koeʻuhí ke teuteuʻi ʻa e kau akó ke hoko atu ʻenau ako e meʻa ne aʻusia ʻe Nīfaí, fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukau ʻe mavahe honau kaungāʻapí ʻi ha vahaʻataimi pea ʻoku fie maʻu ha taha ke ne tokangaʻi honau ʻapí mo ʻenau ʻū meʻá.

  • ʻOkú ke pehē ko e tokotaha fēfē ʻe fie maʻu ho kaungāʻapí ke tokangaʻi honau ʻapí?

  • Te ke fakahaaʻi fēfē nai ki ho kaungāʻapí ʻokú ke mateuteu ke fakafalalala atu ha faʻahinga fatongia peheé?

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 10:4–5, mo kumi e ʻuhinga naʻe fakafalala ai ʻe he ʻEikí kia Nīfai e ngaahi tāpuaki mo e ngaahi fatongia maʻongoʻongá. (Mahalo te ke fie maʻu ke fakamatalaʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e vilitaki taʻe-tukú ke ʻikai helaʻia pe ʻosikiavelenga.) Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe mai e meʻa naʻa nau maʻú.

  • ʻOku fakahaaʻi fēfē nai ʻe he ngāue vilitaki taʻe-tukú ʻa e malava ke tuku mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu ʻa e ngaahi tāpuakí mo e ngaahi fatongiá?

  • ʻE tokoni fēfē nai haʻatau muimui ki he sīpinga ʻa Nīfai ʻo e taʻe-manavahē ki he kakaí ke tau teuteu ai ki he fatongia ʻi he puleʻanga ʻo e ʻEikí?

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ʻo e kupuʻi lea “kuo ʻikai te ke … kalofaki hoʻo moʻui ʻaʻaú”?

Hiki e meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku tuku mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu ha ngaahi tāpuaki mo ha ngaahi fatongia ʻi he taimi ʻoku tau . … ʻEke ki he kau akó pe ʻe fēfē haʻanau fakakakato ʻa e sētesi ko ʻení, ʻo fakatatau mo e meʻa ne nau ako kau kia Nīfai ʻi he Hilamani 10:4–5. Ko ha founga ʻe taha ʻe ala fakakakato ai ʻe he kau akó ʻa e sētesí ʻoku peheni: ʻOku tuku mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu ha ngaahi tāpuaki mo ha ngaahi fātongia ʻi he taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai Hono finangaló ʻi hotau lotó. Mahalo te ke fie maʻu ke fokotuʻu ange ke hiki ʻe he kau akó ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau ngaahi folofolá pe ʻi heʻenau pepa akó pe tohinoa ako folofolá.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he ongo fehuʻi ko ʻení pea hiki ʻenau tali ki ha taha ʻo kinaua:

  • Ko e hā ha meʻa kuó ke fai ki muí ni ʻi hoʻo moʻuí ke fakahaaʻi ki he ʻEikí ʻoku mahuʻinga ange Hono finangaló ʻi hoʻo fie maʻú?

  • Ko e hā ha tafaʻaki ʻi hoʻo moʻuí te ke lava ʻo fekumi lelei ange ai ki he finangalo ʻo e ʻEikí?

Fakamoʻoni ki he finangalo lelei ʻa e ʻEikí ke tuku mai kiate kitautolu ha ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga mo toe lalahi ange ʻi heʻetau fekumi ki Hono finangaló mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Hilamani 10:5–7, ʻo kumi e ngaahi tāpuaki mo e ngaahi fatongia naʻe tuku ʻe he ʻEikí kia Nīfaí. Lolotonga e laukonga ʻa e kau akó, hiki e meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé:

Veesi 5

Veesi 6

Veesi 7

Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke nau hiki ʻi he palakipoé, ʻi he tafaʻaki ʻo e fika e veesi ʻoku fekauʻaki mo iá, ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe foaki ʻe he ʻEikí kia Nīfaí.

Fakamamafaʻi ange ko e taha ʻo e ngaahi tāpuaki naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kia Nīfaí ko e mālohi ke fakamaʻú. Hili ia pea hiki ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku haʻi ʻe he mālohi ke fakamaʻú mo veteki ʻi māmani pea ʻi he langí. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke hiki ʻe he kau akó ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá ʻi he tafaʻaki ʻo e Hilamani 10:7.

Fehuʻi ki he kau akó pe ʻoku nau ʻiloʻi mo ha toe niʻihi makehe meia Hilamani naʻe foaki ki ai ʻa e mālohi ke fakamaʻú. Ka hili e tali ʻa e kau akó, te ke lava ʻo fakaafeʻi kinautolu ke nau fakafekauʻaki ʻa e Hilamani 10:7 mo e ngaahi potu folofola ko ʻení: 1 Ngaahi Tuʻi 17:1 (ʻIlaisiā); Mātiu 16:15–19 (Pita); Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:46 (Siosefa Sāmita).

Fakamatalaʻi ange ko e ngaahi kī ʻo e mālohi tatau ko ʻení ʻoku maʻu ia he ʻahó ni ʻe he Palesiteni ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Pea hangē ko Nīfaí, kuo ngāue vilitaki taʻe-tūkua ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí mo fakahaaʻi ʻe lava ke tuku mai ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻa e ngaahi tāpuaki maʻongoʻongá mo e ngaahi fatongiá. ʻOku lahi taha ʻetau faʻa lave ki he mālohi ke fakamaʻú fekauʻaki mo hono silaʻi ʻo e ngaahi fāmilí ʻi he ngaahi ouau ʻo e temipalé.

Koeʻuhí ke tokoni ke mahino lelei ange ki he kau akó ʻa e mālohi ke fakamaʻú, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ne fai ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni

“Kuo fakafoki mai e ngaahi temipalé, ngaahi ouaú, ngaahi fuakavá, ngaahi ʻenitaumení, mo e ngaahi silá ʻo hangē tofu pē ko ia naʻe kikité. ʻOku fai ʻe he ngaahi ouau ʻo e temipalé ʻa e fakalelei mo e ʻEikí mo silaʻi fakataha e ngaahi fāmilí ki he taʻengatá. ʻOku fakafeʻungaʻi kitautolu ʻe heʻetau talangofua ki he ngaahi fuakava toputapu naʻe fai ʻi he temipalé ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá—ko e meʻaʻofa mahuʻinga taha ia ʻa e ʻOtuá ki he tangatá,” (“Teuteu ki he Ngaahi Tāpuaki ʻo e Temipalé,” Liahona, ʻOkatopa 2010, 42).

  • Ko e hā ha ngaahi founga kuo tāpuekina ai koe ʻe he ʻilo ʻe lava ke fakatahaʻi ʻa e ngaahi fāmilí ʻo taʻengatá?

  • Te ke fekumi fēfē ke maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e mālohi ke fakamaʻú ʻi he kahaʻú? (ʻE ala kau ʻi he ngaahi talí ʻa e lava ʻa e kau akó ke teuteu ki he mali temipalé pea te nau lava ʻo fakahoko e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí he taimí ni ʻa ia te ne fakaʻatā ke silaʻi kinautolu ki heʻenau ngaahi kui kuo pekiá.)

Vahevahe hoʻo ngaahi ongo fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻo e mālohi ke fakamaʻú pea mo hono mahuʻinga ʻo e maʻu e ngaahi ouau silá ʻi he temipalé.

Hilamani 10:12–19

ʻOku talangofua ʻa Nīfai ki he fekau ʻa e ʻEikí ke malangaʻaki e fakatomalá ki he kakaí

Fehuʻi ki he kau akó pe kuo nau fakatoloi ʻi ha taimi hano fakahoko ha faʻahinga meʻa ne kole ke nau fai. (ʻE ala kau ʻi he ngaahi sīpingá hano toloi e fakakakato ʻo ha fatongia ʻi ʻapi pe ngāue ke fai ʻi he akó pe ngāué.)

  • Ko e hā ha faʻahinga pōpoaki ʻoku tau ala ʻoatu ki he niʻihi kehé ʻi he taimi ʻoku tau fakatoloi ai hono fakahoko ha meʻa ʻoku nau kole mai?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 10:11–12. Kole ki he kalasí ke nau muimui, ʻo kumi e meʻa naʻe fai ʻe Nīfai ʻi he taimi naʻe fekauʻi ai ia ʻe he ʻEikí ke ne malangaʻaki e fakatomalá ki he kakaí.

  • Ko e hā ʻoku tau fakahaaʻi ki he ʻEikí ʻi he taimi ʻoku tau tali vave ai ʻEne faleʻí mo e ngaahi fekaú?

Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 10:13–14. Hili ia pea kole ki ha taha ako kehe ke ne lau leʻolahi ʻa e Hilamani 10:15–17.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he sīpinga ʻa Nīfai he ngaahi veesi ko ʻení?

  • Naʻe tokoniʻi fēfē ʻe he ʻEikí ʻa Nīfai?

Tokoniʻi e kau akó ke nau ʻilo naʻe tuʻunga ʻi he faivelenga ʻa Nīfaí, hono maluʻi mo tāpuakiʻi ia ʻe he ʻEikí ʻaki e mālohi maʻongoʻongá. Naʻe fakapapau ʻa Nīfai ke ne fakahoko ʻa e misiona naʻe foaki ange ʻe he ʻEikí kiate iá.

  • Te ke fakahaaʻi fēfē hoʻo fakapapau ke tauhi ki he ʻEikí?

Poupouʻi e kau akó ke nau kumi ha ngaahi founga ke fakamuʻomuʻa ai e finangalo ʻo e ʻEikí ʻi heʻenau ngaahi fie maʻú pea fai vave ke talangofua. Fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu he taimi ʻoku tau talangofua ai ki he ʻEikí.

Toe Fakamanatu e Fakataukei Folofolá

ʻE ala ʻoatu ʻe he lōloa ʻo e lēsoni ko ʻení ha taimi ki he ʻekitivitī toe fakamanatu e fakataukei folofolá.

Vahe ki he kau akó takitaha ha taha ʻo e ngaahi veesi fakataukei folofolá ke ne lau fakalongolongo: 1 Nīfai 3:7; 2 Nīfai 2:27; 2 Nīfai 31:19–20; Mōsaia 2:17. Kole ki he kau akó ke nau lau e veesi folofola naʻe vahe angé mo fakakaukau pe ʻoku felaveʻi fēfē ia kia Nīfai mo ʻene ngāue fakafaifekaú ʻo hangē ko hono lekooti he Hilamani 10. Ka ʻosi ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau tali.

Paaki