“18–24 octubre. Tzolʼlebʼ ut Sumwank 121–123: “At Dios, b’ar wankat laa’at?” ” Kim, Taaqehin—Choq’ reheb’ li komon ut li junkab’al: Li Tzol’leb’ ut Sumwank 2021 (2020)
“18–24 octubre. Tzol’leb’ ut Sumwank 121–123,” Kim, Taaqehin—Choq’ reheb’ li komon ut li junkab’al: 2021
Tzʼalam saʼ Liberty sa’ xraqik li hab’alq’e, xb’aan laj Al Rounds
18–24 octubre
Tzolʼlebʼ ut Sumwank 121–123
“At Dios, bʼar wankat laaʼat?”
Chaab’ilaq wi’chik xtzolb’aleb’ li loq’laj hu wi taasik’ xtawb’al li yaal. Tikib’ rik’in tijok, ab’i li Musiq’ej, ut tz’iib’a li nakak’oxla.
Tz’iib’a li nakak’oxla
Sa’ li tz’alam sa’ Liberty, Missouri kiwan jun k’ojaril li wan taq’a. Pimeb’ lix tz’akil ut jwal ke ut tz’aj li ch’och’. Li tzakemq moko tz’aqal ta ut ak ch’am, ut ka’ajwi’ b’ayaq li saqen na’ok aran sa’ wiib’ li ch’ina ventaan tz’apb’ileb’ xb’aan li b’aar ch’iich’. Aran ke’tz’ape’ laj Jose Smith ut junjunqeb’ lix komon chiru kaahib’ po sa’eb’ li kehil kutan re li hab’alq’e re 1838–1839, naq yookeb’ chiroyb’eninkil naq taaraqe’q aatin chirix li jitb’ileb’ wi’, a’an naq xe’xpleeti li estado Missouri. Sa’eb’ li kutan a’an, laj Jose rajlal yoo chixk’ulb’al resil li rahob’tesiik neke’xk’ul laj santil paab’anel. Li tuqtuukilal ut sahil ch’oolejil li ke’wan wi’ sa’ li tenamit Far West yal chiru junjunq po kiwan, ut chirix a’an ke’kana wi’chik laj santil paab’anel chi maak’a’eb’ rochoch, tiikisinb’ileb’ sa’ li yamyookil ch’och’ re xsik’b’al junaq chik na’ajej re xtikib’ankil wi’chik xyu’ameb’—a’ut tz’apb’il li profeet sa’ tz’alam.
Xb’aan a’in naq laj Jose Smith kitijok chixyeeb’al, “At Dios, b’ar wankat laa’at?” Li sumenk kixk’ul, li “na’leb’ hoyb’il chaq sa’ choxa” sa’ li tz’alam a’an, kixk’ut naq us ta wan naq chanchan ink’a’ naqeek’a, junelik nach’ wan li Dios. Li profeet kixtzol naq maajun wankilal “naru chi ramok ru li choxa.” Li Dios taawanq rik’ineb’ lix santil paab’anel chi junelik q’e kutan.(Tzol’leb’ ut Sumwank 121:1, 33; 122:9.)
Chi’ilmanq Santos, 1:328–404; “Dentro de los muros de la cárcel de Liberty,” Revelaciones en Contexto, 273–283.
Li na’leb’ re xtzolb’aleb’ li loq’laj hu aajunes
Tzolʼlebʼ ut Sumwank 121:1–10, 23–33; 122
Li ch’a’ajkilal naru “taawanq choq’ re inchaab’ilal.”
Naq rahob’tesinb’ilo laa’o malaj li ani neke’qara, wan naq naru noko’ok chixpatz’b’al ma k’eeb’il qeetal xb’aan li Dios. Naq nakawil Tzol’leb’ ut Sumwank 121:1–6, k’oxlaheb’ hoonal naq xe’wan aapatz’om malaj aaweek’ahom li chanchaneb’ li re laj Jose Smith. K’a’ru nakataw sa’ lix sumehom li Qaawa’ li naru tatxtenq’a naq wankeb’ aapatz’om malaj aaweek’ahom jo’eb’ a’an? Qayehaq, sa’eb’ li raqal 7–10, 26–33, k’e reetaleb’ li osob’tesink li naxyeechi’i li Dios reheb’ li ani “nake’xkuy [li ch’a’ajkilal] chi us.” Naq nakawil li tasal 122, k’oxla chan ru naq li Qaawa’ naraj naq taawileb’ laa ch’a’ajkilal.
Chi’ilmanq ajwi’ Henry B. Eyring, “¿Dónde está el pabellón?” Liahona, noviembre 2012, 72–75.
Tzol’leb’ ut Sumwank 121:34–46
Laa’o naru taqoksi “lix wankilal li choxa.”
Naq chanchan naq maak’a’ xwankil laj Jose sa’ li tz’alam sa’ Liberty, kik’eeman re a’an jun k’utb’esinb’il na’leb’ chirix li wankilal—moko wankilal ta re jolomink tenamit chi moko re pleetik, jo’ li ki’oksiman chaq re xrahob’tesinkileb’ laj santil paab’anel, a’b’an “lix wankilal li choxa.” Naq nakawil Tzol’leb’ ut Sumwank 121:34–46, k’a’ru nakatzol chirix lix wankilal li Dios? Chan ru naq jalan wi’ a’in rik’in li ruchich’och’il wankilal? Ke’ reetaleb’ li aatin naroksi li Qaawa’ sa’eb’ li raqal 41–43 re xch’olob’ankil li “wankilal malaj li teneb’ank.” K’a’ru naxk’ut chirix chan ru naq li Dios naroksi lix “wankilal ut lix teneb’ahom”? Maare li raqal a’in naru tatreek’asi chixk’oxlankil laa yu’am ut k’a’ru naru taab’aanu re xb’aanunkil li us sa’ aawanjik rik’ineb’ laa was aawiitz’in.
Li Jesukristo kikub’e rub’el chixjunil li k’a’aq re ru.
Laj Jose Smith, us ta maak’a’ xmaak, kitz’ape’ sa’ tz’alam chiru kaahib’ po naq yookeb’ chi isiik chaq li ramiiw ut lix junkab’al sa’ rochocheb’. Chanchan naq ak sachenaq li k’anjel kixq’axtesi wi’ lix yu’am. K’a’ru nakatzol chirix li Jesukristo rik’in li kixye re laj Jose sa’ li tasal 122? K’a’ru nakatzol chirix laj Jose? K’a’ru nakatzol chawix laa’at?
Chi’ilmanq ajwi’ Alma 7:11–13; 36:3; Tzol’leb’ ut Sumwank 88:6.
Ink’a’ chi’uxmanq li nawaj laa’in, xb’aan laj Walter Rane.
“Chi sa qachʼool chiqabʼaanu chixjunil li kʼaʼaq re ru li naru chiqu.”
Sa’ marzo re 1839, chanchan naq maak’a’ naru neke’xb’aanu laj santil paab’anel re xjalb’al li ch’a’ajkilal wankeb’ wi’. A’b’an sa’ li hu li kixtz’iib’a laj Jose sa’ li tz’alam sa’ Liberty, a’an kixye reheb’ k’a’ru naru te’xb’aanu: “ch’utub’omaq eenawom chirix chixjunil li uxb’il” ut “xaqlinqex, chi anchal xkawilal eech’ool, re teeril lix kolb’a-ib’ li Dios” (Tzol’leb’ ut Sumwank 123:1, 17). Naq nakak’oxla li “k’oxlanb’il b’alaq’ reheb’ li winq” sa’ li kutan a’in, k’oxla li k’a’aq re ru “li naru chiqu” chixb’aanunkil (eb’ li raqal 12, 17). K’a’ut naq aajel ru xb’aaunkil li k’a’aq re ru a’an “chi sa qachʼool”? (raqal 17). Ani nakanaw ru li “ramb’il li yaal chiru” (raqal 12), ut chan ru naru taatenq’a chixtawb’al?
Naab’al re li kixpatz’ laj Jose kitaqlaman re xjolomil li tenamit ut kipuktesiman sa’ li periodico aran Nauvoo, a’an li hu Times and Seasons xk’ab’a’.
Li na’leb’ re xtzolb’aleb’ li loq’laj hu jo’ junkab’al, ut choq’ re li q’ojyin re junkab’al
-
Tzol’leb’ ut Sumwank 121:1–10.Li “k’ojaril li wan taq’a” sa’ li tz’alam sa’ Liberty yal 4.2 metro xkelam li roq ut 4.4 metro xnimal li ru. Chan ru taatenq’a laa junkab’al chixk’oxlankil chan raj ru li tz’ape’k sa’ jun ch’ina na’ajej jo’ a’an chiru kaahib’ li kehil po? Naru taataw xkomon chik li na’leb’ chirix li wank sa’ li tz’alam sa’ Liberty sa’ li “Ch’ol 46: Laj Jose Smith sa’ li tz’alam sa’ Liberty” (Eb’ li esilal sa’ li Tzol’leb’ ut Sumwank, 172–174). Naru ajwi’ taawil li tasal “Eb’ li xyaab’ kuxej re li k’ojob’ank wi’chik: Li tz’alam sa’ Liberty” sa’ xraqik li tusleb’ aatin a’in. Chan ru naq li esilal a’in naxjal li naqeek’a chirixeb’ li na’leb’ sa’ Tzol’leb’ ut Sumwank 121:1–10?
-
Tzolʼlebʼ ut Sumwank 121:34–36, 41–45.Maare jun li jaljookil ru aatin tixtenq’a laa junkab’al chixtawb’al ru “lix wankilal li choxa.” Qayehaq, naru taajuntaq’eeta lix wankilal li Dios rik’in li luz; k’a’ raj ru tixram li luz chiru jun k’anjeleb’aal li naraj ru li luz re k’anjelak? K’a’ru naxk’ut li jaljookil ru aatin a’in, rochb’eeneb’ li raqal 34–36, 41–45, chirix chan ru naru taqanimob’resi li qawankilal sa’ musiq’ej? Maare laa junkab’al naru te’xwotzeb’ li seraq’ chirix lix yu’am li Kolonel li nokohe’xtzol chirix li na’leb’ a’in.
-
Tzol’leb’ ut Sumwank 122:7–9.Maare taawulaq raj chiru laa junkab’al xyiib’ankil kok’ eetalil li tz’iib’anb’il wi’ li aatin reheb’ li raqal a’in li neke’xwaklesi xch’ooleb’. Naru te’k’utb’esimanq li eetalil sa’ lee rochoch. K’a’ut naq aajel ru xnawb’al naq “li Ralal li Winq xkub’e rub’el chixjunil” li k’a’aq re ru?
-
Tzol’leb’ ut Sumwank 123:12.Chan ru naru taqatenq’aheb’ li qas qiitz’in “chixnawb’al b’ar te’xtaw” li yaal?
Re xtawb’al xkomon chik li na’leb’ chirix xtzolb’aleb’ li kok’al, chi’ilmanq li tusleb’ aatin re li xamaan a’in sa’ Kim, Taaqehin—Choq’ re li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al.
Jun b’ich naru xb’ichankil: “B’ar wan xhiilal li waam?” Eb’ li B’ich, 67.
Eb’ li xyaab’ kuxej re li k’ojob’ank wi’chik
Li tzʼalam saʼ Liberty.
Naq kitz’ape’ sa’ li tz’alam sa’ Liberty, Missouri, ke’taqlaman li hu re laj Jose Smith re xyeeb’al resil li ch’a’ajkilal wankeb’ wi’ laj santil paab’anel li yookeb’ chi isiik chaq sa’ li estado xb’aan xtaqlahom laj jolominel re Missouri. Jun reheb’ a’in kitaqlaak xb’aan li xEmma, li rixaqil. Li raatin a’an, ut lix sumehom laj Jose, neke’xye resileb’ lix ch’a’ajkilaleb’ ut lix paab’aaleb’ sa’eb’ li ch’a’ajkil kutan a’an choq’ re li Iglees.
Hu taqlanb’il xb’aan li xEmma Smith re laj Jose Smith, 7 marzo, 1839
“At inb’eelom
“Rik’in naq xinru chixtaqlankil sa’ ruq’ jun wamiiw, tinyal tz’iib’ak b’ayaq, a’ut ink’a’ tintz’iib’a chixjunil li naweek’a, xb’aan naq li wankat wi’, eb’ li tz’ak, li b’aar ch’iich’ ut tz’apleb’, eb’ li nima’ ut roq ha’, eb’ li tzuul, eb’ li taq’a, ut eb’ li helhookil ch’och’ li neke’jachok qu, ut li rahil maa’usilal li xtz’apok aawe sa’ tz’alam ut toj nakatxk’uula chi tz’aptz’o aran, nikinxram chixyeeb’al li naweek’a.
“Wi ta ink’a’ ninnaw naq maak’a’ li qamaak, ut wi ta moko k’eeb’il ta li choxahil uxtaan we, ninnaw naq maajo’q’e raj tinkuy li ch’a’ajkilal li xink’ul … ; a’b’an toj yo’yookin ut toj wan inch’ool chixnumsinkil xkomon chik li rahilal wi a’an li naraj li Dios naq tinb’aanu choq’ aawe.
“Us wanko chiqajunilo, k’a’ajwi’ laj Frederick yoo xyajel.
“Ut jwal ch’ina us li qach’ina Alexander li q’alunb’il anajwan inb’aan. Jwal kaw rib’ ut naru roksinkil jun li chunleb’aal re aalinak yalaq b’ar naraj sa’ li ochoch. …
“Ka’ajwi’ li Dios naxnaw lix k’oxlahom injolom ut li reek’ahom inch’ool naq xinkanab’ li qochoch, ut chixjunil li wan qe, ka’ajwi’ li qakok’al ink’a’, ut xin’el chaq Missouri, ut xatinkanab’ aran chi tz’aptz’o sa’ li tz’alam a’an. A’b’an xk’oxlankil a’an naxq’ax ru li naru naxkuy junaq. …
“… Nawoyb’eni naq toj taa’usaaq li qayu’am sa’ junaq kutan. … Nakatinra.
“Emma Smith”1
Hu taqlanb’il xb’aan laj Jose Smith re li xEmma Smith, 4 abril, 1839
“At inraarookil ixaqil.
“Sa’ jueves ewu naq yooko chirilb’al xkub’ik li saq’e chirixeb’ li b’aar ch’iich’ re li tz’alam a’in, xink’ojla chixtz’iib’ankil wiib’ oxib’ li aatin aawe, re taanaw chan ru naq wankin. Nink’oxla naq ak oob’ po ut waqib’ kutan chaq2 li wokik arin, ut wanjenaqin chi ilb’il xb’aan jun aj k’aak’alenel jwal josq’ chi kutan ut chi q’eq, chi tz’aptz’ookin xb’aan xtz’akil ut xch’iich’il li rahil ut tz’aj ruhil tz’alam a’in. Ka’ajwi’ li Dios nanawok re li week’ahom naq nintz’iib’a li hu a’in. Ink’a’ naru xtz’iib’ankil chi moko xyeeb’al tz’aqal ink’oxlahom chirix li wankin wi’, chi moko neke’ru li anjel chixch’olob’ankil chiru yalaq ani li ink’a’ ak xnumsihom li yooko chixnumsinkil laa’o. Laa’o naqakanab’ qib’ sa’ ruq’ li Jehova, ut maa’ani chik, choq’ re li qakolb’al, ut wi ink’a’ tooxkol a’an, moko taa’uxmanq ta, xb’aan naq k’a’jo’ naq ajb’il xhoyb’al qakik’el sa’ li estado a’in; us ta maak’a’ li qamaak. … At inraarookil Emma, junelik nakatink’oxla laa’at ut eb’ li qakok’al. … Nawaj rilb’al ru laj Frederick, laj Joseph, li xJulia, laj Alexander, li xJoana, jo’ ajwi’ li qatz’i’. … Tinb’eeq raj toj b’ar wankex wi’ chi maak’a’ lin xaab’, chi maak’a’ inpunit, ut chi mero t’ust’uukin, re eerilb’al, ut tinb’aanu raj chi sa inch’ool, ut maajun wa tinye raj naq ch’a’aj. … Ninkuy chi kaw inch’ool chixjunil li rahob’tesinb’ilin wi’; ut jo’kan ajwi’ neke’xb’aanu inkomon arin; maajun qe xlaj xch’ool toj anajwan. Maakanab’ naq eb’ li qakok’al te’sachq sa’ xch’ool anihin. Ye reheb’ nax lix yuwa’eb’ naxraheb’ chi tz’aqal, ut yoo chixyalb’al xq’e chi eelelik chiru li ch’uut chi aj rahob’tesinel re wulak rik’ineb’. … Ye reheb’ nax lix yuwa’eb’ naxye naq chaab’ilaq te’wanq, ut te’ab’inq chiru lix na’eb’. …
“Toj taqil wi’chik qib’,
“Joseph Smith Alalb’ej.”3
Naq laj Jose Smith yoo chaq chixnumsinkil li rahilal sa’ li tz’alam sa’ Liberty, li Qaawa’ kixk’ojob’ xch’ool ut kixk’utb’esi xninqal ru na’leb’ chiru.