Ako Lea Faka-Pilitāniá
Lēsoni 16: Meʻatokoní


“Lēsoni 16: Meʻatokoní,” EnglishConnect 1 maʻá e Kau Akó (2022)

“Lēsoni 16,” EnglishConnect 1 maʻá e Kau Akó

ʻĪmisi
tamai mo e foha ʻokú na feimeʻatokoni

Lesson 16

Food

Taumuʻá: Te u ako ke talanoa fekauʻaki mo e ngaahi meʻatokoní mo e ʻuhinga ʻoku saiʻia ai ha taha ʻi ha meʻatokoni.

Personal Study

Mateuteu ki hoʻo kulupu fepōtalanoaʻakí ʻaki haʻo fakakakato ʻa e ngaahi ʻekitivitī A ki he I.

ʻĪmisi
fakaʻilonga a
Study the Principle of Learning: Take Responsibility

Fatongia ʻAki

I have the power to choose, and I am responsible for my own learning.

ʻOku ou maʻu ʻa e mālohi ke filí, pea ʻoku ou fatongia ʻaki ʻeku akó.

Naʻe vahevahe ʻe Sīsū Kalaisi ha talanoa fekauʻaki mo ha tangata koloaʻia naʻá ne ʻoange ha paʻanga ki ha kau tamaioʻeiki ʻe toko tolu. Naʻe fakaʻaongaʻi fakapotopoto ʻe he ongo tamaioʻeiki ʻuluakí ʻa e paʻangá pea liunga ua ia. Naʻe ilifia ʻa e tamaioʻeiki hono tolú. Naʻá ne fufuuʻi ʻa e paʻangá ke ʻoua naʻa mole ia. Naʻe loto-mamahi ʻa e tangata koloaʻiá ʻi he tamaioʻeiki hono tolú kae fiefia ʻi he ongo tamaioʻeiki ʻuluakí. Naʻá ne talaange ki he ongo tamaioʻeiki ʻuluakí:

“Mālō ko e tamaioʻeiki lelei mo angatonu; kuó [mo] faitotonu ʻi he meʻa siʻí, te u fakanofo [kimoua] ke [mo] pule ki he meʻa lahi; hū [kimoua] ki he fiefiaʻanga ʻo [hoʻomo] ʻeikí” (Mātiu 25:21).

Fakakaukau ki he ngaahi meʻafoaki kuo foaki atu ʻe he Tamai Hēvaní kiate koé. Mahalo kuo foaki atu ʻa e malava ke ke ako lelei pe faʻa kātakiʻi ʻa e niʻihi kehé. Mahalo ʻokú ke maʻu ha tui lahi pe ko e loto-toʻa ke leá. Fatongia ʻaki e ngaahi meʻafoaki ko ʻení pea fakatupulaki ia. Fakakaukau ki he founga te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ia ke tokoniʻi e niʻihi kehé. Te ke lava foki ʻo fili ke fakatupulaki ha ngaahi meʻafoaki foʻou. Te ke lava ʻo fekumi ki ha ngaahi meʻafoaki fakalaumālie ʻaki hono ngāue ʻaki e tui ki he ʻOtuá, fakaangaanga ia, pea fakaʻaongaʻi ke tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻE tataki koe ʻe he ʻOtuá ʻi hoʻo feinga ke fakatupulaki hoʻo ngaahi meʻafoakí.

ʻĪmisi
Kalaisi ʻoku malimali

Ponder

  • Ko e hā hoʻo ngaahi meʻafoakí?

  • Te ke fakaʻaongaʻi fēfē hoʻo ngaahi meʻafoakí ke ako ʻa e lea Faka-Pilitāniá?

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e ngaahi meʻafoaki ko ʻení ki ho ngaahi kaungāmeʻa ʻi he EnglishConnect?

ʻĪmisi
fakaʻilonga e
Memorize Vocabulary

Ako ʻa e ʻuhinga pea mo hono puʻaki ʻo e foʻi lea takitaha kimuʻa pea fakahoko hoʻomou kulupu fepōtalanoaʻakí. ʻAhiʻahi ngaohi ha ngaahi kaati fakamanatu ke tokoni kiate koe ʻi hono ako maʻuloto ʻo e ngaahi lea foʻoú. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e pepá pe ko ha polokalama.

food/foods

meʻatokoni/meʻatokoni

eat/eats

kai/kai

Nouns 1

breakfast

kai pongipongi

lunch

kai hoʻatā

dinner

kai efiafi

Nouns 2

fruit

fuaʻiʻakau

apple/apples

ʻāpele/ʻāpele

vegetables

vesitapolo

carrot/carrots

kāloti/kāloti

meat

kakanoʻi manú

chicken

moa

egg/eggs

fuaʻimoa/fuaʻimoa

pork

puaka

beans

piini

bread

rice

laise

Adjectives

bland

taʻeoli

delicious

ifo

sweet

melie

ʻĪmisi
fakaʻilonga f
Practice Pattern 1

Akoako hono ngāue ʻaki ʻa e ngaahi sīpingá kae ʻoua kuó ke lava lelei ʻo ʻeke mo tali e ngaahi fehuʻí. Te ke lava ʻo fetongi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku laineʻí ʻaki ʻa e ngaahi foʻi lea ʻi he konga ki he “Memorize Vocabulary.”

Q: What do you eat for (noun 1)?A: I eat (noun 2) for (noun 1).

Questions

ʻĪmisi
fehuʻi ʻo e sīpinga 1 ko e hā hoʻo kai ki he nauna 1

Answers

ʻĪmisi
sīpinga ʻo e sīpinga 1 tali ʻoku ou kai nauna 2 ki he nauna 1

Examples

ʻĪmisi
tamai ʻoku fakapaku fuaʻimoa

Q: What do you eat for breakfast?A: I eat eggs for breakfast.

ʻĪmisi
laise mo e piini

Q: What do they eat for dinner?A: They eat rice and beans for dinner.

Q: What does he eat for lunch?A: He eats chicken, bread, and an apple for lunch.

ʻĪmisi
fakaʻilonga h
Practice Pattern 2

Akoako hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi sīpingá kae ʻoua kuó ke lava lelei ʻo ʻeke mo tali e ngaahi fehuʻí. Feinga ke ako lahi ange ki he ngaahi sīpinga ʻi he lēsoni ko ʻení. Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ha ʻū tohi pe uepisaiti ki he kalamá.

Q: What food do you like?A: I like (noun 2) because it’s (adjective).

Questions

ʻĪmisi
fehuʻi ʻo e sīpinga 2 ko e hā e meʻakai ʻokú ke saiʻia aí

Answers

ʻĪmisi
tali ʻo e sīpinga 2 ʻoku ou saiʻia he nauna 2 koeʻuhí ʻoku hoanauna

Examples

ʻĪmisi
faʻē ʻoku tofi ʻāpele

Q: What food do you like?A: I like apples because they’re sweet.

ʻĪmisi
fefine ʻoku haka laise

Q: What food doesn’t she like?A: She doesn’t like rice because it’s bland.

ʻĪmisi
fakaʻilonga i
Use the Patterns

Hiki ha foʻi fehuʻi ʻe fā te ke lava ʻo ʻeke ki ha taha. Hiki ha tali ki he fehuʻi takitaha. Lau leʻolahi kotoa ia.

Additional Activities

Fakakakato ‘a e ngaahi ʻekitivitī mo e sivi ʻo e lēsoní ʻi he ʻinitanetí ʻi he englishconnect.org/learner/resources pe ʻi he Tohi Ngāue EnglishConnect 1.

Act in Faith to Practice English Daily

Hokohoko atu hono ako ʻa e lea faka-Pilitāniá he ʻaho kotoa pē. Fakaʻaongaʻi hoʻo “Founga Muimuiʻi ʻo e Ako Fakatāutahá.” Toe vakaiʻi hoʻo taumuʻa akó pea sivisiviʻi hoʻo ngaahi ngāué.

Conversation Group

Discuss the Principle of Learning: Take Responsibility

(20–30 minutes)

ʻĪmisi
ko e malimali ʻa kalaisi

ʻĪmisi
fakaʻilonga 1
Activity 1: Practice the Patterns

(10–15 minutes)

Toe vakaiʻi ʻa e lisi ʻo e ngaahi foʻi leá mo ha hoa.

Ako ʻa e sīpinga 1 mo ha hoa:

  • Akoako hono ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻí.

  • Akoako hono tali ʻa e ngaahi fehuʻí.

  • Akoako ha fepōtalanoaʻaki ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi sīpingá.

Toe fai ʻa e sīpinga 2

ʻĪmisi
fakaʻilonga 2
Activity 2: Create Your Own Sentences

(10–15 minutes)

Vakai ki he ʻū fakatātaá. Fehuʻi pea tali e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e meʻa ʻoku kai ʻe he tokotaha takitaha ki he kai pongipongí, hoʻatā, mo e efiafí. Taufetongi.

New Vocabulary

filling

fakafonu

gross

palakū

salty

konokona

spicy

fifisi

cheese

siisi

fish

iká

Example: Cary

ʻĪmisi
fefine ʻulu kelo
  • Breakfast: fruit and bread

  • Lunch: chicken and vegetables

  • Dinner: fish

  • A: What does Cary eat for breakfast?

  • B: She eats fruit and bread for breakfast.

Image 1: Tim

ʻĪmisi
tangata fofonga malimali he veʻe ano
  • Breakfast: eggs and bread

  • Lunch: chicken

  • Dinner: meat, vegetables, and bread

Image 2: Pele

ʻĪmisi
tangata tui sote matohitohi
  • Breakfast: cheese and bread

  • Lunch: beans and rice

  • Dinner: fish, rice, and fruit

Image 3: Mari

ʻĪmisi
fefine ʻoku malimali
  • Breakfast: vegetables and rice

  • Lunch: pork, vegetables, and rice

  • Dinner: eggs, vegetables, and rice

ʻĪmisi
fakaʻilonga 3
Activity 3: Create Your Own Conversations

(15–20 minutes)

Part 1

Fehuʻi pea tali e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e meʻa ʻokú ke kai mo ho fāmilí ki he kai pongipongí, hoʻatā, mo e efiafí. Taufetongi.

Example
ʻĪmisi
laise mo e piini
  • A: What do you eat for lunch?

  • B: I eat rice and beans for lunch.

Part 2

Fehuʻi pea tali e ngaahi fehuʻi kau ki he meʻakai ʻokú ke saiʻia mo ʻikai saiʻia ai mo ho fāmilí. Lea ʻaki e ʻuhingá. Taufetongi.

Example
  • A: What food do you like?

  • B: I like carrots because they’re sweet. I like bread because it’s delicious.

  • A: What food don’t you like?

  • B: I don’t like cheese because it’s gross. I don’t like fish because it’s salty.

  • A: What food does your sister like?

  • B: She likes rice because it’s filling.

Evaluate

(5–10 minutes)

Sivisiviʻi hoʻo fakalakalaka ʻi he ngaahi taumuʻá pea mo hoʻo ngaahi ngāue ko ia ke akoako fakaʻaho ʻa e lea faka-Pilitāniá.

Evaluate Your Progress

I can:

  • Name foods for breakfast, lunch, and dinner.

    Talamai ha meʻakai ki he kai pongipongí, hoʻatā, mo e efiafí.

    ʻĪmisi
    fofonga ʻoku ʻikai fakahaaʻi e ongó, fofonga fiemālie, fofonga fiefia
  • Talk about why I like or dislike certain foods.

    Talanoa ki he ʻuhinga ʻoku ou saiʻia pe ʻikai saiʻia ai ha meʻakai pau.

    ʻĪmisi
    fofonga ʻoku ʻikai fakahaaʻi e ongó, fofonga fiemālie, fofonga fiefia
  • Ask why others like or dislike certain foods.

    Fehuʻi e ʻuhinga ʻoku ou saiʻia pe ʻikai saiʻia ai ha niʻihi kehe ʻi ha meʻakai pau.

    ʻĪmisi
    fofonga ʻoku ʻikai fakahaaʻi e ongó, fofonga fiemālie, fofonga fiefia

Evaluate Your Efforts

Sivisiviʻi hoʻo ngaahi feinga ke:

  1. Ako ʻa e tefitoʻi moʻoni fakaakó.

  2. Ako maʻuloto ʻa e ngaahi foʻi leá.

  3. Akoako ʻa e ngaahi sīpingá.

  4. Akoako he ʻaho kotoa.

Fokotuʻu ha taumuʻa. Fakakaukau ki he ngaahi fokotuʻu ki he akó ʻi he “Founga Muimuiʻi ʻo e Ako Fakatāutahá.”

Vahevahe ʻa hoʻo taumuʻá mo ha hoa.

Act in Faith to Practice English Daily

“Kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu takitaha ha talēniti makehe ʻe taha pe lahi ange. … ʻOku ʻatautolu leva ke tau fekumi pea fakatupulaki ʻa e ngaahi meʻafoaki kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá. Kuo pau ke tau manatuʻi ʻoku faʻu kotoa kitautolu ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá, pea ʻoku ʻikai ha taha ʻe taʻemahuʻinga. ʻOku mahuʻinga ʻa e tokotaha kotoa pē ki he ʻOtuá pea ki Heʻene kau tamaioʻeikí” (Marvin J. Ashton, “‘There Are Many Gifts,’Ensign, Nov. 1987, 20).

Paaki