27.

Eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch choq’ reheb’ li yo’yookeb’

27.0

Xtikibʼankil

Li santil ochoch a’an li rochoch li Qaawa’. Nokoxjayali rik’in li qaKolonel, li Jesukristo. Sa’eb’ li santil ochoch, nokotz’aqon sa’eb’ li loq’laj k’ojob’anb’il k’anjel ut noko’ok sa’eb’ li sumwank rik’in li qaChoxahil Yuwa’, li neke’b’ak’ok qe rik’in a’an ut rik’in li qaKolonel. Eb’ li sumwank ut k’ojob’anb’il k’anjel a’in nokohe’xkawresi chi sutq’iik chiru rilob’aal li qaChoxahil Yuwa’, ut chi tz’ape’k sa’ junajil jo’ junkab’al choq’ re li junelik q’e kutan.

Sa’eb’ li sumwank ut li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch, “nak’utman wankilal re choxahilal” (Tzol’leb’ ut Sumwank 84:20).

Eb’ li sumwank ut li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch loq’eb’. Tento naq ink’a’ taa’uxq aatinak chirixeb’ li eetalil li wankeb’ sa’eb’ li sumwank re li santil ochoch naq moko wanko ta sa’ li santil ochoch. Chi moko naru naq too’aatinaq chirix li santil na’leb’ li naqaye sa’ li santil ochoch naq ink’a’ taqak’ut. A’ut naru noko’aatinak chirix li raajelileb’ ru li sumwank ut k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch, ut li musiq’ejil eek’ahom xqak’ul sa’ li santil ochoch.

Eb’ laj jolominel re teep ut oqech neke’aatinak chirix li na’leb’ sa’ li jun ch’ol a’in rik’ineb’ li komon li yookeb’ chixkawresinkil rib’ chixk’ulb’aleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li loq’laj tiqib’aak malaj li tz’ape’k sa’ junajil.

27.1

Xk’ulb’aleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch

27.1.1

Li kawresink-ib’ re xk’ulb’aleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch

Eb’ li komon tento naq te’xkawresi rib’ sa’ musiq’ej re te’xk’uleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch ut re te’xk’uub’eb’ ut te’xpaab’eb’ li sumwank sa’ li santil ochoch.

Tento xb’een wa sa’ xb’eeneb’ li na’b’ej yuwa’b’ej xtenq’ankileb’ li ralal xk’ajol chixkawresinkil rib’ re te’xk’uleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch. Eb’ laj jolominel re oqech ut re teep, eb’ laj ilol komon winq ut ixq, ut eb’ li ech alalb’ej sa’ li junkab’al neke’xtenq’aheb’ li na’b’ej yuwa’b’ej sa’ li k’anjel a’in.

Neke’tawman li k’anjeleb’aal re xtenq’ankileb’ li komon chixkawresinkil rib’ re te’xk’uleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch sa’ temples.ChurchofJesusChrist.org.

Us naq eb’ li komon li yookeb’ chixkawresinkil rib’ re xk’ulb’al tz’aqal lix loq’laj tiqib’ankil malaj chi tz’ape’k sa’ junajil rik’in lix sum aatin te’tz’aqonq sa’ jun tzoleb’aal re kawresink-ib’ choq’ re li santil ochoch (chi’ilmanq 25.2.8).

27.1.3

Eb’ li komon li wankeb’ xmajelal li roq’ ruq’eb’

Eb’ li komon li k’ulub’ejeb’ ut wankeb’ xmajelal li roq ruq’ naru neke’xk’ul chixjunileb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch. Neke’waklesiik xch’ool li komon a’in re te’wulaq sa’ li santil ochoch chi ochb’eeninb’il xb’aaneb’ li komon sa’ lix junkab’al malaj xb’aaneb’ li ramiiw li te’ruuq chixtenq’ankileb’. Wi ink’a’ naru neke’wulak chi ochb’eeninb’il xb’aan jun komon sa’ lix junkab’al malaj xb’aan jun li ramiiw, eb’ li komon naru neke’b’oqok sa’ li santil ochoch re xk’eeb’al reetal chan ru taaruuq chi b’aanumank.

27.1.4

Li k’anjel re jalok ru aatin

Wi eb’ li komon neke’raj ru xtenq’ankileb’ xb’aan jun aj jalol ru aatin, tento te’b’oqoq sa’ li santil ochoch xb’een wa re xnawb’al ma natawman aran.

27.1.5

Li aq’ej li us roksinkil sa’ li santil ochoch

Naq te’xik sa’ jun santil ochoch, us naq eb’ li komon te’xtiqib’ rib’ jo’ neke’xb’aanu re xik sa’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak.

Chi’ilmanq 27.3.2.6 re xtawb’al li na’leb’ chirix li aq’ej naru roksinkil sa’ jun sumlaak malaj jun tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch.

Chi’ilmanq 38.5 re xtawb’al li na’leb’ chirix:

• Li aq’ej na’oksiman choq’ re li k’ojob’anb’il k’anjel re li loq’laj tiqib’aak ut li tz’ape’k sa’ junajil.

• Chan ru xtawb’al, roksinkil, ut xk’uulankil li aq’ej re xk’anjelil li santil ochoch ut li loq’laj aq’ej re li santil ochoch.

27.1.6

Rilb’aleb’ li kok’al

Tento naq eb’ li kok’al te’wanq chi ilb’il xb’aan li ani ak nim naq wankeb’ sa’ xch’och’il li santil ochoch. Eb’ laj k’anjenel re li santil ochoch ka’ajwi’ naru te’rileb’ li kok’al sa’eb’ li hoonal a’in:

• Naq yookeb’ chi tz’ape’k sa’ junajil rik’ineb’ lix na’ xyuwa’.

• Naq te’iloq naq te’tz’ape’q sa’ junajil li ras malaj li riitz’in li yo’yookeb’ rik’ineb’ lix na’ xyuwa’.

27.1.7

Ch’utlaak rik’ineb’ li komon chirix naq xe’xk’uleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch

K’iila sut eb’ li komon wankeb’ xpatz’om chirix naq xe’xk’uleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch. Eb’ li komon sa’ lix junkab’aleb’ li ak xe’xk’ul lix loq’laj tiqib’ankil, li obiisp, jalaneb’ chik aj jolominel re li teep, ut eb’ li winq ut ixq aj ilol komon naru neke’aatinak rik’ineb’ li komon chirix li k’a’ru xe’xk’ul sa’ li santil ochoch.

Wankeb’ li k’anjeleb’aal re xsumenkileb’ li patz’om sa’ temples.ChurchofJesusChrist.org.

27.2

Li loq’laj tiqib’aak

Li loq’laj tiqib’aak naraj naxye “jun maatan.” Li loq’laj tiqib’aak a’an jun maatan k’eeb’il xb’aan li Dios, re rosob’tesinkileb’ li ralal xk’ajol. A’aneb’ a’in junjunq li maatan naru neke’xk’ul li komon rik’in li loq’laj tiqib’aak sa’ li santil ochoch:

• Mas chik li na’leb’ chirix li rajom li Qaawa’ ut li na’leb’ k’utb’il xb’aan.

• Li wankilal chixb’aanunkil chixjunil li naraj li qaChoxahil Yuwa’ naq te’xb’aanu li ralal xk’ajol.

• Li choxahil b’eresink choq’ reheb’ li yookeb’ chi k’anjelak chiru li Qaawa’, eb’ lix junkab’al, ut xkomoneb’ chik.

• Xnimal chik li yo’onink, li k’ojob’ank ch’oolej, ut li tuqtuukilal.

Te’tz’aqloq ru li osob’tesink a’in a’ yaal jo’ chanru naq eb’ li neke’k’uluk reheb’ neke’xpaab’ lix evangelio li Jesukristo.

Wiib’ xcha’al li loq’laj tiqib’aak. Sa’ li xb’een raqal, li kristiaan naxk’ul jun k’ojob’anb’il k’anjel sa’ xtiklajik, a’an li iniciatoria yeeb’il re. Nanawman ajwi’ ru li iniciatoria jo’ li ch’ajok ut li yuluk (chi’ilmanq Exodo 29:4–9). Sa’ a’an wan li osob’tesink chirix li choxahil eechanihom ut li choxahilal naru nawulak wi’ li kristiaan.

Sa’ li iniciatoria, li kristiaan nakanab’aak chiroksinkil li loq’laj aq’ej re li santil ochoch. Li loq’laj aq’ej a’an jun reetalil lix wanjik li kristiaan rik’in li Dios, ut lix anchalil xch’ool chixpaab’ankileb’ li sumwank na’ok wi’ sa’ li santil ochoch. Naq eb’ li komon tiikeb’ chixpaab’ankileb’ lix sumwank ut neke’xk’am li loq’laj aq’ej chirixeb’ chiru chixjunil lix yu’ameb’, nak’anjelak li loq’laj aq’ej re xkolb’aleb’ rix. Re xtawb’al xkomon chik li na’leb’ chirix roksinkil ut xk’uulankil li loq’laj aq’ej, chi’ilmanq 38.5.5.

Sa’ li xkab’ raqal re li loq’laj tiqib’aak, nak’utman li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’, sa’ li wan wi’ li yo’ob’tesink, lix t’anik laj Adan ut li xEva, lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo, li q’etok paab’ank, ut li k’ojob’ank wi’chik. Eb’ li komon neke’xk’ul xna’leb’eb’ chirix chan ru sutq’iik chiru rilob’aal li Qaawa’.

Sa’ li loq’laj tiqib’aak, eb’ li komon neke’b’oqe’ chi ok sa’eb’ li loq’laj sumwank re te’xb’aanu a’in:

• Te’xyu’ami li chaq’rab’ re paab’ank taqlahom, ut te’xyal xq’e chixpaab’ankileb’ lix taqlahom li qaChoxahil Yuwa’.

• Te’xpaab’ li chaq’rab’ re li mayejak, li naraj naxye xb’aanunkil li mayej re xtenq’ankil lix k’anjel li Qaawa’, ut xjalb’aleb’ xk’a’uxl chi yot’b’ileb’ xch’ool ut chi tuulaneb’ xmusiq’.

• Te’xpaab’ li chaq’rab’ re lix evangelio li Jesukristo, a’an li chaq’rab’ li taqenaq wi’chik li kixk’ut a’an naq kiwan sa’ li ruchich’och’.

• Te’xpaab’ li chaq’rab’ re saq ruhil ch’oolej, li naraj naxye naq maa’ani te’xsume raatinankil, ka’ajeb’ wi’ li ani sumsuukeb’ wi’ chi tz’aqal jo’ chanru lix chaq’rab’ li Dios.

• Te’xpaab’ li chaq’rab’ re q’axtesink-ib’, li naraj naxye xq’axtesinkil lix kutan, lix seeb’al, ut chixjunil li xrosob’tesiheb’ wi’ li Qaawa’ re xwaklesinkil lix Iglees li Jesukristo sa’ li ruchich’och’.

Jo’ reeqaj, li qaChoxahil Yuwa’ naxye naq eb’ li neke’xpaab’eb’ lix sumwank re li santil ochoch te’tiqib’aaq “rik’in wankilal chalen chaq taqe’q” (Tzol’leb’ ut Sumwank 38:32, 38; chi’ilmanq ajwi’ Lukas 24:49; Tzol’leb’ ut Sumwank 43:16).

27.2.1

Ani naru chi k’uluk re li loq’laj tiqib’aak

Chixjunileb’ li komon ak ninqeb’ sa’ li Iglees li tz’aqaleb’ xna’leb’ chi teneb’aak naru neke’xkawresi rib’ ut neke’xk’ul tz’aqal lix loq’laj tiqib’ankil. Chixjunileb’ li k’ojob’anb’il k’anjel li aajeleb’ ru xk’ulb’al xb’een wa tento naq b’aanunb’ilaqeb’ ut k’ulb’ilaqeb’ rub’elaj naq eb’ li komon te’ruuq chixk’ulb’al li loq’laj tiqib’aak (chi’ilmanq 26.3.1).

27.2.1.1

Eb’ li komon li toje’ xe’kub’e xha’

Eb’ li ak’ komon li ak ninqeb’ ut k’ulub’ejeb’ naru neke’xk’ul lix loq’laj tiqib’ankil naq ak numenaq jun chihab’ tz’aqal chirix li kutan xe’k’ojob’aak wi’ choq’ komon.

27.2.1.2

Eb’ li komon li wankeb’ xsum aatin li ink’a’ xe’xk’ul lix loq’laj tiqib’ankil

Jun komon li k’ulub’ej, wi lix sum aatin li ink’a’ xk’ul lix loq’laj tiqib’ankil, naru naxk’ul li loq’laj tiqib’aak wi nak’ulman a’in:

• Lix sum aatin li ink’a’ xk’ul li loq’laj tiqib’aak naxk’e xliceens.

• Li komon, li obiisp, ut li awa’b’ej re oqech neke’reek’a naq ink’a’ taarahob’tesiiq lix sumlajik xb’aan li teneb’ank tixk’ul rik’ineb’ li sumwank re li santil ochoch.

Aajel ru li wiib’ chi na’leb’ a’in, maak’a’ naxye wi lix sum aatin a’an komon sa’ li Iglees malaj ink’a’.

27.2.1.3

Eb’ li komon li wankeb’ xmajelal lix k’a’uxleb’aal

Eb’ li komon li wankeb’ xmajelal lix k’a’uxleb’aal naru neke’xk’ul lix loq’laj tiqib’ankil wi:

• Ak xe’xk’ul chixjunileb’ li k’ojob’anb’il k’anjel li aajeleb’ ru xk’ulb’al xb’een wa (chi’ilmanq 26.3.1).

• Tz’aqal xna’leb’eb’ re te’xtaw ru, te’xk’uub’, ut te’xpaab’ chixjunileb’ li sumwank li wankeb’ sa’ a’an.

Li obiisp naxk’uub’ xna’leb’ rik’in li komon ut, wi us, rik’in lix na’ xyuwa’. Naxsik’ ajwi’ xb’eresinkil rik’in li Musiq’ej. Naru ajwi’ na’aatinak rik’in li awa’b’ej re oqech.

27.2.2

Xk’oxlankil jo’q’e xk’ulb’al li loq’laj tiqib’aak

A’ yaal re li junjunq komon xk’oxlankil jo’q’e tixk’ul li loq’laj tiqib’aak, ut tento tixk’oxla rik’in tijok. Li loq’laj tiqib’aak a’an jun osob’tesink re wankilal ut k’utb’esink choq’ reheb’ chixjunil li neke’xkawresi rib’ re xk’ulb’al. Eb’ li komon naru neke’xsik’ ru xk’ulb’al lix loq’laj tiqib’ankil naq xtz’aqlok ru chixjunil a’in:

• Ak wankeb’ 18 chihab’ re.

• Ak xe’xchoy malaj ink’a’ chik yookeb’ chi tz’aqonk sa’ li eskweel secundaria.

• Ak xnume’ jun chihab’ tz’aqal chirix xk’ojob’ankileb’ choq’ komon sa’ li Iglees.

• Neke’reek’a naq neke’raj xk’ulb’al ut roxloq’inkileb’ li loq’laj sumwank re li santil ochoch chiru chixjunil lix yu’ameb’.

Eb’ li komon li ak xe’xk’ul xb’oqb’al chi xik sa’ li mision malaj li yookeb’ chixkawresinkil rib’ chi tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch tento te’xk’ul li loq’laj tiqib’aak.

Rub’elaj naq naxk’e li recomendacion re li santil ochoch re naq jun komon tixk’ul li loq’laj tiqib’aak, tento naq li obiisp ut li awa’b’ej re oqech te’reek’a naq li kristiaan ak kawresinb’il chixtawb’al ru ut chixpaab’ankileb’ li loq’laj sumwank re li santil ochoch. Aajel ru xk’oxlankil a’in choq’ re li junjunq chi komon.

27.2.3

Xk’uub’ankil ut xxaqab’ankil xhoonalil li loq’laj tiqib’aak

27.2.3.1

Xk’ulb’al li recomendacion re xb’aanunkil li k’ojob’anb’il k’anjel re li yu’am a’in

Jun komon tento tixk’ul li recomendacion re li k’ojob’anb’il k’anjel re li yu’am a’in re taaruuq chi ok sa’ jun santil ochoch ut tixk’ul lix loq’laj tiqib’ankil. Re xtawb’al li na’leb’ chirixeb’ li recomendacion a’in, chi’ilmanq 26.5.1.

27.2.3.2

Xb’oqb’al li santil ochoch

Eb’ li komon li te’raj xk’ulb’al li loq’laj tiqib’aak tento te’b’oqoq sa’ li santil ochoch rub’elaj naq te’xxaqab’ xhoonalil li k’ojob’anb’il k’anjel.

27.2.3.3

Ani taa’ochb’eeninq re li komon li tixk’ul lix loq’laj tiqib’ankil

Eb’ li komon li te’xk’ul tz’aqal lix loq’laj tiqib’ankil naru neke’xpatz’ re jun chik komon winq wi winqeb’ malaj komon ixq wi ixqeb’, re taak’anjelaq choq’ rochb’eeneb’ naq te’xb’aanu li k’anjel re li loq’laj tiqib’aak. Laj ochb’eenihom re tento naq naxk’am li recomendacion re li santil ochoch li toj wan xwankil. Li santil ochoch naru naxk’e jun aj ochb’eeninel wi na’ajman ru.

27.3

Xtz’apb’al sa’ junajil jun b’eelomej ut jun ixaqilb’ej

Rik’in li tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch, jun b’eelomej ut jun ixaqilb’ej neke’laq’ab’aak chiru li yu’am a’in ut chi junelik q’e kutan . Te’xk’uleb’ li osob’tesink a’in wi neke’xpaab’eb’ li sumwank neke’ok wi’ sa’ li santil ochoch. Rik’in li k’ojob’anb’il k’anjel a’in, eb’ li alal k’ajolb’ej wankeb’ ajwi’ sa’ lix junkab’aleb’ chi junelik.

Eb’ laj jolominel neke’xwaklesi xch’ooleb’ li komon chixkawresinkil rib’ re te’sumlaaq ut te’tz’ape’q sa’ junajil sa’ jun santil ochoch. Sa’eb’ li tenamit b’ar wi’ li sumlaak sa’ li santil ochoch maak’a’ xwankil chiru li chaq’rab’, eb’ laj jolominel re li Iglees malaj jalaneb’ chik naru neke’xb’aanu li sumlaak chiru li chaq’rab’, ut chirix a’an taab’aanumanq li tz’ape’q sa’ junajil sa’ li santil ochoch (chi’ilmanq 38.3). Naru ajwi’ na’uxman chi jo’kan wi ra te’reek’a li na’b’ej yuwa’b’ej malaj eb’ li rech alal wi ink’a’ neke’ru chi wulak sa’ li k’anjel sa’ li santil ochoch.

27.3.1

Ani naru neke’tz’ape’ sa’ junajil sa’ jun santil ochoch

Chixjunileb’ li komon sa’ li Iglees li maji’ sumsuukeb’ ut tz’aqaleb’ xna’leb’ chi teneb’aak b’oqb’ileb’ chixkawresinkil rib’ re te’tz’ape’q sa’ junajil sa’ li santil ochoch. Eb’ li ani ak sumsuukeb’ chiru xchaq’rab’il li tenamit waklesinb’ileb’ xch’ool chi tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch choq’ re li yu’am a’in ut li junelik q’e kutan a’ yaal sa’ junpaat naq kawresinb’ileb’. Eb’ li komon tento naq te’xk’ul lix loq’laj tiqib’ankil rub’elaj naq te’tz’ape’q sa’ junajil (chi’ilmanq 27.2).

Eb’ li komon li te’tz’ape’q sa’ junajil sa’ li santil ochoch tento naq (1) ak sumsuukeb’ chiru li chaq’rab’ rub’elaj naq te’tz’ape’q sa’ junajil, malaj (2) te’sumlaaq ut te’tz’ape’q sa’ junajil sa’ jun chi k’anjel sa’ li santil ochoch. Chi’ilmanq 27.3.2.

27.3.1.2

Eb’ li komon li wankeb’ xmajelal lix jolom

Eb’ li komon li wankeb’ xmajelal lix jolom naru neke’tz’ape’ sa’ junajil rik’in lix sum aatin, malaj rik’in li ani tz’aamanb’il xb’aan malaj li ani xtz’aamank reheb’ wi:

• Ak xe’xk’ul chixjunileb’ li k’ojob’anb’il k’anjel li aajeleb’ ru xk’ulb’al xb’een wa, ut xe’xk’ul lix loq’laj tiqib’ankil (chi’ilmanq 27.2.1.3).

• Tz’aqal xna’leb’eb’ re te’xtaw ru, te’xk’uub’, ut te’xpaab’ chixjunileb’ li sumwank li wankeb’ sa’ a’an.

Li obiisp naxk’uub’ xna’leb’ rik’in li komon ut lix sum aatin, malaj rik’in li ani tz’aamanb’il xb’aan malaj li ani xtz’aamank reheb’. Naxsik’ ajwi’ xb’eresinkil rik’in li Musiq’ej. Naru ajwi’ na’aatinak rik’in li awa’b’ej re oqech.

27.3.2

Xk’uub’ankil ut xxaqab’ankil xhoonalil li sumlaak malaj li tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch

27.3.2.1

Xk’ulb’al li recomendacion re xb’aanunkil li k’ojob’anb’il k’anjel re li yu’am a’in

Jun komon tento tixk’ul li recomendacion re li k’ojob’anb’il k’anjel re li yu’am a’in re taaruuq chi ok sa’ jun santil ochoch ut taatz’ape’q sa’ junajil rik’in lix sum. Re xtawb’al li na’leb’ chirixeb’ li recomendacion a’in, chi’ilmanq 26.3.

27.3.2.2

Xb’oqb’al li santil ochoch

Eb’ li komon li te’raj sumlaak malaj tz’ape’k sa’ junajil rik’in lix sum aatin tento te’xb’oq li santil ochoch rub’elaj naq te’xxaqab’ xhoonalil li k’ojob’anb’il k’anjel.

27.3.2.3

Xtawb’al xhuhil li liceens re sumlaak

Rub’elaj naq te’sumlaaq, tento sa’ xb’een li te’sumlaaq naq te’xk’ul xhuhil li liceens re sumlaak, li wan xwankil b’ar taab’aanumanq wi’ li sumlaak. Wi te’sumlaaq ut te’tz’ape’q sa’ junajil sa’ jun chi k’anjel, tento te’xk’am sa’ li santil ochoch jun xhuhil li liceens re sumlaak li wan xwankil chiru li chaq’rab’.

Eb’ li ani ak sumsuukeb’ chiru li chaq’rab’ ut te’tz’ape’q sa’ junajil ink’a’ neke’raj ru xk’amb’al sa’ li santil ochoch lix huhil li liceens re sumlaak. Tento b’an te’xk’am resil b’ar ut jo’q’e xe’xb’aanu li sumlaak chiru li chaq’rab’ naq taayiib’amanq resilal li k’anjel.

27.3.2.4

Eb’ li te’ochb’eeninq re li ixaqilb’ej ut li b’eelomej

Jun ixq li ak xk’ul lix loq’laj tiqib’ankil naru narochb’eeni li ixaqilb’ej sa’ li na’ajej na’ux wi’ li kawresink-ib’ sa’ li santil ochoch. Jun winq li ak xk’ul lix loq’laj tiqib’ankil naru ajwi’ naxb’aanu a’in choq’ re li b’eelomej. Laj ochb’eenihom re tento naq naxk’am li recomendacion re li santil ochoch li toj wan xwankil. Li santil ochoch naru naxk’e jun aj ochb’eeninel wi na’ajman ru.

27.3.2.5

Ani nab’aanunk re li sumub’ank malaj li tz’apok sa’ junajil sa’ li santil ochoch

Jun aj tz’aponel sa’ junajil li k’eeb’il xtaqlankil sa’ li santil ochoch b’ar wi’ te’sumlaaq malaj te’tz’ape’q sa’ junajil li winq ut ixq a’an li nab’aanunk re li sumub’ank ut li tz’apok sa’ junajil. Wi jun rech alal li b’eelomej malaj li ixaqilb’ej wan xwankil chi tz’apok sa’ junajil ut wi k’eeb’il xtaqlankil sa’ li santil ochoch te’xk’ul wi’ li sumlaak malaj li tz’ape’k sa’ junajil, naru neke’xtz’aama chiru a’an naq tixb’aanu li sumub’ank malaj li tz’apok sa’ junajil.

27.3.2.6

Li aq’ej li us choq’ re li sumlaak malaj li tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch

Raq’ li ixaqilb’ej. Li aq’ej taaroksi li ixaqilb’ej sa’ li santil ochoch tento naq saqaq, naq ink’a’ k’utk’uuq li tz’ejwalej xb’aan lix yiib’ankil chi moko xb’aan lix kemb’al, ut naq ink’a’ utz’u’ujinb’il chi numtajenaq. Tento ajwi’ naq tixtz’ap ru li loq’laj aq’ej re li santil ochoch. Wi nak’utun li k’a’ru wan chirix li t’ikr, aajel ru xk’eeb’al chik li t’ikr chirix.

Re taawanq jo’ chanru li aq’ej li na’oksiman sa’ li santil ochoch, li raq’ li ixaqilb’ej tento naq nimaq li ruq’. Ink’a’ us naq taawanq xye li uuq chirix, ka’ajwi’ wi naru nak’ame’ malaj na’isiman choq’ re li k’anjel re tz’ape’k sa’ junajil.

Li santil ochoch naru naxk’e jun aq’ej wi ajb’il ru.

Raq’ li b’eelomej. Li b’eelomej naxk’am chirix li aq’ej li junelik na’oksiman sa’ li santil ochoch, re xk’ulb’al li k’anjel re sumlaak malaj re tz’ape’k sa’ junajil (chi’ilmanq 38.5.1 ut 38.5.2).

Li raq’eb’ laj ula’. Eb’ li neke’wulak chirilb’al li k’anjel re sumlaak malaj tz’ape’k sa’ junajil tento te’xk’e chirix li aq’ej li neke’xk’e chirix re xik sa’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak. Eb’ li neke’xb’aanu li k’anjel re li loq’laj tiqib’aak ut neke’xik chi tikto sa’ li k’anjel re li tz’apok sa’ junajil naru neke’xk’am chirix li aq’ej re li k’anjel re li santil ochoch.

Li utz’u’uj. Ink’a’ naru naq li ixaqilb’ej, li b’eelomej, malaj eb’ li ula’ te’xk’am li utz’u’uj naq yoo chi b’aanumank li k’anjel re sumlaak malaj tz’ape’k sa’ junajil.

27.3.2.7

Xk’eeb’al li matq’ab’ chirib’ileb’ rib’ chirix li sumlaak malaj li tz’ape’k sa’ junajil sa’ santil ochoch

Li k’ehok matq’ab’ maawa’ xcha’al li k’anjel re tz’ape’k sa’ junajil. A’ut li winq ut ixq naru neke’xk’e’ li matq’ab’ chirib’ileb’ rib’ chirix naq naraqe’ li k’anjel sa’ xna’aj li tz’apok sa’ junajil. Ink’a’ naru naq li winq ut li ixq te’xb’aanu li k’ehok matq’ab’ sa’ jalan chik na’ajej malaj hoonal sa’ li santil ochoch malaj sa’ xch’och’il li santil ochoch.

Eb’ li winq ut ixq li neke’sumla ut neke’tz’ape’ sa junajil sa’ jun chi k’anjel naru neke’xk’e li matq’ab’ chirib’ileb’ rib’ moqon re naq taaruuq te’ril li komon sa’ lix junkab’aleb’ li ink’a’ neke’ru chi ok sa’ li sumlaak sa’ li santil ochoch. Ink’a’ naru nab’aanuman k’a’ruhaq na’uxman sa’ li sumlaak ut li tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch. Li winq ut li ixq tento naq ink’a’ te’xb’aanu li sumwank re li sumlaak chirix naq xe’sumla malaj xe’tz’ape’ sa’ junajil sa’ li santil ochoch.

Eb’ li winq ut ixq li neke’sumla chiru li chaq’rab’ rub’elaj naq te’tz’ape’q sa’ junajil sa’ li santil ochoch naru neke’xk’e li matq’ab’ chirib’ileb’ rib’ sa’ lix sumlajikeb’ chiru li chaq’rab’, sa’ li tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch, malaj sa’eb’ li wiib’ chi k’anjel.

27.3.4

Ani naru chi ok sa’ jun sumlaak malaj jun tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch

Eb’ li winq ut ixq tento naq ka’ajwi’ te’xb’oqeb’ li komon sa’ lix junkab’aleb’ ut li ramiiweb’ li nach’ rik’ineb’ sa’ jun sumlaak malaj li tz’ape’k sa’ junajil sa’ li santil ochoch. Eb’ li komon li tz’aqaleb’ xna’leb’ chi teneb’aak tento naq akaq xe’xk’ul li loq’laj tiqib’aak ut naq wan rik’ineb’ li recomendacion re li santil ochoch li toj wan xwankil re taaruuq te’ok.

Li awa’b’ej re oqech naru naxk’e xliceens jun kristiaan li ink’a’ kub’enaq xha’ malaj li ink’a’ xk’ul lix loq’laj tiqib’ankil xb’aan xmajelal lix jolom re taaril naq taasumlaaq malaj taatz’ape’q sa’ junajil li ras malaj li riitz’in. Tento naq li kristiaan a’in:

• Akaq wanq 18 chihab’ re.

• Taaruuq taawanq sa’ li k’anjel rik’in oxloq’.

Li awa’b’ej re oqech naxtz’iib’a jun li hu li naxye naq li kristiaan k’eeb’il xliceens chirilb’al li tz’ape’k sa’ junajil. Nak’utman li hu a’in sa’ li santil ochoch.

27.4

Xtz’apb’aleb’ sa’ junajil li alal k’ajolb’ej li yo’yookeb’ rik’ineb’ lix na’ xyuwa’

Eb’ li alal k’ajolb’ej li xe’yo’la chirix naq lix na’ xtz’ape’ sa’ junajil rik’in jun b’eelomej sa’ li santil ochoch ak xe’yo’la sa’ li sumwank re li tz’ape’k sa’ junajil a’an. Ink’a’ neke’raj ru xk’ulb’al li k’ojob’anb’il k’anjel re tz’ape’k sa’ junajil rik’in lix na’ xyuwa’.

Eb’ li kok’al li ink’a’ xe’yo’la sa’ li sumwank naru neke’ok sa’ jun junelikil junkab’al rik’in tz’ape’k sa’ junajil rik’in lix na’ xyuwa’ li xe’yo’la wi’, malaj li xe’k’uluk re choq’ alalb’ej. Eb’ li alal k’ajolb’ej a’in neke’osob’tesiik chi juntaq’eet rik’ineb’ li ani xe’yo’la sa’ li sumwank.

27.4.2

B’oqok sa’ li santil ochoch

Jun b’eelomej ut ixaqilb’ej li te’raj naq te’tz’ape’q li ralal xk’ajol sa’ junajil rik’ineb’, malaj eb’ li alal k’ajolb’ej li te’raj tz’ape’k sa’ junajil rik’ineb’ lix na’ xyuwa’ li ak kamenaqeb’, tento te’b’oqoq sa’ li santil ochoch rub’elaj naq te’xxaqab’ xhoonalil li k’ojob’anb’il k’anjel.