Eb’ li manual ut li b’oqok
29. Eb’ li ch’utam sa’ li Iglees


“29. Eb’ li ch’utam sa’ li Iglees,” Li na’leb’ isinb’il chaq sa’ li Jolomil K’anjenel Hu (2023).

“29. Eb’ li ch’utam sa’ li Iglees,” Li na’leb’ isinb’il chaq sa’ li Jolomil K’anjenel Hu

jun na’b’ej ut lix ko’ sa’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak

29.

Eb’ li ch’utam sa’ li Iglees

29.0

Xtikibʼankil

Eb’ li komon sa’ li Iglees neke’ch’utla sa’ komonil re loq’onink, re xwaklesinkil rib’ chirib’ileb’ rib’, ut re xk’utb’al ut xtzolb’al li evangelio (chi’ilmanq Alma 6:6; Moroni 6:5–6). Li Kolonel kixye, “B’ar wankeb’ wiib’ oxib’ ch’utch’uukeb’ sa’ ink’ab’a’, aran wankin sa’ xyiheb’” (Mateo 18:20). Rik’in ch’utlaak sa’ komonil, naru neke’wan qach’ool chi “kemb’il sa’ komonil rik’in junajil ut rik’in rahok” (Mosiah 18:21).

A’ut aajel ru naq li ch’utlaak ink’a’ tixk’ul xna’aj k’anjelak chiruheb’ li as iitz’inb’ej jo’ kixb’aanu li Jesukristo.

29.1

Xk’uub’ankileb’ ut xb’eresinkileb’ li ch’utam

Eb’ laj jolominel neke’xk’uub’eb’ ut neke’xb’eresiheb’ li ch’utam “jo’ chanru naq k’amb’ileb’ xb’e xb’aan li Santil Musiq’ej” (Tzol’leb’ ut Sumwank 20:45; chi’ilmanq ajwi’ Moroni 6:9; Tzol’leb’ ut Sumwank 46:2). Neke’xsik’ chan ru xk’eeb’al xb’oqb’al li Musiq’ej sa’eb’ lix ch’utam.

Eb’ laj jolominel neke’xk’e reetal naq ink’a’ te’aalob’resiiq li komon rik’in xk’ihaleb’ ut xnimaleb’ roq li ch’utam.

29.2

Eb’ li ch’utam re teep

29.2.1

Li ch’utam re li loq’laj wa’ak

29.2.1.1

Xk’uub’ankil li ch’utam re li loq’laj wa’ak

Li obiispil neke’xk’uub’ ut neke’xb’eresi li ch’utam re li loq’laj wa’ak. Neke’xk’e reetal naq li ch’utam wan chi jayalinb’il rik’in li loq’laj wa’ak, ut xwaklesinkil li paab’aal chirix li Jesukristo.

Li ch’utam re li loq’laj wa’ak nab’ay jun oor. A’an a’in li naru nawan sa’ li ch’utam a’in:

  1. Li wajb’ak sa’ xtiklajik (chi’ilmanq 19.3.2 re xtawb’al li b’eresink chirix a’in).

  2. K’ehok sahil ch’oolejil.

  3. Xyeeb’al resil ani yoo chi jolomink, ut eb’ laj jolominel li yookeb’ chi ula’anink.

  4. Resil li k’a’ru taak’ulmanq sa’ li teep. Aajel ru naq ink’a’ taab’ayq a’in.

  5. Li b’ich ut li tij sa’ xtiklajik. Chi’ilmanq 19.3.2 ut 29.6.

  6. Li k’anjel re li teep ut oqech, jo’ a’in:

    • Xxaqab’ankileb’ ut rach’ab’ankileb’ laj k’anjenel ut laj k’utunel (chi’ilmanq 30.3 ut 30.6).

    • Xk’utb’al xk’ab’a’eb’ li komon winq re te’k’ojob’aaq sa’ jun opiis sa’ li Tijonelil re Aaron (chi’ilmanq 18.10.3).

    • Xk’ulb’aleb’ li ak’ komon sa’ li teep, jo’eb’ li toje’ xe’kub’e xha’.

  7. Xk’eeb’aleb’ xk’ab’a’ ut rosob’tesinkileb’ li kok’al (chi’ilmanq 18.6). A’in k’iila sut nab’aanuman sa’ li ch’utam re kuyuk sa’ ut ch’olob’ank (chi’ilmanq 29.2.2).

  8. Xk’ojob’ankil sa’ li Iglees eb’ li komon li toje’ xe’kub’e xha’ (chi’ilmanq 18.8).

  9. Li b’ich re li loq’laj wa’ak, ut xk’anjelankil li loq’laj wa’ak. Li loq’laj wa’ak a’an tz’aqal li rajb’al li ch’utam. Sa’ li k’ojob’anb’il k’anjel a’in, eb’ li komon neke’ru chixb’eresinkil lix k’a’uxleb’ rik’in li Kolonel, ut li mayej kixk’e a’an choq’ reheb’.

    Re xtawb’al xkomon chik li na’leb’ chirix xkawresinkil, rosob’tesinkil, ut xjek’inkil li loq’laj wa’ak, chi’ilmanq 18.9.

  10. Eb’ li esil chirix li evangelio, ut li b’ichank sa’ komonil ut xkomon chik li son.

  11. Li b’ich ut li tij sa’ roso’jik.

  12. Li wajb’ak chirix xraqik li ch’utam.

29.2.1.4

Xsik’b’al ru ani taa’aatinaq

Li obiispil neke’xsik’ ru ani taa’aatinaq sa’eb’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak. Neke’xsik’ ru eb’ li komon sa’ li teep, ut naru ajwi’ neke’aatinak li saaj.

Eb’ laj aatinanel neke’xch’olob’ xyaalal li Jesukristo, ut neke’xk’ut lix evangelio rik’in roksinkileb’ li loq’laj hu (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 42:12; 52:9).

29.2.2

Li ch’utam re kuyuk sa’ ut ch’olob’ank

Sa’ li ch’utam re kuyuk sa’ ut ch’olob’ank, maa’ani k’eeb’il xtaqlankil chi aatinak malaj chi b’ichank. Li ani yoo chi jolomink naxch’olob’ lix nawom xch’ool chiru junpaat. Chirix a’an naxpatz’ reheb’ li komon li ch’utch’uukeb’ aran re te’xch’olob’ lix nawomeb’ xch’ool. Xch’olob’ankil lix nawom xch’ool naraj naxye xch’olob’ankil li yaal chirix li evangelio, jo’ eek’asinb’il xb’aan li Santil Musiq’ej.

29.2.3

Li ch’utub’aj-ib’ re teep

29.2.4

Li ch’utam re li obiispil

Naru neke’aatinak chirixeb’ li na’leb’ a’in:

  • Xtuqub’ankil li k’anjel re li kolb’a-ib’ ut li taqenaqil loq’al sa’ li teep.

  • Xk’eeb’al xkawilaleb’ li komon ut li junkab’al sa’ li teep—ut mas wi’chik eb’ li saaj ut eb’ li kok’al.

  • Xk’eeb’al reetal ani reheb’ li komon te’ruuq chixkawresinkil rib’ chixk’ulb’aleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel, jo’ li k’ojob’aak sa’eb’ li opiis re li tijonelil.

  • Xk’eeb’al reetal ani reheb’ li komon te’ruuq chi b’oqe’k choq’ reheb’ li k’anjel sa’ li teep.

29.2.5

Li ch’utam re li ch’uut re teep

Li obiisp naxk’uub’eb’, naxjolomiheb’, ut nak’amok b’e sa’eb’ li ch’utam re li ch’uut re teep. Eb’ li komon sa’ li ch’uut re teep ink’a’ neke’xsik’ ru li xninqal ru na’leb’ chi maa’ani li obiisp.

Eb’ laj jolominel reheb’ li k’anjenel ch’uut sa’ li teep neke’xb’aanu wiib’ xk’anjel sa’eb’ li ch’utam re li ch’uut re teep:

  1. Jo’ komon sa’ li ch’uut re teep neke’tenq’an chirosob’tesinkil chixjunileb’ li komon sa’ li teep.

  2. Neke’xb’aanu ruuchil li k’anjenel ch’uut wankeb’ wi’.

Naq neke’ch’utla sa’ komonil, eb’ li komon sa’ li ch’uut re teep neke’aatinak chirix li k’a’ru tento te’xb’aanu sa’ komonil chixjunil li ch’uut re teep. Li junjunq chi komon sa’ li ch’uut tento tixwotz li k’a’ru naxk’oxla ut nareek’a chirix li k’a’aq re ru a’in.

Eb’ li ch’utam re li ch’uut re teep ink’a’ neke’b’ay chirix jun oor. Neke’tikla rik’in tijok, ut chiru junpaat nayeeman resil li k’a’ru taqlanb’il chi b’aanumank sa’ li ch’utam xnume’. Li obiisp naxjayali li ch’utam rik’in li k’a’ru mas ajb’il ru re rosob’tesinkileb’ li komon ut li junkab’al.

  • Xyu’aminkil lix evangelio li Jesukristo. Xtenq’ankil chixjunileb’ li komon chixnimob’resinkil li paab’aal, chixk’ulb’aleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li kolb’a-ib’, ut chixpaab’ankileb’ li sumwank xe’ok wi’.

  • Rilb’aleb’ li ani wankeb’ rajom ru. Xwotzb’al li k’anjeleb’aal ut li seeb’al re rosob’tesinkileb’ li komon, eb’ li junkab’al, ut li tenamit. Xtenq’ankileb’ li komon sa’ li teep re te’xtenq’a rib’ xjuneseb’. (Chi’ilmanq ch’ol 22.)

  • Xb’oqb’aleb’ chixjunil chixk’ulb’al li evangelio. Rilb’al chan ru naq yookeb’ chi usaak li ani yookeb’ chi tzolok chirix li evangelio, jo’ ajwi’ eb’ li ak’ komon ut li yookeb’ chi sutq’iik. Aatinak chirix chan ru naq eb’ li komon te’ruuq chixwotzb’al li evangelio rik’ineb’ li ras riitz’ineb’. (Chi’ilmanq ch’ol 23.)

  • Xk’amb’aleb’ li junkab’al sa’ junajil sa’ li junelik q’e kutan. Xk’eeb’al reetal chan ru naq yookeb’ chi usaak li komon li yookeb’ chixkawresinkil rib’ re xk’ulb’aleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel sa’ li santil ochoch. Xk’uub’ankil chan ru xtenq’ankileb’ li komon re te’ruuq chixk’ulb’al li recomendacion re li santil ochoch. Aatinak chirix chan ru naq eb’ li komon te’ruuq chi tz’aqonk sa’ li k’anjel re li santil ochoch ut resilal li junkab’al. (Chi’ilmanq ch’ol 25.)

Aajel ru naq eb’ li komon sa’ li ch’uut re teep te’roxloq’i ut ink’a’ te’xye resil li na’leb’ chirixeb’ li komon li tento naq ink’a’ taayeemanq (chi’ilmanq 4.4.6).

29.2.6

Li ch’utam re li ch’uut reheb’ li saaj re teep

Rub’elaj li junjunq chi ch’utam, li obiisp ut li ani yoo chi k’amok b’e naxnumsi li k’a’ru te’aatinaq wi’.

  • Li k’anjel re li kolb’a-ib’ ut li taqenaqil loq’al.

  • Li k’a’ru neke’raj ru li saaj sa’ li teep, ut chan ru xk’eeb’al.

  • Li k’anjel re xb’oqb’aleb’ li saaj li ink’a’ yookeb’ chi wulak, ut eb’ li ak’ komon.

  • Eb’ li kok’ k’anjel, jo’ li k’anjelak chiruheb’ li wankeb’ rajom ru. Lix k’ihal li k’uub’ank na’leb’ na’uxman sa’eb’ li ch’utam re awa’b’ejil re molam malaj tzoleb’aal (chi’ilmanq ch’ol 20).

  • Li ilok komon (chi’ilmanq ch’ol 21).

  • Xk’eeb’al xna’leb’eb’ li ak’ awa’b’ejil reheb’ molam ut tzoleb’aal.

29.2.8

Li tusleb’aal choq’ reheb’ li ch’utam re domingo

Eb’ li teep neke’roksi jun reheb’ li wiib’ tusleb’aal a’in choq’ reheb’ li ch’utam re domingo.

Tusleb’aal 1

60 k’asal

Li ch’utam re li loq’laj wa’ak

10 k’asal

Jalok na’ajej ut xik sa’eb’ li tzoleb’aal ut eb’ li ch’utam

50 k’asal

Chixjunileb’ li domingo: Li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al, jo’ ajwi’ li k’uuleb’aal reheb’ li ka’ch’in

Li xb’een ut rox domingo chiru li po: Li Dominkil Tzoleb’aal

Li xkab’ ut xkaa domingo: lix ch’utameb’ li molam re li tijonelil, lix ch’utam li Komonil re Tenq’ank, ut lix ch’utameb’ li Saaj Ixq.

Li ro’ domingo: eb’ li ch’utam choq’ reheb’ li saaj ut li ak ninqeb’. Li obiispil neke’xye k’a’ru taak’utmanq ut ani taak’utuq.

Tusleb’aal 2

50 k’asal

Chixjunileb’ li domingo: Li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al, jo’ ajwi’ li na’ajej choq’ reheb’ li toj kok’eb’

Li xb’een ut rox domingo chiru li po: Li Dominkil Tzoleb’aal

Li xkab’ ut xkaa domingo: lix ch’utameb’ li molam re li tijonelil, lix ch’utam li Komonil re Tenq’ank, ut lix ch’utameb’ li Saaj Ixq.

Li ro’ domingo: eb’ li ch’utam choq’ reheb’ li saaj ut li ak ninqeb’. Li obiispil neke’xye k’a’ru taak’utmanq ut ani taak’utuq.

10 k’asal

Jalok na’ajej ut xik sa’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak

60 k’asal

Li ch’utam re li loq’laj wa’ak

29.3

Eb’ li ch’utam re oqech

29.3.1

Li ch’utub’aj-ib’ re oqech

29.3.2

Li ch’utam re li tijonelil re oqech

29.3.3

Li ch’utam reheb’ laj jolominel re tijonelil sa’ li oqech

29.3.4

Eb’ li ch’utam reheb’ laj jolominel re oqech

29.3.5

Li ch’utam re lix molameb’ li taqenaqil aj tij re oqech

29.3.6

Li ch’utam re li awa’b’ejil re oqech

29.3.7

Eb’ li ch’utam re li taqenaqil ch’utam

29.3.8

Li ch’utam re li ch’uut re oqech

29.3.9

Li ch’utam re li ch’uut re xb’eresinkileb’ li komon ak ninq sa’ li oqech

29.3.10

Li ch’utam re li ch’uut re xb’eresinkileb’ li saaj sa’ li oqech

29.3.11

Li ch’utam re li ch’uut reheb’ li obiisp re oqech

29.5

Li muquk, ut xkomoneb’ chik li k’anjel choq’ reheb’ li kamenaq

29.5.1

Eb’ li xb’eenileb’ na’leb’

Sa’eb’ li ch’utam choq’ reheb’ li kamenaq, aajel ru xk’utb’al xyaalal li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’, ut mas wi’chik lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kolonel, ut lix waklijik chi yo’yo. Aajel ru naq sa’eb’ li ch’utam a’in taawanq li oxloq’ ut taa’eek’amanq li Musiq’ej.

Eb’ laj jolominel re li Iglees tento naq ink’a’ te’roksi lix k’anjeleb’ jalaneb’ chik li paab’aal malaj molam sa’eb’ li ch’utam re li Iglees choq’ reheb’ li kamenaq.

29.5.2

Xk’eeb’al xtenq’ankil li junkab’al

Jo’ xtzolom li Jesukristo, eb’ laj jolominel ut eb’ li komon “neke’yaab’ak rik’ineb’ li neke’yaab’ak, ut neke’xk’ojob’eb’ xch’ool li ani neke’ajok k’ojob’aak xch’ool” (Mosiah 18:9). Naq nakam jun li komon, li obiisp narula’ani li junkab’al re xk’ojob’ankileb’ xch’ool.

Li obiisp naxyeechi’i li tenq’ xb’aaneb’ li komon sa’ li teep, jo’ lix molameb’ li xb’eenil ut li Komonil re Tenq’ank.

29.5.4

Li ch’utam re muquk (b’ar wi’ nab’aanuman)

Wi a’an li obiisp nab’eresink re li ch’utam re muquk, maak’a’ naxye ma sa’ jun ch’utleb’aal re li Iglees malaj sa’ jalan chik na’ajej, a’an jun ch’utam re li Iglees, ut jun k’anjel re paab’aal. Tento taawanq aran li Musiq’ej.

Aajel ru naq li ch’utam re li muquk taatiklaaq sa’ li oor li xaqab’anb’il. Re naq moko ch’a’ajkaq ta choq’ reheb’ li ani neke’wulak, us naq ink’a’ tixq’ax jun oor rik’in xyijach.

Ink’a’ neke’uxman li ch’utam re muquk sa’ li domingo.

29.6

Li tijok sa’eb’ li ch’utam re li Iglees

Eb’ li tij sa’eb’ li ch’utam re li Iglees aajel ru naq moko najtaqeb’ ta, naq tiikaqeb’ ru, ut naq b’eresinb’ilaqeb’ xb’aan li Musiq’ej. Yalaq ani li komon re li Iglees li kub’enaq xha’ naru naxye li tij sa’ xtiklajik malaj sa’ roso’jik. Eb’ li kok’al li maji’ kub’enaqeb’ xha’ naru neke’tijok sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al.

29.7

Xpuktesinkileb’ li ch’utam sa’ ulul ch’iich’

Wi na’ajman ru, li obiisp naru naxkanab’ chi puktesimank li ch’utam re li loq’laj wa’ak, malaj jun ch’utam re muquk malaj re sumlaak li na’ux sa’ li ch’utleb’aal kab’l.

Wi napuktesiman li ch’utam re li loq’laj wa’ak sa’ ulul ch’iich’, tento naq ink’a’ taapuktesimanq li k’anjel re li loq’laj wa’ak.

Sa’ junjunqeb’ li ch’utam, li obiisp malaj li awa’b’ej re oqech naru naxkanab’eb’ li komon li ink’a’ neke’ru chi wulak chi aatinak sa’eb’ li ch’utam chi najt chaq. Naru nab’aanuman sa’eb’ li ch’utam a’in:

  • Eb’ li ch’utam reheb’ laj jolominel, jo’ li ch’utam re awa’b’ejil malaj jun jolomil ch’uut.

  • Eb’ li ch’utam re jun molam, re li Komonil re Tenq’ank, malaj re Saaj Ixq.

  • Eb’ li tzoleb’aal re li Dominkil Tzoleb’aal.

  • Eb’ li tzoleb’aal reheb’ li kok’al, ut li hoonal re b’ichank.