Masungula Mangatshibua mu Mukanda Munena wa Maludiki

Contents
Dibeji dia Dîna
Dienzela Masungula Mangatshibua mu Mukanda Munena wa Maludiki
Malongesha a Nshindamenu
- 0. Tshikepeshelu tshia Tshibangilu
- 1. Dilongolola dia Nzambi ne Bujitu Bueba mu Mudimu wa Lupandu ne Dizanjikibua
- 2. Kuambuluisha Bantu ne Mêku mu Mudimu wa Lupandu ne Dizanjikibua
- 3. Nshindamenu ya Buakuidi
- 4. Bulombodi ne Bipangu mu Ekelezia wa Yezu Kilisto
Ndongoluelu wa Ekelezia
- 5. Bulombodi Bunena ne bua Ntenji
- Bulombodi bua Dikunji
- 7. Buepiskopo
- 8. Mpuilu wa Bakulu
- 9.Nsangilu wa Diambuluisha
- Mpuilu ya Buakuidi bua Alona
- Bansongakaji
- Tshilongelu tshia Mbedi
- 13. Tshilongelu tshia Dialumingu
- 14. Bidimba Bidi Nkaya
- 15. Seminaire ne Institut ya Tshitendelelu
Mudimu wa Lupandu ne Dizanjikibua
- Kuteka Lumu Luimpa lua Yezu Kilisto mu Tshienzedi
  - 16. Kuteka Lumu Luimpa lua Yezu Kilisto mu Tshienzedi
  - 17. Kulongesha Lumu Luimpa
  - 18. Kukumbaja Milulu ne Mabenesha bia Buakuidi
  - 19. Misambu
  - 20. Bibilu
- Kuambuluisha Bantu Badi mu Majinga
  - 21. Dikuba
  - 22. Kuandamuna ku Majinga a mu Mubidi ne Kuibaka Budikadidi
- Kubikila Bantu Bonsu bua Kupeta Lumu Luimpa
  - 23. Kutangalaja Lumu Luimpa ne Kukankamika Bidimba Bipia-bipia ne Bidi Bipingana
  - 24. Manyisha ne Kusadila kua Muena Bukenji
- Kukunguija Mêku bua Tshiendelela
  - 25. Mudimu wa Ntempelo ne wa Muyuki wa Dîku mu Tshikongu ne mu Dikunji
  - 26. Manyisha a Kubuela mu Ntempelo
  - 27. Milulu ya Ntempelo bua Bantu Badi ne Moyo
  - 28. Milulu ya Ntempelo bua Bafua
Bulongolodi Bua Ekelezia
- 29. Bisangilu mu Ekelezia
- 30. Mabikila mu Ekelezia
  - 30.0. Tshibangilu
  - 30.1. Kupangadika Muntu wa Kubikila
  - 30.2. Kufila Dibikila
  - 30.3. Kutua Bidimba Mpanda mu Mabikila
  - 30.4. Kuteka Bidimba pa Muaba bua Kusadila mu Mabikila
  - 30.6. Kujula Bidimba mu Mabikila
  - 30.8. Tableau wa Mabikila
- 31. Miyuki ya Nkaya ne Bisangilu Bikuabu ne Bidimba
- 32. Bipangu bia Dikudimuna dia Mutshima ne Buikadi bua Tshidimba mu Ekelezia
- 33. Miandiku ne Milubu
- 34. Mpetu ne Dilondolola
- 35. Kulama ne Kuenza Mudimu ne Nzubu ya Bisangilu
- 36. Kufuka, Kukudimuna, ne Kufila Mena kua Bitupa Bipia-bipia
  - 36.0. Tshibangilu
- 37. Makunji, Bikongu, ne Matamba Bisunguluka
- 38. Ngenzelu ne Maludiki Makuabu a Ekelezia

30. Mabikila mu Ekelezia

“30. Mabikila mu Ekelezia,” Masungula Mangatshibua mu Mukanda Munena wa Maludiki (2023).

“30. Mabikila mu Ekelezia,” Masungula Mangatshibua mu Mukanda Munena wa Maludiki

30.

Mabikila mu Ekelezia

30.0

Tshibangilu

Mabikila adi apesha bidimba mishindu ya kumvua disanka dia disadila Nzambi ku disadila dia bana benda (tangila Mosiya 2:17). Mabikila adi ambuluisha kabidi bantu bua kukolesha ditabuija ne kubasemeja pabuipi ne Mukalenga.

Kabiena bimpa bua kukeba mabikila masunguluka mu Ekelezia to (tangila Mako 10:42–45; Dilongesha ne bipungidi 121:34–37). Bidimba bia Ekelezia kabiena “bibanda” ku dibikila ne ku dikuabu to. Disadila ne lulamatu mu dibikila tshidi ne mushinga kupita tshidi dibikila. Mukalenga udi wangisha didifila dia aba badi basadila mu Ekelezia wenda.

30.1

Kupangadika Muntu wa Kubikila

30.1.1

Maludiki Manena

Aba badi basadila mu Ekelezia badi babikidibua kudi Nzambi (tangila Ebelu 5:4; Tunungu tua Ditabuija 1:5). Balombodi badi bakeba buludiki bua Nyuma mu kupangidika muntu wa kubikila (tangila 4.2.6). Badi batangila kabidi:

Bukumbana bua tshidimba (budi bupangadikibua mu muyuki).
Mapa ne bipedi bidi nabi tshidimba, anyi bidiyi mua kutantshisha, kubenesha bakuabu.
Malu a bidimba nkayabi, angata bukola bua mubidi wabu ne mudimu.
Bujitu budi dibikila dikala nadi pa dibaka dia tshidimba ne pa dîku.

Bidimba bidi bibeneshibua bua mulambu udibu benza mu kusadila mu Ekelezia. Kadi, dibikila kadiena mua kuikala bujitu bunena kudi tshidimba ne dîku. Mabikila ka’ena mua kuenza lutatu bua bidimba kukumbaja manema abu a ku mudimu.

Patshibidilu, tshidimba tshionsu tshidi tshibikibua bua kusadila anu mu dibikila dimua ku tshikondu, mu dikumbaja ku bu tatu anyi mamu mukubi.

Padibu bafila dibikila kudi tshidimba tshisela, balombodi badi batuishibua ne mubaka muangisha ne udi ukankamika. Kumpala kua kufila dibikila kudi nsongaluma anyi nsongakaji, balombodi badi bapeta dianyisha dia baledi benda anyi dia babalami babu.

Kumpala kua kufila dibikila kudi nsongaluma anyi nsongakaji, muepiskopo udi utangila miandiku ya buikadi bua tshidimba bua kulondolola ne yidi mua kuikala ne kantu kafunda, dikepesha dia menema a buikadi bua tshidimba.

30.1.2

Mabikila bua Bidimba Bipia-bipia

Mishindu ya kusadila idi yambuluisha bidimba bua kukola mu nyuma.

Balombodi ba tshikongu badi bapesha bidimba bipiabipia mushindu wa kusadila anu padibi bifuma ku ditambushibua ne ku dijadikibua.

30.1.3

Mabikila bua Aba Badi Kabayi Bidimba

Bantu badi kabayi bidimba bia Ekelezia badi mua kubikidibua ku miaba mikuabu, bu mudi muimbi wa piano, mulombodi wa misambu, anyi muambuluishi wa dilongolola dia bibilu. Kadi kabena mua kubikidibua bu balongeshi, nansha bu bidimba bia mpuilu anyi bidimba bia bulombodi bukulu bua ndongoluelu, anyi bu balombodi ba misambu mu Tshilongelu tshia Mbedi.

30.1.4

Disokoka dia Malu

Mabikila ne mumbusha bidi bia tshijila. Bua kabingila aka, balombodi badi balama musokokuwa ngumu pa mabikila ne mumbusha adi malongolola.

30.1.5

Manyisha ne Ditaba bua Mabikila

Tableau wa Mabikila udi uleja udi mua kuenza Dianyishila bua dibikila dionsu ne udi ufila ditabija (tangila 30.8).

Bepiskopo ne balombodi bakulu ba dikunji badi batangila ne ntema Dianyishila dionsu, bamanya ne didi dienzeka ku disambila. Buepiskopo anyi bulombodi bukulu bua dikunji budi ne bujitu bua ndekelu bua kupeta lungenyi pa udi mua kubikila.

30.2

Kufila Dibikila

Kupeta dibikila dia kusadila tshidi ne bua kuikala dimanya dia mu nyuma bua tshidimba.

Padi mulombodi ufila dibikila, udi umvuija ne didi difuma kudi Mukalenga.

Mulombodi udi kabidi mua:

Kumvuija kipatshila, mushinga ne bujitu bia dibikila.
Kukankamika tshidimba bua kukeba Nyuma wa Mukalenga mu dikumbaja dia dibikila dienda.
Kujadika ne Mukalenga neambuluisha tshidimba ne netshibenesha ku disadila ne lulamatu.
Kuambila tshidimba udi ulongesha ne udi ukankamika bua dibikila adi.
Kumanyisha tshidimba bua bisangilu bionsu biditshi mua kubuela ne mishindu idi mikalaku.

30.3

Kutua Bidimba Mpanda mu Mabikila

Aba badi babikidibua mu miaba mishalangana badi kulejibua bua kutuibua mpanda kumpala kua kubanga kusadila (tangila Dilongesha ne Bipungidi 28:13; 42:11).

Muntu udi ulombola ditua mpanda udi wamba udi mujudibua ku muaba au (padibi bienzeka). Udi ulomba bidimba bua bifila dimanyisha dia tuasakidila ku mudimu wa muntu (tangila 30.6).

Padiyi uleja muntu wa kutua mpanda, udi mulombodi mukôkeshi wa buakuidi udi umulomba bua imana kulu. Mulombodi udi wenzela mudibi bilonda emu:

“[Dina] udi mubikidibua bu [muaba]. Aba badi bitaba bua kutua mpanda [kudiyi] badi mua kuleja ku diela dia tshianza mulu. [Dindila dikesa.] Badi babenga, pa dibu bikalaku, badi mua kudileja pabu. [Dindila dikesa.]”

Padi tshidimba tshidi mubuakana tshibenga dibikila, mulombodi mukulu udi ulombola anyi mulombodi mukuabu wa buakuidi mutumibua udi umonangana mu musokoku nenda.

30.4

Kuteka Bidimba pa Muaba bua Kusadila mu Mabikila

Bua ngumu ya bungi, tangila 18.11.

30.6

Kujula Bidimba mu Mabikila

Padi mulombodi mukulu anyi muepiskopo mujudibua, babedi benda bonsu badi bajudibua musangu umua.

Dilepesha dijula tshidi mushindu wa mushinga bua kuambuluisha balombodi bua kuleja disakidila ne dimanya dia tshianza tshia Nzambi mu kusadila bidimba. Balombodi badi batuilangana ne muntu nkayenda bua kumumanyisha bua dijudibua dienda kumpala kua kumanyisha bantu patoka. Anu aba badi dijinga ne kumanya badi bamanyishibua bua dijula kumpala kua kudimanyishibuadi.

Mulombodi mukôkeshi wa buakuidi udi umanyisha mushindu wa momumua uvua muntu mutuibua mpanda. Mulombodi udi wangata miaku bu mudibi bilonda emu:

“[Dina] udi mujudibua bu [muaba]. Aba badi basua kumuela tuasakidila bua kusadila kuenda badi mua kuleja ku diela dia tshianza mulu.”

Balombodi kabena bakonka ne pikala ne muntu ubenga to.

30.8

Tableau wa Mabikila

30.8.1

Mabikila a Tshikongu

Dibikila	Dituma kudi	Ditaba kudi	Dituibua mpanda kudi	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi
Dibikila Muepiskopo	Dituma kudi Bulombodi bukulu bua dikunji, budi buenzela MMK	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua Kumpala ne Mpuilu wa Badikumi ne babidi.	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Mulombodi mukulu wa dikunji panyima pa bapeta dianyisha dia kudi Bulombodi Bukulu bua Kumpala.
Dibikila Babedi ba mu buepiskopo	Dituma kudi Muepiskopo	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua dikunji ne tshipangu tshinena	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Mulombodi mukulu wa dikunji anyi mubedi mutumibua
Dibikila Kaleleki wa Tshikongu	Dituma kudi Buepiskopo	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua dikunji ne tshipangu tshinena	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Mulombodi mukulu wa dikunji anyi mubedi mutumibua anyi tshimba tshia tshipangu tshinena
Dibikila Mufundi mukulu wa tshikongu	Dituma kudi Buepiskopo	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua dikunji ne tshipangu tshinena	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Mulombodi mukulu wa dikunji anyi mubedi mutumibua anyi tshimba tshia tshipangu tshinena
Dibikila Mulombodi mukulu wa mpuilu wa bakulu	Dituma kudi Bulombodi bukulu bua dikunji (mu diyukilangana ne muepiskopo)	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua dikunji ne tshipangu tshinena	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Mulombodi mukulu wa dikunji
Dibikila Babedi mu bulombodi bukulu bua mpuilu wa bakulu	Dituma kudi Mulombodi mukulu wa mpuilu wa bakulu (mu diyukilangana ne muepiskopo)	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua dikunji ne tshipangu tshinena	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Mulombodi mukulu wa dikunji anyi mubedi mutumibua anyi tshimba tshia tshipangu tshinena
Dibikila Mabikila makuabu a mu mpuilu wa bakulu	Dituma kudi Bulombodi bukulu bua mpuilu	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia mpuilu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Mulombodi mukulu wa mpuilu anyi mubedi mutumibua
Dibikila Balombodi bakulu ba ndongoluelu ya tshikongu	Dituma kudi Buepiskopo	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo
Dibikila Babedi mu bulombodi bukulu bua ndongoluedi ya tshikongu	Dituma kudi Balombodi bakulu ba ndongoluedi	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo anyi mubedi mutumibua
Dibikila Makuabu mabikila a Nsangilu wa Diambuluisha wa tshikongu	Dituma kudi Bulombodi bukulu bua Nsangilu wa Diambuluisha wa tshikongu	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia Nsangilu wa Diambuluisha	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo anyi mubedi mutumibua
Dibikila Makuabu mabikila a Bansongakaji, a Tshilongelu tshia Mbedi, ne a Tshilongelu tshia Dialumingu bia tshikongu	Dituma kudi Bulombodi bukulu bua ndongoluelu	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo anyi mubedi mutumibua
Dibikila Mulombodi wa bukenji wa tshikongu (tshidimba tshia mu bulombodi bukulu bua mpuilu wa bakulu tshidi mua kuenza mudimu eu; pikalabi nanku, kena dijinga ne kubikidibua,kutuishibua mpanda, anyi kutekibua pabula bikosolola to)	Dituma kudi Buepiskopo (mu diyukilangana ne balombodi bakulu ba mpuilu wa bakulu ne bua Nsangilu wa Diambuluisha)	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo anyi mubedi mutumibua
Dibikila Bena bukenji ba tshikongu	Dituma kudi Buepiskopo anyi balombodi bakulu ba mpuilu wa bakulu ne bua Nsangilu wa Diambuluisha	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo anyi mubedi mutumibua
Dibikila Mulombodi wa ntempelo ne muyuki wa dîku mu tshikongu (tshidimba tshia mu bulombodi bukulu bua mpuilu wa bakulu tshidi mua kuenza mudimu eu; pikalabi nanku, kena dijinga ne kubikidibua,kutuibua mpanda, anyi kutekibua pabula bikosolola to)	Dituma kudi Buepiskopo (mu diyukilangana ne balombodi bakulu ba mpuilu wa bakulu ne bua Nsangilu wa Diambuluisha)	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo anyi mubedi mutumibua
Dibikila Bambuluishi ba mulombodi mukulu wa mpuilu wa bakuidi	Dituma kudi Muepiskopo (bu mulombodi mukulu wa mpuilu wa bakuidi)	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia mpuilu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo
Dibikila Balombodi bakulu ba mpuilu wa balongeshi ne ba diakre	Dituma kudi Buepiskopo	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia mpuilu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Mubikila kudi muepiskopo anyi mubedi mutumibua
Dibikila Babedi mu bulombodi bukulu bua mpuilu wa balongeshi ne ba diakre ne mpuilu wa bafundi	Dituma kudi Mpuilu wa balombodi bakulu	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia mpuilu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo anyi mubedi mutumibua
Dibikila Balombodi bakulu ba tulasa tua Bansongakaji	Dituma kudi Buepiskopo (mu diyukilangana ne bulombodi bukulu bua Bansongakaji)	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia Kalasa	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo anyi mubedi mutumibua
Dibikila Babedi mu bulombodi bukulu bua tulasa tua Bansongakaji ne bafundi ba tulasa	Dituma kudi Mulombodi Mukulu wa kalasa	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia Kalasa	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo anyi mubedi mutumibua
Dibikila Mabikila makuabu a tshikongu	Dituma kudi Buepiskopo	Ditaba kudi Buepiskopo	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia tshikongu	Mubikidibua ne Mutekibua pabula kudi Muepiskopo anyi mubedi mutumibua

30.8.2

Mabikila a Ditamba

Dibikila	Dituma kudi	Ditaba kudi	Dituibua mpanda kudi	Kubikidibua ne kutekibua pabula kudi
Dibikila Mulombodi mukulu wa ditamba	Dituma kudi Bulombodi bukulu bua dikunji, bukenji anyi distrika	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua dikunji anyi tshidimba tshia tshipangu tshinena anyi bulombodi bukulu bua bukenji	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia ditamba	Kubikidibua ne kutekibua pabula kudi Mulombodi mukulu wa dikunji anyi wa bukenji (anyi mulombodi mukulu wa distrika padiyi mutumibua)
Dibikila Babedi mu bulombodi bukulu bua ditamba	Dituma kudi Mulombodi mukulu wa ditamba	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua dikunji anyi tshidimba tshia tshipangu tshinena anyi bulombodi bukulu bua bukenji (anyi, padibi bianyisha kudi mulombodi mukulu wa bukenji, bulombodi bukulu bua distrika)	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia ditamba	Kubikidibua ne kutekibua pabula kudi Mulombodi Mukulu wa dikunji, anyi wa bukenji anyi mubedi mutumibua
Dibikila Kaleleki, kaleleki miambuluishi ne mufundi mukulu ba ditamba	Dituma kudi Bulombodi bukulu bua ditamba	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua dikunji anyi tshidimba tshia tshipangu tshinena anyi bulombodi bukulu bua bukenji (anyi, padibi bianyisha kudi mulombodi mukulu wa bukenji, bulombodi bukulu bua distrika)	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia ditamba	Kubikidibua ne kutekibua pabula kudi Mulombodi mukulu wa dikunji anyi mubedi mutumibua anyi tshidimba tshia tshipangu tshinena (bua matamba mu dikunji); anyi mulombodi mukulu wa distrika anyi mulombodi mukuabu wa buakuidi padiyi mupesha bujitu (bua matamba mu bukenji)
Dibikila Mulombodi mukulu wa mpuilu wa bakulu	Dituma kudi Bulombodi bukulu bua dikunji, anyi bua distrika, anyi bua bukenji (mu diyukilangana ne mulombodi mukulu wa ditamba)	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua dikunji anyi tshidimba tshia tshipangu tshinena anyi bulombodi bukulu bua bukenji (anyi, padibi bianyisha kudi mulombodi mukulu wa bukenji, bulombodi bukulu bua distrika)	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia ditamba	Kubikidibua ne kutekibua pabula kudi Mulombodi mukulu wa dikunji anyi wa bukenji (anyi mulombodi mukulu wa distrika padiyi mutumibua)
Dibikila Babedi mu bulombodi bukulu bua mpuilu wa bakulu	Dituma kudi Mulombodi mukulu wa mpuilu (mu diyukilangana ne mulombodi mukulu wa ditamba)	Ditaba kudi Bulombodi bukulu bua dikunji anyi tshidimba tshia tshipangu tshinena anyi bulombodi bukulu bua bukenji (anyi, padibi bianyisha kudi mulombodi mukulu wa bukenji, bulombodi bukulu bua distrika)	Dituibua mpanda kudi Bidimba bia ditamba	Kubikidibua ne kutekibua pabula kudi Bulombodi bukulu bua dikunji anyi bua bukenji anyi mubedi mutumibua anyi tshidimba tshia tshipangu tshinena (anyi mulombodi mukulu wa distrika anyi mulombodi mukuabu wa buakuidi padiyi mutumibua)
Dibikila Mabikila makuabu a ditamba	Dituma kudi Tangila 30.8.1, pingaja mulombodi mukulu wa ditamba pa muepiskopo ne ditamba pa tshikongu.				Ditaba kudi Tangila 30.8.1, pingaja mulombodi mukulu wa ditamba pa muepiskopo ne ditamba pa tshikongu.	Dituibua mpanda kudi Tangila 30.8.1, pingaja mulombodi mukulu wa ditamba pa muepiskopo ne ditamba pa tshikongu.	Kubikidibua ne kutekibua pabula kudi Tangila 30.8.1, pingaja mulombodi mukulu wa ditamba pa muepiskopo ne ditamba pa tshikongu.