Li naʼlebʼ isinbʼil chaq saʼ li Jolomil Kʼanjenel Hu

Li wan chi saʼ
Perel re xjolomil li aatin
Chan ru roksinkil Li naʼlebʼ isinbʼil chaq saʼ li Jolomil Kʼanjenel Hu
Xk’ojob’ankil li tzol’leb’
- 0. Tusulal sa’ xtiklajik
- 1. Lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios, ut laa na’aj sa’ li k’anjel re li kolb’a-ib’ ut li taqenaqil loq’al
- 2. Xtenq’ankileb’ li komon ut eb’ li junkab’al sa’ li k’anjel re li kolb’a-ib’ ut li taqenaqil loq’al
- 3. Eb’ li na’leb’ chirix li tijonelil
- 4. Li b’eresink ut eb’ li jolomil ch’uut sa’ lix Iglees li Jesukristo
Xkʼuubʼlajik li Iglees
- 5. Li b’eresink sa’ xjolomil li Iglees ut sa’ li area
- 6. Li b’eresink sa’ li oqech
- 7. Li obiispil
- 8. Li molam reheb’ li xb’eenil
- 9. Li Komonil re Tenq’ank
- 10. Eb’ li molam re li Tijonelil re Aaron
- 11. Eb’ li Saaj Ixq
- 12. Li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al
- 13. Li Dominkil Tzoleb’aal
- 14. Eb’ li komon li ink’a’ sumsuukeb’
- 15. Eb’ li seminario ut instituto
Li k’anjel re li kolb’a-ib’ ut li taqenaqil loq’al
- Xyu’aminkil lix evangelio li Jesukristo
  - 16. Xyu’aminkil lix evangelio li Jesukristo
  - 17. Xk’utb’al li evangelio
  - 18. Xk’anjelankileb’ li k’ojob’anb’il k’anjel ut li osob’tesink rik’in li tijonelil
  - 19. Li b’ich
  - 20. Eb’ li kok’ k’anjel
- Xtenq’ankileb’ li wankeb’ rajom ru
  - 21. Li ilok komon
  - 22. Xk’eeb’al li ajb’il ru re li yu’am a’in, ut xwaklesinkil li tenq’ank-ib’
- Xb’oqb’aleb’ chixjunil chixk’ulb’al li evangelio
  - 23. Xwotzb’al li evangelio, ut xk’eeb’al xkawilaleb’ li ak’ komon ut li yookeb’ chi sutq’iik
  - 24. Li k’a’ru tz’aamanb’il re xik sa’ li mision, ut li k’anjelak sa’ li mision
- Xk’amb’aleb’ li junkab’al sa’ junajil sa’ li junelik q’e kutan
  - 25. Li k’anjel re li santil ochoch ut resilal li junkab’al sa’ li teep ut li oqech
  - 26. Eb’ li recomendacion re li santil ochoch
  - 27. Eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch choq’ reheb’ li yo’yookeb’
  - 28. Eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch choq’ reheb’ li kamenaq
Xb’eresinkil li Iglees
- 29. Eb’ li ch’utam sa’ li Iglees
- 30. Eb’ li b’oqok sa’ li Iglees
- 31. Li tz’ilok-ix ut xkomoneb’ chik li ch’uut rik’ineb’ li komon
- 32. Li jalb’a-k’a’uxlej ut eb’ li ch’utam re komonil
  - 32.0. Xtikibʼankil
  - 32.1. Li jalb’a-k’a’uxlej ut li kuyuk maak
  - 32.2. K’a’ut naq na’uxman risinkil xwankil li komonil malaj risinkil chi junajwa li komonil sa’ li Iglees
  - 32.3. Lix k’anjeleb’ laj raqol aatin sa’ Israel
  - 32.4. Xjultikankil resil li maak, roxloq’inkil li k’a’ru yeeb’il, ut xq’atesinkil resil reheb’ lix taql tenamit
  - 32.6. Xnimal li maak, ut lix chaq’rab’il li Iglees
- 33. Eb’ li tz’iib’anb’il esil, ut li q’axtesink esil
- 34. Li tumin ut li xtz’ilb’al rix li tumin
- 35. Rilb’aleb’ ut roksinkileb’ li ch’utleb’aal kab’l
- 36. Xk’uub’ankileb’, xjalb’aleb’, ut xk’eeb’al xk’ab’a’eb’ li ak’ ch’uut
  - 36.0. Xtikibʼankil
- 37. Eb’ li oqech, li teep, ut li uq’ej li k’uub’anb’ileb’ choq’ re jun tz’aqal ajom
- 38. Eb’ li chaq’rab’ink ut li b’eresink choq’ re li Iglees

32. Li jalb’a-k’a’uxlej ut eb’ li ch’utam re komonil

“32. Li jalb’a-k’a’uxlej ut eb’ li ch’utam re komonil,” Li na’leb’ isinb’il chaq sa’ li Jolomil K’anjenel Hu (2023).

“32. Li jalb’a-k’a’uxlej ut eb’ li ch’utam re komonil,” Li na’leb’ isinb’il chaq sa’ li Jolomil K’anjenel Hu

32.

Li jalb’a-k’a’uxlej ut eb’ li ch’utam re komonil

32.0

Xtikibʼankil

Sa’ li jalb’a-k’a’uxlej, junelik na’oken li ani xmaakob’, li Dios, ut eb’ li xe’rahob’tesiik xb’aan xmaak li kristiaan. A’ut wan ajwi’ naq na’ajman ru naq jun obiisp malaj jun awa’b’ej re oqech tixtenq’aheb’ li komon sa’ li Iglees naq yookeb’ chixjalb’aleb’ xk’a’uxl.

Naq yookeb’ chixtenq’ankileb’ li komon chixjalb’aleb’ xk’a’uxl, tento naq eb’ li obiisp ut li awa’b’ej re oqech a’anaqeb’ aj rahonel ut aj tenq’anel. Neke’xtaaqe li k’a’ru kixb’aanu li Kolonel, li kixwaklesiheb’ li kristiaan ut kixtenq’aheb’ chi elk chaq rik’in li maak ut chi jilok rik’in li Dios (chi’ilmanq Mateo 9:10–13; Jwan 8:3–11).

32.1

Li jalb’a-k’a’uxlej ut li kuyuk maak

Re xk’eeb’al chi uxmank lix k’uub’anb’il na’leb’ re uxtaan, li qaChoxahil Yuwa’ kixtaqla li Ralal jun chirib’il, a’an li Jesukristo, re tixtoj rix li qamaak (chi’ilmanq Alma 42:15). Li Jesus kixk’ul li rahilal elajinb’il xb’aan li chaq’rab’ re li tiik ruhil na’leb’ choq’ reheb’ li qamaak (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 19:15–19; chi’ilmanq ajwi’ Alma 42:24–25). Rik’in li mayej a’in, li Yuwa’b’ej ut li K’ajolb’ej xe’xk’ut xnimal lix rahomeb’ choq’ qe (chi’ilmanq Jwan 3:16).

Naq laa’o naqak’anjela “li paab’aal choq’ re li jalb’a-k’a’uxlej,” li qaChoxahil Yuwa’ naxkuy li qamaak ut naruxtaana qu xb’aan lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo (Alma 34:15; chi’ilmanq ajwi’ Alma 42:13). Naq saqob’resinb’il qu ut kuyb’il li qamaak, chirix a’an naru naqeechani lix awa’b’ejihom li Dios (chi’ilmanq Isaias 1:18; Tzol’leb’ ut Sumwank 58:42).

Li jalb’a-k’a’uxlej ink’a’ ka’ajwi’ naraj naxye xjalb’al li qab’aanuhom. A’an elk chaq rik’in li maak ut xik rik’in li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo. Rik’in a’an najalman li qach’ool ut li qak’a’uxl (chi’ilmanq Mosiah 5:2; Alma 5:12–14; Helaman 15:7). Rik’in li jalb’a-k’a’uxlej, noko’ok choq’ ak’il kristiaan, chi k’amb’il qib’ sa’ usilal rik’in li Dios (chi’ilmanq 2 Korintios 5:17–18; Mosiah 27:25–26).

Li jalb’a-k’a’uxlej a’an jun osob’tesink q’axal nim li xk’e qe li qaChoxahil Yuwa’ sa’ xk’ab’a’ li maatan re li Ralal.

32.2

K’a’ut naq na’uxman risinkil xwankil li komonil malaj risinkil chi junajwa li komonil sa’ li Iglees

Wi jun kristiaan naxb’aanu jun nimla maak, li obiisp malaj li awa’b’ej re oqech naxtenq’a chixjalb’al xk’a’uxl. Jo’ xcha’al li k’anjel a’in, wan naq taa’ajmanq ru risinkil xwankil li kristiaan jo’ komon sa’ li Iglees chiru jarub’aq kutan. Wan naq taa’ajmanq ajwi’ ru risinkil lix wanjik jo’ komon chiru jarub’aq kutan.

Risinkil xwankil malaj risinkil lix wanjik jun kristiaan jo’ komon ink’a’ nab’aanuman re xrahob’tesinkil li kristiaan. Wan naq aajel ru li na’leb’ a’in re xtenq’ankil li kristiaan re tixjal xk’a’uxl ut re tixtaw xjalb’al lix ch’ool. Jo’kan ajwi’, naxk’e xhoonal li kristiaan re tixkawresi rib’ chi ok wi’chik sa’eb’ li sumwank, ut re tixpaab’eb’ li sumwank a’an.

A’ineb’ oxib’ xyaalal risinkil xwankil li komonil malaj risinkil chi junajwa.

32.2.1

Xkolb’aleb’ rix li as iitz’inb’ej

Li xb’een xyaalal a’an re xkolb’aleb’ rix li jun siir chik. Wan naq jun kristiaan naru naxrahob’tesiheb’ li ras riitz’in, sa’ tz’ejwalej malaj sa’ musiq’ej. Naru na’ux a’in naq naxsik’ maakob’k rik’ineb’ li reech kristiaanil, naq naxb’aanu li rahob’tesink re tz’ejwalej, naq naxb’aanu li muxuk sa’ tz’ejwalej, naq naroksi li droga malaj k’a’aq chik ru nakaltesin, naq nab’alaq’ink, malaj naq naxq’et li paab’aal. Rik’in xtenq’ li Musiq’ej, li obiisp malaj li awa’b’ej re oqech nak’anjelak re xkolb’aleb’ rix li jun siir chik naq na’ux li rahob’tesink jo’ a’in, malaj rik’in jalaneb’ chik ninqi maak (chi’ilmanq Alma Alma 5:59–60).

32.2.2

Xtenq’ankil li kristiaan chixk’ulb’al li wankilal aj tojol-ix re li Jesukristo rik’in li jalb’a-k’a’uxlej

Li xkab’ xyaalal a’an xtenq’ankil li kristiaan chixk’ulb’al li wankilal aj tojol-ix re li Jesukristo rik’in li jalb’a-k’a’uxlej. Rik’in li k’anjel a’in, naru taawanq chi ch’ajob’resinb’il, ut chi k’ulub’ej re tixk’ul wi’chik chixjunileb’ li rosob’tesihom li Dios.

32.2.3

Xkolb’al rix lix chaab’ilal li Iglees

Li rox xyaalal a’an xkolb’al rix lix chaab’ilal li Iglees. Wan naq aajel ru risinkil xwankil lix komonil malaj risinkil chi junajwa lix komonil jun kristiaan jo’ komon sa’ li Iglees, wi xrahob’tesi li Iglees rik’in lix b’aanuhom (chi’ilmanq Alma 39:11). Ink’a’ nakole’ rix li Iglees rik’in xmuqb’aleb’ li ninqi maak malaj rik’in xyeeb’al naq moko maakeb’ ta—a’b’an rik’in xtuqub’ankileb’.

32.3

Lix k’anjeleb’ laj raqol aatin sa’ Israel

Eb’ li obiisp ut eb’ li awa’b’ej re oqech b’oqb’ileb’ ut xaqab’anb’ileb’ chi wank choq’ aj raqol aatin sa’ Israel (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 107:72–74). Eb’ a’an neke’k’amok re lix laawil li tijonelil re xb’aanunkil ruuchil li Qaawa’ sa’ xtenq’ankileb’ li komon sa’ li Iglees re te’xjaleb’ xk’a’uxl (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 13:1; 107:16–18).

Chi kok’ aj xsa’, eb’ li obiisp ut li awa’b’ej re oqech neke’tenq’an sa’ li jalb’a-k’a’uxlej rik’in k’ehok na’leb’ sa’ junesal. Sa’ a’in, wan naq na’isiman b’ayaq lix wankil li kristiaan jo’ komon chiru jarub’aq kutan.

Rik’in junjunqeb’ li ninqi maak, eb’ laj jolominel neke’tenq’an rik’in li jalb’a-k’a’uxlej rik’in xb’aanunkil jun ch’uut re komonil (chi’ilmanq 32.6). Naru naq isinb’ilaq xwankil lix komonil li kristiaan chi tz’iib’anb’il, malaj naq isinb’ilaq lix komonil chiru junaq li hoonal.

Eb’ li obiisp ut li awa’b’ej re oqech tento naq aj rahonelaqeb’ ut naq chaab’ilaqeb’ xch’ool naq neke’xtenq’aheb’ li komon chixjalb’aleb’ xk’a’uxl. Li raatin li Kolonel rik’in li ixq li kichape’ sa’ xmuxb’al lix sumlajik naru nak’anjelak jo’ eetalil (chi’ilmanq Jwan 8:3–11). A’an ink’a’ kixye naq kuyb’ileb’ lix maak, a’ut ink’a’ kixk’e sa’ tojb’a-maak. Kixye b’an re naq “ink’a’ chik taamaakob’q”—naq tixjal xk’a’uxl ut tixjal lix yu’am.

Eb’ laj jolominel neke’xk’ut naq “sahil ch’oolejil taawanq sa’ choxa chirix jun aj maak li jalb’il xk’a’uxl” (Lukas 15:7). Eb’ a’an ninqeb’ xkuyum, wankeb’ choq’ aj tenq’anel ut choq’ aj waklesihom ch’oolej. Neke’xtenq’aheb’ li komon chireek’ankil li yo’onink. Neke’xk’ut ut neke’xch’olob’ xyaalal naq sa’ xk’ab’a’ lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kolonel, chixjunileb’ neke’ru chixjalb’aleb’ xk’a’uxl ut chi ch’ajob’resiik.

Eb’ li obiisp ut li awa’b’ej re oqech neke’xsik’ li b’eresiik xb’aan li Musiq’ej re xnawb’al chan ru xtenq’ankil li junjunq chi kristiaan chixjalb’al xk’a’uxl. Ka’ajwi’ choq’ reheb’ li maak li q’axaleb’ ninqeb’ wan xchaq’rab’il li Iglees chirix k’a’ru tento te’xb’aanu laj jolominel (chi’ilmanq 32.6). Jalan jalanq lix wanjikeb’ li komon li xe’maakob’k. Tento naq musiq’anb’ilaq li na’leb’ te’xk’e laj jolominel, ut chan ru taa’uxq li jalb’a-k’a’uxlej, ut naru naq jalan jalanq choq’ re li junjunq chi kristiaan.

32.4

Xjultikankil resil li maak, roxloq’inkil li k’a’ru yeeb’il, ut xq’atesinkil resil reheb’ lix taql tenamit

32.4.1

Xjultikankil resil li maak

Re xjalb’al qak’a’uxl, na’ajman ru naq taqach’olob’ li qamaak chiru li qaChoxahil Yuwa’. Li Jesukristo kixye, “Joʼkaʼin naru teenaw ma naxjal xkʼaʼuxl junaq winq chirixebʼ lix maak—kʼehomaq reetal, tixchʼolobʼebʼ, ut tixkanabʼebʼ” (Tzol’leb’ ut Sumwank 58:43; chi’ilmanq ajwi’ Mosiah 26:29).

Naq eb’ li komon sa’ li Iglees xe’xb’aanuheb’ li ninqi maak, re xjalb’aleb’ xk’a’uxl tento ajwi’ xjultikankil resil chiru lix obiisp malaj li awa’b’ej re oqech. A’an naru chixk’anjelankil lix laawil li evangelio re li jalb’a-k’a’uxlej choq’ reheb’ (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 13:1; 84:26–27; 107:18, 20). A’in naxtenq’aheb’ chi k’iraak ut chi sutq’iik sa’ xb’ehil li evangelio rik’in lix wankil lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kolonel.

Li rajb’al li xjultikankil resil li maak a’an xwaklesinkileb’ xch’ool li komon re te’risi li riiqeb’ re te’ruuq chireek’ankil lix tenq’ li Qaawa’, re xjalb’al rib’ ut re k’iraak. Li xjultikankil resil li maak natenq’an re naq te’ruuq chi wank chi “yot’b’ileb’ xch’ool ut chi tuulaneb’ xmusiq’” (2 Nefi 2:7). Naq jun kristiaan naxjultika resil lix maak chi anchal lix ch’ool, naxk’ut naq naraj xjalb’al xk’a’uxl.

Naq jun komon naxjultika resil jun maak, li obiisp malaj awa’b’ej re oqech naxtaaqe li chaq’rab’ink sa’ 32.8. Rik’in tijok, naxsik’ xna’leb’ re tixnaw chan ru us xtenq’ankil li komon chixjalb’al xk’a’uxl. Naxk’oxla ma tenq’anb’ilaq wi nab’aanuman jun ch’uut re komonil choq’ re. Wi xb’aan xchaq’rab’il li Iglees tento taab’aanumanq jun ch’uut re komonil, naxch’olob’ a’in chiru li kristiaan (chi’ilmanq 32.6).

Wan naq jun kristiaan xrahob’tesi lix sum aatin malaj jalan chik kristiaan. Jo’ jun xcha’al li jalb’a-k’a’uxlej, us naq tixch’olob’ chiru li kristiaan a’an, ut tixpatz’ xkuyb’al. Jun saaj li nab’aanunk re jun nimla maak us naq taa’aatinaq rik’in lix na’ xyuwa’.

32.4.4

Ink’a’ xyeeb’al resil

Eb’ li obiisp, eb li awa’b’ej re oqech, ut eb’ laj tenq’ aj k’ehol na’leb’ wan jun loq’laj teneb’ank sa’ xb’eeneb’ naq maa’ani aj-ik’in te’xwotz li na’leb’ li yeeb’il reheb’. Naru te’rab’i li na’leb’ a’in sa’ li tz’ilok-ix, li k’ehok na’leb’, ut lix ch’olob’ahom jun komon. Tento ajwi’ sa’ xb’eeneb’ li neke’tz’aqon sa’eb’ li ch’uut re komonil naq te’roxloq’i li na’leb’ ut ink’a’ te’xwotz. Aajel ru li oxloq’ink a’in, xb’aan naq eb’ li komon maare ink’a’ te’xjultika resil li maak ut te’xsik’ xb’eresinkileb’ wi neke’xk’oxla naq taayeemanq resil re jalan li k’a’ru neke’xye. Wi ink’a’ na’ux li oxloq’ink, naru neke’reek’a naq ink’a’ chik naru neke’xkanab’ rib’ chiruheb’ laj jolominel.

Rik’in naq tento sa’ xb’eeneb’ roxloq’inkil li na’leb’ neke’rab’i, jun obiisp, jun awa’b’ej re oqech, malaj eb’ laj tenq’ aj k’ehol na’leb’ ka’ajwi’ naru neke’xwotz li na’leb’ neke’xtzol sa’eb’ li hoonal a’in:

Naq na’ajman ru aatinak rik’in li awa’b’ej re oqech, li awa’b’ej re mision, malaj li obiisp chirix xb’aanunkil jun ch’uut re komonil, malaj xkomoneb’ chik li na’leb’ jo’ a’an.
Naq li kristiaan naq’axon sa’ jun ak’ teep (malaj naraqe’ xk’anjel laj jolominel re li tijonelil) naq yoo chi k’oxlamank xb’aanunkil li ch’uut re komonil, malaj naq wan ninqi ch’a’ajkilal li maji’ neke’tuqub’aman.
Naq jun obiisp malaj awa’b’ej re oqech naxk’e reetal naq jun komon sa’ li Iglees li wan rochoch sa’ jalan chik teep malaj oqech maare xb’aanu jun nimla maak.
Naq aajel ru xyeeb’al resil li k’a’ru xtzolman sa’ jun ch’uut re komonil.
Naq jun komon naxk’e xliceens laj jolominel re tixwotz li na’leb’ rik’in jalan chik kristiaan.
Wan naq taa’ajmanq ru xwotzb’al b’ayaq li na’leb’ chirix li raqb’a-aatin xk’ulman sa’ jun ch’uut re komonil.

Re xtenq’ankileb’ laj jolominel chixkolb’aleb’ rix li jun siir chik, ut chixpaab’ankil lix chaq’rab’il li tenamit, li Iglees naxk’e xtenq’ankileb’ xb’aan li ani tzolb’ileb’ sa’ a’in. Re te’xk’ul xb’eresinkil, eb’ laj jolominel sa’ junpaat neke’b’oqok sa’ li ajl re xyeeb’al resil li muxe’k re li Iglees b’ar wi’ wan (chi’ilmanq 38.6.2.1). B’ar wi’ maak’a’ a’an, li awa’b’ej re oqech naxb’oq li abogado sa’ li oficiin re area.

Jun ajwi’ li hoonal naq jun obiisp malaj awa’b’ej re oqech tento naq tixye resil li na’leb’ naxtzol chi ink’a’ k’eeb’il xna’leb’ xb’aan li abogado. A’an naq aajel ru xyeeb’al re naq ink’a’ taa’uxmanq jun nimla rahob’tesink, ut maak’a’ li hoonal re sik’ok na’leb’. Sa’eb’ li hoonal a’an, tento wi’chik xkolb’aleb’ rix li jun siir chik chiru roxloq’inkil li k’a’ru x’ab’iman. Naq nak’ulman a’in, aajel ru naq eb’ laj jolominel te’xb’oq lix taql li tenamit sa’ junpaat.

32.6

Xnimal li maak, ut lix chaq’rab’il li Iglees

Aajel ru xk’oxlankil lix nimal li maak sa’ xxaqab’ankil chan ru taab’aanumanq li k’anjel re naq (1) kolb’ilaqeb’ rix li jun siir chik, ut (2) tenq’anb’ilaq li kristiaan chixjalb’al xk’a’uxl. Li Qaawa’ kixye naq “inkʼaʼ naru nawil li maak rikʼin yal ta jun miin raqal inkuyum” (Tzol’leb’ ut Sumwank 1:31; chi’ilmanq ajwi’ Mosiah 26:29). Eb’ lix moos tento ajwi’ naq te’xk’e reetal naq wan resil li nimla maak.

Li nimla maak, a’an naq naq’etman lix chaq’rab’ li Dios chi na’no xb’aan li ani nab’aanunk re. Junjunqeb’ li ninqi maak wankeb’ chi tusb’il arin.

Li rahob’tesink ut li muxuk
Li yumb’eetak ko’b’eetak ut li muxuk sumsu
Li b’alaq’il b’aanuhom
Li maakob’k naq wan junaq choq’ aj jolominel
Xkomoneb’ chik li b’aanuhom

Eb’ li maak li neke’raj ru naq taab’aanumanq jun ch’uut re komonil

Paay chi maak	Na’ajman ru jun ch’uut re komonil	Maare na’ajman ru jun ch’uut re komonil
Paay chi maak Li rahob’tesink ut li muxuk	Na’ajman ru jun ch’uut re komonil Li kamsink kristiaan Li muxuk yu’am Wi raqb’il aatin sa’ li raqleb’aal aatin re tenamit naq xb’aanuman li rahilank sa’ tz’ejwalej Xmuxb’al ru junaq ch’ina al malaj ixqa’al, malaj jun saaj Xtaaqenkileb’ li kristiaan re maakob’k	Maare na’ajman ru jun ch’uut re komonil Xyalb’al kamsink kristiaan Li muxuk sa’ tz’ejwalej, jo’ ajwi’ li chapok ut li rahob’tesink (chi’ilmanq 38.6.18 re xtawb’al jo’q’e na’ajman ru jun ch’uut re komonil) Xmuxb’al ru lix sum aatin malaj jalan chik kristiaan ak nim (chi’ilmanq 38.6.2.4 re xtawb’al jo’q’e na’ajman ru jun ch’uut re komonil)
Paay chi maak Li ko’b’eetak yumb’eetak ut li muxuk sumsu	Na’ajman ru jun ch’uut re komonil Li incesto Li pornografia reheb’ kok’al Li sumlaak rik’in wiib’ malaj naab’al chik sum aatin Xtaaqenkileb’ li kristiaan re maakob’k rik’ineb’	Maare na’ajman ru jun ch’uut re komonil Li muxuk sumsu, li yumb’eetak ko’b’eetak, li maakob’k rik’in rech winqilal malaj rech ixqilal, ut chixjunileb’ chik li yumb’eetak ko’b’eetak reheb’ li maawa’eb’ winq ut ixq li sumsuukeb’, jo’ ajwi’ li b’aanunb’il sa’ internet ut sa’ celular Li laq’ab’ank-ib’, us ta rik’in xsum aatin malaj rik’in rech winqilal ut rech ixqilal, ut li sumlaak rik’in rech winqilal ut rech ixqilal Wi na’oksiman chi numtajenaq li pornografia, toj xrahob’tesi lix sumlajik malaj lix junkab’al
Paay chi maak Li b’alaq’il b’aanuhom	Na’ajman ru jun ch’uut re komonil Xtaaqenkileb’ li kristiaan re xb’alaq’inkileb’ chi k’uub’anb’il chirix li tumin, ut xkomoneb’ chik li b’aanuhom (chi’ilmanq 32.6.3.3 wi jun komon sa’ li Iglees xtz’aqon sa’ relq’ankil li tumin malaj eechej re li Iglees)	Maare na’ajman ru jun ch’uut re komonil Li elq’ak, li maakob’k, ut maq’ok tumin sa’ trab’aaj (chi’ilmanq 32.6.3.3 wi jun komon sa’ li Iglees xtz’aqon sa’ relq’ankil li tumin malaj eechej re li Iglees) Li tik’ti’ik chiru poopol
Paay chi maak Li maakob’k naq wan junaq choq’ aj jolominel	Na’ajman ru jun ch’uut re komonil Li nimla maak naq wan junaq jo’ aj jolominel sa’ li Iglees	Maare na’ajman ru jun ch’uut re komonil Li nimla maak naq nawb’il naq wan xwankil junaq sa’ li Iglees malaj sa’ li tenamit (chi’ilmanq 32.6.3.3 wi jun komon sa’ li Iglees xtz’aqon sa’ relq’ankil li tumin malaj eechej re li Iglees) Li nimla maak li na’no xb’aaneb’ naab’al
Paay chi maak Xkomoneb’ chik li b’aanuhom	Na’ajman ru jun ch’uut re komonil Naq raqb’il aatin naq xb’aanuman jun li maak	Maare na’ajman ru jun ch’uut re komonil Li aborto (ka’ajwi’ ink’a’ wi yeeb’il resil sa’ 38.6.1) Li k’ayk chixb’aanunkil ninqi maak Xkanab’ankil lix teneb’ankil chirix lix junkab’al, jo’ wi ink’a’ naxtoj li teneb’anb’il xb’aan li chaq’rab’ choq’ reheb’ li kok’al malaj jun xsum aatin li xjach wi’ rib’ Xk’ayinkileb’ li droga Xkomoneb’ chik li maak chiru xchaq’rab’il li tenamit

32.6.3

Jo’q’e tento naq li awa’b’ej re oqech taa’aatinaq rik’in li Awa’b’ejil re Area chirix ma tento xb’aanunkil jun ch’uut re komonil, malaj jalan chik na’leb’

Wan naq taa’ajmanq ru xk’oxlankil chi us li na’leb’ ut xsik’b’al li b’eresiik. Re xnawb’al chan ru us taatenq’anq, li awa’b’ej re oqech tento taa’aatinaq rik’in li Awa’b’ejil re Area chirixeb’ li na’leb’ sa’ li jun raqal a’in.

32.6.3.2

Li q’etok paab’aal

Li q’etok paab’aal naru naxrahob’tesiheb’ li ani moko wankeb’ ta sa’ li teep malaj oqech li na’uxman wi’. Aajel ru xsumenkil sa’ junpaat re xkolb’aleb’ rix li jun siir chik.

Li obiisp na’aatinak rik’in li awa’b’ej re oqech wi nareek’a naq jun komon xq’et li paab’aal rik’in lix b’aanuhom.

Jo’ yeeb’il resil arin, li aatin q’etok paab’aal naraj naxye xb’aanunkil jun reheb’ li na’leb’ a’in:

Naab’al sut xka’pak’alinkil chi k’utk’u li Iglees, lix tzol’leb’, li na’leb’ b’eresinb’il wi’, malaj eb’ laj jolominel
Xk’utb’al jo’ xtzol’leb’ li Iglees li k’a’ru moko tzol’leb’ ta, chirix naq tijb’il xb’aan li obiisp malaj li awa’b’ej re oqech
Xk’utb’al rik’in xb’aanuhom k’iila sut naq yoo chi k’anjelak re xq’unob’resinkil lix paab’aaleb’ ut lix k’anjeleb’ li komon sa’ li Iglees
Xtaaqenkil lix k’utumeb’ li ch’uut aj q’etol paab’aal chirix naq tijb’il xb’aan li obiisp malaj li awa’b’ej re oqech
Ok chi ch’olch’o sa’ jun chik iglees ut xwaklesinkil li k’a’ru k’utb’il aran

32.6.3.3

Relq’ankil xtuminal li Iglees

Wi jun kristiaan na’ok chiroksinkil xtuminal li Iglees malaj narelq’a k’a’ruhaq nim xtz’aq re li Iglees, li awa’b’ej re oqech naxsik’ xna’leb’ rik’in li Awa’b’ejil re Area ma taa’ajmanq ru xb’aanunkil jun ch’uut re komonil, malaj jalan chik k’anjel.