12.

Paraimere

12.1

Te fā ’e te fa’anahonahora’a

Te Paraimere o te hō’ē ïa fa’anahonahora’a fa’atumuhia i ni’a i te ’utuāfare, pāturuhia e te ’Ēkālesia. E fa’anahonahora’a nā te mau tamari’i 18 ’āva’e e tae atu i te 11 matahiti. I te fare, e ha’api’i te mau metua i te ’evanelia i te mau tamari’i. I te fare purera’a, e pāturu te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua Paraimere i te mau metua nā roto i te mau ha’api’ira’a, te hīmene, ’e te mau ’ohipa ri’i.

12.1.1

Te mau fā

E tauturu te Paraimere i te mau tamari’i :

• ’Ia ha’api’i mai nō ni’a i te fa’anahora’a nō te ’oa’oa a te Metua i te ao ra ’e ’ia ’ite i tōna here.

• ’Ia ha’api’i mai nō ni’a ia Iesu Mesia ’e tāna ’ohipa i roto i te fa’anahora’a a te Metua i te ao ra.

• ’Ia ora i te ’evanelia.

• ’Ia fāri’i ’e ’ia ’ite i te fa’aurura’a a te Vārua Maita’i.

• ’Ia fa’aineine nō te rave ’e nō te ha’apa’o i te mau fafaura’a mo’a.

• ’Ia ’āmui atu i roto i te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a.

12.1.2

Te parau tai’o a te Paraimere

E ha’amaita’ira’a mo’a ’ia ha’api’i i te mau tamari’i. ’Ua ha’api’i Iesu Mesia ē, « hi’o na i tā ’outou mau tamari’i ri’i » ’e « ’a fa’a’amu i tā’u mau ’ārenio » (3 Nephi 17:23 ; Ioane 21:15). Nā roto i te pe’era’a i teie mau anira’a, e here ’e e ha’api’i te feiā fa’atere o te Paraimere i te mau tamari’i mai tā te Fa’aora i rave.

Te parau tai’o a te Paraimere o te hō’ē ïa fa’aha’amana’ora’a i te mau ha’amaita’ira’a o te tāvinira’a i roto i te Paraimere :

« E te mau tamari’i ato’a nā ’oe ra, e ha’api’ihia ïa e te Fatu ; ’e e hau rahi tō te mau tamari’i nā ’oe ra » (Isaia 54:13 ; 3 Nephi 22:13).

12.1.3

Te mau piha ha’api’ira’a

E fa’anahohia te mau piha ha’api’ira’a ’ia au i te matahiti ’e i te rahira’a ’orometua e vai ra. Te mau ’āmuira’a e mea iti te tamari’i ’aore rā, te mau ’orometua, e nehenehe e ’āmui e piti pupu matahiti ’aore rā, hau atu, i roto i te hō’ē piha ha’api’ira’a. I roto i te mau ’āmuira’a rahi, e nehenehe te feiā fa’atere Paraimere e fa’atupu hau atu i te hō’ē piha ha’api’ira’a nō te hō’ē pupu matahiti, ’e hau atu i te hō’ē piha ha’apa’ora’a tamari’i.

Mai te mea e nava’i te tamari’i, e vāhihia rātou i roto i te mau piha ha’api’ira’a ’ia au i tō rātou matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu, mai tei fa’a’itehia i ni’a i te tāpura i muri nei :

Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu	Piha i te 1 nō Tēnuare
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu 2	Piha i te 1 nō Tēnuare Piha ha’apa’ora’a tamari’i ri’i (e tomo te mau tamari’i i roto i te piha ha’apa’ora’a tamari’i i te 18 ’āva’e)
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu 3	Piha i te 1 nō Tēnuare Hihi mahana
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu 4	Piha i te 1 nō Tēnuare MTM 4
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu 5	Piha i te 1 nō Tēnuare MTM 5
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu 6	Piha i te 1 nō Tēnuare MTM 6
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu 7	Piha i te 1 nō Tēnuare MTM 7
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu 8	Piha i te 1 nō Tēnuare ’Ā’au itoito 8
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu 9	Piha i te 1 nō Tēnuare ’Ā’au itoito 9
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu 10	Piha i te 1 nō Tēnuare ’Ā’au itoito 10

Tei mātarohia, e fa’anu’u te mau tamari’i mai te Paraimere haere atu i roto i te Feiā ’Āpī Tamāhine ’aore rā, i te pupu diakono, i te ’āva’e Tēnuare o te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 12. E nehenehe rātou e fāri’i i te hō’ē Parau fa’a’itera’a nō te haerera’a i mua. E nehenehe e hāmani i teie mau parau fa’a’itera’a i roto i te fa’anahora’a rāve’a tauturu a te feiā fa’atere ’e te pāpa’i parau.

I roto te tahi mau tupura’a, e nehenehe te hō’ē tamari’i 11 matahiti ’aita i ineine nō te fa’aru’e i te Paraimere. E paraparau ’āmui te ’episekōpo, te mau metua, ’e te tamari’i nō ni’a i te taime.

E’ita te mau tamari’i e nehenehe e fa’aru’e i te Paraimere nā mua a’e i te ’āva’e Tēnuare o te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 12. E’ita ato’a paha te feiā ’āpī tamāroa e fa’atōro’ahia ’ei diakono nā mua a’e i te reira taime.

12.2

’Āmuira’a i roto i te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a

Tē ani nei te Atua i te mau ta’ata ato’a ’ia haere mai i te Mesia ’e ’ia tauturu i roto i tāna ’ohipa nā roto i :

• Te orara’a i te ’evanelia a Iesu Mesia.

• Te ha’apa’ora’a i te feiā nava’i ’ore.

• Te anira’a i te mau ta’ata ato’a ’ia fāri’i i te ’evanelia.

• Te tāhō’ēra’a i te mau ’utuāfare nō te tau a muri atu.

E tauturu te Paraimere i te mau tamari’i, te mau ’utuāfare, te feiā fa’atere, ’e te mau ’orometua ’ia rave fa’aoti i teie ’ohipa. Nō te mau ha’amāramaramara’a hau atu nō ni’a i te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a, ’a tuatāpapa i te pene 1.

12.2.1

Te orara’a i te ’evanelia a Iesu Mesia

12.2.1.1

Te mau ’ohipa a te mau metua ’e te feiā fa’atere

E hōpoi’a nā te mau metua ’ia ha’api’i i tā rātou mau tamari’i i te ’evanelia ’e ’ia tauturu ia rātou ’ia ora i te reira (hi’o Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 68:25–28). E pāturu te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua ha’api’i o te Paraimere i te mau metua i roto i teie hōpoi’a mai teie i muri nei :

• E ha’apāpū ē, e ha’amaita’i te mau ha’api’ira’a, te taime hīmenera’a, ’e te tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i a te Paraimere i te mau tamari’i ’e tō rātou ’utuāfare.

• E tauturu i te mau tamari’i ’ia fa’aineine nō te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a.

• E tauturu i te mau tamāroa ’ia fa’aineine nō te fa’atōro’ara’a i te autahu’ara’a.

• E tauturu i te mau tamari’i ’ia fa’aineine nō te fāri’i i te hō’ē parau fa’ati’a tā’ōti’ahia nō te hiero, ’e i te mau ’ōro’a o te hiero.

• E ha’api’i i te mau tamari’i nō ni’a i te mau ha’amaita’ira’a nō te fa’a’itera’a i te ’evanelia, tae noa atu i te tāvinira’a ’ei misiōnare rave tāmau.

E ti’a i te feiā fa’atere ’ia ’ite pāpū i te mau tamari’i ’aita tō rātou ’utuāfare e pāturu ia rātou i te orara’a i te ’evanelia.

E tūtava te mau metua ’e te feiā fa’atere ’ia riro rātou ’ei mau hi’ora’a maita’i nō te mau tamari’i. E arata’i rātou i te mau tamari’i i roto i tā rātou mau tauto’ora’a ’ia riro hau atu mai ia Iesu Mesia te huru. E riro te fa’anahora’a a te mau tamari’i ’e a te feiā ’āpī ’ei rāve’a nō te tauturu i te mau tamari’i o te mau matahiti 8–11 (hi’o ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org).

12.2.1.2

Te ha’api’ira’a mai i te ’evanelia

E fa’aitoito te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua o te Paraimere i te mau tamari’i ’e tō rātou mau ’utuāfare ’ia ha’api’i mai i te ’evanelia i te fare. E tuatāpapa teie feiā fa’atere ’e te mau ’orometua i te ’evanelia ’e e fa’a’ite atu i te mau tamari’i i te mau mea tā rātou i ’apo mai. E ani rātou i te mau tamari’i ’ia fa’a’ite atu i te ’ēkālesia i te mau mea tā rātou i ha’api’i mai i te fare.

Te mau putuputura’a Paraimere i te sābati. E tauturu te mau putuputura’a Paraimere i te sābati i te mau tamari’i ’ia fa’aoti i te mau fā o te Paraimere (hi’o 12.1.1). Nā te hō’ē melo nō te peresidenira’a o te Paraimere e arata’i i te ’ōmuara’a. Nā te arata’i hīmene e arata’i i te taime hīmenera’a. Nā te mau ’orometua e ha’api’i i te mau tamari’i i te taime ha’api’ira’a.

E fa’aterehia te mau putuputura’a Paraimere nō te mau tamari’i 3–11 matahiti i te mau sābati ato’a, e 50 minuti te maoro, ’āre’a te feiā pa’ari ra, tei roto ïa i tā rātou mau piha ha’api’ira’a. Teie te tārena :

Tuha’a o te putuputura’a	Roara’a
Tuha’a o te putuputura’a ’Ōmuara’a (pure, pāpa’ira’a mo’a ’aore rā, Hīro’a fa’aro’o, ’e a’ora’a)	Roara’a 5 minuti
Tuha’a o te putuputura’a Taime hīmenera’a	Roara’a 20 minuti
Tuha’a o te putuputura’a Fa’ata’ara’a i roto i te mau piha ha’api’ira’a	Roara’a 5 minuti
Tuha’a o te putuputura’a Ha’api’ira’a ’e pure hope’a	Roara’a 20 minuti

I roto i te mau pāroita e mea rahi te tamari’i, e nehenehe te feiā fa’atere nō te Paraimere e vāhi i te mau tamari’i i roto e piti pupu. Hō’ē pupu tei roto i te piha ha’api’ira’a, te piti o te pupu tei roto ïa i te taime hīmenera’a. I muri iho e taui nā pupu e piti. Nā te feiā fa’atere e fa’atano i te taime mai tei hina’arohia.

E 50 minuti te maoro te piha ha’apa’ora’a tamari’i 18 ’āva’e e tae atu i te 3 matahiti. E hōro’a te Hi’o na i tā ’outou mau tamari’i ri’i i te mana’o nō te hō’ē tārena. E nehenehe te mau tamari’i e ha’amata i te haere i roto i te piha ha’apa’ora’a tamari’i ’ia ti’ahia tō rātou 18 ’āva’e te pa’ari.

Fa’anahora’a a te mau tamari’i i te purera’a ’ōro’a E tupu te fa’anahora’a a te mau tamari’i i te purera’a ’ōro’a i te mau ārea ’āva’e hope’a o te matahiti. E vauvau mai te mau tamari’i i te mau mea tā rātou i ha’api’i mai i te fare ’e i te fare purera’a i roto i te matahiti. E tauturu rātou i te ’āmuira’a ’ia tūtonu i ni’a i te Metua i te ao ra, te Fa’aora, ’e tā rāua mau ha’api’ira’a.

Nā te peresidenira’a Paraimere ’e te arata’i hīmene e fa’anaho nā roto i te pure i te fa’anahonahora’a. Nā te ’episekōpora’a e hōro’a i te arata’ira’a. E nehenehe te mau tamari’i e hīmene, e hōro’a i te a’ora’a, e fa’a’ite i te mau ’ā’amu, te mau pāpa’ira’a mo’a, ’aore rā, te mau ’itera’a pāpū.

E nehenehe te fa’anahonahora’a e rave i te tā’āto’ara’a ’aore rā, i te hō’ē tuha’a o te taime purera’a i muri a’e i te ’ōro’a mo’a. Te mau ’āmuira’a e mea iti te tamari’i, e nehenehe rātou e ani i te mau melo o te ’utuāfare o te mau tamari’i ’ia ’āmui ato’a i roto.

Nō te huru mo’a o te purera’a ’ōro’a, e’ita e ti’a ’ia fa’a’ohipahia te mau hōho’a, te mau ’ahu ta’a ’ē, ’aore rā, te mau fa’a’ite’itera’a roro uira.

Hi’o « Mau arata’ira’a nō te taime hīmenera’a ’e te fa’anahora’a a te mau tamari’i i te purera’a ’ōro’a » i roto i te Mai, pe’e mai—nō te Paraimere nō te mau ha’amāramaramara’a hau atu.

Putuputura’a fa’aineinera’a nō te hiero ’e nō te Autahu’ara’a. Tei te mau metua te hōpoi’a mātāmua ’ia ha’api’i i tā rātou mau tamari’i nō ni’a i te hiero ’e te autahu’ara’a. Nō te pāturu ia rātou, e fa’anaho te peresidenira’a Paraimere i te hō’ē rurura’a fa’aineinera’a nō te hiero ’e nō te Autahu’ara’a i te matahiti tāta’itahi. Nā te ’episekōpora’a e hōro’a i te arata’ira’a. Nō te mau tamari’i i roto i te piha ha’api’ira’a ’Ā’au Itoito 10 te rurura’a. E anihia te mau metua ’ia haere mai. Teie i muri nei te mau fā o teie rurura’a :

• E tauturu i te mau tamari’i ’ia hāro’aro’a i te mau fā, te mau hōpoi’a, ’e te mau ha’amaita’ira’a o te autahu’ara’a.

• E tauturu i te mau tamari’i ’ia ’āmui atu i roto i te ’ohipa hiero ’e te ’ā’amu ’utuāfare ’e ’ia fa’aineine nō te rave ’e nō te ha’apa’o i te mau fafaura’a mo’a.

• E tauturu i te mau tamāroa ’ia fa’aineine nō te fāri’i i te Autahu’ara’a a Aarona.

• E tauturu i te mau tamari’i ’ia fa’aineine nō te fāri’i i te hō’ē parau fa’ati’a tā’ōti’ahia nō te hiero.

E nehenehe te reira rurura’a e fa’atupuhia i te taime nō te Paraimere i te sābati, i te tahi atu taime i te sābati, ’aore rā, i te hō’ē taime ta’a ’ē. Nā te hō’ē melo nō te ’episekōpora’a e arata’i. Tītauhia i te hō’ē a’e melo o te peresidenira’a Paraimere ’ia tae mai.

Mai te mea ’aita i rahi te tamari’i i roto i te hō’ē ’āmuira’a, e nehenehe e fa’atupu i te rurura’a i raro a’e i te arata’ira’a a te peresidenira’a titi. E putuputu ’āmui mai te tahi mau pāroita ’aore rā te tā’āto’ara’a i roto i te titi.

Hi’o Fa’aineinera’a nō te hiero ’e nō te autahu’ara’a i ni’a ChurchofJesusChrist.org nō te mau ha’amāramaramara’a hau atu.

12.2.1.3

Tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i

E nehenehe te mau tamari’i e ha’amata i te haere i te mau ’ohipa ri’i a te Paraimere, ma te ha’amata i te ’āva’e Tēnuare o te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 8.

E fa’anaho te feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i o te Paraimere i te tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i ’o tē fa’atupu i te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a. E ti’a i te tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i ’ia patu i te mau ’itera’a pāpū, e ha’apūai i te mau ’utuāfare, ’e e hōro’a i te mau rāve’a nō te ha’amaita’i ia vetahi ’ē. E ravehia te reira i roto e maha tuha’a o te tupura’a o te ta’ata iho : i te pae vārua, te pae tōtiare, te pae tino, ’e te pae o te ferurira’a.

E ravehia te mau ’ohipa ri’i a te Paraimere i te mau taime ta’a ’ē atu i te sābati ’aore rā, i te mau pō monirē. E tauturu te feiā fa’atere pa’ari ’ia ha’apāpū ē, e mea pāruruhia te mau ’ohipa ri’i (hi’o safety.ChurchofJesusChrist.org ; hi’o ato’a 20.6.20). E tītauhia ’ia tae mai e piti a’e ti’a fa’atere ta’ata pa’ari i roto i te mau ’ohipa ri’i ato’a (hi’o 12.5.1).

E nehenehe e fa’atano i te mau arata’ira’a i muri nei i te mau huru o te fenua iho :

• E fa’atupuhia te mau ’ohipa ri’i a Paraimere e piti taime i te ’āva’e mai te mea e nehenehe. E nehenehe e fa’arahi atu ’aore rā, e fa’aiti mai i te fa’atupura’a i te reira. E feruri te feiā fa’atere i te huru orara’a o te ’utuāfare, te āteara’a ’e te ha’amāu’ara’a, ’e te pārurura’a.

• Te ti’ara’a mau, e fa’anahohia te mau tamari’i i roto i te mau pupu matahiti. Te tanora’a mau, e fa’ata’a-’ē-hia te mau tamāroa ’e te mau tamāhine ’ia putuputuhia. Terā rā, e nehenehe rātou e ’āmui nō te tahi mau ’ohipa ri’i ’aore rā, i te mau vāhi e mea iti te mau tamari’i.

• E nehenehe te feiā fa’atere e mā’iti e fa’anaho ’e ’e fa’atupu i te mau pūhapara’a tāmahana i te matahiti nō te mau tamari’i Paraimere e 8–11 matahiti. ’Aita e fa’ahepohia te reira mau pūhapara’a.

Nā te moni pāroita e ’aufau i te mau tauiha’a ’e te mau ’ohipa ri’i ato’a, e tae noa atu i te mau pūhapara’a tāmahana fa’ahepo-’ore-hia. ’Eiaha ’ia rahi roa te mau ha’amāu’ara’a ’e te mau rāterera’a.

E ha’apāpū te ’episekōpora’a ē, e rava’i ’e e mea ’aifāito te faufa’a moni ’e te mau ’ohipa ri’i nā te mau tamāroa ’e nā te mau tamāhine o te Paraimere. E hōro’ahia te faufa’a moni ’ia au i te rahira’a o te tamari’i.

Nō te tahi atu mau ha’amāramaramara’a, hi’o ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org. Hi’o ato’a JustServe.org, i te vāhi tē vai ra. E hōro’a mai teie mau rāve’a tauturu i te mau mana’o nō te tāvinira’a ’e te ’ohipa ri’i.

12.2.1.4

Te fa’ahotura’a iāna iho

I roto i tā rātou mau tauto’ora’a nō te riro hau atu mai te Fa’aora te huru, e anihia i te mau tamari’i—ha’amata i te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 8—’ia ha’amau i te mau ’ōpuara’a nō te tupu i te rahi i te pae vārua, i te pae tōtiare, i te pae tino, ’e i te pae o te ferurira’a (hi’o Luka 2:52). Nā roto i te tauturura’a a te mau metua, e ’imi te mau tamari’i i te fa’aurura’a nō te ’ite e aha te ’ohipa e rave. E hāmani rātou i te mau fa’anahora’a, e ha’a i ni’a i tā rātou mau fa’anahora’a, ’e e feruri i ni’a i te mau mea tā rātou i ha’api’i mai. E pāturu te feiā fa’atere mai te mea e hina’arohia. Teie rā, ’eiaha rātou e tāpa’o i te mau ’ōpuara’a ’aore rā, te haerera’a i mua o te mau tamari’i.

Ma te ha’amata i te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 8, e fa’aitoitohia te mau tamari’i ’ia rave hō’ē a’e ’ōpuara’a i roto i nā tuha’a tāta’itahi e maha, i te matahiti tāta’itahi. E nehenehe rātou e fa’a’ohipa i te Tupura’a o te ta’ata iho : Buka tauturu nō te mau tamari’i nō te ha’amau ’e nō te pāpa’i i tā rātou mau ’ōpuara’a.

Nō te tahi atu mau ha’amāramaramara’a, hi’o ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org.

12.2.2

Ha’apa’o i te feiā nava’i ’ore

E fāri’i te mau tamari’i i te mau rāve’a tāmau nō te tāvini ia vetahi ’ē i roto, ’e nā muri i tō rātou ’utuāfare, ’e i roto i te mau ’ohipa ri’i a te Paraimere. E ’itehia te mau mana’o nō te tāvinira’a i ni’a ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org. I te vāhi tē vai ra, e hōro’a mai te JustServe.org i te mau rāve’a nō te tāvini i roto i te ’oire.

12.2.3

Te anira’a i te mau ta’ata ato’a ’ia fāri’i i te ’evanelia

E nehenehe te mau tamari’i e ani i te mau ta’ata ato’a ’ia fāri’i i te ’evanelia nā roto i te mau rāve’a e rave rahi. ’Ua tāpurahia i raro nei te tahi o te reira mau rāve’a :

• Fa’a’ite i te hō’ē hi’ora’a maita’i ’ei mau pipi nā Iesu Mesia.

• Fa’a’ite atu i tō rātou ’itera’a pāpū i te mau hoa ’e i te mau melo o te ’utuāfare.

• E aupuru i te mau melo paruparu.

• E ani i te mau hoa ’ia haere mai i te purera’a, i te mau ’ohipa ri’i, ’aore rā, i te mau bāpetizora’a ’aore rā, ’ia ha’api’ihia nā te mau misiōnare.

• E ani i te mau hoa ’ia ’āmui mai i roto i te fa’anahora’a a te mau tamari’i ’e te feiā ’āpī. E tāpiri atu te feiā fa’atere i te mau metua o teie mau tamari’i nō te tauturu ia rātou ’ia hāro’aro’a i te fa’anahora’a ’e ’ia fa’aoti e nāhea rātou ’e tā rātou mau tamari’i ’ia rave i te reira.

• E ani i te mau hoa ’e te mau melo o te ’utuāfare ’ia haere mai i te fa’anahora’a matahiti a te mau tamari’i i roto i te purera’a ’ōro’a.

12.2.4

Te hō’ēra’a te mau ’utuāfare nō te tau a muri atu

E nehenehe te mau tamari’i e tauturu ’ia hō’ē te mau ’utuāfare nō te tau a muri atu nā roto i te mau rāve’a e rave rahi. ’Ua tāpurahia i raro nei te tahi o te reira mau rāve’a :

• E fa’atura i tō rātou mau metua ’e e fa’a’ite i te hō’ē hi’ora’a o te orara’a mai te Mesia te huru i roto i tō rātou ’utuāfare.

• E fa’aineine ’ia roa’a tō rātou iho ’utuāfare mure ’ore.

• E tītau ’ia riro ’ei ta’ata ti’amā nō te fāri’i i te hō’ē parau fa’ati’a tā’ōti’ahia nō te hiero i te matahiti tano.

• E fa’aineine nō te fāri’i i te mau ’ōro’a, tae noa atu i te fa’aipoipora’a mure ’ore.

• Ha’api’i mai nō ni’a i tō rātou mau ’utuāfare fēti’i ’e te mau tupuna (hi’o My Family: Stories That Bring Us Together (Tō’u ’utuāfare : Te mau ’ā’amu e tāhō’ē ia mātou).

• ’Imi i te mau tupuna e hina’aro i te mau ’ōro’a hiero (hi’o FamilySearch.org).

• E fa’aineine nō te ’āmui atu i roto i te mau bāpetizora’a ’e te mau ha’amaura’a nō te feiā pohe.

• E ’āmui atu i roto i te ’ohipa fa’ahorora’a i’oa (indexation) ’e te hō’ē melo o te ’utuāfare (hi’o FamilySearch.org/indexing).

12.3

Feiā fa’atere nō te Paraimere o te pāroita

12.3.1

’Ēpisekōpora’a

Nā te ’episekōpo te hōpoi’a nō te Paraimere. E nehenehe ’oia e hōro’a i teie hōpoi’a i te hō’ē o tōna nā tauturu. E putuputu tāmau te ’episekōpo ’aore rā, tōna tauturu ’e te peresideni o te Paraimere.

E pāhono vitiviti te ’episekōpo ’e tōna nā tauturu i te mau anira’a a te peresidenira’a o te Paraimere nō te feiā e pi’ihia ’ia tāvini i roto i te Paraimere. E ’ohipa te ’episekōpora’a ’e te peresidenira’a nō te tāpe’a tāmau noa i te mau ’orometua ’e te feiā arata’i hīmene. Mai te mea e nehenehe, te mau melo i roto i teie mau pi’ira’a, e tāvini rātou i te roara’a e tano nō te ha’amau i te mau autā’atira’a here ’e te ti’aturi ’e te mau tamari’i. E tauturu te reira autā’atira’a nō te ha’amaita’i i te mau ’itera’a pāpū i roto i te ’ā’au o te mau tamari’i.

E haere tāmau te ’episekōpo ’e te tōna nā tauturu i roto i te purera’a a te Paraimere. E ha’api’i ato’a mai rātou i te i’oa o te tamari’i tāta’itahi i roto i te pāroita ’e e hāro’aro’a i tō rātou huru orara’a.

12.3.2

Peresidenira’a o te Paraimere

Nā te ’episekōpo e pi’i ’e e fa’ata’a i te hō’ē tuahine pa’ari nō te tāvini ’ei peresideni nō te Paraimere. Mai te mea ’ua nava’i te rahi o te ’āmuira’a, e ani ’oia ’ia pi’ihia hō’ē ’aore rā, e piti vahine ta’ata pa’ari ’ei nā tauturu nōna (hi’o pene 30). E feruri te ’episekōpora’a i tāna anira’a ’e e fa’ahaere i te mau pi’ira’a.

E fāri’i rātou i te ha’api’ipi’ira’a ’e te pāturura’a tāmau mai roto mai i te peresidenira’a o te Paraimere titi.

I roto i te hō’ē ’āmuira’a na’ina’i roa, e nehenehe ’o te peresideni Paraimere ana’e te ta’ata fa’atere ’e te ’orometua. I roto i teie huru tupura’a, e ’ohipa ’oia ’e te mau metua nō te fa’anaho i te mau ha’api’ira’a, te taime hīmenera’a, ’e te mau ’ohipa ri’i. E ara ato’a ’oia ’ia tae mai e piti a’e ta’ata pa’ari ha’apa’o i roto i te mau putuputura’a ’e te mau ’ohipa ri’i. Mai te mea e rahi tano noa te ’āmuira’a, e nehenehe e fa’a’īhia te tahi atu mau pi’ira’a mai teie te huru : te mau tauturu, te fa’atere hīmene, te mau ’orometua ’e te feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i, te pāpa’i parau, ’e te feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i.

I roto i te hō’ē ’āma’a ’aita e peresideni Paraimere, e nehenehe te peresideni o te Sōtaiete Tauturu e tauturu i te mau metua ’ia fa’anaho i te ha’api’ira’a nō tā rātou mau tamari’i e tae atu i te taime e pi’ihia ai te peresideni o te Paraimere.

Teie te mau hōpoi’a a te peresideni o te Paraimere : E tauturu tōna nā tauturu iāna.

• E tāvini ’oia ’ei melo nō te ’āpo’ora’a pāroita (hi’o 7.4).

• E fa’atupu tāmau ’oia i te mau putuputura’a nā te peresidenira’a o te Paraimere ’e e fārerei i te ’episekōpo ’aore rā, i tōna tauturu i fa’ata’ahia.

• E hāpono ’oia i te mau anira’a i te ’episekōpora’a nō te mau tāne ’e te mau vahine pa’ari e tāvini i roto i te Paraimere.

• E fa’anaho ’e e arata’i i te ha’amatara’a o te mau putuputura’a Paraimere i te sābati.

• E aupuru i te mau tamari’i tāta’itahi, i te mau ’orometua, ’e i te feiā fa’atere i roto i te Paraimere.

• E ha’api’i i te feiā fa’atere ’e i te mau ’orometua o te Paraimere i tā rātou mau hōpoi’a, ’e e pāturu ia rātou i roto i te reira mau hōpoi’a nā roto i te arata’ira’a ia rātou i roto i tō rātou mau pi’ira’a (hi’o Te ha’api’ira’a mai tā te Fa’aora [2016], 38).

• E tauturu i te feiā fa’atere ’e i te mau ’orometua o te Paraimere i te taime ha’api’ira’a, te hīmenera’a, ’e te tauira’a.

• E hāhaere nā roto i te mau piha ha’api’ira’a ’e e fa’anaho ’ia nehenehe i te mau ’orometua ’ia tae i te mau putuputura’a a te ’āpo’ora’a ’orometua.

• E tauturu i te vauvau atu i te fa’anahora’a a te mau tamari’i ’e te feiā ’āpī i te mau tamari’i e ti’ahia te matahiti i te 8 ’e i tō rātou mau metua. E nehenehe teie e tupu i roto i tō rātou fare ’aore rā, i roto i tā rātou piha ha’api’ira’a (hi’o 12.5.7).

• E ti’a’au ’oia i te mau parau ha’aputuhia, te mau parau fa’a’ite, te tāpura ha’amāu’ara’a ’e te faufa’a moni a te Paraimere.

12.3.3

Pāpa’i parau

Mai te mea e ’āmuira’a rahi, e hōro’a te peresideni Paraimere i te ’episekōpora’a ra i te i’oa o te hō’ē vahine pa’ari nō te tāvini ’ei pāpa’i parau. Teie i muri nei tāna mau hōpoi’a :

• E tauturu i te peresidenira’a o te Paraimere ’ia fa’aineine i te mau tāpura ’ohipa nō te mau putuputura’a a te peresidenira’a. E ’āmui atu ’oia i roto i teie mau putuputura’a, e pāpa’i i te mau nota, ’e e hi’opo’a i te mau fa’auera’a ’ohipa.

• E ’ohipa i pīha’i iho i te mau ’orometua ’e i te feiā fa’atere nō te tāpe’a i te mau parau tāpa’ora’a i te taera’a mai.

• E ha’apāpū ē, ’ua ’ite te peresidenira’a o te Paraimere i :

  • Te mau tamari’i ’āpī ’e i te mau rātere.

  • Te mau tamari’i e tomo mai i roto i te ha’apa’ora’a tamari’i ’e te mau tamari’i e fa’aru’e atu i te ha’apa’ora’a tamari’i nō te tomo i roto i te piha Hihi mahana.

  • Te mau tamari’i e ti’a ’ia bāpetizohia.

  • Te mau tamāhine e nu’u i roto i te Feiā ’Āpī Tamāhine ’e te mau tamāroa e fa’atōro’ahia ’ei diakono.

• E fa’aue i te mau tamari’i e hōro’a i te mau pure, te mau pāpa’ira’a mo’a, ’e te mau a’ora’a i roto i te ’ōmuara’a o te mau putuputura’a Paraimere i te sābati (i raro a’e i te fa’aterera’a a te peresidenira’a). E fa’a’ara ato’a ’oia i te mau metua.

• E tauturu i te peresidenira’a o te Paraimere ’ia fa’aineine i te tāpura ha’amāu’ara’a, te mātutura’a nō te mau ha’amāu’ara’a, ’e hi’opo’a i te mau mātēria a te mau tamari’i ’e a te feiā ’āpī.

12.3.4

Te arata’i hīmene ’e te fa’ata’i piāna

E ha’api’i te fa’atere hīmene ’e te fa’ata’i piāna i te mau tamari’i i te ’evanelia a Iesu Mesia nā roto i te hīmene i roto i te taime hīmenera’a. E ha’apūai te hīmene i te tuatāpapara’a hepetoma o te Mai, pe’e mai. E nehenehe e fa’a’ohipa i teie mau rāve’a tauturu i muri nei :

• Mai, pe’e mai—nō te Paraimere

• Mau arata’ira’a nō te taime hīmenera’a ’e nō te fa’anahora’a a te mau tamari’i i te purera’a ’ōro’a

• Buka hīmene nā te mau tamari’i

• Te mau hīmene

• Te ’āpapara’a hīmene Paraimere i ni’a ChurchofJesusChrist.org

• « Taime hīmenera’a nā te Paraimere—E nehenehe te hīmene e ha’api’i i te parau ha’api’ira’a » (MediaLibrary.ChurchofJesusChrist.org)

Tītauhia i te ’episekōpora’a ’ia hōro’a i te parau fa’ati’a nō te fa’a’ohipa i te tahi atu huru hīmene i roto i te Paraimere.

Mai te mea ’aita e fa’ata’i piāna ’aore rā, ’aita e piāna, tē vai ra te fa’ata’ira’a upa i ni’a i te tahua ’itenati nō te Vaira’a hīmene. E nehenehe ato’a te mau tamari’i e hīmene ma te upa ’ore.

E nehenehe te fa’atere hīmene e tauturu i te hīmenera’a nō te ha’apa’ora’a tamari’i, ’ia anihia mai ’oia. E nehenehe e pi’i i te tahi atu fa’atere hīmene mai te mea e tītauhia.

E ’ohipa te fa’atere hīmene ’e te peresidenira’a o te Paraimere nō te tauturu i te mau tamari’i ’ia fa’aineine nō te fa’anahora’a matahiti a te mau tamari’i i roto i te purera’a ’ōro’a (hi’o 12.2.1.2).

Hi’o Taime hīmenera’a i ni’a ChurchofJesusChrist.org nō te mau mana’o ’e te mau rāve’a tauturu hau atu.

12.3.5

Te mau ’orometua ’e te feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i

E ani te peresidenira’a o te Paraimere i te ’episekōpora’a i te mau tāne ’e te mau vahine ’ia tāvini ’ei mau ’orometua Paraimere ’e ’ei feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i. E feruri te ’episekōpora’a i teie mau anira’a ’e e rave i te mau pi’ira’a. E pi’ihia teie mau melo nō te ha’api’i i te mau piha matahiti ta’a maita’i o te mau tamari’i.

E ha’api’i te mau ’orometua Paraimere ’e te feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i i roto i te Mai, pe’e mai—Nō te Paraimere (3–11 matahiti) ’e ’A Hi‘o na i tā ’Outou mau Tamari’i ri’i (ha’apa’ora’a tamari’i). E pe’e rātou i te mau parau tumu i roto i Te Ha’api’ira’a mai tā te Fa’aora ’e te pene 17 o teie buka.

’Ia ha’api’i ana’e te mau ta’ata pa’ari i te mau tamari’i i roto i te mau fa’anahora’a a te ’Ēkālesia, e tītauhia e piti a’e ta’ata pa’ari ha’apa’o i reira. Teie nā ta’ata pa’ari, e nehenehe e piti vahine, e piti tāne, ’aore rā, e nā ta’ata fa’aipoipohia. Mai te mea ’aita e nehenehe, e ’āmui te feiā fa’atere i te mau piha ha’api’ira’a. E ti’a i te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua ’ia fāri’i i te ha’api’ipi’ira’a i ni’a ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org (hi’o 12.5.1).

’Eiaha te feiā ’āpī e ha’api’i i roto i te Paraimere, noa atu ’ei mau ta’ata mono.

E pārahi noa te feiā fa’atere o te Paraimere ’e te feiā fa’atere ha’apa’ora’a tamari’i i pīha’i iho i te mau tamari’i e hope noa atu te Paraimere, tae noa atu i te taime hīmenera’a ’e te mau taime tauira’a. I roto i te taime hīmenera’a, e ’āmui te mau ’orometua i tā rātou piha ha’api’ira’a. E fa’aea noa te mau ’orometua i pīha’i iho i te mau tamari’i na’ina’i i muri a’e i te Paraimere e tae atu i te taime e haere mai ai te hō’ē melo o te ’utuāfare e ti’i ia rātou.

E haere te mau ’orometua ’e te feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i i te mau putuputura’a toru ’āva’e a te feiā fa’atere (hi’o 13.5.2).

12.3.6

Feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i

E fa’anaho te feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i o te Paraimere i te tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i nō te mau tamari’i e ha’amata i te ’āva’e Tēnuare o te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 8 (hi’o 12.2.1.3). E fa’atumu te tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i i ni’a i te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a. E mea ’ārearea te reira ’e te fa’aitoito. E patu te reira i te ’itera’a pāpū, e ha’apūai i te mau ’utuāfare, ’e e ha’amaita’i i te tupura’a o te ta’ata iho.

E nehenehe te mau ’orometua Paraimere e riro ’ei feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i i te Paraimere. E nehenehe ato’a te tahi atu mau melo e riro ’ei feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i i te Paraimere, tā te peresidenira’a o te Paraimere e ani, ’e tā te ’episekōpora’a e pi’i. E piti a’e ti’a fa’atere e tae mai i te ’ohipa ri’i tāta’itahi. Teie nā feiā fa’atere, e nehenehe e piti vahine, e piti tāne, ’aore rā, hō’ē nā ta’ata fa’aipoipohia. Tītauhia i te feiā fa’atere ’ia rave i te ha’api’ipi’ira’a i ni’a ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org (hi’o 12.5.1).

12.4

Pāpa’i parau nō te Paraimere o te titi

E pi’i te peresidenira’a titi i te hō’ē vāhine pa’ari nō te tāvini ’ei peresideni nō te Paraimere o te titi. Mai te mea e titi rahi, e ani ’oia hō’ē ’aore rā, e piti vahine ta’ata pa’ari nō te tāvini ’ei tauturu, ’e hō’ē atu nō te tāvini ’ei pāpa’i parau. Nā te hō’ē melo o te peresidenira’a titi ’aore rā, hō’ē melo ’āpo’ora’a teitei e pi’i ’e e fa’ata’a i teie mau vahine. Nō te mau ha’amāramaramara’a nō ni’a i te mau hōpoi’a a te peresidenira’a ’e te pāpa’i parau o te Paraimere titi, hi’o 5.4.1 ’e 5.4.4.

Na te hō’ē tauturu i roto i te peresidenira’a titi te hōpoi’a nō te Paraimere i roto i te titi. Tei iāna ato’a te hōpoi’a nō te ’ohipa a te peresidenira’a o te Paraimere titi. E ha’api’i ato’a ’oia i te mau ’episekōpo i tā rātou hōpoi’a nō te Paraimare.

E fa’ata’a te peresidenira’a titi i te hō’ē melo nō te ’āpo’ora’a teitei nō te ’ohipa i pīha’i iho i te peresidenira’a o te Paraimere titi. E tāvini ’oia i roto i te tōmite o te Autahu’ara’a a Aarona–Feiā ’Āpī Tamāhine o te titi (hi’o 29.3.9).

12.5

Te mau arata’ira’a ’e te mau fa’aturera’a hau atu

12.5.1

Pārurura’a i te mau tamari’i

’Ia ’ohipa ana’e te mau ta’ata pa’ari ’e te mau tamari’i i roto i te mau fa’anahora’a a te ’Ēkālesia, e tītauhia e piti a’e ta’ata pa’ari ha’apa’o i reira. E tītauhia paha ’ia ’āmui i te mau piha ha’api’ira’a nō te fa’atupu i te reira.

Tītauhia i te mau ta’ata pa’ari ato’a e ha’a i pīha’i iho i te mau tamari’i ’ia rave i te ha’api’ipi’ira’a nō te pārurura’a i te mau tamari’i ’e i te feiā ’āpī i roto i te roara’a hō’ē ’āva’e o tō rātou pāturura’ahia (ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org). E rave fa’ahou rātou i te reira ha’api’ipi’ira’a i te mau toru matahiti ato’a.

12.5.2

Mau tamari’i e mau hina’aro ta’a ’ē tō rātou

Mai te mea e ma’i maoro tō te hō’ē tamari’i, e huma, ’aore rā, e hina’aro ta’a ’ē, e paraparau te feiā fa’atere o te Paraimere i te mau metua ’e i te ’episekōpora’a. E fa’anaho ’āmui rātou nō te pāturu i te ’utuāfare ’e nō te tauturu i te tamari’i ’ia ’āmui mai i roto i te Paraimere.

Te mau tamari’i huma, e haere iho ā rātou i roto i tā rātou piha Paraimere. Mai te mea e tītauhia, e nehenehe e pi’i i te tahi atu mau ’orometua.

Te mau tamari’i huma ’aore rā, e mau hina’aro ta’a ’ē tō rātou, e fa’aoti rātou i tā rātou Paraimere i te ’ōmuara’a o te ’āva’e Tēnuare o te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 12. E riro te tahi mau tamari’i i te ’ore e fa’aoti i te Paraimere ’ia au i teie tārena. E ’ohipa ’āmui te ’episekōpo ’e te mau metua nō te fa’aoti e aha te mea maita’i a’e nō te tamari’i tāta’itahi.

Nō te tahi atu mau ha’amāramaramara’a, hi’o disability.ChurchofJesusChrist.org ’e 38.8.31.

12.5.3

Mau tāne e tāvini i roto i te Paraimere

E ha’amana’o te ’episekōpora’a ’e te peresidenira’a o te Paraimere i te fa’aurura’a maita’i a te mau tāne ti’amā e tāvini i roto i te Paraimere. E nehenehe te mau tāne e tāvini ’ei mau ’orometua, ’ei feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i, ’ei fa’atere hīmene ’e ’ei fa’ata’i piāna, ’e ’ei feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i a te Paraimere.

12.5.4

Pārurura’a i te piha haumitira’a

E fa’aitoito te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua i te mau metua ’ia ’āfa’i i tā rātou mau tamari’i i te piha haumitira’a hou te Paraimere. I roto i te Paraimere, nā te hō’ē metua ’aore rā, te ta’ata ha’apa’o, e ’āfa’i i te hō’ē tamari’i na’ina’i i te piha haumitira’a. ’Eiaha te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua e ’āfa’i i te mau tamari’i i te piha haumitira’a.

12.5.5

’Ohipa ha’utira’a teata ta’ata ora

E ha’apa’o maita’i te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua ’ia ha’uti teata ta’ata ora ana’e rātou i te mau ’ohipa mo’a i roto i te Paraimere. ’Eiaha e fa’ahōho’a i te Metua i te ao ra ’e i te Vārua Maita’i. E nehenehe te mau tamari’i e fa’ahōho’a i te Fa’aora i roto ana’e i te hō’ē ha’utira’a nō te fānaura’a. Nō te mau arata’ira’a hau atu, hi’o 20.6.15.

12.5.6

Te mau tāpe’a rima nō te MTM

’Ia ha’amata te mau tamari’i i te piha ha’api’ira’a MTM 4, e nehenehe te peresidenira’a o te Paraimere ’aore rā, tō rātou ’orometua Paraimere, e fa’aha’amana’o i te mau tamari’i ’ia « mā’iti i te maita’i » ’e e hōro’a ia rātou i te hō’ē tāpe’a rima MTM matie.

12.5.7

Te fa’a’itera’a i te fa’anahora’a a te mau tamari’i ’e te feiā ’āpī

I te ’ōmuara’a o te matahiti tāta’itahi, e haere te ’episekōpo, hō’ē o tōna nā tauturu, ’aore rā, te peresidenira’a o te Paraimere, e fārerei i te ’utuāfare ’aore rā, i te piha ha’api’ira’a a te tamari’i tāta’itahi o te ti’ahia te matahiti i te 8 i roto i te matahiti. E fa’a’ite rātou i te mau tamari’i ’e tō rātou mau metua i te fa’anahora’a a te mau tamari’i ’e te feiā ’āpī. E fāri’i te tamari’i tāta’itahi i te tāpa’o nō te rirora’a ’ei melo, ’e te hō’ē hōho’a o te Tupura’a o te ta’ata iho : Buka tauturu nō te mau tamari’i.

Nō te tahi atu mau ha’amāramaramara’a, hi’o ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org.