32.

Te tātarahapara’a ’e te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia

32.0

’Ōmuara’a

Tē tupu nei te rahira’a o te tātarahapara’a i rotopū i te hō’ē ta’ata, te Atua, ’e te feiā tei fifi nā roto i te mau hara a te hō’ē ta’ata. Terā rā, i te tahi taime, e hina’aro te hō’ē ’episekōpo ’aore rā te hō’ē peresideni titi e tauturu i te mau melo o te ’Ēkālesia i roto i tā rātou mau tauto’ora’a ’ia tātarahapa.

E fa’a’ite te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi i te here ’e te ara maita’i, ‘ia tauturu ana’e rātou i te mau melo ’ia tātarahapa. E pe’e rātou i te hi’ora’a o te Fa’aora, tei fa’ateitei i te ta’ata ’e ’ua tauturu ia rātou ’ia fāriu ’ē atu i te hara ’e ’ia fāriu atu i ni’a i te Atua (hi’o Mataio 9:10–13 ; Ioane 8:3–11).

Mai tei fa’a’itehia i raro nei, ’ua fa’anahohia teie pene nō te arata’i i te feiā fa’atere i roto i te mau fa’aotira’a ’e te mau ’ohipa tumu e tītauhia nō te tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa i te hō’ē hara rahi ’e ’ia tauturu i te pāruru ia vetahi ’ē.

• Te ti’ara’a o te ’Ēkālesia i roto i te tauturura’a i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa. Tē fa’ata’a nei te mau Tuha’a 32.1–32.4 i te ha’api’ira’a tumu a te Fatu nō te tātarahapa ’e nō te fa’a’orera’a hara. Tē fa’ata’a ato’a nei teie mau tuha’a i nā ’ōpuara’a e toru o te mau tā’ōti’ara’a ’e te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia. Hau atu, tē fa’ata’a ato’a nei te reira i te ti’ara’a o te ’episekōpo ’e o te peresideni titi i roto i te tauturura’a i te tātarahapara’a.

• Fa’aotira’a i te fa’anahora’a nō te tauturura’a i te hō’ē ta’ata ’ia tatarahapa. E hōro’a te mau Tuha’a 32.5–32.7 i te mau arata’ira’a nō te fa’aoti ē, e fa’anahora’a tano ānei te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a ’aore rā te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē, nō te tauturu i te ta’ata ’ia tātarahapa.

• Te fa’aterera’a i te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē. E hōro’a te Tuha’a 32.8 i te mau arata’ira’a nō te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē, nā te ’episekōpo ’aore rā nā te peresideni titi. E fa’ata’a ato’a te reira i te fa’anahora’a nō te mau tā’ōti’ara’a nō te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia.

• Fa’aterera’a i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia. Tē fa’ata’a nei te mau Tuha’a 32.9–32.14 ’o vai te ti’a’au o te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, nāhea ’ia arata’i i te reira, ’e e aha te mau fa’aotira’a e vai ra. ’Ua fa’ata’a-ato’a-hia te mau hōpe’ara’a o taua mau fa’aotira’a ra.

• Te fa’aho’ira’a mai i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia. Tē fa’ata’a nei te mau Tuha’a 32.15–32.17 e nāhea te hō’ē ta’ata e nehenehe ai e fāri’i fa’ahou i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia nā roto i te tātarahapara’a.

Te mau fa’ahitira’a nō te mau peresideni titi, nō te mau peresideni misiōni ato’a ïa te reira, maoti rā, tē vai ra te hō’ē ha’apāpūra’a ta’a ’ē. Te mau fa’ahitira’a nō te mau ’episekōpo, nō te mau peresideni ’āma’a ato’a ïa te reira.

---

TE TI’ARA’A O TE ’ĒKĀLESIA I ROTO I TE TAUTURURA’A I TE HŌ’Ē TA’AT’A ’IA TĀTARAHAPA

---

32.1

Te tātarahapara’a ’e te fa’aorera’a hapa

’Ua parau te Fatu ē, « e ’ore roa te mea vi’ivi’i e ō i te bāsileia o te ra’i » (Alama 11:37 ; hi’o ato’a 3 Nephi 27:19). E fa’ariro tā tātou mau hara ia tātou ’ei ta’ata vi’ivi’i—te ti’amā ’ore i mua i te aro o tō tātou Metua i te Ao ra. E hōro’a ato’a mai te reira ia tātou i te pe’ape’a i roto i teie orara’a.

E tītau te ture a te Atua nō te parauti’a i te hō’ē hōpe’ara’a ’ia hara ana’e tātou (hi’o Alama 42:14, 17–18). Terā rā, e nehenehe tāna fa’anahora’a rahi nō te aroha « e pāhono i te mau tītaura’a a te parauti’a, ’e e hā’ati ’ia [tātou] i roto i te mau rima pāruru » (Alama 34:16 ; hi’o ato’a Mosia 15:9).

Nō te fa’atupu i tāna fa’anahora’a nō te aroha, ’ua tono mai te Metua i te Ao ra i tāna tamaiti fānau tahi, ’o Iesu Mesia, nō te tāra’e i tā tātou mau hara (hi’o Alama 42:15). ’Ua mamae Iesu i te utu’a tā te ture o te parauti’a e tītau nei nō tā tātou mau hara (hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 19:15–19 ; hi’o ato’a Alama 42:24–25). Nā roto i teie tusia, ’ua fa’a’ite mai te Metua ’e te tamaiti i tō rāua here hope ’ore ia tātou (hi’o Ioane 3:16).

’Ia fa’a’ohipa ana’e tātou i « te fa’aro’o nō te tātarahapa », e fa’a’ore mai te Metua i te Ao ra i tā tātou hara, ma te hōro’a mai i te aroha nā roto i te tāra’ehara a Iesu Mesia (Alama 34:15 ; hi’o ato’a Alama 42:13). ’Ia tāmā-ana’e-hia tātou ’e ’ia fa’a’orehia te hara, e nehenehe tātou e fāri’i i te bāsileia o te Atua i te pae hope’a.(hi’o Isaia 1:18 ; Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 58:42).

’Ua hau atu te tātarahapa i te tauira’a i te haere’a. ’O te fāriu-’ē-ra’a ïa i te hara ’e te fāriura’a i ni’a i te Metua i te Ao ra ’e ia Iesu Mesia. E arata’i atu te reira i te hō’ē tauira’a o te ’ā’au ’e te ferurira’a (hi’o Mosia 5:2 ; Alama 5:12–14 ; Helamana 15:7). Nā roto i te tātarahapara’a, e riro mai tātou ’ei ta’ata ’āpī, tei fa’afa’itehia i te Atua (hi’o 2 Korinetia 5:17–18 ; Mosia 27:25–26).

Te rāve’a nō te tātarahapa ’o te hō’ē ïa o te mau ha’amaita’ira’a rahi a’e tā te Metua i te Ao ra i hōro’a mai ia tātou nā roto i te hōro’a o tāna tamaiti.

32.2

Te mau ’ōpuara’a o te mau tā’ōti’ara’a ’aore rā te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia

’Ia bāpetizo-ana’e-hia te hō’ē ta’ata, e riro mai ’oia ’ei tuha’a nō te « ’utuāfare o te Atua » (Ephesia 2:19). I roto i te fafaura’a o te bāpetizora’a tē vai ra hō’ē parau fafau e tītauhia e ora mai te au i te mau ha’api’ira’a a ’e te mau fa’auera’a a te Mesia. ’Ia topa te hō’ē ta’ata, e fa’a’ohipa ’oia i te fa’aro’o ia Iesu Mesia ’e e tātarahapa, ma te ti’aturi i ni’a i tōna aroha nō te ha’apūai ’e nō te fa’a’ore i te hapa.

Mai te mea e rave te hō’ē melo i te hō’ē hara rahi, e tauturu te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi iāna ’ia tātarahapa. ’Ei tuha’a nō teie fa’anahora’a, e nehenehe ’oia e tā’ōti’a i te tahi mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia nō te hō’ē tau. I roto i te tahi mau tupura’a, e nehenehe ’oia e fa’a’ore i te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata nō te hō’ē tau.

E ’ere te tā’ōti’ara’a ’aore rā te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata nō te fa’autu’a iāna. Terā rā, i te tahi taime, e tītauhia teie mau ravera’a nō te tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa ’e ’ia ’ite i te hō’ē tauira’a o te ’ā’au. E hōro’a ato’a te reira i te hō’ē ta’ata i te taime nō te fa’aineine i te pae vārua ’ia fa’a’āpī ’e ’ia ha’apa’o fa’ahou i tāna mau fafaura’a.

Nā te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e hi’opo’a i te mau tā’ōti’ara’a ’aore rā i te fa’a’orera’a mai tei fa’ata’ahia i roto i te 32.5–32.14. E ’āpe’ehia teie mau ravera’a i te mau tītaura’a o te tātarahapara’a. ’Ia tātarahapa ana’e te hō’ē ta’ata ma te ’ā’au tae mau, e nehenehe e fa’aho’ihia tōna mau ha’amaita’ira’a nō te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia.

Mai te mea e tītauhia te mau tā’ōti’ara’a ’aore rā te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo, e pe’e te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te arata’ira’a a te Vārua Maita’i ’e i te mau arata’ira’a i roto i teie pene. E rave ’oia nā roto i te hō’ē vārua here (hi’o 32.3).

Nō te pae ’Ēkālesia noa te mau tā’ōti’ara’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia, e ’ere nō te pae tīvira ’aore rā nō te pae nō te ’ohipa ’ino. E ha’afifi noa te reira i te ti’ara’a o te hō’ē ta’ata i roto i te ’Ēkālesia. (Hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 134:10).

Teie i muri nei nā tumu e toru o te mau tā’ōtira’a ’aore rā o te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo.

E toru tumu nō te mau tā’ōti’ara’a ’aore rā te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia

1. Tauturu i te pāruru ia vetahi ’ē

2. Tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia fāri’i i te mana fa’aora o Iesu Mesia nā roto i te tātarahapara’a

3. Pāruru i te parauti’a o te ’Ēkālesia

32.2.1

Tauturu i te pāruru ia vetahi ’ē

Te tumu mātāmua o te tauturura’a ïa i te pāruru ia vetahi ’ē. I te tahi taime, e riro te hō’ē ta’ata ’ei fifi i te pae tino ’aore rā i te pae vārua. Teie te tahi o te mau huru tupura’a o te reira : te mau peu taehae, te hāmani-’ino-ra’a i te pae tino, te hāmani-’ino-ra’a i te pae ’āpeni, te ’ino o te rā’au taero, te ’ohipa huna ’e te tāivara’a. Nā roto i te fa’aurura’a, e ’ohipa te hō’ē ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi nō te pāruru ia vetahi ’ē i te hō’ē ta’ata e fa’atupu i teie mau ravera’a ’aore rā i te tahi atu mau ravera’a fifi atu (hi’o Alama 5:59–60).

32.2.2

E tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia fāri’i i te mana fa’aora o Iesu Mesia nā roto i te tātarahapara’a

Te piti o te tumu, o te tauturura’a ïa i te hō’ē ta’ata ’ia fāri’i i te mana fa’aora o Iesu Mesia nā roto i te tātarahapara’a. Nā roto i teie ravera’a, e nehenehe ’oia e riro fa’ahou ’ei ta’ata mā ’e te ti’amā nō te fāri’i i te mau ha’amaita’ira’a ato’a a te Atua.

32.2.3

Pāruru i te parauti’a o te ’Ēkālesia

Te toru o te tumu o te pārurura’a ïa i te parauti’a o te ’Ēkālesia. E nehenehe te tā’ōti’ara’a ’aore rā te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata, e tītauhia mai te mea ē, te fa’a’ino pāpū ra tōna huru i te ’Ēkālesia (hi’o Alama 39:11). ’Aita te parauti’a o te ’Ēkālesia e pāruruhia nā roto i te hunara’a ’aore rā nā roto i te fa’aitira’a i te teimaha o te mau hara—nā roto rā i te fa’a’āfarora’a i te reira.

32.3

Te ti’ara’a a te ha’avā o ’Īsera’ela

’Ua pi’ihia ’e ’ua fa’ata’ahia te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi ’ei mau ha’avā i ’Īsera’ela (hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 107:72–74). Te mau nei rātou i te mau tāviri o te autahu’ara’a nō te mono i te Fatu i roto i te tauturura’a i te mau melo o te ’Ēkālesia ’ia tātarahapa (hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 13:1 ; 107:16–18).

Pinepine te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi i te tauturu i te tātarahapara’a nā roto i te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē. I roto i teie tauturu, tē vai ra te tā’ōti’ara’a fa’anaho-’ore-hia o te tahi mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo nō te hō’ē tau. (Hi’o 32.8).

Nō te tahi mau hara teimaha, e tauturu te feiā fa’atere i te tātarahapara’a nā roto i te fa’atupura’a i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6 ’e te 32.9–32.14). I roto i teie tauturu, tē vai ra te tā’ōti’a fa’anaho-’ore-hia o te tahi mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia ’aore rā te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata nō te hō’ē tau (hi’o 32.11.3 ’e te 32.11.4).

E tauturu te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi i te mau melo o te ’Ēkālesia ’ia hāro’aro’a ē, tē here nei te Atua i tāna mau tamari’i pā’āto’a, noa atu tā rātou mau hara. Nō te mea tē hina’aro nei ’oia ’ia ’oa’oa rātou ’e ’ia fāri’i i te mau ha’amaita’ira’a, tē ha’ape’ape’a mau ato’a nei ’oia nō tō rātou ha’apa’o.

E fa’a’ite te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi i te here ’e te ara maita’i ’a tauturu ai rātou i te mau melo ’ia tātarahapa. ’Ua riro te ’ohipa tā te Fa’aora i rave i ni’a i te vahine tei ’itehia i roto i te fa’aturi ’ei arata’i (hi’o Ioane 8:3–11). Noa atu ē, ’aita ’oia i parau ē, ’ua fa’a’orehia tāna mau hara, ’aita ’oia i fa’autu’a iāna. ’Aita roa, ’ua parau atu rā ’oia iāna « ’eiaha ’ia hara fa’ahou »—’ia tātarahapa ’e ’ia taui i tōna orara’a.

Tē ha’api’i nei teie feiā fa’atere ē, « e ’oa’oa rahi tō ni’a i te ra’i i te ta’ata hara hō’ē ’ia tātarahapa » (Luka 15:7). E ta’ata fa’a’oroma’i rātou, te pāturu, ’e te mana’o maita’i. E fa’auru rātou i te tīa’ira’a E ha’api’i rātou ’e e fa’a’ite pāpū ē, maoti te tusia tāra’ehara a te Fa’aora, e nehenehe te mau ta’ata ato’a e tātarahapa ’e ’ia mā.

E ’imi te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi i te arata’ira’a a te Vārua nō te ’ite, e nāhea i te tauturu i te ta’ata tāta’itahi ’ia tātarahapa. Nō te mau hara teimaha ana’e te ’Ēkālesia i ha’amau ai i te hō’ē fa’anahora’a nō ’ite e aha te mau ’ohipa e ti’a i te feiā fa’atere ’ia rave (hi’o 32.6 ’e te 32.11). ’Aita e vai ra e piti huru tupura’a ’aifāito. Te parau a’o tā te feiā fa’atere e hōro’a ’e te terera’a o te tātarahapara’a tā rātou e fa’a’ōhie, e ti’a i te reira ’ia fa’auruhia mai, ’e e nehenehe e ta’a ’ē nō te tahi ta’ata ’e te tahi ta’ata.

’Ua ’ite te Fatu i te huru orara’a o te ta’ata tāta’itahi, tō rātou ’aravihi, ’e tō rātou pa’ari i te pae vārua. E tauturu te Vārua maita’i i te feiā fa’atere ’ia ’ite e nāhea ’ia tauturu i te mau melo ’ia rave i te mau tauira’a e tītauhia ’ia nehenehe ia rātou ’ia ora ’e ’ia pāto’i i te fa’ahemara’a ’ia rave fa’ahou i te hara.

Te tauturura’a i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa, ’ia fāriu fa’ahou i te Atua ra, ’e ’ia fa’aorahia nā roto i te tāra’ehara a Iesu Mesia, o te hō’ē ïa o te mau ’itera’a poupou roa a’e e nehenehe i te hō’ē ta’ata ’ia fāri’i. Tē fa’ata’a nei Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 18:10–13 :

« ’A ha’amana’o na ē, e faufa’a rahi tō te mau vārua ta’ata i tō te Atua hi’ora’a mai ;

« Nō te mea inaha, ’ua fa’a’oroma’i te Fatu o tō ’ōrua Fa’aora i te pohe o tōna tino ; nō reira ’ua fa’a’oroma’i ho’i ’oia i te mamae rahi o te mau ta’ata ato’a, ’ia ti‘a i te mau ta’ata ato’a ’ia tātarahapa ’e ’ia haere mai iāna ra.

« E ’ua ti’a fa’ahou mai ra ’oia mai te pohe mai ra, ’ia ’ume mai ’oia i te ta’ata ato’a iāna ra, nā roto i te tātarahapa.

« E ’auē ho’i te rahi o tōna ’oa’oa i te vārua ta’ata ’ia tātarahapa ra ! »

32.4

Te fā’ira’a, te ’ōmo’era’a ’e te fa’a’itera’a i te mau Ti’a Fa’atere o te Hau

32.4.1

Fā’ira’a

E tītau te tātarahapa ’ia fā’ihia te mau hara i mua i te Metua i te ao ra. ’Ua parau Iesu Mesia, « nā roto i teie nei mea e ’ite ai ’outou e mai te mea ’ua tātarahapa te ta’ata i tāna ra mau hara—inaha, e fā’i mai ’oia i te reira ’e e ha’apae ’ē roa atu ho’i » (Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 58:43 ; hi’o ato’a Mosia 26:29).

’Ia rave ana’e te mau melo o te ’Ēkālesia i te mau hara teimaha, i roto i tō rātou tātarahapara’a, tē vai ato’a ra ïa te fā’ira’a i tō rātou ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi. I reira e ti’a ai iāna ’ia fa’a’ohipa i te mau tāviri nō te ’evanelia o te tātarahapa nō tō rātou maita’i (hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 13:1 ; 84:26–27 ; 107:18, 20). Nā te reira e tauturu ia rātou ’ia ora ’e ’ia ho’i fa’ahou mai i ni’a i te ’ē’a o te ’evanelia nā roto i te mana o te tāra’ehara a te Fa’aora.

Te fā o te fā’ira’a, nō te fa’aitoito ïa i te mau melo ’ia ha’amāmā ia rātou iho, ’ia ti’a ho’i ia rātou ’ia ’imi hope roa i te tauturu a te Fatu i roto i te tauira’a ’e te fa’aorara’a. E tauturu te fā’ira’a i te fa’atupura’a i « te ’ā’au paruparu ’e te ’oto » (2 Nephi 2:7). E fa’a’ite te fā’ira’a ē, tē hina’aro nei te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa.

’Ia fā’i ana’e te hō’ē melo, e pe’e te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te mau arata’ira’a nō te paraparaura’a i roto i te 32.8. E ’imi ’oia nā roto i te pure i te arata’ira’a nō ni’a i te fa’anahora’a tano nō te tauturu i te melo ’ia tātarahapa (hi’o 32.5). E feruri ’oia ē, e mea tauturu ānei te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. Mai te mea e tītau te fa’aturera’a a te ’Ēkālesia i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e fa’ata’a ’oia i te reira (hi’o 32.6 ’e te 32.10).

I te tahi taime, e fa’a’ino te hō’ē melo i te hō’ē hoa fa’aipoipo ’aore rā i te tahi atu ta’ata pa’ari. ’Ei tuha’a nō te tātarahapara’a, e ti’a iāna ’ia fā’i i tāua ta’ata ra ’e ’ia ’imi i te fa’a’orera’a hara. Te hō’ē feiā ’āpī ’o tei rave i te hō’ē hara teimaha, e fa’aitoitohia ’oia ’ia paraparau i tōna nā metua.

32.4.2

Te mau hara teimaha tei ’ore i fā’ihia ’aore rā tei hunahia

I te rahira’a o te taime, e ’ite te hō’ē ’episekōpo ’aore rā te hō’ē peresideni titi i te hō’ē hara teimaha nā roto i te fā’ira’a ’aore rā nā roto mai i te tahi atu ta’ata. E nehenehe ato’a ’oia e fāri’i i te mau muhumuhu nō ni’a i te hō’ē hara teimaha nā roto i te Vārua Maita’i. Mai te mea ē, tē mana’o ra ’oia ē, tē muhumuhu mai ra te Vārua iāna ē, ’ua rave te hō’ē ta’ata i te hara, e nehenehe ’oia e fa’anaho i te hō’ē uiuira’a. I roto i te uiuira’a, e fa’a’ite ’oia i tōna mau mana’o ma te here ’e te fa’atura. E ha’apae ’oia i te mana fa’ahapa.

Mai te mea e huna te hō’ē melo ē, ’ua rave ’oia i te hō’ē hara teimaha, ’e tē vai ra tā te ’episekōpo te mau ha’amāramaramara’a nō te pāturu i te reira, e nehenehe e fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. Terā rā, e’ita e nava’i te mana’o pae vārua noa nō te fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a (hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 10:37). E nehenehe te ta’ata fa’atere e ha’aputuputu mai i te tahi atu mau ha’amāramaramara’a mai te mea e tītauhia. E pe’e ’oia i te mau arata’ira’a i roto i te 32.4.3 ’e te 32.10.2.

32.4.3

Tē ha’aputuputura’a i te mau ha’amāramaramara’a

Hou ’a fa’atupu ai i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e ha’aputuputu te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te rahira’a ha’amāramaramara’a tāna e hina’aro. E mea pinepine te mau ha’amāramaramara’a nā roto mai i te fā’ira’a a te hō’ē melo, i te nava’i i reira noa. E nehenehe ato’a te mau ha’amāramaramara’a e roa’a mai nā roto i te hō’ē melo o te ’utuāfare, te tahi atu ti’a fa’atere o te ’Ēkālesia, te hō’ē ta’ata tei pēpē, ’aore rā te hō’ē ta’ata tei ’āmui atu i roto i te reira hara.

I te taime nō te ha’aputuputura’a i te mau ha’amāramaramara’a, e tītauhia i te ’episekōpo ’aore rā i te peresideni titi ’ia fa’a’ohipa noa i te mau rāve’a e au i te hō’ē ti’a fa’atere nō te autahu’ara’a. ’Eiaha ’oia e tīa’i i mua i te nohora’a o te hō’ē ta’ata ’aore rā e haruharu i te ta’ata ma te parau fa’ati’a ’ore. ’Eiaha ato’a ’oia e fa’a’ohipa i te mau rāve’a ti’a ’ore i mua i te ture.

E mea varavara e tupu mai te mau parira’a ha’avare, terā rā, e nehenehe e tupu mai. E ti’a i te feiā fa’atere o te autahu’ara’a ’ia ara maita’i mai te mea ē, e mea iti te mau ha’amāramaramara’a, ta’a ’ē atu i te parau a te hō’ē ta’ata. ’Ei hi’ora’a, e nehenehe te hō’ē melo ’o tei parihia i te fa’aturi e pāto’i i te reira fa’ahapara’a. Tē fa’ata’a ra te mau pāpa’ira’a mo’a ē, « e ha’apāpūhia te mau parau ato’a ’ei fa’ahapara’a iāna, te tāne ’e ’aore rā te vahine, ’e nā ’ite to’opiti nō te ’Ēkālesia iho » (Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 42:80). Te aura’a nō te parau « Nā ’ite to’opiti », ’oia ho’i, e piti tumu ta’a ’ē o te mau ha’amāramaramara’a. E nehenehe te reira e riro te mau ’itera’a o te hō’ē ta’ata tei ’āmui atu i roto, ’e te tahi atu mau tumu i ti’aturihia. I te tahi mau taime, e hina’aro paha te hō’ē ti’a fa’atere o te autahu’ara’a e tīa’i ’ia roa’a mai te mau ha’amāramaramara’a hau atu, i reira e rave ai i te hō’ē ’ohipa.

’Ia ha’aputuputu ana’e te hō’ē ti’a fa’atere o te ’Ēkālesia i te mau ha’amāramaramara’a nō te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e ti’a iāna ’ia fa’aea i reira iho mai te mea e ’ite ’oia ē, tē tuatāpapa pāpū ra te ture i te parau o te melo. E ravehia te reira ’ia ’ore ’ia parauhia ē, tē fa’aapiapi ra te ti’a fa’atere i te terera’a ’ohipa a te ture. Nō te fāri’i i te mau arata’ira’a mana nō ni’a i teie mau huru tupura’a i te fenua Marite ’e Canada, e fārerei te peresideni titi i te piha tōro’a o te ti’a i te pae o te ture a te ’Ēkālesia.

1-800-453-3860, Exte nsion 2-6301

1-801-240-6301

I rāpae’au i te fenua Marite ’e Canada, e fārerei te peresideni titi i te ti’a retiōni i te pae nō te ture i te piha tōro’a a te ’Ēkālesia o te fenua iho.

Tōna tanora’a, e’ita te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a e ravehia nō te mātutu i te hō’ē ’ohipa e hi’ohia ra e te hō’ē tiripuna hara rahi ē tae noa atu i te ha’avāra’a hope’a. I te tahi taime, e mea tano ato’a ’ia fa’ataimehia te ’ohipa fa’atītī’aifarora’a e tae roa i te taime ’ua oti te horora’a ’aore rā ’ua pāto’ihia te horora’a.

32.4.4

Te ’ōmo’era’a

E hōpoi’a mo’a na te mau ’episekōpo, te mau peresideni titi, ’e tō rātou mau tauturu i te pārurura’a i te mau ha’amāramaramara’a ’ōmo’e ato’a i fa’a’itehia ia rātou. E nehenehe teie mau ha’amāramaramara’a e tae mai nā roto mai i te mau uiuira’a, te mau parau a’o ’e te mau fā’ira’a. Hō’ē ā hōpoi’a nō te ’ōmo’era’a e tītauhia nō te mau ta’ata ato’a e ’āmui atu i roto i te ’apo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. E mea faufa’a roa te ’ōmo’era’a, nō te mea e’ita te mau melo e fā’i mai i tā rātou mau hara ’aore rā, e ani mai i te parau a’o mai te mea ’aita tā rātou parau e vai ’ōmo’e noa. Te ’ōfātira’a i te hō’ē ti’aturira’a, e ha’avare te reira i te ti’aturira’a o te mau melo ’e e fa’a’ore i te ti’aturira’a i tō rātou feiā fa’atere.

Nō ni’a i tā rātou hōpoi’a nō te ’ōmo’era’a, e nehenehe te hō’ē ’episekōpo, te peresideni titi, ’aore rā, tō rāua mau tauturu e hōro’a i teie mau ha’amāramaramara’a mai teie i muri nei :

• E ti’a ia rātou e paraparau i te peresideni titi o te melo, te peresideni misiōni, ’aore rā, i te ’episekōpo nō ni’a i te fa’atupura’a i te hō’ē ’apo’ora’a fa’atītī’aifarora’a ’aore rā, i te mau uira’a e vai ra. E nehenehe ato’a te peresideni titi e paraparau e tōna Hitu ’Ahuru ārea tei fa’ata’ahia. Mai te mea e hina’arohia, e tono atu te Hitu ’Ahuru ārea i te peresideni titi i te Peresidenira’a Ārea ra. ’O te peresideni titi ana’e te fa’aoti e fa’atupu ānei te hō’ē ’apo’ora’a ’aore rā, o te reira fa’ahope’ara’a.

• ’Ia haere te ta’ata i roto i te hō’ē pāroita ’āpī (’aore rā, e ha’amāuruuruhia te ta’ata fa’atere o te autahu’ara’a) ’a tupu noa ai te ’ohipa fa’atītī’aifarora’a ’aore rā, te tahi atu mau mana’ona’ora’a rahi. Nō te reira huru, e fa’a’ite te ta’ata fa’atere i te ’episekōpo ’āpī ’aore rā i te peresideni titi nō ni’a i te mau mana’ona’ora’a ’aore rā i te mau ’ohipa e tupu ra (hi’o 32.14.7). ’Ia fa’a’ite ato’a ’oia i te feiā fa’atere ē ’ua riro ānei te melo ’ei ha’afifira’a nō vetahi ’ē.

• ’Ia ha’api’i mai te hō’ē ’episekōpo ’aore rā, te peresideni titi ē, tei roto te hō’ē melo o te ’Ēkālesia e ora nei i rāpae i te pāroita ’aore rā i te titi, i te hō’ē hara rahi. I te reira taime, e niuniu ’ōmo’e ’oia i te ’episekōpo o taua melo ra.

• Mai te mea e tītauhia e hōhora i te ha’amāramaramara’a i roto i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. Pau roa te mau ha’amāramaramara’a tei ha’aputuputuhia ’e tei hōro’ahia nō te hō’ē tuha’a o te hō’ē ’apo’ora’a fa’atītī’aifarora’a e mea ’ōmo’e ïa.

• E ma’iti te hō’ē melo i te hōro’a i te parau fa’ati’a i te ta’ata fa’atere ’ia fa’a’ite i te ha’amāramaramara’a i te mau ta’ata ta’a ’ē. Tei roto paha te mau metua, te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia, ’aore rā te tahi atu mau ta’ata e hōro’a nei i te pāturura’a. E’ita te ta’ata fa’atere e fa’a’ite i te ha’amāramaramara’a maoti i te parau fa’ati’a tei hōro’ahia mai e te melo.

• E tītauhia paha e fa’a’ite i te ha’amāramaramara’a tano noa nō ni’a i te fa’aotira’a a te hō’ē ’apo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.12.2).

I roto i te tahi atu huru tupura’a, e ti’a i te ta’ata fa’atere ’ia hi’o atu i te 32.4.5. Te reira huru tupura’a tē vai ra, ’ia tītau ana’e te ture ē e hara, mai te hāmani-’ino-ra’a i te tamari’i, e ti’a ’ia fa’aarahia i te mau huimana fa’atere o te Hau.

Nō te tauturu i te feiā fa’atere ’ia pāruru ia vetahi ’ē ’e ’ia pe’e i te ture, e hōro’a mai te ’Ēkālesia i te tauturu nā roto mai i te mau ta’ata ’aravihi. Nō te fāri’i i teie arata’ira’a, e pi’i ’oi’oi te feiā fa’atere i te rēni tauturu a te ’Ēkālesia nō te ’ohipa hāmani-’ino-ra’a i te vāhi e roa’a te reira (hi’o 32.4.5 ; 38.6.2.1). I te vāhi ’aita e vai ra, e fārerei atu te peresideni titi i te ti’a retiōni i te pae nō te ture i te piha tōro’a a te ’Ēkālesia o te fenua iho.

Hō’ē noa iho huru tupura’a, e ti’a i te hō’ē ’episekōpo ’aore rā, i te hō’ē peresideni titi ’ia hōhora i te ha’amāramaramara’a ’ōmo’e ma te ’ore e ani i taua mau arata’ira’a rā. Nō reira e mea tītauhia teie fa’a’itera’a nō te pāruru i te mau ha’amata’ura’a ’aore rā, te pepe rahi, e ’aita e taime nō te ani i te arata’ira’a. I roto i taua huru ra, e mea faufa’a a’e te hōpoi’a nō te pārurura’a ia vetahi ’ē i te hōpoi’a nō te ’ōmo’era’a. E ti’a i te feiā fa’atere ’ia niuniu ’oi’oi atu i te mau huimana fa’atere tīvira.

Mai te mea e pāpa’i noa te feiā fa’atere i te mau nota ’aore rā e paraparau nā roto ia rātou iho nā ni’a i te roro uira, e pāruru rātou i te fāri’ira’a i teie ha’amāramaramara’a. E tūmā ato’a rātou ’aore rā, e ha’amou i te ha’amāramaramara’a i te taime ’aita rātou e hina’aro fa’ahou i te reira. ’Aita rātou e fa’a’ite faufa’a ’ore nei i te mau ha’amāramaramara’a o te ta’ata iho.

E nehenehe te mau huimana fa’atere tīvira e ’aimārō i te ’ōmo’era’a tei tītauhia i te hō’ē ta’ata fa’atere o te autahu’ara’a. Mai te mea e tupu te reira i roto i te fenua Marite ’e Canada, e ani te peresideni titi i te parau a’o nō te pae o te ture i te piha tōro’a a te fa’aterera’a rahi o te ’Ēkālesia :

1-800-453-3860, Extension 2-6301

1-801-240-6301

I rāpae’au i te fenua Marite ’e Canada, e fārerei te peresideni titi i te ti’a retiōni i te pae nō te ture i te piha tōro’a a te ’Ēkālesia o te fenua iho.

32.4.5

Mau parau fa’a’ite i te Huimana Fa’atere a te Hau

E tītau te tātarahapara’a nō te tahi mau hara i te hō’ē ta’ata ’ia fa’a’ite i te mau huimana fa’atere o te hau, mai te mea ’ua ’ōfati ’oia i te hō’ē ture tīvira. E fa’aitoito te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi i te mau melo ’ia ha’apa’o i te ture ’e ’ia fa’a’ite i teie mau fifi. E a’o ato’a rātou i te mau melo ’ia fāri’i i te parau a’o maita’i i te pae o te ture i te taime e fa’a’ite ai rātou. Te fa’aturera’a a te ’Ēkālesia o te ha’apa’ora’a ïa i te ture.

I roto e rave rahi mau vāhi, e tītau te ture i te feiā fa’atere o te autahu’ara’a ’ia fa’a’ite i te tahi mau peu ti’a ’ore ’o tē parauhia ia rātou. ’Ei hi’ora’a, tē tītau nei te tahi mau tuha’a fenua ’e te tahi mau fenua ’ia fa’a’itehia te hāmani-’ino-ra’a tamari’i i te mau huimana fa’atere e ha’apa’o i te fa’a’ohipara’a i te ture.

I roto i te tahi mau fenua, ’ua ha’amau te ’Ēkālesia i te hō’ē rēni tauturu ’ōmo’e mai te mea e hāmani-’ino-ra’a, nō te tauturu i te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi. ’Ia niuniu ’oi’oi teie feiā fa’atere i te rēni tauturu nō te mau huru hāmani-’ino-ra’a ato’a i te hō’ē ta’ata—’aore rā e riro i te hāmani-’ino-hia (hi’o 38.6.2.1). E roa’a e 24 hora i ni’a i te 24 hora, e 7 mahana i ni’a i te 7 mahana.

I roto i te mau fenua ’aita e vai ra te rēni tauturu, te ’episekōpo tei ’ite i te hō’ē hāmani-’ino-ra’a, e niuniu atu ’oia i tōna peresideni titi. E ani ’oia i te arata’i i pīha’i iho i te ti’a’au o te ture retiōni i te piha tōro’a a te ’Ēkālesia o te fenua iho.

Nō te mau ha’amāramaramara’a hau atu nō ni’a i te fa’a’itera’a i te hāmani-’ino-ra’a, hi’o 38.6.2.1 ’e te 38.6.2.7.

---

FA’AOTIRA’A I TE FA’ANAHORA’A NŌ TE TAUTURU I TE HŌ’Ē TA’ATA ’IA TĀTARAHAPA

---

32.5

Mau fa’anahora’a nō te tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa.

I muri a’e i te ’itera’a ē, ’ua rave te hō’ē melo i te hō’ē hara teimaha, e rave hō’ē ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te mau ta’ahira’a nō te pāruru ia vetahi ’ē. E ’imi ato’a ’oia i te arata’ira’a a te Vārua Maita’i nō te fa’aoti i te fa’anahora’a nō te tauturu i te ta’ata ’ia tātarahapa ’e ’ia ha’afātata atu i te Fa’aora.

32.5.1

Te huru o te mau fa’anahora’a

Tē fa’a’ite nei te tāpura i muri nei e toru fa’anahora’a nō te tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa. E ha’apoto ato’a te reira i te tahi ’o te mau hi’ora’a nō te feiā fa’atere ’ia fa’aoti ana’e rātou e aha te fa’anahora’a e fa’a’ohipa.

Mau fa’anahora’a nō te tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa.

Fa’anahora’a	Te tahi mau hi’ora’a (hi’o ato’a 32.7)
Fa’anahora’a Te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te titi	Te tahi mau hi’ora’a (hi’o ato’a 32.7) Nō te mau melo tei fāri’i i tō rātou ’ōro’a hiero. E tītauhia mai te mea e tāne ’aore rā e vahine tei fāri’i i te ’ōro’a o te hiero, e riro tōna ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia i te fa’a’orehia nō te hō’ē o te mau hara ’aore rā te mau ’ohipa teimaha i fa’a’itehia i roto i te 32.6.1, te 32.6.2, ’aore rā, te 32.6.3.
Fa’anahora’a ’Āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te pāroita	Te tahi mau hi’ora’a (hi’o ato’a 32.7) Nō te mau huru melo ato’a. E tītauhia nō te mau hara teimaha i roto i te 32.6.1. E tītauhia paha nō te mau hara ’e te mau ’ohipa teimaha i fa’a’itehia i roto i te 32.6.2 ’e te 32.6.3. E’ita e nava’i mai te mea e tāne ’aore rā e vahine tei fāri’i i te ’ōro’a o te hiero, e riro tōna ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia i te fa’a’orehia nō te hō’ē o te mau hara ’aore rā te mau ’ohipa teimaha i fa’a’itehia i roto i te 32.6.1, te 32.6.2, ’aore rā te 32.6.3.
Fa’anahora’a Mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē (hi’o 32.8)	Te tahi mau hi’ora’a (hi’o ato’a 32.7) Nō te mau huru melo ato’a. Tē vai ra paha te tā’ōti’ara’a pāpū ’ore nō te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia. ’Aita paha i nava’i nō te mau hara ’aore rā nō te mau ’ohipa teimaha e tītauhia ai i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i roto i te fa’anahora’a nō te tātarahapara’a (hi’o 32.6.2 ; 32.6.3). E’ita e nava’i nō te mau hara teimaha o tē tītau i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.1). E’ita e nava’i mai te mea e tāne ’aore rā e vahine tei fāri’i i te ’ōro’a o te hiero, e riro tōna ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia i te fa’a’orehia nō te hō’ē o te mau hara ’aore rā ’ohipa teimaha i fa’a’itehia i roto i te 32.6.1, te 32.6.2, ’aore rā te 32.6.3.

I te tahi taime, e’ita e nava’i te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē ’e te mau tā’oti’ara’a pāpū ’ore a te ’episekōpo ’aore rā a te peresideni titi nō te tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa i te mau hara teimaha. ’Ua hōro’a mai te Fatu i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te tauturu i te hō’ē ha’avā i ’Īsera’ela i roto i teie mau huru tupura’a. (hi’o Exodo 18:12–27 ; Mosia 26:29–36 ; Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 42:80–83 ; 102). Nō te tahi mau hara teimaha, e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a e te fa’aturera’a a te ’Ēkālesia (hi’o 32.6.1). Nā te ’ōfatira’a i te mau fafaura’a o te hiero ’e fa’arahi atu ā i te tītaura’a i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.7.4).

I roto i te hō’ē pāroita e ’āmui mai nā tauturu o te ’episekōpo i roto i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. I roto i te hō’ē titi, e hōpoi mai nā tauturu o te peresideni titi i te tauturu. I roto i te tahi mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te titi, e ’āmui ato’a mai te melo nō te ’āpo’ora’a teitei (hi’o 32.9.2). I roto i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e fārerei te ’episekōpora’a ’aore rā te peresidenira’a titi i te ta’ata i roto i te hō’ē vārua here.

32.5.2

Fa’ata’ara’a i te fa’anahora’a ’e te taime

Nō te fa’aoti ē tei hea o teie mau fa’anahora’a e tauturu maita’i a’e i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa, e ’imi te feiā fa’atere i te arata’ira’a a te Vārua Maita’i. E feruri ato’a rātou i teie mau tumu i muri nei :

• Te teimaha o te hara ’e te fa’aturera’a a te ’Ēkālesia nō te fa’aoti ē, e tītauhia ānei te hō’ē ’āpo’ora’a (hi’o 32.6)

• Te huru orara’a o te ta’ata (hi’o 32.7)

E paraparau te hō’ē ’episekōpo i te peresideni titi nō ni’a i te mau huru tupura’a ta’a ’ē. E ti’a iāna ’ia fāri’i i te parau fa’ati’a a te peresideni titi hou ’a fa’atupu ai i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

Nō ni’a i te mau ’ohipa fifi, e nehenehe te peresideni titi e ’ani i te parau a’o nā ’ō mai i tōna Hitu ’ahuru ārea i fa’ata’ahia. E mea ti’a i te peresideni titi ’ia paraparau i te peresidenira’a ārea nō ni’a i te mau ’ohipa i fa’ata’ahia i roto i te 32.6.3. Terā rā, nā te peresideni titi ana’e e fa’aoti ē, e fa’atupu ānei i te hō’ē ’āpo’ora’a nō te paraparau i te huru o te ta’ata. Mai te mea e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a, nā te peresideni titi ’aore rā te ’episekōpo e fa’aoti i te fa’ahope’ara’a.

Mai te mea e fa’aoti te hō’ē ’episekōpo ’aore rā te hō’ē peresideni titi ē, e nava’i noa te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē, e pe’e ’oia i te mau arata’ira’a i roto i te 32.8. Mai te mea e fa’aoti ’oia ē, e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, ’aore rā mai te mea tē tītau nei te hō’ē ture a te ’Ēkālesia i te hō’ē ’āpo’ora’a, e pe’e te ta’ata e arata’i i te reira i te mau terera’a i roto i te 32.9–32.14.

Hou ’a fa’atupu ai i te hō’ē ’āpo’ora’a, e nehenehe te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e fa’aoti ē, e mea maita’i a’e te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore nō te ti’ara’a melo nō te hō’ē tau. E fa’atupu ’oia i te ’āpo’ora’a mai te mea e fa’aitoito maita’i a’e te reira i te tātarahapara’a ’ā’au tae o te melo. Terā rā, ’eiaha ’oia e fa’ataere i te hō’ē ’āpo’ora’a mai te mea e tītauhia te reira nō te pāruru ia vetahi ’ē.

32.6

Te teimaha o te hara ’e te fa’aturera’a a te ’Ēkālesia

E riro te teimaha o te hō’ē hara ’ei tumu faufa’a roa i roto i te fa’aotira’a i te fa’anahora’a ’o tē (1) tauturu i te pārurura’a ia vetahi ’ē ’e (2) te tauturura’a i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa. ’Ua parau te Fatu ē, ’aita e ti’a iāna « ’ia hi’o noa atu i ni’a i te hara ma te fa’ati’a i te reira » (Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 1:31 ; hi’o ato’a Mosia 26:29). ’Eiaha tāna mau tāvini e tau’a ’ore i te vaira’a mau o te hara teimaha.

’Ua riro te mau hara teimaha ’ei fa’a’ino’inora’a hina’arohia ’e te rahi mau i mua i te mau ture a te Atua. ’Ua tāpurahia i raro nei te huru o te mau hara teimaha mau.

• Te mau ha’avīra’a ’ū’ana ’e te hāmani-’ino-ra’a (hi’o 32.6.1.1 ’e 32.6.2.1)

• Te peu mōrare ti’a ’ore i te pae ’āpeni (hi’o 32.6.1.2 ’e 32.6.2.2)

• Te mau ’ohipa tāviri ta’ata (hi’o 32.6.1.3 ’e 32.6.2.3)

• Te ’ōfatira’a i te ti’aturira’a (hi’o 32.6.1.4 ’e 32.6.2.4)

• Te tahi atu mau ’ohipa (hi’o 32.6.1.5 ’e 32.6.2.5)

Tē fa’a’ite nei teie mau tuha’a i muri nei e aha te taime e tītauhia ai te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e aha te taime e nehenehe ai e rave, ’e e aha te taime e ’ere i te mea tītauhia.

32.6.1

Te taime e tītauhia ai te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a

E ti’a i te ’episekōpo ’aore rā i te peresideni titi ’ia fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea tē fa’ata’a ra te mau ha’amāramaramara’a ē, ’ua rave te hō’ē melo i te hō’ē o te mau hara i fa’ata’ahia i roto i teie tuha’a. Nō teie mau hara, e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a noa atu te huru o te fāito pa’ari pae vārua o te hō’ē melo ’e tōna fāito hāro’aro’ara’a i te ’evanelia.

’A hi’o i te 32.11 nō te mau fa’ahope’ara’a o te mau ’āpo’ora’a tei fa’atupuhia nō te mau hara i tāpurahia i roto i teie tuha’a. E ’ere te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore o te ti’ara’a melo i te hō’ē tumu nō teie mau ’āpo’ora’a.

Te mau hara e tītau ’ia fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a

• Te taparahi-pohe-ra’a i te ta’ata

• Te māferara’a

• Te fa’autu’ara’a nō te hāmani-’ino-ra’a i te pae ’āpeni

• Te hāmani-’ino-ra’a i te tamari’i ’aore rā i te feiā ’āpī

• Te hāmani-’ino-ra’a i te hō’ē hoa fa’aipoipo ’aore rā, te tahi atu ta’ata pa’ari (mai tei fa’ata’ahia i roto i te 38.6.2.4)

• Te haere’a ’ohipa ’ino (’āhitahita, i te pae ’āpeni, ’aore rā i te pae moni)

• Te ta’otora’a te metua i tāna tamari’i

• Te hōho’a faufau nā te tamari’i (mai tei fa’ata’ahia i roto i te 38.6.6)

• Te fa’aipoipora’a vahine rau

• Te hara teimaha ’a mau ai i te ti’ara’a teitei i roto i te ’Ēkālesia

• Te rahira’a o te mau fa’ahapara’a nō te ’ohipa ’ī’ino

32.6.1.1

Te mau ha’avīra’a ’ū’ana ’e te hāmani-’ino-ra’a

Te taparahi-pohe-ra’a i te ta’ata. E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea ’ua taparahi pohe roa te hō’ē melo i te hō’ē ta’ata. Mai tei fa’a’ohipahia i’ō nei, te taparahi-pohe-ra’a i te ta’ata ’o te ravera’a ïa i te ora o te hō’ē ta’ata ma te ’ōpuara’a mau ’e te tano ’ore. E tītauhia ’ia fa’a’ore i te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata.

’Aita te mau ’ohipa a te mau muto’i ’aore rā a te nu’u fa’ehau i roto i tō rātou tōro’a, e ō i roto i te taparahi-pohe-ra’a i te ta’ata. I roto i teie hi’ora’a, e’ita te ha’amaruara’a tamari’i e parauhia e taparahi-pohe-ra’a i te ta’ata. Mai te mea ’ua tupu te pohe nā roto i te hō’ē ’ati ’aore rā nā roto i te pārurura’a iāna iho ’aore rā ’ia vetahi ’ē, ’aita te pohe o te hō’ē ta’ata e parauhia e taparahi-pohe-ra’a i te ta’ata. E mea tano ato’a te reira i roto i te tahi atu mau huru tupura’a, mai te hō’ē ta’ata e fifi tōna i te pae ferurira’a.

Te māferara’a. E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te māferara’a. Mai tei fa’a’ohipahia i’ō nei, te māferara’a ’o te ta’otora’a ïa te tāne ’e te vahine ma te ha’avīhia, ’aore rā te ta’otora’a i te hō’ē ta’ata ’aita tōna e mana nō te fa’ati’a nō te mea e fifi tōna i te pae ferurira’a. Mai tei fa’a’ohipahia i’ō nei, te ta’otora’a i rotopū i nā tamari’i fāito matahiti fātata, ’aita i tae’ahia te matahiti, e’ita te reira e parauhia e māferara’a.

Te fa’autu’ara’a nō te hāmani-’ino-ra’a i te pae ’āpeni E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea ’ua fa’autu’ahia te hō’ē melo i te hāmani-’ino-ra’a i te pae ’āpeni.

Te hāmani-’ino-ra’a i te tamari’i ’aore rā i te feiā ’āpī. E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea ’ua hāmani ’ino te hō’ē ta’ata i te hō’ē tamari’i ’aore rā i te hō’ē feiā ’āpī mai tei fa’ata’ahia i roto i te 38.6.2.3.

Te hamani-ino-ra’a i te hō’ē hoa fa’aipoipo ’aore rā i te tahi atu ta’ata pa’ari. ’Ua rau te fāito teimaha i roto i te peu hāmani-’ino-ra’a. ’A hi’o i te 38.6.2.4 nō te taime e tītauhia ai te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hāmani-’ino-ra’a i te hō’ē hoa fa’aipoipo ’aore rā i te tahi atu ta’ata pa’ari.

Te haere’a ’ohipa ’ino ’āhitahita. E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea e hāmani ’ino tāmau noa te hō’ē ta’ata pa’ari i te ta’ata i te pae tino, nā roto i te haere’a ’ino ’ū’ana, ’e mai te mea e riro ’oia ’ei ha’amata’ura’a nō vetahi ’ē.

32.6.1.2

Te peu mōrare ti’a ’ore i te pae ’āpeni

Te ta’otora’a te metua i tāna tamari’i E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te ta’otora’a te metua i tāna tamari’i mai tei fa’ata’ahia i roto i te 38.6.8. Fātata i te mau taime ato’a e tītauhia te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata.

Te hōho’a faufau nō te tamari’i. E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea tei roto te hō’ē ta’ata i te hōho’a faufau nō te tamari’i mai tei fa’ata’ahia i roto i te 38.6.6.

Te fa’aipoipora’a vahine rau. E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea ’ua ’ite-pāpū-hia ē, tei roto te hō’ē ta’ata i te ’ohipa fa’aipoipora’a vahine rau. E nehenehe te tahi mau fa’aipoipora’a vahine rau e rave-huna-hia, e te hō’ē hoa fa’aipoipo tei ’ore i ’ite nō ni’a i te hō’ē ’aore rā e rave rahi atu mau hoa fa’aipoipo. E tītauhia te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata mai te mea ’ua tomo te hō’ē ta’ata i roto i te fa’aipoipora’a vahine rau ma te ’ite pāpū.

Te haere’a ’ohipa ’ino i te pae ’āpeni. E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea e hāmani ’ino tāmau noa te hō’ē ta’ata pa’ari i te ta’ata i te pae ’āpeni, ’e e riro ho’i ’ei ha’amata’ura’a nō vetahi ’ē.

32.6.1.3

Te mau ’ohipa tāviri ta’ata

Te haere’a ’ohipa ’ino i te pae moni. E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, mai te mea e ’ohipa te hō’ē ta’ata pa’ari nō te tāviri tāmau ’e ma te hina’aro mau i te ta’ata i te pae moni, ’e e riro ho’i ’ei ha’amata’ura’a nō vetahi ’ē (hi’o 38.6.2.4). Tei roto i te reira te parau nō te fa’ahotura’a faufa’a tāviri ’e te mau ’ohipa mai te reira te huru. Te paura’a te moni nō te fifi i te pae fa’arava’ira’a faufa’a, e’ita ïa e fa’arirohia ’ei ’ohipa tāvirira’a moni. Mai te mea e tupu te mārōra’a, e nehenehe te feiā fa’atere o te autahu’ara’a e fa’aoti e tīa’i i te fa’ahope’ara’a o te ’ohipa.

32.6.1.4

Te ’ōfatira’a i te ti’aturira’a

Hara rahi ’a mau ai i te ti’ara’a teitei i roto i te ’Ēkālesia E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea e rave te hō’ē melo i te hara rahi ’a mau ai ’oia i te hō’ē ti’ara’a teitei. Tei roto te hō’ē huimana fa’atere rahi, te ti’a fa’atere rahi nō te ’Ēkālesia, te Hitu ’Ahuru ārea, te peresideni hiero ’aore rā, te matarona, te peresideni misiōni ’aore rā, tōna hoa, te peresideni titi, te patereareha ’aore rā, te ’episekōpo. ’Aita te reira nō te mau peresideni ’āma’a. Terā rā, e nehenehe te mau ha’amaita’ira’a nō te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia e tā’ōti’ahia ’aore rā e fa’a’orehia, mai te reira ato’a nō te tahi atu mau melo.

32.6.1.5

Te tahi atu mau ’ohipa

Fa’ahapahia nō te ’ohipa ’ī’ino. E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i te rahira’a o te taime ’ia fa’ahapa-ana’e-hia te hō’ē ta’ata nō te hō’ē ’ohipa ’ī’ino.

32.6.2

E aha te taime e nehenehe ai e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a

E nehenehe e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i roto i te mau huru tupura’a i muri nei.

32.6.2.1

Te mau ’ohipa ’āhitahita ’e te hāmani-’ino-ra’a

’Ua fa’aue mai te Fatu ē, « ’Eiaha ’oe … e taparahi, ’eiaha ato’a e rave i te hō’ē mea mai te reira te huru » (Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 59:6 ; pāpa’ira’a fa’a’opa i ’āpitihia). Teie i muri nei te mau ’ohipa ’āhitahita ’e te hāmani-’ino-ra’a e nehenehe e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (’aita rā tō te reira e ’ōti’a).

Tāmata e taparahi pohe i te hō’ē ta’ata. Te tāmatara’a ma te hina’aro mau e taparahi pohe i te hō’ē ta’ata.

Te hāmani-ino-ra’a i te pae ’āpeni, nā reira ato’a te ’arora’a ’e te fa’a’a’ara’a ma te hina’aro mau. E rave rahi mau ’ohipa i roto i te parau nō te hāmani-’ino-ra’a i te pae ’āpeni (hi’o 38.6.15). E nehenehe e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hō’ē ta’ata tei hāmani ’ino i te hō’ē ta’ata i te pae ’āpeni. ’A hi’o i te 38.6.15 nō te taime e tītauhia ai te hō’ē ’āpo’ora’a.

Te hāmani-’ino-ra’a i te hō’ē hoa fa’aipoipo ’aore rā i te tahi atu ta’ata pa’ari. ’Ua rau te fāito teimaha i roto i te peu hāmani-’ino-ra’a (hi’o 38.6.2.4). E nehenehe e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hō’ē ta’ata tei hāmani ’ino i te hō’ē hoa fa’aipoipo ’aore rā i te tahi atu ta’ata pa’ari. ’A hi’o i te 38.6.2.4 nō te taime e tītauhia ai te hō’ē ’āpo’ora’a.

32.6.2.2

Te peu mōrare ti’a ’ore i te pae ’āpeni

Te ture nō te vi’ivi’i ’ore a te Fatu ’o te ha’apaera’a ïa i te mau ta’otora’a i te pae ’āpeni nā mua a’e i te fa’aipoipora’a i rotopū i te hō’ē tāne ’e te hō’ē vahine mai te au i te ture a te Atua (hi’o Exodo 20:14 ; Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 63:16). E nehenehe e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te peu mōrare ti’a ’ore i te pae ’āpeni mai tei tātarahia i roto i te 38.6.5. ’A hi’o i te 32.6.1.2 nō te taime e tītauhia ai te hō’ē ’āpo’ora’a.

32.6.2.3

Te mau ’ohipa tāviri ta’ata

Tē ha’api’i mai nei nā ture hō’ē ’ahuru ē, « ’eiaha roa ’oe e ’eiā », ’aore rā, « e ha’avare ia vetahi ’ē » (Exodo 20:15–16). E nehenehe e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te mau ’ohipa mai te ’eiāra’a, te tāvirira’a moni ’e te ’ite i te ha’avare. ’A hi’o i te 32.6.1.3 nō te taime e tītauhia ai te hō’ē ’āpo’ora’a nō te mau ’ohipa tāviri ta’ata.

32.6.2.4

Te ’ōfatira’a i te ti’aturira’a

E nehenehe e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai mea ē :

• ’Ua rave te hō’ē melo i te hō’ē hara teimaha ’a mau ai ’oia i te hō’ē ti’ara’a mana fa’atere ’aore rā, te hō’ē ti’ara’a ti’aturihia, i roto i te ’Ēkālesia ’aore rā i te ’oire.

• ’Ua rave te hō’ē melo i te hō’ē hara teimaha tei ’atutu te parau.

’A hi’o i te 32.6.1.4 nō te taime e tītauhia ai te hō’ē ’āpo’ora’a.

32.6.2.5

Te tahi atu mau ’ohipa

’Ua ha’api’i mai te Ari’i Beniamina ē, « ’aita e ti’a iā’u ’ia fa’a’ite atu i te mau mea e hope roa a’e e hapa ai ’outou ; ’ua rau te huru o te ’ē’a ’e te rāve’a, e tae atu ho’i i te rahi e ’ore ïa e ti’a iā’u ’ia tai’o » (Mosia 4:29). E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a mai te mea e fa’a’ite mai te hō’ē ta’ata ē :

• Tē hina’aro mau ra e rave i te mau hara rahi (hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 82:7).

• Tē hina’aro mau ra e ha’apae i te mau hōpoi’a ’utuāfare, mai te ’aufau-’ore-ra’a i te moni mā’a a te tamari’i.

• Tē ho’o ra i te rā’au ta’ero ’ōpanihia e te ture.

• Tē rave ra i te tahi atu mau ’ohipa hara rahi.

E tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea e fāri’i, e rave, e fa’anaho, e ’aufau ’aore rā e fa’aitoito te hō’ē melo i te ha’amaruara’a tamari’i. ’A hi’o i te38.6.1 nō te mau arata’ira’a.

E aha te taime e tītauhia ai te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a ’aore rā e nehenehe e tītauhia

Te huru o te hara	E tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.1)	E nehenehe e tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.2)
Te huru o te hara Te mau ’ohipa ’ino ’āhitahita ’e te hāmani-’ino-ra’a	E tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.1) Te taparahi-pohe-ra’a i te ta’ata Te māferara’a Te fa’autu’ara’a nō te hāmani-’ino-ra’a i te pae ’āpeni Te hāmani-’ino-ra’a i te tamari’i ’aore rā i te feiā ’āpī Te haere’a ’ino ’āhitahita	E nehenehe e tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.2) Te tāmatara’a e taparahi pohe i te ta’ata Te hāmani-’ino-ra’a i te pae ’āpeni, tae noa atu i te rave-’ino-ra’a ’e te fa’a’a’ara’a (hi’o 38.6.15 nō te ’ite e aha te taime e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a) Te hāmani-’ino-ra’a i te hō’ē hoa fa’aipoipo ’aore rā i te tahi atu ta’ata pa’ari (hi’o 38.6.2.4 nō te ’ite e aha te taime e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a)
Te huru o te hara Te peu mōrare ti’a ’ore i te pae ’āpeni	E tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.1) Te ta’otora’a te metua i tāna tamari’i Te hōho’a faufau nā te tamari’i Te fa’aipoipora’a vahine rau Te haere’a ’ino i te pae ’āpeni	E nehenehe e tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.2) Te fa’aturi, te poroneia, ’e te mau tā’atira’a māhū Te fa’aea fa’aturira’a, te mau tā’atira’a ’e te ’āpitira’a tīvira, ’e te fa’aipoipora’a māhū Te fa’a’ohipara’a ’ū’ana ’aore rā tu’utu’u ’ore o te hōho’a faufau tei fa’atupu i te ’ohipa ’ino rahi i te fa’aipoipora’a ’aore rā i te ’utuāfare o te hō’ē melo
Te huru o te hara Te mau ’ohipa tāviri ta’ata	E tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.1) Te haere’a ’ino i te pae moni, mai te tāvirira’a ta’ata ’e te mau ’ohipa mai te reira te huru	E nehenehe e tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.2) Te ’eiā, te ’eiāra’a i’ō te ta’ata, te ’eiā ’aore rā te tāvirira’a moni Te ’ite i te ha’avare
Te huru o te hara Te ’ōfatira’a i te ti’aturira’a	E tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.1) Te hara rahi ’a mau ai i te ti’ara’a teitei i roto i te ’Ēkālesia	E nehenehe e tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.2) Te hara rahi ’a tāpe’a ai i te hō’ē ti’ara’a mana fa’atere ’aore rā i ti’aturihia i roto i te ’Ēkālesia ’aore rā i roto i te ’oire Te hara rahi tei ’atutu roa
Te huru o te hara Te tahi atu mau ’ohipa	E tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.1) Te rahira’a o te mau fa’autu’ara’a nō te ’ohipa ’ī’ino	E nehenehe e tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.2) Ha’amaruara’a tamari’i Te hōho’a nō te mau hara teimaha Te ha’apaera’a i te mau hōpoi’a ’utuāfare ma te hina’aro mau, tae noa atu i te ’orera’a e ’aufau i te ha’amāu’ara’a ’e te tuha’a mā’a nā te tamari’i Te ho’ora’a i te rā’au ta’ero ’ōpanihia e te ture Te tahi atu mau ’ohipa ’ī’ino teimaha

32.6.3

’Ia paraparau ana’e te peresideni titi i te Peresidenira’a ārea nō te ’ite ē, e tītauhia ānei te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a

Nō te tahi mau ’ohipa e tītauhia te arata’ira’a ‘e te parau a’o hau atu. Nō te ’ite e nāhea ’ia tauturu maita’i a’e, e ti’a i te peresideni titi ’ia paraparau i te Peresidenira’a ārea nō ni’a i te mau tupura’a i roto i teie tuha’a. Terā rā, nā te peresideni titi ana’e e fa’aoti e fa’atupu ānei i te hō’ē ’āpo’ora’a nō te tuatāpapa i te haere’a o te ta’ata. Mai te mea e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a, nā te peresideni titi ’aore rā te ’episekōpo e fa’aoti i te fa’ahope’ara’a.

Mai te mea e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hō’ē o te mau ’ohipa i fa’a’itehia i roto i teie tuha’a, e ti’a i te fa’aotira’a a te ’āpo’ora’a « ’ia vai maita’i noa », « ’ia pāpū te mau tā’ōti’ara’a o te ti’ara’a melo », ’aore rā « te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo ». E tītauhia te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua nō te fa’a’ore i te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’aore rā nō te fa’aho’i fa’ahou mai i te ta’ata i roto i te ’Ēkālesia (hi’o 32.16.1, nūmera 9).

32.6.3.1

Te tahi atu mau ’ohipa

Mai te mea ’aita e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, teie te tahi atu mau ’ohipa i roto :

• Te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore o te ti’ara’a melo (hi’o 32.8.3).

• Te tāpa’ora’a i te parau melora’a (hi’o 32.14.5).

• Te mau tā’ōti’ara’a o te ’ōro’a, e ’ōpani te reira i te hō’ē ta’ata ’ia fāri’i ’aore rā ’ia fa’a’ohipa i te autahu’ara’a ’aore rā ’ia fāri’i ’aore rā ’ia fa’a’ohipa i te hō’ē parau fa’ati’a nō te hiero.

E paraparau te hō’ē peresideni titi i te Peresidenira’a ārea hou ’a ravehia ai te hō’ē o teie mau ’ohipa.

32.6.3.2

Te tāivara’a

E mea pinepine te mau fifi o te tāivara’a i te riro ’ei ’ohipa i’ō atu i te mau ’ōti’a o te hō’ē pāroita ’aore rā o te hō’ē titi. E ti’a ’ia rave-’oi’oi-hia te reira nō te pāruru ia vetahi ’ē.

E paraparau te ’episekōpo i te peresideni titi mai te mea tē mana’o ra ’oia ē, e nehenehe te ’ohipa a te hō’ē melo e riro ’ei tāivara’a. E nehenehe te ’episekopo ’aore rā, te peresideni titi e tu’u i te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore o te ti’ara’a melo o te melo (hi’o 32.8.3). E paraparau ’oi’oi te peresideni titi i te Peresidenira’a ārea. Terā rā, ’o te peresideni titi ana’e te fa’aoti e tītauhia ānei ’ia fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a ’aore rā e hina’arohia te tahi atu ’ohipa.

Mai tei fa’a’ohipahia i’ō nei, te tāivara’a e fa’a’ite te reira i te hō’ē melo e rave nei i teie mau ’ohipa i muri nei :

• Te pāto’ira’a tāmau pāpū ’e te hina’aro mau i mau ha’api’ira’a tumu, te mau ture, ’aore rā i te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia i mua i te ta’ata

• Te onoonora’a e ha’api’i ’ei ha’api’ira’a tumu nā te ’Ēkālesia e ’ere ra i te mau ha’api’ira’a tumu nā te ’Ēkālesia, i muri a’e i tō te ’episekōpo ’aore rā tō te peresideni titi fa’a’āfarora’a iāna

• Te fa’a’itera’a i te hō’ē hōho’a ’ohipa tei ’ōpuahia nō te ha’aparuparu i te fa’aro’o ’e te ’ohipara’a a te mau melo o te ’Ēkālesia

• Te tāmau-noa-ra’a i te pe’e i te mau ha’api’ira’a a te mau ha’apa’ora’a tāiva i muri a’e i te fa’a’āfarora’ahia e te ’episekōpo ’aore rā e te peresideni titi

• Te tomo-pāpū-ra’a i roto i te hō’ē ’Ēkālesia ’e te pāturura’a i tāna mau ha’api’ira’a (te ’orera’a e haere fa’ahou mai i te purera’a ’aore rā te haerera’a i te tahi atu purera’a e ’ere te reira i te tāivara’a. Terā rā, mai te mea e tomo pāpū te hō’ē melo i roto i te tahi atu ’Ēkālesia ’e e pāturu i tāna mau ha’api’ira’a, e nehenehe te fa’aorera’a i tōna parau melora’a e riro i te tītauhia).

’Ua ha’api’i te Fa’aora i te ’āti Nephi ē, e ti’a ia rātou ’ia tāmau noa i te aupuru i te hō’ē ta’ata tei rave i te hara. « ’Ia ’ore rā ’oia ’ia tātarahapa, e ’ore ato’a ’oia e ’āmuihia i tō’u feiā, e ’ore ai ’oia e ha’apau ai i tō’u ra feiā » (3 Nephi 18:31).

32.6.3.3

Te ’eiāra’a i te moni a te ’Ēkālesia

Mai te mea e ’eiā te hō’ē ta’ata i te moni a te ’Ēkālesia ’aore rā e ’eiā i te faufa’a a te ’Ēkālesia, e paraparau te peresideni titi i te Peresidenira’a ārea nō te ’ite ē, e tītauhia ānei te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a ’aore rā te tahi atu ’ohipa. E feruri te feiā fa’atere :

• I te tino moni i ’eiāhia.

• ’Ua fa’aho’ihia ānei te moni.

• Te fāito ’oto o te ta’ata.

I te rahira’a o te taime, mai te mea e ’eiā te hō’ē melo o te ’Ēkālesia i te moni a te ’Ēkālesia ’aore rā e ’eiā i te faufa’a a te ’Ēkālesia, e tāpa’ohia tōna parau melora’a. Mai te mea ’ua hope roa te tātarahapara’a, e nehenehe te hō’ē peresideni titi e ani ’ia tātarahia te tāpa’ora’a (hi’o 32.14.5).

32.6.3.4

Te mau ta’ata ’āpeni tauihia

Te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi e ha’a nei i pīha’i iho i te mau ta’ata e parau nei e mau ta’ata ’āpeni tauihia rātou, e ti’a ia rātou ’ia pe’e i te mau arata’ira’a i roto i te 38.6.21.

32.6.4

E aha te taime ’aita e tītau-mau-hia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a

’Aita e tītau-mau-hia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i roto i te mau tupura’a i muri nei.

32.6.4.1

Te ’orera’a e ha’apa’o i te tahi mau fa’aturera’a a te ’Ēkālesia

’Aita e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te mau ’ohipa i tāpurahia i raro nei. Terā rā, ’ia tāpa’ohia te ta’a-’ē-ra’a i roto i te ’ohipa hope’a.

• Te paruparu i roto i te ’Ēkālesia

• Te fa’aoti-’ore-ra’a i te mau hōpoi’a a te ’Ēkālesia

• Te aufau-’ore-ra’a i te tuha’a ’ahuru

• Te mau hara rave-’ore-ra’a i te maita’i

• Te tītoitoira’a

• Te ’orera’a e ha’apa’o i te parau pa’ari

• Te fa’a’ohipara’a i te hōho’a faufau, ’eiaha rā te hōho’a faufau tamari’i (mai tei fa’a’itehia i roto i te 38.6.6) ’aore rā, te fa’a’ohipara’a ’ū’ana i te hōho’a faufau tei fa’atupu i te ’ino rahi i roto i te fa’aipoipora’a ’aore rā i te ’utuāfare o te hō’ē melo (mai tei fa’a’itehia i roto i te 38.6.11). ’Ua fa’a’itehia i roto i te 32.8.2 te tahi mau arata’ira’a nō te a’o i te feiā e fa’a’ohipa nei i te hōho’a faufau.

32.6.4.2

Te topatarira’a te taiete ’aore rā te ’orera’a e ’aufau i te tārahu

’Eiaha te feiā fa’atere e fa’a’ohipa i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te fa’a’āfaro i te mau pe’ape’a nō te pae ’imira’a faufa’a. E ’ere te topatarira’a te taiete ’e te ’orera’a e ’aufau i te tārahu i te mau tumu nō te fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. Terā rā, e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a nō te mau ’ohipa tāviri ta’ata teimaha ’aore rā te tahi atu mau ’ohipa ha’avare teimaha i te pae moni (hi’o 32.6.1.3).

32.6.4.3

Te pe’ape’a i te pae tīvira

’Aita te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a e fa’atupuhia nō te fa’a’āfaro i te mau pe’ape’a i te pae tīvira (hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 134:11).

32.7

Te huru orara’a o te ta’ata

’Ua parau te Fatu ē, « ’ua fa’atorohia atu tō’u rima aroha ’ia ’outou, ’e ’o tē haere mai nei, ’o tā’u ïa e ’ite mai ; e maita’i tō te haere mai iā’u ra »(3 Nephi 9:14). E tumu faufa’a te huru orara’a o te hō’ē ta’ata nō te fa’ata’a i :

• Te fa’anahora’a tano nō te tauturu iāna ’ia tātarahapa i te mau hara rahi (hi’o 32.5 ’e 32.6).

• Te mau fa’aotira’a i ravehia i roto i te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē ’aore rā i roto i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.8 ’e 32.11).

Te mau tumu ’o tē nehenehe e fa’auru i te mau fa’aotira’a

• Te ’ā’ano o te hara

• Te mau maita’i o te ta’ata tei pēpē

• Te tāpa’o fa’a’ite nō te tātarahapara’a

• Te ’ōfatira’a i te mau fafaura’a o te hiero

• Te tiʼaraʼa ti’aturihia ’aore rā te ti’ara’a mana fa’atere

• Te rave-fa’ahou-ra’a

• Te matahiti, te pa’ari ’e te ’itera’a

• Te ’aravihi i te pae ferurira’a

• Te fā’ira’a nā roto i tōna iho hina’aro

• Te taime i rōpū i te hara ’e te fā’ira’a

E ’imi te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi i te mana’o ’e te hina’aro o te Fatu nō te huru tupura’a tāta’itahi. E feruri rātou i teie mau tumu i muri nei nō te fa’ata’a e aha te fa’anahora’a e fa’a’ohipa ’e e aha te hope’ara’a. ’Aita teie mau tumu e hōro’a mai i te hō’ē fa’aotira’a ta’a ’ē. ’Ua riro rā te reira ’ei mau tauturu nō te hō’ē fa’aotira’a tā te feiā fa’atere e rave nā roto i te pure ’e mai te au i te arata’ira’a a te Vārua.

32.7.1

Te ’ā’ano o te hara

E fāitohia te teimaha o te hō’ē hara nā roto i tōna ’ā’ano. I roto i te reira tē vai ra te rahira’a ’e te pinepinera’a o te ravera’ahia te mau hara, te teimaha o te ’ino tā te reira i fa’atupu, ’e te rahira’a o te ta’ata i pēpē.

32.7.2

Te mau maita’i o te ta’ata tei pēpē

E feruri te feiā fa’atere i te mau maita’i o te feiā tei pēpē ’e o vetahi ’ē. Tei roto te hoa fa’aipoipo o te hō’ē ta’ata ’e te tahi atu mau melo o te ’utuāfare. E hi’o ato’a te feiā fa’atere i te teimaha o te ’ino.

32.7.3

Te mau tāpa’o nō te tātarahapara’a

E tītauhia te arata’ira’a a te vārua nō te ’ite ē, ’ua tātarahapa mau ānei te hō’ē ta’ata. E mea pāpū a’e te tātarahapa mau ’ia ’itehia nā roto i te mau ’ohipa parauti’a i te roara’a o te tau, ’eiaha rā nā roto i te ’oto rahi i roto i te hō’ē noa uiuira’a. Teie te mau tumu e feruri :

• Te pūai o te fa’aro’o ia Iesu Mesia.

• Te natura o te fā’ira’a.

• Te hōhonu o te ’oto nō te hara.

• Te fa’aho’ira’a i tā te mau ta’ata i pēpē.

• Te ha’apa’ora’a i te mau tītaura’a a te ture.

• Te manuia i te fa’aru’era’a i te hara.

• Te ha’apa’o-maita’i-ra’a i te mau fa’auera’a mai te taime ’a hara ai.

• Te ha’avare ’ore i mua i te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia ’e i te tahi atu mau ta’ata.

• Te hina’aro ’ia pe’e i te parau a’o a te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia.

32.7.4

Te ’ōfatira’a i te mau fafaura’a o te hiero

’Ua parau te Fatu ē, « nō te mea ’o tei tu’uhia atu te mea rahi ra, e mea rahi ato’a ïa te tītauhia atu iāna ra » (Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 82:3). Te hō’ē ta’ata tei fāri’i i te ’ōro’a hiero, ’ua rave ’oia i te mau fafaura’a ’ia ora i te hō’ē fāito teitei a’e. E fa’arahi atu ā te ’ōfatira’a i teie mau fafaura’a i te teimaha o te hara. E fa’arahi atu te reira i te tītaura’a ’ia fa’atupu te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

32.7.5

Te tiʼaraʼa o te tiʼaturira’a ’aore rā o te mana

E rahi atu te teimaha o te hō’ē hara mai te mea ’ua rave te hō’ē ta’ata i te reira ’a mau ai ’oia i te hō’ē ti’ara’a o te ti’aturira’a ’aore rā o te mana, mai te hō’ē metua, hō’ē ti’a fa’atere, ’aore rā hō’ē ’orometua ha’api’i.

32.7.6

Te rave-tāmau-ra’a

E nehenehe te hō’ē hōho’a nō te rave-tāmau-ra’a i taua ā hara ra, e riro ’ei tāpa’o fa’a’ite nō te hō’ē peu ’aore rā hō’ē huru fa’atītīra’a hōhonu ’o tē tāpe’a i te haerera’a i mua i roto i te tātarahapa mau. Ta’a ’ē atu te tā’oti’ara’a i te ti’ara’a melo e tītauhia, e nehenehe te mau fa’anahora’a nō te fa’atītīra’a ’e te parau a’o a te feiā ’aravihi, e tauturu (hi’o 32.8.2).

32.7.7

Te matahiti, te pa’ari, ’e te ’itera’a

E feruri te feiā fa’atere i te matahiti, te pa’ari, ’e te ’itera’a ’ia paraparau ana’e rātou i te hō’ē melo ’aore rā ’ia fa’aoti ana’e i te hope’ara’a o te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. E mea pinepine te ’ā’au aroha i te tano nō te mau ta’ata ’aita ā i pa’ari i roto i te ’evanelia. ’Ei hi’ora’a, e nehenehe te ’ā’au aroha e tano nō te mau melo feiā ’āpī tei rave i te mau peu tano ’ore i te pae mōrare mai te mea e fa’aru’e rātou i te hara ’e e fa’a’ite i te tātarahapa mau. Terā rā, e tītauhia te tahi ’ohipa ’eta’eta atu mai te mea e tāmau noa rātou i te rave i te reira mau peu.

32.7.8

’Aravihi i te pae ferurira’a

E’ita te ma’i, te fa’atītīra’a ’aore rā, te ’aravihi i te pae manava, e riro ’ei ’ōtohera’a nō te hō’ē ta’ata tei rave i te hō’ē hara rahi. Terā rā, e mau tumu teie e ti’a ’ia ferurihia. Nō te tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa, e ’imi te feiā fa’atere i te arata’ira’a a te Fatu nō ni’a i te hāro’aro’ara’a o te ta’ata i te mau parau tumu o te ’evanelia ’e te fāito o te hōpoi’a.

32.7.9

Te fā’ira’a nā roto i tōna iho hina’aro

Te hō’ē fā’ira’a fa’ahepo ’ore ’e te ’oto e au i te Atua nō te mau ’ohipa i ravehia, e fa’a’itera’a nō te hō’ē hina’aro ’ia tātarahapa.

32.7.10

Te taime i rōpū i te hara ’e te fā’ira’a

E tuha’a te fā’ira’a nō te tātarahapa, ’e e’ita roa e ti’a ’ia fa’ataimehia. I te tahi taime, e ’āpe’ehia te hō’ē hara e te hō’ē pu’e tau roa nō te fa’atītī’aifaro ’e nō te orara’a ha’apa’o maita’i. Mai te mea e fā’i mai te hō’ē melo i te hō’ē hara, ’e ’aita i rave fa’ahou i te reira, e nehenehe te reira e fa’a’ite ē, ’ua fa’aru’e ’oia i te reira. I roto i te reira hi’ora’a, e nehenehe te fā’ira’a e fa’aoti i te fa’anahora’a o te tātarahapara’a ’eiaha rā e ha’amata.

---

FA’ATERERA’A I TE MAU PARAU A’O NŌ TE TA’ATA HŌ’Ē

---

32.8

Te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē ’e te tā’ōti’ara’a pāpū ’ore o te ti’ara’a melo

Pinepine te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē i te nava’i noa nō te tauturu i te pāruru ia vetahi ’ē ’e nō te tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia fāri’i i te mana fa’aora o te tāra’ehara a Iesu Mesia nā roto i te tātarahapara’a. E nehenehe ato’a te reira mau parau a’o e tauturu i te mau melo ’ia pāruru ia rātou i te mau hara teimaha atu. I roto i te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē, e nehenehe ato’a te feiā fa’atere e hōro’a i te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore o te ti’ara’a melo nō te tauturu i te hō’ē melo ’ia tātarahapa i te tahi mau hara teimaha (hi’o 32.8.3).

’Eiaha e hi’o ha’apa’o ’ore noa atu i te mau hara teimaha (hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 1:31). E fa’arahi atu te ’ōfatira’a i te mau fafaura’a o te hiero i te tītaura’a e fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.7.4).

’Ua tāpurahia i raro nei te mau arata’ira’a nō te tauturu i te feiā fa’atere ’ia ’ite e aha te taime e nava’i ai te mau parau a’o ’e te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore (hi’o ato’a 32.7) :

• Te hō’ē melo ’aita i rave i te hō’ē hara ’o tei tītauhia i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.6.1).

• ’Ua fā’i te hō’ē ta’ata nā roto i tōna iho hina’aro, ’e ’ua tātarahapa mau ’oia.

• ’Ua tātarahapa te hō’ē ta’ata i te hō’ē hara rahi tāna i ’ore roa i rave nā mua a’e nei.

• ’Aita te hara a te hō’ē ta’ata i ’ōfati i te mau fafaura’a o te hiero.

• E mau huru tupura’a tāmarū faufa’a tō te hō’ē ta’ata.

32.8.1

Te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē

E fa’a’ohipahia te mau arata’ira’a i muri nei ’ia paraparau ana’e te hō’ē ’episekōpo ’aore rā te hō’ē peresideni titi i te hō’ē melo nō te tauturu iāna ’ia tātarahapa.

• ’A ani noa i te mau ha’amāramaramara’a e tano nō te fa’ata’a (1) i te huru o te melo i mua i te peu rave hara ’e (2) te natura, te pinepinera’a, ’e te maorora’a o te peu. ’Eiaha e ani i te mau fa’ata’ara’a hau atu i te mea e hina’arohia nō te hāro’aro’a i te huru tupura’a. ’Eiaha e ui i te mau uira’a nō roto mai i te ānoenoe o te ta’ata iho.

• E ani e aha tā te peu i fa’atupu i ni’a ’ia vetahi ’ē.

• ’A fa’atumu i ni’a i te mau huru maita’i o tē fa’ahōhonu i te fa’afāriura’a ’e te hōro’ara’a te melo iāna i te Fatu. E fa’aitoito i te melo ’ia rave i te mau ’ohipa ta’a ’ē nō te fa’atupu i te tauira’a o te peu ’e te tauira’a o te ’ā’au nō te tātarahapa. E ani iāna ’ia ha’afātata atu i te Fa’aora, ma te ’imira’a i tōna pūai ’e ’ia ’ite i tōna here fa’aora.

• E fa’aitoito i te mau ’ohipara’a fa’ateitei mai te purera’a, te tuatāpapara’a i te mau pāpa’ira’a mo’a, ’e te haerera’a i te mau purera’a a te ’Ēkālesia. ’A ha’api’i ē, e nehenehe te ’ohipa ’ā’amu ’utuāfare ’e te ’ohipa hiero e fa’aiti mai i te fa’aurura’a a te ’enemi. E fa’aitoito i te tāvinira’a ia vetahi ’ē ’e te fa’a’itera’a i te ’evanelia.

Te mau ’ohipara’a e fa’ateitei nō te tauturu i te tātarahapara’a ’e te patura’a i te mau pāruru pae vārua

• Te pure

• Te tuatāpapara’a i te pāpa’ira’a mo’a

• Te haerera’a i te purera’a

• Te ’ohipa ’ā’amu ’utuāfare ’e te hiero i te mau mahana ato’a, tae noa atu i te fa’ahorora’a i’oa

• Te tāvinira’a ia vetahi ’ē

• Te fa’a’itera’a i te ’evanelia

• E fa’aitoito i te fa’aho’ira’a i tā te feiā i pēpē i te hara ’e ’ia ani i te fa’a’orera’a hara.

• E fa’aitoito i te fāriu-’ē’ra’a atu i te mau fa’aurura’a ’ino. E tauturu i te mau melo ’ia rave i te mau ’ohipa pārurura’a nō te pāto’i i te mau fa’ahemara’a ta’a ’ē.

• ’Ia ’ite mai ’outou ē, e ti’a fa’atere ’outou nō te ’Ēkālesia, e ’ere i te hō’ē ta’ata tōro’a tauturu. Ta’a ’ē atu i te mau parau a’o tā ’outou e hōro’a, e fāna’o te tahi mau melo i te mau parau a’o nō ni’a i te peu. Tē fifi nei te tahi pae i te ma’i o te ferurira’a. Mai te mea e hina’arohia, e a’o atu i te mau melo ’ia ’imi i te tauturu i pīha’i iho i te feiā ’aravihi i te pae nō te ea ’e i te pae nō te ea manava maita’i.

• ’A pure ’e a ’imi i te arata’ira’a a te Vārua hou ’a hōro’a ai i te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore o te ti’ara’a melo. E nehenehe te tahi mau melo e fāna’o i te fa’a’ohipara’a ma te itoito i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia, ’eiaha rā i te fa’aitira’a i te reira.

• E ’āpe’e nō te hōro’a i te fa’aitoitora’a, nō te ha’apūai i te pūai pae vārua, ’e ’a hi’opo’a i te haerera’a i mua.

I muri a’e i tō te hō’ē melo fā’ira’a i mua i te hō’ē ’episekōpo ’aore rā i te hō’ē peresideni titi, e nehenehe te mau parau a’o e tupu mai nā roto e rave rahi huru ravera’a. E nehenehe te ta’ata fa’atere iho e hōro’a i te reira. ’Aore rā, nā roto i te parau fa’ati’a a te melo, e nehenehe tāna e fa’ata’a i te hō’ē o tōna nā tauturu ’ia hōro’a i te reira.

Nā roto i te fāri’ira’a a te melo, e nehenehe te hō’ē ’episekōpo ’aore rā te hō’ē peresideni titi e fa’ata’a i te mau melo o te pupu peresibutero ’aore rā o te Sōtaiete Tauturu ’ia tauturu i roto i te mau rāve’a ta’a ’ē. Nō te feiā ’āpī, e nehenehe tāna e fa’ata’a i te peresidenira’a feiā ’āpī tamāhine ’aore rā i te mau tauturu ha’amāramarama o te pupu Autahu’ara’a a Aarona ’ia tauturu. Te feiā tei fa’ata’ahia nō te tauturu, e ti’a ia rātou ’ia fāri’i i te fa’aurura’a nō te rave i taua ’ohipa ra (hi’o 4.2.6).

’Ia fa’ata’a-ana’e-hia te hō’ē ta’ata nō te tauturu i te ’āpe’era’a nā roto i te mau parau a’o, e hōro’a te ti’a fa’atere i te mau ha’amāramaramara’a e tītauhia, e nava’i noa nō te tauturu i te melo. E ti’a i te ta’ata i fa’ata’ahia ’ia tāpe’a ’ōmo’e i te parau. E fa’a’ite ato’a ’oia i te ’episekōpo i te haerera’a i mua ’e i te mau hina’aro o te melo.

32.8.2

Te tauturura’a i te ta’ata hia’ai maha ’ore

I te tahi mau taime, i roto i te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē, tē vai ra te tauturura’a i te mau melo ’ia tātarahapa i te mau hara nō ni’a, ’aore rā, tei fa’atupuhia ’e te mau hia’ai maha ’ore. I roto i te parau nō te mau hia’ai maha ’ore, tē vai ra te mau rā’au ’aore rā te mau peu e rave rahi. E fa’a’ino te hia’ai maha ’ore i te ta’ata, i te fa’aipoipora’a, ’e i te mau ’utuāfare. E nehenehe te mau ’episekōpo e a’o i te mau melo ’ia ’imi i te tauturu i roto i te mau fa’anahonahora’a nō te fa’aora i te hia’ai maha ’ore a te ’Ēkālesia, ’e i roto i te feiā ’aravihi nō te ea ’e nō te ea i te pae manava.

Hō’ē hia’ai maha ’ore mātarohia e tupu nei i te rahi, ’oia ho’i, te fa’a’ohipara’a i te hōho’a faufau. E hia’ai maha ’ore ānei ’aore rā, nō te tahi noa ānei taime, e mea ’ino te fa’a’ohipara’a i te hōho’a faufau, noa atu te huru o te mau tumu. E ruri ’ē te fa’a’ohipara’a i te reira i te Vārua. E ha’aparuparu te reira i te ’aravihi ’ia fāri’i i te mana e roa’a mai nā roto i te ha’apa’ora’a i te mau fafaura’a. E fa’a’ino ato’a te reira i te mau autā’atira’a faufa’a rahi.

E nava’i noa te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē ’e te tā’ōti’ara’a i te ti’ara’a melo nō te tauturu i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa i te fa’a’ohipara’a i te hōho’a faufau. I te rahira’a o te taime, ’aita e fa’atupuhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. Nō te mau ta’a-’ē-ra’a, e hi’o i te 38.6.6 ’e te 38.6.11. E mea maita’i ato’a te mau parau a’o a te feiā ’aravihi.

E pāturu te mau peresideni titi ’e te mau ’episekōpo i te mau melo o te ’utuāfare mai te mea e tītauhia. E nehenehe ato’a e ’āmui mai i te mau metua i roto i te a’ora’a i te feiā ’āpī nō ni’a i te fa’a’ohipara’a i te hōho’a faufau. E nehenehe ato’a e ’āmui mai i te hoa fa’aipoipo i roto i te a’ora’a nō te hō’ē ta’ata tei fa’aipoipohia.

Nō te mau ha’amāramaramara’a hau atu nō ni’a i te a’ora’a i te mau melo tei topa i roto i te hōho’a faufau, ’a hi’o i te 38.6.11.

32.8.3

Te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore o te ti’ara’a melo

Ta’a ’ē atu te fa’aitoitora’a i te mau ’ohipa maita’i i te taime o te a’ora’a, e nehenehe te hō’ē ’episekōpo ’aore rā te hō’ē peresideni titi e tā’ōti’a pāpū ’ore i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia nō te hō’ē tau. Mai te mea e fa’atere-maita’i-hia, e nehenehe teie mau tā’ōti’ara’a e tauturu i te tātarahapara’a ’e te haerera’a i mua i te pae vārua. E parauhia te reira e mea pāpū ’ore nō te mea ’aita te reira e tāpa’ohia i ni’a i te hō’ē parau melora’a.

E nehenehe te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore e vai nō te tahi tau hepetoma te maoro, e rave rahi ’āva’e, ’aore rā e roa atu ā, mai te mea e tītauhia nō te ta’ata ’ia tātarahapa hope roa. I roto i te mau tupura’a mātaro-’ore-hia, e nehenehe e hau atu i te hō’ē matahiti te maoro.

E ’imi te feiā fa’atere i te arata’ira’a a te Vārua nō te ’ite mai e aha te mau tā’ōti’ara’a e tauturu maita’i a’e i te hō’ē ta’ata ’ia tātarahapa. I roto i te reira, (e ’ere rā i te reira ana’e) tē vai ra te tāpe’ara’a i te ha’amaita’ira’a ’ia tāvini i roto i te hō’ē pi’ira’a a te ’Ēkālesia, te fa’a’ohipara’a i te autahu’ara’a, ’aore rā te tomora’a i roto i te hiero. E nehenehe ato’a te ti’a fa’atere e tāpe’a i te ta’ata ’ia hōro’a i te hō’ē a’ora’a, hō’ē ha’api’ira’a, ’aore rā hō’ē pure i roto i te mau fa’anahora’a a te ’Ēkālesia. Mai te mea e tāpe’a te ti’a fa’atere i te ti’ara’a ’ia tomo i roto i te hiero, e fa’a’ore ’oia i te parau fa’ati’a i roto i te fa’anahora’a nō te mau rāve’a tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau.

E tuha’a faufa’a mau te ’amura’a i te ’ōro’a mo’a nō te tātarahapara’a. ’Eiaha te reira ’ia riro ’ei tā’ōti’ara’a mātāmua nō te hō’ē ta’ata tātarahapa ma te ’ā’au marū ’e te vārua ha’eha’a. Terā rā, mai te mea ’ua rave te hō’ē ta’ata i te mau hara rarahi, e nehenehe te ti’a fa’atere e tāpe’a i teie ha’amaita’ira’a nō te hō’ē tau.

Te ti’ara’a mau, ’eiaha te mau ti’a fa’atere e fa’a’ite i te hō’ē ta’ata i te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore maori rā, e tītauhia ’ia fa’a’itehia (hi’o 32.12.2).

E nehenehe te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e fa’a’ore i te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore mai te au i te fa’aurura’a a te Vārua, mai te mea ’ua tātarahapa pāpū te ta’ata. Mai te mea e tāmau noa te melo i te rave i te hara, e mea maita’i ’aore rā e mea ti’a ’ia fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

---

FA’ATERERA’A I TE MAU ’ĀPO’ORA’A FA’ATĪTĪ’AIFARORA’A A TE ’ĒKĀLESIA

---

E fa’atupuhia te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia mai te mea e fa’aoti te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi ē, e mea maita’i te reira, ’aore rā mai te mea e tītau te fa’aturera’a a te ’Ēkālesia i te reira (hi’o 32.6). E fa’atupuhia te reira i roto i te pāroita, te titi, te ’āma’a, te mata’eina’a ’aore rā te misiōni. E hōro’a teie tuha’a i te mau ha’amāramaramara’a nō ni’a e nāhea i te fa’atere i te reira.

32.9

Te ’āmuira’a atu ’e te hōpoi’a

Tē fa’a’ite nei teie tāpura i muri nei o vai tē ’āmui atu i roto i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

	Te mau ta’ata e ’āmui atu i roto i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a
’Āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te pāroita	Te mau ta’ata e ’āmui atu i roto i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a Te ta’ata nōna te ’āpo’ora’a e fa’atupuhia ra Te ’episekōpo ’e tōna nā tauturu Te papa’i parau o te pāroita Te peresideni nō te pupu peresibutero ’aore rā te peresideni Sōtaiete Tauturu (e mā’iti ; hi’o 32.10.1)
Te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te titi	Te mau ta’ata e ’āmui atu i roto i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a Te ta’ata nōna te ’āpo’ora’a e fa’atupuhia ra Te peresideni titi ’e tōna nā tauturu Te pāpa’i parau o te titi Te mau melo nō te ’āpo’ora’a teitei (i roto i te mau tupura’a na’ina’i mai tei fa’a’itehia i roto i te 32.9.2) Te ’episekōpo o te ta’ata nōna te ’āpo’ora’a e fa’atupuhia ra (e mā’iti ; hi’o 32.9.3) Te peresideni nō te pupu peresibutero ’aore rā te peresideni Sōtaiete Tauturu (e mā’iti ; hi’o 32.10.1)

32.9.1

Peresideni titi

Te peresideni titi :

• E mana tōna i ni’a i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i roto i te titi ; terā rā, te rahira’a o teie mau ’āpo’ora’a, nā te mau ’episekōpo ïa e rave.

• E ti’a iāna ’ia hōro’a i te parau fa’ati’a hou te hō’ē ’episekōpo e fa’atupu ai i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

• E fa’atupu ’oia i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea ē, e riro i te fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē tāne ’aore rā te hō’ē vahine tei fāri’i i tōna ’ōro’a hiero.

• E nehenehe ’oia e fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a mai te mea e horo te hō’ē melo i te fa’aotira’a a te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te pāroita.

• E hōro’a ’oia i te parau fa’ati’a hou ’a ravehia ai te fa’aotira’a hope’a nō te anira’a a te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te pāroita ’ia fa’a’ore i te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata ’aita i rave i tōna ’ōro’a hiero.

32.9.2

’Āpo’ora’a teitei

Te ti’ara’a mau, ’aita te mau melo o te ’āpo’ora’a teitei e ’āmui atu i roto i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te titi. Terā rā, e nehenehe te ’āpo’ora’a teitei e ’āmui atu i roto i te mau huru tupura’a fifi (hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 102:2). ’Ei hi’ora’a, e nehenehe te peresidenira’a titi e ani i te ’āpo’ora’a teitei ’ia ’āmui mai mai te mea :

• Tē vai ra te mau mārōra’a.

• E hōpoi mai rātou i te faufa’a ’e te au māite.

• E tītau te melo ’ia ’āmui mai rātou i roto.

• Tei roto te hō’ē melo o te peresidenira’a titi ’aore rā tōna ’utuāfare i taua fifi ra (hi’o 32.9.7).

32.9.3

’Episekōpo (’aore rā te Peresideni ’āma’a i roto i te hō’ē titi)

Te ’episekopo :

• E mana tōna i ni’a i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te pāroita.

• E paraparau ’oia i te peresideni titi ’e e fāri’i mai i te parau fa’ati’a hou ’a fa’atupu ai i te hō’ē ’āpo’ora’a.

• ’Eiaha e fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a mai te mea e riro te ti’ara’a melo o te hō’ē tāne ’aore rā o te hō’ē vahine tei fāri’i i tōna ’ōro’a hiero, i te fa’a’orehia. E ti’a i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te titi ’ia fa’atupuhia i roto i te reira mau huru tupura’a.

• E ani-manihini-hia ’oia ’ia haere mai i roto i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te titi nō te hō’ē melo o te pāroita o tē hi’opo’ahia ra te parau melora’a. E ti’a i tōna taera’a mai ’ia fa’ati’ahia e te peresideni titi ’e e te ta’ata.

E nehenehe te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te pāroita ’aore rā a te ’āma’a e ani i te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata mai te mea ’aita ’oia i rave i tōna ’ōro’a hiero. Terā rā, e tītauhia i te parau fa’ati’a a te peresideni titi hou ’a ravehia ai te fa’aotira’a hope’a.

I te tahi mau taime, e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te pāroita nō te hō’ē melo tei rave i tōna ’ōro’a hiero, ’e i roto i te terera’a o te ’āpo’ora’a, ’ua ’itehia ē, e riro i te fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te reira ta’ata. I roto i teie mau huru tupura’a, e fa’atae atu te ’episekōpo i te reira ’ohipa i mua i te peresideni titi.

32.9.4

Peresideni misiōni

Te peresideni misiōni :

• E mana tōna i ni’a i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i roto i te mau āma’a ’e te mau mata’eina’a o te misiōni.

• E ti’a ’ia hōro’a ’oia i te parau fa’ati’a hou te hō’ē peresideni mata’eina’a ’aore rā hō’ē peresideni ’āma’a e fa’atupu ai i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

• E fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea e fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē tāne ’aore rā o te hō’ē vahine tei fāri’i i tōna ’ōro’a hiero. Mai te mea e fifi te peresideni misiōni, nō te taime ’e nō te ātea, e nehenehe ’oia e ani i te hō’ē o tōna nā tauturu ’ia fa’atere i te ’āpo’ora’a. E mā’iti ’oia e piti atu nā taea’e tei mau i te autahu’ara’a a Melehizedeka ’ia ’āmui atu.

• I te vāhi e nehenehe, e fa’atupu ’oia i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te feiā ’aita i rave i tō rātou ’ōro’a hiero. Mai te mea e fifi ’oia nō te taime ’e nō te ātea, e nehenehe ’oia e fa’ati’a e toru nā taea’e tei mau i te autahu’ara’a a Melehizedeka ’ia fa’atupu i te reira. I roto i te reira huru, te ti’ara’a mau, nā te peresideni mata’eina’a ’aore ra te peresideni āma’a o te melo e fa’atere i te ’āpo’ora’a.

• E nehenehe e fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a mai te mea e horo te hō’ē melo i te fa’aotira’a a te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te mata’eina’a ’aore rā a te ’āma’a.

• Nā roto i te parau fa’ati’a a te hō’ē Huimana fa’atere rahi nō te Tuha’a Fa’aterera’a Misiōnare, e fa’atupu ’oia i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea e rave te hō’ē misiōnare i te hō’ē hara rahi i roto i te ’āua misiōni (hi’o 32.9.8). E hi’opo’a fa’ahou ato’a ’oia i te reira ’ohipa ’e te hō’ē melo nō te peresidenira’a ārea, ’e e paraparau i te peresideni titi o te titi mau o te misiōnare.

• E hōro’a ’oia i te parau fa’ati’a hou e fa’aoti-hope-hia ai te anira’a a te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te ’āma’a ’aore rā nō te mata’eina’a ’ia fa’a’ore i te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata ’aita i fāri’i i tōna ’ōro’a hiero.

Mai te mea e fā’i te hō’ē misiōnare ē, ’ua rave ’oia i te hō’ē hara rahi hou ’oia ’a rave ai i tāna misiōni, e fārerei te peresideni misiōni i tōna ti’a i roto i te Tuha’a Fa’aterera’a Misiōnare, nō te ani i te arata’ira’a.

’Ia fa’atupu ana’e te hō’ē peresideni misiōni i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e mā’iti ’oia e piti taea’e nō te autahu’ara’a a Melehizedeka ’ia tauturu mai iāna. I roto ana’e i te mau huru mātaro-’ore-hia e ani ai ’oia i te mau misiōnare ’āpī ’ia tauturu iāna. E pe’e ’oia i te mau arata’ira’a mai tei ravehia i roto i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te titi (hi’o 32.10). Terā rā, ’aita te hō’ē ’apora’a teitei ’aore rā te ’āpo’ora’a mata’eina’a e ’āmui atu.

32.9.5

Peresideni mata’eina’a ’aore rā ’āma’a i roto i te hō’ē misiōni

E nehenehe te hō’ē peresideni mata’eina’a ’aore rā ’āma’a i roto i te hō’ē misiōni e fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i te taime e fa’ati’ahia ai ’oia e te peresideni misiōni. ’Aita te ’āpo’ora’a mata’eina’a e ’āmui atu.

E nehenehe te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te mata’eina’a ’aore rā a te ’āma’a e ani ’ia fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata mai te mea ’aita ’oia i rave i tōna ’ōro’a hiero. Terā rā, e tītauhia te parau fa’ati’a a te peresideni misiōni hou te fa’aotira’a hope’a.

32.9.6

Pāpa’i parau nō te titi ’aore rā nō te pāroita

Te pāpa’i parau nō te titi ’aore rā nō te pāroita :

• E tāpe’a ’oia i te mau parau pāpa’i o te ’āpo’ora’a nō te maorora’a noa e tītauhia nō te hāpono i te parau fa’a’ite i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia.

• E fa’aineine oia i te ’api parau mai te mea e ani mai te ti’a fa’atere tei arata’i i te ’āpo’ora’a.

• ’Aita te pāpa’i parau e ’āmui atu i roto i te ’āparaura’a ’aore rā i te fa’aotira’a i roto i te ’āpo’ora’a.

32.9.7

Te ’āmuira’a atu i roto i te mau huru tupura’a ta’a ’ē

Mai te mea e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hō’ē melo o te ’utuāfare o te ’episekōpo ’aore rā o te hō’ē o tōna nā tauturu, e fa’atupuhia te reira i roto i te titi. Mai te mea e fa’atupuhia nō te hō’ē melo o te ’utuāfare o te hō’ē o nā tauturu o te peresideni titi, e ani te peresideni titi i te hō’ē atu tahu’a rahi ’ia mono i te tauturu. Mai te mea e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a nō te hō’ē melo o te ’utuāfare o te peresideni titi, e paraparau ’oia i te piha fa’atere o te Peresidenira’a Mātāmua.

Mai te mea e pāto’i te hō’ē melo ’ia ’āmui mai te ’episekōpo ’aore rā tōna nā tauturu, e fa’atupuhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i roto i te titi. Mai te mea e pāto’i te hō’ē melo ’ia ’āmui mai te hō’ē o nā tauturu o te peresideni titi, e ani te peresideni titi i tahi atu tahu’a rahi ’ia mono i te tauturu. Mai te mea e pāto’i te melo ’ia ’āmui mai te peresideni titi, ’aore rā, mai te mea e mana’o te peresideni titi ē, e’ita tāna e nehenehe e paetahi, e paraparau ’oia i te piha fa’atere o te Peresidenira’a Mātāmua.

32.9.8

Fa’aotira’a ē, ’o vai te ti’a fa’atere e fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a nō te mau huru tupura’a ta’a ’ē

Fātata i te mau taime ato’a e fa’atupuhia te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i roto i te ’ōti’a fenua o te ’āmuira’a a te ’Ēkālesia tei reira te vaira’a te parau melora’a o te ta’ata.

I te tahi taime, e tītauhia te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hō’ē ta’ata e taui ra i te fa’aeara’a. Mai te mea e tupu te tauira’a i roto i te titi iho, e paraparau te peresideni titi i nā ’episekōpo e piti, ’e e fa’aoti ’oia i hea e fa’atupu ai i te reira.

Mai te mea e haere te melo i rāpae i te titi, e paraparau nā peresideni titi e piti, ’e e fa’aoti rāua i hea e fa’atupu ai i te ’āpo’ora’a. Mai te mea e fa’aoti rāua ē, e fa’atupu i te reira i roto i te pāroita ’aore rā i te titi tahito, e tāpe’a-noa-hia te parau melora’a i roto i te reira pāroita ē hope noa atu te ’āpo’ora’a. ’Aita ana’e ra, e hāponohia ïa te parau i roto i te pāroita ’āpī. E ha’amāramarama ’ōmo’e te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te ’episekōpo ’aore rā i te peresideni titi ’āpī o te melo i te mau tumu e tītauhia ai te hō’ē ’āpo’ora’a.

I te tahi taime, e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hō’ē melo e ora ra i te ātea nō te hō’ē tau poto. ’Ei hi’ora’a, e tītauhia paha te hō’ē ’āpo’ora’a nō te hō’ē pīahi ’aore rā nō te hō’ē melo i roto i te nu’u fa’ehau. E nehenehe te ’episekōpo tei reira te melo i te orara’a nō te hō’ē tau, e hōro’a i te mau parau a’o ’e te pāturura’a. Terā rā, ’eiaha ’oia e fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a maori rā tei roto te parau melora’a i tāna ’āmuira’a, ’e ’ua paraparau ’oia i te ’episekōpo tahito.

I te tahi taime e rave te hō’ē misiōnare i te hō’ē hara rahi i roto i te misiōni, ’aita rā i fa’a’itehia e tae roa atu i muri a’e i te otira’a tāna misiōni. E paraparau te ’episekōpo ’e te peresideni titi nō te fa’aoti ē, nā vai i roto ia rāua e fa’atupu i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. E paraparau te hō’ē o rāua i te peresideni misiōni tahito hou ’a fa’atupu ai i te ’āpo’ora’a.

32.10

Te terera’a ’ohipa nō te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

32.10.1

’A hōro’a i te fa’a’arara’a ’e ’a fa’aineine nō te ’āpo’ora’a

E fa’atae te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te hō’ē rata fa’a’ara i te melo nō te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a o tē fa’atupuhia nōna. E tārima ’oia i te rata. Tei roto i te reira te mau mea i muri nei :

« E fa’atupu te [’episekōpora’a ’aore rā te peresidenira’a titi] i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō ’oe. E fa’atupuhia te ’āpo’ora’a i [te tai’o mahana ’e te hora], i [te vāhi]. 

« E feruri teie ’āpo’ora’a [’a fa’ata’a poto noa i te hape, ’eiaha e tātara hu’ahu’a i te mau tumu].

« Tē anihia atu nei ’oe ’ia tae mai i te ’āpo’ora’a nō te hōro’a mai i tā ’oe pāhonora’a. E nehenehe ’oe e hōro’a mai i te mau fa’ata’ara’a parau pāpa’ihia nā te mau ta’ata o tē nehenehe e hōro’a mai i te mau ha’amāramaramara’a pāpū. E nehenehe ’oe e ani i te reira mau ta’ata ’ia paraparau i roto i te ’āpo’ora’a nō te pāruru ia ’oe, mai te mea ’ua fāri’i te peresideni titi ’aore rā te ’episekōpo nā mua a’e. E nehenehe ato’a ’oe e ani i [te peresideni Sōtaiete Tauturu ’aore rā, te peresideni o te pupu peresibutero o te pāroita] ’ia haere mai ’e ’ia hōro’a mai i te paturura’a.

« Te mau ta’ata ato’a e haere mai, e tītauhia ia rātou ’ia ha’apa’o i te nātura auraro o te ’āpo’ora’a, e tae noa atu i tōna terera’a ’e te ’ōmo’era’a. ’Eiaha te mau ti’a nō te ture ’e te mau ta’ata turu ’aita i fa’ahitihia te i’oa i ni’a nei e haere mai ».

E nehenehe e tu’u i roto i te hō’ē paratarāfa hope’a nō te mana’o here, te ti’aturi ’e te māna’ona’ora’a.

I roto i te 32.10.3, i te nūmera 4 ’ua hōro’ahia te mau arata’ira’a nō ni’a i te mau ta’ata ’o tā te ta’ata e nehenehe e ani ’ia paraparau i roto i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

Mai te mea e’ita e nehenehe e āfa’i tino roa i te rata, e nehenehe e hāpono nā roto i te fare rata ma te tītau i te hō’ē parau fa’a’ite ’ua fāri’ihia.

Nā te ’episekopo ’aore rā, te peresideni titi e tārena i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i te taime tano nō te ta’ata. ’Ia pāpū ato’a iāna ē, e rava’i te taime nō te fāri’i i te mau fa’ata’ara’a parau nā roto mai i te feiā tei rave-’ino-hia , mai te mea e hina’aro rātou e hōro’a mai i te reira (hi’o 32.10.2).

E fa’aineine te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te melo nō te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nā roto i te fa’ata’ara’a iāna i te fā ’e i te terera’a ’ohipa. E fa’ata’a ato’a ’oia i te mau fa’aotira’a e nehenehe e ravehia e te ’āpo’ora’a ’e te mau fa’ahope’ara’a nō te reira. Mai te mea ’ua fā’i te hō’ē melo, e fa’ata’a te ti’a fa’atere ē, e ti’a i te fā’ira’a ’ia fa’a’ohipa i roto i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

32.10.2

Fāri’i i te mau fa’ata’ara’a parau a te feiā i pēpē

’Ia riro ana’e te melo nō te ’Ēkālesia ’ei ta’ata i pēpē (mai te ta’otora’a te metua i tāna tamari’i, te hāmani-’ino-ra’a i te hoa fa’aipoipo ’aore rā te tāviri ta’ata), e fārerei te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi o te reira ta’ata i teie taime. E fa’aoti teie mau feiā fa’atere, e mea maita’i ānei e hōro’a i te rāve’a i te ta’ata i pēpē ’ia hōro’a mai i te hō’ē fa’ata’ara’a parau pāpa’i nō ni’a i te ’ohipa ’ino i ravehia ’e tōna mau hope’ara’a. E nehenehe teie mau fa’ata’ara’a parau e tai’ohia i roto i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.10.3, nūmera 3). ’Aita tō te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia e mana ’ia fārerei i te feiā i pēpē e ’ere i te melo nō te ’Ēkālesia.

Te mau fārereira’a ato’a i te hō’ē ta’ata i pēpē nō teie tumu, nā tōna ïa ’episekōpo ’aore rā tōna peresideni titi i teie taime e fa’atupu i te reira. Mai te mea e hōro’a mai te hō’ē ta’ata i pēpē i te hō’ē fa’ata’ara’a parau, e hōro’a teie ti’a fa’atere i te reira i te ’episekopo ’aore rā, i te peresideni titi o tē fa’atupu i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. E ti’a i te mau feiā fa’atere ’ia ha’apa’o maita’i ’eiaha ’ia fa’atupu i te tahi atu mau māuiui.

Te mau tītorotorora’a ato’a nō ni’a i te hō’ē ta’ata i pēpē i raro mai i te 18 matahiti, e ravehia ïa te reira nā roto i te mau metua ’aore rā i te mau ta’ata ha’apa’o ha’amanahia o te tamari’i, ’eiaha rā te reira ’ia ha’afifi i te ta’ata i pēpē.

Nō te mau ha’amāramaramara’a nō ni’a i te mau ’episekōpo ’e te mau peresideni titi i te fāri’ira’a i te arata’ira’a i roto i te mau ’ohipa hāmani-’ino-ra’a, ’a hi’o 32.4.5 ’e 38.6.2.1.

32.10.3

Fa’atere i te ’āpo’ora’a

Nā mua noa a’e ’a ha’amata ai te ’āpo’ora’a, e parau te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te mau ta’ata e ’āmui mai, nō vai te ’āpo’ora’a, ’e e aha te hape. Mai te mea e tītauhia, e fa’ata’a ’oia i te terera’a ’ohipa o te ’āpo’ora’a.

Te ta’ata, mai te mea ’ua tae, e fāri’ihia ’oia i roto i te piha. Mai te mea ’ua anihia i te ’episekōpo ’ia haere atu i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nā te titi, e ani-ato’a-hia ’oia ’ia tomo mai i roto i te piha i tāua taime ra. Mai te mea ’ua ani te ta’ata i te peresideni o te Sōtaiete Tauturu ’aore rā i te peresideni o te pupu peresibutero ’ia haere mai ’e ’ia hōro’a mai i te pāturura’a, e fāri’i-ato’a-hia ’oia i roto i te piha.

E arata’i te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te ’āpo’ora’a i roto i te hō’ē vārua here, mai tei fa’a’itehia i raro nei.

1. E ani ’oia i te hō’ē ta’ata ’ia hōro’a mai i te pure ha’amatara’a.

2. E fa’a’ite ’oia i te hape i ravehia. E hōro’a ’oia i te ta’ata (mai te mea tei reira ’oia) i te hō’ē rāve’a nō te ha’apāpū, nō te pāto’i, ’aore rā nō te ha’amāramarama i teie fa’ata’ara’a parau.

3. Mai te mea e ha’apāpū te melo i te hape i ravehia, e haere te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i ni’a i te nūmera 5 i raro nei. Mai te mea e pāto’i te melo i te reira, e vauvau te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te mau ha’amāramaramara’a nō ni’a i te reira. Tei roto i te reira te vauvaura’a o te mau parau pāpū, ’e te tai’ora’a pūai o te mau fa’ata’ara’a parau pāpa’ihia nō roto mai i te feiā i pēpē (hi’o 32.10.2). Mai te mea e tai’o ’oia i te hō’ē fa’ata’ara’a parau, ’ia pāruru ’oia i te i’oa o te ta’ata i pēpē .

4. Mai te mea e pāto’i te melo i te hape i ravehia, e nehenehe ’oia e vauvau mai i te mau ha’amāramaramara’a i tō te ’āpo’ora’a. E nehenehe te reira e pāpa’ihia. ’Aore rā e nehenehe te melo e ani i te mau ta’ata ’o te nehenehe e hōro’a mai i te mau ha’amāramaramara’a tano ’ia paraparau i te ’āpo’ora’a, hō’ē i muri mai i te tahi. ’Ei melo nō te ’Ēkālesia te reira mau ta’ata, maoti rā, ’ua fa’aoti te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi nā mua roa ē, e nehenehe te hō’ē melo ’ore e ’āmui mai. E tīa’i rātou i roto i te hō’ē piha ta’a ’ē e tae roa i te taime e anihia ia rātou ’ia paraparau. E haere te ta’ata tāta’itahi i rāpae’au i te piha ’āpo’ora’a ’ia oti ana’e tāna paraparaura’a. E mea ti’a ia rātou ’ia ha’apa’o i te nātura auraro o te ’āpo’ora’a ’e tae noa atu i te terera’a ’ohipa ’e te ’ōmo’era’a. ’Eiaha tō te mau melo e mau ti’a nō te ture. ’Eiaha ato’a e mau ta’ata pāturu ’aita tō rātou i’oa i fa’ahitihia i roto i te paratarāfa mātāmua i roto i teie tuha’a.

5. E nehenehe te ’episekōpo ’aore rā, te peresideni titi e ui i te mau uira’a i te melo ma te fa’a’ite i te peu maita’i ’e te fa’atura. E nehenehe ato’a ’oia e ui i te mau uira’a i te tahi atu mau ta’ata tā te melo i ani ’ia hōro’a i te ha’amāramaramara’a. E nehenehe ato’a te mau tauturu i roto i te ’episekōpora’a ’aore rā i roto i te peresidenira’a titi e ui i te mau uira’a. E mea ti’a ’ia ha’apotohia te mau uira’a, ’e ’ia tā’ōti’ahia i ni’a i te mau mea faufa’a.

6. ’Ia hope te mau ha’amāramaramara’a ato’a i te vauvauhia, e fa’ahaere te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te melo i rāpae i te piha. E fa’ahaere-ato’a-hia te pāpa’i parau i rāpae, mai te mea ’aita te ’āpo’ora’a teitei i ’āmui mai i roto i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nā te titi. Mai te mea ’ua tae ato’a mai te ’episekōpo o te melo i roto i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te titi, e fa’ahaere-ato’a-hia ’oia i rāpae. Mai te mea ’ua ’āmui ato’a mai te peresideni o te Sōtaiete Tauturu ’aore rā te peresideni pupu peresibutero nō te hōro’a i te pāturura’a, e fa’ahaere-ato’a-hia ’oia i rāpae.

7. E ani te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te mana’o o tōna nā tauturu. Mai te mea ’ua ’āmui ato’a mai te ’āpo’ora’a teitei i roto i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e ani ’oia i tō rātou mana’o.

8. Ma te ’āmui ’e tōna nā tauturu, e ani te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi nā roto i te pure i te hina’aro o te Fatu nō ni’a i te reira ’ohipa. ’O te peresideni titi ana’e ’e tōna nā tauturu ’aore rā te ’episekōpo ana’e ’e tōna nā tauturu i roto i te piha i tāua taime ra. Mai te mea tei roto ato’a te ’āpo’ora’a teitei i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te titi, ’ua mātarohia e haere te peresidenira’a titi i roto i te piha tōro’a o te peresideni titi.

9. E parau te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i tōna nā tauturu i tāna fa’aotira’a, ’e e ani ia rāua ’ia pāturu i te reira. Mai te mea tei roto ato’a te ’āpo’ora’a teitei i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e ho’i te peresidenira’a titi i roto i te piha ’e e ani i te ’āpo’ora’a teitei ’ia pāturu i te reira. Mai te peu e mana’o ta’a ’ē tō te hō’ē tauturu ’aore rā tō te hō’ē melo ’āpo’ora’a teitei, e fa’aro’o te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi, ’e e ’imi ’oia i te rāve’a nō te fa’atītī’aifaro i te mau ta’a-’ē-ra’a. Tei te ta’ata peresideni fa’atere te hōpoi’a nō te fa’aotira’a.

10. E ani ’oia i te ta’ata ’ia ho’i mai i roto i te piha. Mai te mea ’ua fa’ahaerehia te pāpa’i parau i rāpae, e ani-ato’a-hia ’oia ’ia ho’i mai i roto i te piha. Mai te mea ’ua tae ato’a mai te ’episekōpo o te melo i roto i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e ani-ato’a-hia ’oia ’ia ho’i mai i roto i te piha. Mai te mea ’ua ’āmui ato’a mai te peresideni o te Sōtaiete Tauturu ’aore rā te peresideni o te pupu peresibutero nō te hōro’a i te pāturura’a, e ani-ato’a-hia ’oia ’ia ho’i mai.

11. E fa’a’ite te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te fa’aotira’a a te ’āpo’ora’a nā roto i te hō’ē vārua here. Mai te peu te fa’aotira’a ē, e tā’ōti’a pāpū i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te ta’ata, ’aore rā ’e fa’a’orehia tōna ti’ara’a melo, e fa’ata’a ’oia i te mau tītaura’a (hi’o 32.11.3 ’e 32.11.4). E fa’ata’a ato’a ’oia e nāhea ’ia upo’oti’a i te mau tā’ōti’ara’a ’e e hōro’a i te tahi atu mau arata’ira’a ’e te parau a’o. E nehenehe te hō’ē ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e fa’ataime i te hō’ē ’āpo’ora’a nō te hō’ē tau, nō te ’imi i te arata’ira’a ’aore rā i te ha’amāramaramara’a hou ’a rave ai i te hō’ē fa’aotira’a. I roto i te reira huru, e fa’ata’a ’oia i te reira.

12. E fa’ata’a ’oia i te ti’ara’a o te ta’ata ’ia horo fa’ahou i te fa’aotira’a (hi’o 6.10.10).

13. E ani ’oia i te hō’ē ta’ata ’ia hōro’a mai i te pure hope’a.

Noa atu ē, ’ua tae mai te ta’ata ’aore rā, ’aita, e fa’atae te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te fa’aotira’a mai tei fa’ata’ahia i roto i te 32.12.1.

’Aita te hō’ē ta’ata tei ’āmui mai i roto i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a e fa’ati’ahia ’ia haruharu i te parau, ’ia pata te video ’aore rā ’ia pāpa’i. E nehenehe te hō’ē pāpa’i parau e pāpa’i i te mau parau nō te fa’aineine i te fa’a’itera’a parau nō te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia. Terā rā, ’eiaha te reira mau nota ’ia fa’aharuharuhia ’aore rā ’ia pāpa’ihia ma te mau ta’o tāta’itahi i fa’ahitihia. ’Ia oti te parau fa’a’ite i te fa’aineinehia, e ha’amou ’oi’oi ’oia i te mau nota ato’a.

32.11

Te mau fa’aotira’a nō roto mai i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a

E ti’a i te mau fa’aotira’a nō roto mai i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a ’ia arata’ihia e te Vārua. ’Ia fa’a’ite mai te reira i te here ’e te ti’aturi tei hōro’ahia mai e te Fa’aora i te feiā e tātarahapa. ’Ua fa’ata’ahia i raro nei te mau fa’aotira’a e nehenehe e rave. ’Ia rave-ana’e-hia teie mau fa’aotira’a, e feruri te feiā fa’atere i te mau huru tupura’a tei pāpa’ihia i roto i te 32.7.

I muri a’e i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a ato’a, e fa’atae ’oi’oi te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te hō’ē parau fa’ata’ara’a o te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nā roto i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau (hi’o 32.14.1).

’Ua pāpa’ihia i roto i te mau tuha’a i muri nei te mau fa’aotira’a e nehenehene e rave i roto i te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

32.11.1

Te vai-noa-ra’a i roto i te ti’ara’a maita’i

I roto i te tahi mau huru tupura’a, ’aita te hō’ē ta’ata i rave i te hape ’e ’ua vai noa rā i roto i te ti’ara’a maita’i. I roto i te tahi mau huru tupura’a, ’ua rave paha te hō’ē ta’ata i te hara, ’ua tātarahapa ma te ’ā’au tae, ’e ’ua vai noa rā i roto i te ti’ara’a maita’i. E nehenehe te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e hōro’a i te parau a’o ’e te fa’a’arara’a nō ni’a i te mau ’ohipa a muri a’e. I muri a’e i te ’āpo’ora’a, e tāmau noa ’oia i te hōro’a i te pāturura’a mai te mea e hina’arohia.

32.11.2

Te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē ’e te episekopo ’aore rā, te peresideni titi

I roto i te tahi mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e nehenehe te feiā fa’atere e fa’aoti ē, ’aita te melo i vai noa i roto i te ti’ara’a maita’i—’aita rā te mau tā’ōti’ara’a pāpū o te ti’ara’a melo i tano. I roto i teie huru tupura’a, e nehenehe te ’āpo’ora’a e fa’aoti ē, e ti’a i te ta’ata ’ia fāri’i i te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē ’e te fa’atītī’aifarora’a nā roto mai i te ’episekōpo ’aore rā i te peresideni titi. I roto i teie parau a’ora’a tē vai ra te mau tā’oti’ara’a pāpū ’ore o te ti’ara’a melo mai tei pāpa’ihia i roto i te 32.8.3.

E ’ere te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē ’e te tā’ōti’ara’a pāpū ’ore o te ti’ara’a melo ’ei hō’ē fa’aotira’a mai te mea ’ua fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a nō te mau hara i tāpurahia i roto i te 32.6.1.

32.11.3

Te tā’ōti’ara’a pāpū o te ti’ara’a melo

I roto i te tahi mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e nehenehe te feiā fa’atere e fa’aoti ē, e mea maita’i a’e ’ia tā’ōti’a pāpū i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata nō te hō’ē pu’e tau. E nehenehe te mau tā’ōti’ara’a pāpū e tano nō te tā’āto’ara’a ’eiaha rā nō te mau hara rarahi ’aore rā nō te mau huru tupura’a, e fa’a’orehia ai te ti’ara’a melo (hi’o 32.11.4).

Te feiā ’ua tā’ōti’a-pāpū-hia te ti’ara’a melo, e melo noa ā rātou nō te ’Ēkālesia. Terā rā, ’ua tā’ōti’ahia tō rātou mau ha’amaita’ira’a ti’ara’a melo nō te ’Ēkālesia mai teie i muri nei :

• ’Aita rātou e nehenehe e tomo i roto i te hiero. Terā rā, e tāmau noa ā rātou i te ’ō’omo i te ’ahu hiero mai te mea ’ua rave rātou i tō rātou ’ōro’a hiero. Mai te mea e parau fa’ati’a nō te hiero tā te melo, e fa’a’ore te ti’a fa’atere i te reira i roto i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau.

• E’ita tā rātou e nehenehe e fa’a’ohipa i te autahu’ara’a.

• E’ita rātou e nehenehe e ’amu i te ’ōro’a mo’a ’aore rā e ’āmui atu i roto i te pāturura’a i te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia.

• E’ita tā rātou e nehenehe e hōro’a i te hō’ē a’ora’a, ’aore rā e pure i roto i te mau putuputura’a a te ’Ēkālesia. E’ita ato’a rātou e nehenehe e tāvini i roto i te hō’ē pi’ira’a o te ’Ēkālesia.

E fa’aitoitohia rātou ’ia haere i te mau purera’a ’e te mau ’ohipara’a a te ’Ēkālesia mai te mea e mea ’āfaro tā rātou mau peu. E fa’aitoito-ato’a-hia rātou ’ia aufau i tā rātou tuha’a ’ahuru ’e te mau ō.

E nehenehe te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e ’āmui mai i te tahi atu mau tītaura’a, mai te fa’aātea-’ē-ra’a i te mau materia hōho’a faufau ’e te tahi atu mau peu ’ī’ino. I te rahira’a taime, e tu’u mai ’oia i te mau tītaura’a maita’i. Mai te haere-tāmau-ra’a i te purera’a, te pure-tāmau-ra’a, ’e te tai’ora’a i te mau pāpa’ira’a mo’a ’e te tahi atu mau mātēria a te ’Ēkālesia.

Mai te mea ’ua tā’ōti’a-pāpū-hia te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata, e tāpa’ohia te reira i ni’a i te parau melora’a.

I te rahira’a o te taime, hō’ē a’e matahiti te maorora’a o te taime tā’ōti’ara’a pāpū, ’e e nehenehe e roa ri’i atu. ’Ia fa’a’ite ana’e te melo i te haerera’a ta’a ’ē i mua i roto i te tātarahapara’a mau, e fa’atupu te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te tahi atu ’āpo’ora’a nō te feruri e fa’a’ore i te mau tā’ōti’ara’a (hi’o 32.16.1). Mai te mea e tāmau noa te melo i roto i te ’ē’a o te hara, e nehenehe te ti’a fa’atere e fa’atupu i te tahi atu ’āpo’ora’a nō te feruri i te tahi atu mau fa’aotira’a.

32.11.4

Te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo

I roto i te tahi mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e nehenehe te feiā fa’atere e fa’aoti ē, e mea maita’i a’e e fa’a’ore i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te ta’ata nō te hō’ē tau (hi’o Mosia 26:36 ; Alama 6:3 ; Moroni 6:7 ; Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 20:83).

E tītauhia ’ia fa’a’ore i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata nō te taparahira’a ta’ata (mai tei fa’ata’ahia i roto i te 32.6.1.1) ’e nō te fa’aipoipora’a vahine rau (mai tei fa’a’itehia i roto i te 32.6.1.2). Fātata i te mau taime ato’a e tītauhia te reira nō te ta’otora’a te metua i tāna tamari’i, mai tei fa’a’itehia i roto i te 32.6.1.2 ’e te 38.6.8.

Mai te au i te arata’ira’a a te Vārua, e mea tītauhia te fa’aorera’a i te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata mai teie huru i muri nei :

• Nō te feiā ’o tē riro tō rātou huru ’ei ha’ape’ape’ara’a nō vetahi ’ē.

• Nō rātou ’o tei rave i te mau hara teimaha ta’a ’ē.

• Nō te feiā tei ’ore i fa’a’ite i te tātarahapa i te mau hara rahi (hi’o i te mau ferurira’a i roto i te 32.7).

• Nō te feiā tei rave i te mau hara rahi ’o tē ha’afifi i te ’Ēkālesia.

E nehenehe te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nā te pāroita, te ’āma’a, ’aore rā te mata’eina’a, e ani ’ia fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata tei ’ore i fāri’i i tōna ’ōro’a hiero. Terā rā, e tītauhia te parau fa’ati’a a te peresideni titi ’aore rā te peresideni misiōni hou ’a ravehia ai te fa’aotira’a hope’a.

Te feiā tei fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia, ’aita rātou e fāna’o fa’ahou i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo.

• E’ita rātou e nehenehe e tomo i roto i te hiero ’aore rā e ’ō’omo i te ’ahu hiero. Mai te mea e parau fa’ati’a tā te ta’ata, e fa’a’ore te ti’a fa’atere i te reira i roto i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau.

• E’ita rātou e nehenehe e fa’a’ohipa i te autahu’ara’a.

• E’ita rātou e nehenehe e ’amu i te ’ōro’a mo’a ’aore rā e ’āmui i roto i te pāturura’a i te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia.

• E’ita rātou e nehenehe e hōro’a i te hō’ē a’ora’a, te hō’ē ha’api’ira’a, ’aore rā te pure i roto i te mau putuputura’a a te ’Ēkālesia ’aore rā e fa’atere i te hō’ē ’ohipara’a i roto i te ’Ēkālesia. E’ita ato’a rātou e nehenehe e tāvini i roto i te hō’ē pi’ira’a o te ’Ēkālesia.

• E’ita rātou e nehenehe e aufau i te tuha’a ’ahuru ’e te mau ō.

E fa’aitoitohia rātou ’ia haere i te mau purera’a ’e te mau ’ohipara’a a te ’Ēkālesia mai te mea e mea ’āfaro tā rātou mau peu.

Te feiā tei fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia, e nehenehe rātou e fa’aho’i-fa’ahou-hia mai nā roto i te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a. I te rahira’a o te taime, e tītauhia ia rātou ’ia fa’a’ite i te tātarahapara’a mau nō te maorora’a hō’ē a’e matahiti. E fa’atupu te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te tahi atu ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te feruri i te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai (hi’o 32.16.1).

Te mau fa’aotira’a ’e te mau hope’ara’a o te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a

Fa’aotira’a	Te mau hope’ara’a
Fa’aotira’a Te vai-noa-ra’a i roto i te ti’ara’a maita’i (hi’o 32.11.1)	Te mau hope’ara’a ’Aore
Fa’aotira’a Te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē ’e te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi (hi’o 32.11.2)	Te mau hope’ara’a E nehenehe te tahi mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo e tā’oti’ahia ma te pāpū ’ore. I te rahira’a o te taime, tei raro mai i te hō’ē matahiti te maorora’a o te mau tā’ōti’ara’a ; i te tahi mau taime, e nehenehe e maoro atu. E fa’a’orehia te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore i muri a’e i te tātarahapara’a mau. ’Aita te mau ’ohipa e pāpa’ihia i ni’a i te parau melora’a.
Fa’aotira’a Te mau tā’ōti’ara’a pāpū o te ti’ara’a melo (hi’o 32.11.3)	Te mau hope’ara’a E tā’ōti’a-pāpū-hia te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo. I te rahira’a o te taime, hō’ē a’e matahiti te maoro te mau tā’ōti’ara’a, ’e e nehenehe e maoro atu. E pāpa’ihia te mau ’ohipa i ni’a i te parau melora’a. E ’īritihia te mau tā’ōti’ara’a pāpū i muri a’e i te tātarahapara’a mau, te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, ’e mai te mea e tītauhia te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua. E tātarahia te fa’a’itera’a i pāpa’ihia i ni’a i te parau melora’a mai te mea ’ua fa’a’ohipahia te mau tā’ōti’ara’a i muri a’e i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (’eiaha ra te mau tāpa’opa’ora’a i tītauhia ; hi’o 32.14.5).
Fa’aotira’a Te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo (hi’o 32.11.4)	Te mau hope’ara’a E fa’a’orehia te mau ’ōro’a ato’a. E ’īritihia te mau ha’amaita’ira’a ato’a o te ti’ara’a melo, nō te hō’ē a’e matahiti te maoro, i te rahira’a taime. E nehenehe e fa’aho’i mai i te hō’ē ta’ata i roto i te ’Ēkālesia nā roto i te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a mai te mea noa ’ua tupu te tātarahapa mau, te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a ’e mai te mea e tītauhia te parau fa’ati’a a te peresidenira’a mātāmua. E nehenehe te hō’ē ta’ata tei rave i tōna ’ōro’a hiero e fāri’i i te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i tōna mau ha’amaita’ira’a nā roto ana’e i te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua, ’e i muri iho hō’ē a’e matahiti tā’āto’a o tōna fa’aho’i-fa’ahou-ra’a-hia mai (hi’o 32.17.2). Nō te hō’ē ta’ata tei rave i tōna ’ōro’a hiero, e fa’a’orehia te fa’a’itera’a nō te « fa’aho’i-fa’ahou-ra’a i te mau ha’amaita’ira’a i tītauhia » i roto i te parau melora’a, i muri noa a’e i te ravera’ahia te ’ōro’a (e vai noa te mau tāpa’opa’ora’a e tītauhia ; hi’o 32.14.5).

32.11.5

Te mau uira’a nō ni’a i te fa’aotira’a i te mau ’ohipa fifi.

E fa’atae te mau ’episekōpo i te peresideni titi ra, i te mau uira’a nō ni’a i te mau arata’ira’a o te buka arata’i nō te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

Nō te mau ’ohipa fifi, e nehenehe te peresideni titi e ’imi i te parau a’o i roto i tōna Hitu ’ahuru ārea i fa’ata’ahia. E ti’a i te peresideni titi ’ia paraparau ’e te Peresidenira’a Ārea nō ni’a i te mau ’ohipa tei fa’ahitihia i roto i te 32.6.3. Terā rā, ’eiaha te peresideni titi e ani i te hō’ē Hitu ’ahuru ārea ’aore rā i te hō’ē Huimana Fa’atere Rahi e nāhea ’ia fa’aoti i te mau ’ohipa fifi. Nā te peresideni titi e fa’aoti e fa’atupu ānei i te hō’ē ’āpo’ora’a nō te paraparau i te haere’a. Mai te mea e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a, nā te peresideni titi ’aore rā te ’episekōpo e fa’aoti i te fa’ahope’ara’a.

32.11.6

Te mana o te Peresidenira’a Mātāmua

Tei te Peresidenira’a Mātāmua te mana hope’a i ni’a i te mau tā’ōti’ara’a ’e te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia.

32.12

Te mau parau fa’a’ite ’e te mau fa’a’arara’a

E fa’ataehia te fa’aotira’a a te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a i te ta’ata—’e ia vetahi ’ē mai te mea e tītauhia—mai tei fa’ata’ahia i raro nei.

32.12.1

Te fa’a’itera’a i te hō’ē ta’ata i te fa’aotira’a

Te ti’ara’a mau, e parau te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te ta’ata i te hope’ara’a o te ’āpo’ora’a ’ia hope ana’e te reira. Terā rā, e nehenehe tāna e fa’ataime i te hō’ē ’āpo’ora’a nō te ’imi i te arata’ira’a ’aore rā i te ha’amāramaramara’a hau atu hou ’a rave ai i te hō’ē fa’aotira’a.

E nehenehe te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nā te pāroita, te ’āma’a, ’aore rā te mata’eina’a, e ani ’ia fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata tei ’ore i fāri’i i tōna ’ōro’a hiero. Terā rā, e tītauhia te parau fa’ati’a a te peresideni titi ’aore rā a te peresideni misiōni hou ’a ravehia ai te fa’aotira’a hope’a.

E fa’ata’a te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te tupura’a o te fa’aotira’a mai tei fa’a’itehia i roto i te 32.11. Te ti’ara’a mau, e hōro’a ato’a ’oia i te parau a’o i ni’a i te mau tītaura’a o te tātarahapara’a, ’ia nehenehe ’ia fa’a’orehia te mau tā’ōti’ara’a ’aore rā ’ia nehenehe i te ta’ata ’ia fa’aho’i-fa’ahou-hia mai i roto i te ’Ēkālesia.

E hōro’a te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te reira ta’ata i te hō’ē parau pāpa’i poto nō te fa’aotira’a ’e tōna mau hope’ara’a. E hōro’a teie parau fa’a’ite i te hō’ē fa’ahitira’a parau ē, ’ua ravehia te hō’ē fa’aotira’a ’ei pāhonora’a i te haere’a ti’a ’ore i mua i te mau ture ’e te fa’anahora’a a te ’Ēkālesia. E nehenehe ato’a e tu’u i roto i te reira te mau parau a’o nō ni’a i te fa’a’orera’a i te mau tā’ōti’ara’a o te ti’ara’a melo ’aore rā te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i roto i te ’Ēkālesia. E fa’a’ite te reira i te ta’ata ē, e nehenehe tāna e horo fa’ahou i te fa’aotira’a (hi’o 32.13).

Mai te mea ’aita te ta’ata e tae mai i te ’āpo’ora’a, e nava’i noa te hō’ē parau fa’a’ite pāpa’i nō te fa’a’ara iāna i te fa’aotira’a. E nehenehe ato’a te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e fārerei i te ta’ata.

E’ita te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e hōro’a i te ta’ata ra i te hō’ē hōho’a o te Parau fa’ata’ara’a nō te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia.

32.12.2

Fa’a’itera’a ia vetahi ’ē nō ni’a i te hō’ē fa’aotira’a

Mai te mea e tā’ōti’a pāpū ’ore te hō’ē ’episekōpo ’aore rā te hō’ē peresideni titi i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata i roto i te mau parau a’o nō te ta’ata hō’ē, te ti’ara’a mau, ’eiaha ’oia e fa’a’ara i te tahi atu mau ta’ata (hi’o 32.8.3). Terā rā, e paraparau teie mau feiā fa’atere i te tahi ’e te tahi nō ni’a i te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’ore, ’a tauturu ai rātou i te mau melo.

Mai te mea ’ua tā’oti’a-pāpū-hia ’aore rā ’ua fa’a’orehia te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata i roto i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e fa’a’ite te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te fa’aotira’a i te feiā ana’e o tē tītauhia ’ia ’ite. E fa’a’ohipahia te mau arata’ira’a i muri nei.

• E feruri ’oia i te mau hina’aro o te feiā i pēpē ’e te feiā e nehenehe e pēpē, ’e i te mau mana’o o te ’utuāfare o te ta’ata.

• E’ita ’oia e fa’a’ite i te fa’aotira’a mai te mea e horo te ta’ata i te reira. Terā rā, e nehenehe ’oia e fa’a’ite i te mea e horohia ra, mai te mea te mana’o ra ’oia ē, e mea tītauhia ’ia pāruru i te mau ta’ata e nehenehe e pēpē. E nehenehe ato’a ’oia e fa’a’ite i te reira nō te pāturu i te fa’aorara’a o te mau ta’ata i pēpē (noa atu ē, ’aita ’oia e hōro’a i te mau i’oa o te feiā i pēpē) ’aore rā nō te pāruru i te parauti’a o te ’Ēkālesia.

• Mai te mea e hina’arohia, e fa’a’ite te ’episekōpo i te fa’aotira’a ma te ’ōmo’e i te mau melo o te ’āpo’ora’a pāroita. Nō te fa’a’ara teie i te feiā fa’atere e feruri ra e hōro’a i te reira ta’ata i te mau pi’ira’a, te hōro’ara’a i te mau ha’api’ira’a, ’aore rā te hōro’ara’a i te mau pure ’aore rā i te mau a’ora’a. Nō te fa’aitoito ato’a te reira i te feiā fa’atere ’ia fa’a’ite i te ’atu’atu ’e te pāturura’a i te melo ’e i tōna ’utuāfare.

• Ma te parau fa’ati’a a te peresideni titi, e nehenehe te ’episekōpo e fa’a’ite i te fa’aotira’a i tāna pupu peresibutero ’e i te mau putuputura’a a te Sōtaiete Tauturu o tāna pāroita, mai te mea e fa’atupu te reira i :

  • Te mau huru e hina’aro e hāmani ’ino ’o tē ha’ape’ape’a ia vetahi ’ē.

  • Tē ha’api’ira’a i te mau ha’api’ira’a tumu hape ’aore rā i te tahi atu mau huru o te tāivara’a.

  • Te mau hara pāpū mai te ravera’a i te peu vahine rau ’aore rā te fa’a’ohipara’a i te mau ha’api’ira’a a te hō’ē pupu fa’aro’o nō te ’ume mai i te ta’ata.

  • Te pāto’ito’ira’a i mua i te ta’ata i te mau ’ohipa ’aore rā i te mau ha’api’ira’a a te feiā fa’atere rahi ’aore rā, te feiā fa’atere nō te fenua iho o te ’Ēkālesia.

• I roto i taua huru ra, e tītauhia i te peresideni titi ’ia fa’ati’a i te hō’ē fa’a’itera’a parau i te mau melo o te tahi atu mau pāroita i roto i te titi.

• I roto i te tahi mau huru, e nehenehe te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e feruri ē, e mea maita’i ’ia fa’a’ite i te tahi ’aore rā i te tā’āto’ara’a o te mau ta’ata i pēpē ’e i tō rātou mau ’utuāfare ē, ’ua fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te reira ta’ata. E rave ’oia i te reira nā roto i tō rātou ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi.

• Mai te mea e ha’afifi te huru e hina’aro e hāmani ’ino o te hō’ē ta’ata i te tahi atu mau ta’ata, e nehenehe te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e hōro’a i te mau fa’a’arara’a nō te tauturu ’ia pāruru ia vetahi ’ē. ’Aita ’oia e fa’a’ite i te mau ha’amāramaramara’a ’ōmo’e, ’e ’aita ato’a ’oia e uiui te mana’o.

• I roto i te tā’āto’ara’a o te tahi atu mau huru, e fa’aiti te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te ’āparaura’a i roto i te hō’ē noa fa’ahitira’a parau rahi. E parau noa ’oia ē, ’ua tā’ōti’ahia ’aore rā ’ua fa’a’orehia te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te reira ta’ata nō te mau huru ti’a ’ore i mua i te mau ture ’e i te fa’anahora’a a te ’Ēkālesia. E ani ’oia i te feiā tei tae mai ’eiaha e tuatāpapa i te reira. ’Aita ’oia e ani i te pāturura’a.

• Mai te peu e ro’o maita’i tō te hō’ē melo i muri a’e i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.11.1), e nehenehe te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e fa’a’ite i te reira nō te fa’a’ore i te mau ’āfa’ifa’ira’a parau.

32.12.3

Te fa’a’itera’a i te fa’aru’era’a i te ti’ara’a melo

I te tahi mau taime, e tītauhia i te hō’ē ’episekōpo ’ia fa’a’ite ē, ’ua fa’aru’e hō’ē ta’ata i tōna ti’ara’a melo i roto i te ’Ēkālesia (hi’o 32.14.9). ’Aita te ’episekōpo e hōro’a i te tahi atu ha’apāpūra’a.

32.13

Te horora’a i te hō’ē fa’aotira’a

E nehenehe te hō’ē melo e horo i te fa’aotira’a a te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te pāroita i mua i te peresideni titi i roto i te roara’a e 30 mahana. E fa’atupu te peresideni titi i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nā te titi nō te feruri i te horora’a. E nehenehe ato’a ’oia e ani i te hō’ē ’episekōpo ’ia ha’aputuputu fa’ahou i te hō’ē ’āpo’ora’a ’e ’ia feruri i te hō’ē fa’aotira’a, mai te mea iho ā rā ē, tē vai ra te mau ha’amāramaramara’a ’āpī.

E nehenehe te hō’ē melo e horo i te fa’aotira’a a te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te titi nā roto i te pāpa’ira’a i te hō’ē rata i te Peresidenira’a Mātāmua i roto i te roara’a e 30 mahana. E hōro’a te melo i te rata i te peresideni titi ra nō te hāpono atu i te Peresidenira’a Mātāmua ra.

I roto i te hō’ē misiōni, e nehenehe te hō’ē melo e horo i te fa’aotira’a a te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’āma’a ’aore rā a te mata’eina’a, i mua i te peresideni misiōni i roto i te roara’a e 30 mahana. E fa’atupu te peresideni misiōni i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hi’opo’a i te horora’a. Mai te mea e’ita e ti’a iāna ’ia rave i te reira, nō te fifi o te taime ’e te ātea, e pe’e ’oia i te mau arata’ira’a i roto i te 32.9.4.

Mai te mea e fa’atere te hō’ē peresideni misiōni i te hō’ē ’āpo’ora’a, e nehenehe te melo e horo i te fa’aotira’a nā roto i te pāpa’ira’a i te hō’ē rata i te Peresidenira’a Mātāmua i roto e 30 mahana. E hōro’a te melo i te rata i te peresideni misiōni nō te fa’atae atu i te Peresidenira’a Mātāmua.

Te ta’ata e horo i te hō’ē fa’aotira’a, e ha’apāpū ’oia nā roto i te hō’ē parau pāpa’i, i te mau hape ’aore rā i te mau ’ohipa ti’a ’ore i roto i te terera’a ’ohipa ’aore rā i roto i te fa’aotira’a.

Mai te mea e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hi’opo’a i te hō’ē horora’a, e nehenehe e rave i te hō’ē o nā fa’aotira’a e piti :

• E tāpe’a noa i te fa’aotira’a mātāmua.

• E taui i te fa’aotira’a mātāmua.

E mea hope ’e te pāpū te mau fa’aotira’a a te Peresidenira’a Mātāmua.

32.14

Te mau parau fa’ata’ara’a ’e te mau parau melora’a

32.14.1

Te parau fa’ata’ara’a o te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia

I muri a’e i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e fa’atae ’oi’oi te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te hō’ē parau fa’ata’ara’a o te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia nā roto i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau. E nehenehe ’oia e ani i te pāpa’i parau ’ia fa’aineine i te parau fa’ata’ara’a. E ha’apāpū ’oia ē, ’aita hō’ē hōho’a pāpa’ihia ’aore rā hō’ē hōho’a uira o te reira parau i tāpe’ahia i te fenua iho. E ha’apāpū ato’a ’oia ē, ’ua ha’amouhia te mau huru pāpa’ira’a ato’a nō te fa’aineine i te parau fa’ata’ara’a.

32.14.2

Te mau tā’ōti’ara’a pāpū o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia

E tāpa’ohia te mau tā’ōti’ara’a pāpū o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia i ni’a i te parau melora’a o te hō’ē ta’ata. E rave te Pū fa’aterera’a a te ’Ēkālesia i teie tāpa’ora’a i muri a’e i te fāri’ira’a i te parau fa’ata’ara’a a te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia. ’Ia tātarahapa te hō’ē melo, e tītauhia i te ti’a fa’atere ’ia fa’atupu i te hō’ē atu ’āpo’ora’a nō te hi’opo’a i te fa’a’orera’a i teie mau tā’ōti’ara’a (hi’o 32.16.1).

32.14.3

Te mau papa’a parau i muri mai i te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata

Mai te mea e fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata, ’e ’īriti te Pū fa’aterera’a o te ’Ēkālesia i te parau melora’a i muri a’e i te fāri’ira’a i te parau fa’ata’ara’a a te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia. Mai te peu e hina’aro te hō’ē ta’ata, e tauturu te feiā fa’atere iāna ’ia fa’aineine nō te fa’aho’i fa’ahou mai iāna i roto i te ’Ēkālesia nā roto i te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a (hi’o 32.16.1).

32.14.4

Te mau papa’a parau i muri a’e i te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i roto i te ’Ēkālesia

’Ia oti te hō’ē ta’ata i te fa’aho’i-fa’ahou-hia mai i roto i te ’Ēkālesia, e fa’atae te ’episekōpo i te hō’ē parau fa’ata’ara’a o te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia. ’Aita te hō’ē parau fa’a’ite nō te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a e hāmanihia. E tāpa’ohia rā te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a i ni’a i te parau fa’ata’ara’a a te ’apo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia.

Mai te mea ’aita te melo i rave i tōna mau ’ōro’a hiero, e hōro’a te Pū fa’aterera’a o te ’Ēkālesia i te hō’ē parau melora’a tei reira te fa’a’itera’ahia te mau tai’o mahana o tōna bāpetizora’a mātāmua ’e te tahi atu mau ’ōro’a. ’Aita te papa’a parau e fa’ata’a i te ’orera’a te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia.

Mai te mea ’ua rave te melo i tōna mau ’ōro’a hiero, e fa’a’ī te Pū fa’aterera’a o te ’Ēkālesia i te parau melora’a ’ia ’itehia te tai’o mahana ’āpī nō te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a. E tu’u-ato’a-hia i reira te parau poro’i ra « Tītauhia te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a o te mau ha’amaita’ira’a ». I muri a’e i te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai o te mau ha’amaita’ira’a o te melo (hi’o 32.17.2), e fa’a’āpīhia te parau melora’a nō te fa’a’ite i te mau tai’o mahana nō te bāpetizora’a mātāmua ’e te tahi atu mau ’ōro’a. ’Aita e paraparauhia nō ni’a i te ’orera’a te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia.

32.14.5

Te mau parau melorara’a tei tāpa’opa’ohia

Mai tei ha’amanahia e te Peresidenira’a Mātāmua, e rave te Pū fa’aterera’a o te ’Ēkālesia i te mau tāpa’opa’ora’a i ni’a i te parau melora’a o te hō’ē ta’ata i roto i te mau huru tupura’a i tāpurahia i raro nei.

1. E fa’atae te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te hō’ē parau fa’ata’ara’a a te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia, ma te fa’a’ite ē, ’ua tā’ōti’a-pāpū-hia ’aore rā ’ua fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te reira ta’ata nō teie mau huru peu i muri nei :

   1. Te ta’otora’a te metua i tāna tamari’i

   2. Te hāmani-’ino-ra’a i te pae ’āpeni i te hō’ē tamari’i ’aore rā i te hō’ē feiā ’āpī, ’aore rā te tapiho’ora’a i te pae ’āpeni i te hō’ē tamari’i ’aore rā i te hō’ē feiā ’āpī, ’aore rā te hāmani-’ino-ra’a rahi i te pae tino ’aore rā i te pae ’āehuehu i te hō’ē tamari’i ’aore rā i te feiā ’āpī

   3. Te ’ohipara’a i roto i te hōho’a faufau tamari’i mai tei fa’a’itehia i roto i te 38.6.6

   4. Te fa’aipoipora’a vahine rau

   5. Te haere’a ’ī’ino i te pae ’āpeni i te ta’ata pa’ari

   6. Te tauira’a te ’āpeni—te mau ’ohipa nō te taui i te ’āpeni i fānauhia mai i te hō’ē ’āpeni ta’a ’ē (hi’o 38.6.21)

   7. Te tāvirira’a i te moni a te ’Ēkālesia ’aore rā te ’eiāra’a i te mau faufa’a a te ’Ēkālesia

   8. Hāmani-’ino-ra’a i te ’ohipa tōtauturu a te ’Ēkālesia

   9. Te huru ha’amata’ura’a (i te pae ’āpeni ānei, te pae hitahita, ’aore rā, i te pae moni) ’aore rā, te peu e fa’a’ino i te ’Ēkālesia

2. E fa’atae te ’episekōpo ’e te peresideni titi i te hō’ē parau fa’a’ara pāpa’ihia ē :

   1. ’Ua fāri’i te ta’ata ’aore rā ’ua ’itehia ē, ’ua rave teie ta’ata i te hō’ē ’ohipa ’ino mai tei tāpurahia i ni’a nei.

   2. ’Ua ha’avāhia ’oia nō te ravera’a i te ’ohipa tāvirira’a ’aore rā i te tahi atu mau ’ohipa ti’a ’ore mai te hō’ē o te mau ’ohipa i tāpurahia i ni’a nei.

’Ia fāri’i te hō’ē ’episekōpo i te hō’ē parau melora’a tei tāpa’ohia, e pe’e ’oia i te mau arata’ira’a i roto i te parau i tāpa’ohia.

Te Peresidenira’a Mātāmua ana’e te nehenehe e fa’ati’a ’ia fa’a’orehia te hō’ē parau tāpa’o i roto i te hō’ē parau melora’a. Nō te ani ’ia fa’a’orehia te hō’ē parau tāpa’o, e fa’a’ohipa te peresideni titi i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau. E fa’a’ite mai te piha tōro’a a te Peresidenira’a Mātāmua iāna ē, ’ua fāri’ihia ānei te anira’a ‘aore rā ’aita.

32.14.6

Te fa’a’itera’a i te ’eiāra’a i te moni a te ’Ēkālesia

Mai te mea e tā’ōti’ahia ’aore rā e fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata nō tōna ’eiāra’a i te moni a te ’Ēkālesia, e fa’a’ite te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te reira mai tei fa’ata’ahia i roto i te 34.9.5.

32.14.7

Fa’a’ore i te mau tā’ōti’ara’a i ni’a i te mau parau melora’a

I te tahi taime, e taui te hō’ē melo o te ’Ēkālesia i te fa’aeara’a ’a fa’ataime noa ai te hō’ē ’ohipa nō te ti’ara’a melo ’aore rā te tahi atu mau fifi rahi. I te tahi taime e tītauhia i te ’episekōpo ’ia fa’a’ite i te mau ha’amāramaramara’a i te ’episekōpo ’āpī hou ’a fa’areva ai i te parau melora’a i roto i te ’āmuira’a ’āpī. I roto i te reira huru, e nehenehe te ’episekōpo (’aore rā te pāpa’i parau mai te mea ’ua fa’ati’ahia ’oia) e tu’u i te hō’ē tāpe’ara’a nō te tauira’a i ni’a i te parau melora’a. E vai noa te parau melora’a i roto i te ’āmuira’a e tae noa atu i te taime e fa’a’ore te ’episekōpo (’aore rā te pāpa’i parau mai te mea ’ua fa’ati’ahia ’oia) i te tā’ōti’ara’a. E fa’ati’a te reira i te ’episekōpo ’ia fa’a’ite i te mau fifi ’e te mau ha’amāramaramara’a.

32.14.8

Te mau parau o te feiā tei tāpe’ahia i roto i te fare ’auri

’Ua fa’autu’ahia te tahi mau melo i te hō’ē hara ’e ’ua tāpe’ahia i roto i te fare ’auri. Nā te ’episekōpo ’aore rā, te peresideni titi o te ’āmuira’a i reira te ta’ata i te orara’a ’a tupu ai te hara, e rave i te mau ’ohipa ato’a e tītauhia nō te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’aore rā te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo. Mai te mea ’ua tā’ōti’ahia te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo, e hāpono te ti’a fa’atere (’aore rā te pāpa’i parau, mai te mea ’ua fa’ati’ahia ’oia) i te parau melora’a i te ’āmuira’a tei reira te vāhi i tāpe’ahia ai te ta’ata. Mai te mea ’ua fa’a’orehia te parau melora’a, e fārerei te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te ti’a fa’atere o te reira ’āmuira’a. (’A hi’o i te 32.15).

32.14.9

Te mau tītaura’a nō te fa’a’ore i te ti’ara’a melo

Mai te mea e ani te hō’ē melo ’ia fa’a’ore i tōna ti’ara’a melo i roto i te ’Ēkālesia, e ani te ’episekōpo ’ia hi’o ē, e hina’aro ānei ’oia e ’āparau i te mau fifi ’e e tāmata i te fa’atītī’aifaro i te reira. E nehenehe ato’a te ’episekōpo ’e te melo e paraparau ’e te peresideni titi. ’Ia pāpū i te ti’a fa’atere ē, ’ua māramarama te melo i teie mau hope’ara’a i muri nei nō ni’a i te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia:

• E fa’a’ore te reira i te mau ’ōro’a ato’a.

• E tātara te reira i te mau ha’amaita’ira’a ato’a o te ti’ara’a melo.

• E nehenehe te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai nā roto i te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a e tupu i muri ana’e i te hō’ē uiuira’a hōhonu ’e, i roto i te mau huru e rave rahi, i muri a’e i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a (hi’o 32.16.2).

• E ti’a i te hō’ē ta’ata tei rave i tōna ’ōroā hiero ’ia fāri’i i te hō’ē fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai o te autahu’ara’a ’e te mau ha’amaita’ira’a hiero nā roto noa i te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua, ’e i muri a’e i te roara’a hō’ē a’e matahiti mai te taime o te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i roto i te ’Ēkālesia (hi’o 32.17.2).

Mai te mea ’ua hina’aro iho ā te melo e fa’a’ore i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia, e hōro’a ’oia i te ’episekōpo ra i te hō’ē anira’a pāpa’ihia ’e ’ua tu’urimahia. E fa’atae te ’episekōpo i te anira’a i te peresideni titi nā roto i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau. I reira te peresideni titi e hi’opo’a ai ’e e fa’atae atu ai i te anira’a nā roto i te reira iho fa’anahora’a. E hi’o ’oi’oi te feiā fa’atere i te mau anira’a.

E nehenehe te hō’ē ta’ata e fa’a’ore i te ti’ara’a melo nā roto i te hāponora’a i te hō’ē anira’a tu’urimahia ’e tei ha’amanahia i mua i te notera i te Pū fa’aterera’a a te ’Ēkālesia.

’Ia hina’aro te hō’ē taure’are’a i raro mai i te 18 matahiti e fa’a’ore i tōna ti’ara’a melo, e pe’e ’oia i te fa’anahora’a mai te hō’ē ta’ata pa’ari, maoti rā te ta’a-’ē-ra’a ’oia ho’i : ’ia tu’urimahia te anira’a e te taure’are’a matahiti tae’a ’ore (mai te mea ’ua hau i te 8 matahiti) ’e e nā te hō’ē (nā) metua ’aore rā te hō’ē (mau) ta’ata ha’apa’o ha’amanahia.

Mai te mea e ’ōpua te hō’ē melo e fa’a’ore nei i te ti’ara’a melo e horo i te ’Ēkālesia ’aore rā i tōna feiā fa’atere i mua i te ture, e pe’e te peresideni titi i te mau arata’ira’a i roto i te 38.8.26.

E ti’a ’ia pāhonohia te hō’ē anira’a ’ia fa’a’ore i te ti’ara’a melo, noa atu ē, ’ua fāri’i te feiā fa’atere o te autahu’ara’a i te mau ha’amāramaramara’a nō ni’a i te hō’ē hara rahi. ’Ia tāpa’ohia te mau ha’amāramaramara’a ato’a nō ni’a i te mau hara ’aita i fa’a’āfarohia ’ia fa’atae-ana’e-hia te anira’a nā roto i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau. E fa’ati’a te reira i te feiā fa’atere o te autahu’ara’a ’ia fa’a’āfaro i te reira mau fifi i te mau taime i muri nei, mai te mea e ani te reira ta’ata ’ia fa’aho’i-fa’ahou-hia mai ’oia i roto i te ’Ēkālesia (hi’o 32.16.2).

’Eiaha te ti’a fa’atere o te autahu’ara’a e ani i te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia nō te ha’apaera’a e fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a.

E tāmau noa te feiā fa’atere i te aupuru i te feiā tei fa’a’ore i tō rātou ti’ara’a melo maoti rā, ’ia ani mai rātou ’eiaha e fārerei fa’ahou ia rātou.

---

TE FA’AHO’IRA’A MAI I TE MAU HA’AMAITA’IRA’A O TE TI’ARA’A MELO O TE ’ĒKĀLESIA

---

Mai te mea ’ua tā’ōti’ahia ’aore rā, ’ua fa’a’orehia te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata, e paraparau, e a’o ’e e pāturu te feiā fa’atere i te reira ta’ata mai te mea e fāri’i ’oia. Tē fa’ata’a nei teie tuha’a nāhea te reira mau ha’amaita’ira’a e nehenehe ai e fa’aho’ihia mai.

32.15

Tāmau noa i te aupuru

’Aita te ’ohipa a te ’episekōpo ’aore rā a te peresideni titi ’ei ha’avā i hope ’ia fāri’i ana’e te hō’ē melo i te mau tā’ōti’ara’a o te ti’ara’a melo, ’aore rā i te fa’a’orera’a i tōna ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia. E tāmau noa ’oia i te aupuru, ’ia fāri’i mai te reira ta’ata, ’ia ti’a iāna ’ia fāna’o fa’ahou i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia. E fārerei tāmau noa te ’episekōpo i te reira ta’ata ’e, mai te mea e mea maita’i ’e e tano, i tōna hoa fa’aipoipo. ’Ua ha’api’i te Fa’aora i te ’āti Nephi :

« ’Eiaha rā ’outou e tu’u iāna i rāpae i tō ’outou mau fare purera’a, e tāmau ā ho’i ’outou i te tauturu i taua huru ta’ata ra ; ’aita ho’i ’outou i ’ite o te ’ore ānei rātou e ho’i mai ’e e tātarahapa, ’e e haere mai iā’u ma te ’ā’au hina’aro hō’ē, e nā’u e fa’aora ia rātou, ’e ’ua riro ’outou ’ei rāve’a e roa’a ai ia rātou te ora » (3 Nephi 18:32

Te taime i muri noa a’e ’a tā’ōti’ahia ai ’aore rā ’a fa’a’orehia ai te ti’ara’a melo o te hō’ē ta’ata, e taime fifi ïa nō tōna ’utuāfare. E ti’a i te feiā fa’atere ’ia ha’apa’o maita’i i teie mau hina’aro ’e ’ia fa’aitoito ’e ’ia tauturu i te mau melo o te ’utuāfare.

E ha’apāpū te ’episekōpo ē, ’ua fa’ata’ahia te mau melo ’atu’atu nō te aupuru i te hō’ē ta’ata tei tā’ōti’ahia ’aore rā tei fa’a’orehia te ti’ara’a melo, mai te mea e fa’ati’a mai te reira ta’ata. E aupuru ato’a rātou i te tahi atu mau melo o te ’utuāfare.

Mai te mea e taui te reira ta’ata i te pāroita, e fa’aara te ’episekōpo i te ’episekōpo ’āpī ’e e fa’ata’a ’oia i te mau mea e tupu mai i muri iho hou ’a fa’a’orehia ai te mau tā’ōti’ara’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia. Mai te mea ’ua fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te ta’ata ’aore rā ’ua fa’a’ore te ta’ata i tōna ti’ara’a melo, e tāmau noa ā te ’episekōpo i te reira fārereira’a mai te mea e fāri’i te reira ta’ata ’ia tauturuhia ’oia e te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia.

32.16

Te ’īritira’a i te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’aore rā te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i roto i te ’Ēkālesia

32.16.1

Te mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te ’īriti i te mau tā’ōti’ara’a pāpū ’aore rā nō te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i te hō’ē ta’ata

Mai te mea ’ua tā’ōti’ahia ’aore rā ’ua fa’a’orehia te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo i roto i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, e tītauhia ’ia fa’atupu i te tahi atu ’āpo’ora’a nō te ’īriti i te mau tā’ōti’ara’a ’aore rā nō te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i te reira ta’ata i roto i te ’Ēkālesia. E ti’a i teie ’āpo’ora’a ’ia ’aifāito tōna mana (’aore rā e mea teitei a’e) i tō te ’āpo’ora’a mātāmua. ’Ei hi’ora’a, mai te mea nā te hō’ē peresideni titi ’aore rā hō’ē peresideni misiōni i fa’atere i te ’āpo’ora’a mātāmua, nā te hō’ē ato’a peresideni titi ’aore rā te hō’ē peresideni misiōni e fa’atere i te ’āpo’ora’a nō te ’īriti i te mau tā’ōti’ara’a ’aore rā nō te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i te reira ta’ata.

E fa’atupu te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i teie taime i te ’āpo’ora’a. ’Ia pāpū iāna nā mua roa ē, ’ua tātarahapa teie ta’ata, ’e ’ua ineine ’e ’ua ti’amā nō te fāna’o i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia.

Te feiā tei tā’ōti’ahia tō rātou ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia, e ti’a ia rātou ’ia fa’a’ite i te tātarahapara’a mau nō te roara’a hō’ē a’e matahiti hou ’a nehenehe ai e feruri e ’īriti i te mau tā’ōti’ara’a. ’O rātou tei fa’a’orehia tō rātou ti’ara’a melo i roto i te ’Ēkālesia, e ti’a ia rātou ’ia fa’a’ite i te mau taime ato’a i te tātarahapara’a mau nō te roara’a hō’ē a’e matahiti hou ’a nehenehe ai e feruri e fa’aho’i fa’ahou mai ia rātou. Nō te hō’ē melo tei mau i te hō’ē ti’ara’a teitei o te ’Ēkālesia i te taime ’a rave ai ’oia i te hara rahi, e mea roa atu ā ïa te taime (hi’o 32.6.1.4).

E pe’e te hō’ē ’āpo’ora’a ’o tē mana’o nei e ’īriti i te mau tā’ōti’ara’a ’aore rā e fa’aho’i fa’ahou mai i te hō’ē ta’ata i roto i te ’Ēkālesia, i te hō’ē ’ā mau ’arata’ira’a e te tahi atu mau ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. E tītau te hō’ē ’episekōpo i te parau fa’ati’a nō roto mai i te peresideni titi nō te fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a. I roto i te hō’ē misiōni, e tītau te hō’ē peresideni ’āma’a ’aore rā te hō’ē peresideni mata’eina’a i te parau fa’ati’a a te peresideni misiōni.

E fa’a’ohipahia te mau arata’ira’a i muri nei nō te fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te ’īriti i te mau tā’ōti’ara’a o te ti’ara’a melo i roto i te ’Ēkālesia ’aore rā nō te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i te hō’ē ta’ata i roto i te ’Ēkālesia. E’ita te tā’āto’ara’a o teie mau arata’ira’a e nehenehe e fa’a’ohipahia i roto i te mau tupura’a tāta’itahi.

1. ’A hi’o fa’ahou i te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mātāmua. E hi’o fa’ahou te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te parau fa’a’ite a te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia. E tītau ’oia i te hō’ē hōho’a nō roto mai i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau. I muri a’e i te hi’o-fa’ahou-ra’a i te parau, e nehenehe ’oia e fārerei i te ’episekōpo ’aore rā i te peresideni titi i reira te fa’atupura’ahia te ’āpo’ora’a mātāmua nō te ani i te mau ha’apāpūra’a.

2. Uiui i te ta’ata E uiui maita’i te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te ta’ata nō te ’ite i te pūai o tōna fa’aro’o ia Iesu Mesia ’e te ’ā’ano o te tātarahapara’a. E fa’ata’a ato’a ’oia ē, ’ua pāhono ānei te reira ta’ata i te mau tītaura’a i fa’a’itehia i roto i te fa’autu’ara’a mātāmua.

3. ’A fa’ata’a i te ti’ara’a o te ha’avāra’a tīvira ’aore rā o te hara rahi. I te tahi taime, ’ua fāri’i te hō’ē ta’ata ’aore rā ’ua fa’autu’ahia ’oia i te hō’ē hara. I te tahi taime, ’ua ha’avāhia te hō’ē ta’ata nō te hō’ē ’ohipa tīvira nō te tāvirira’a i te ta’ata ’aore rā i te tahi atu mau ’ohipa ti’a ’ore. I roto i teie mau huru, e’ita te ti’a fa’atere e fa’atupu i te hō’ē ’āpo’ora’a e tae roa atu i te taime ’ua fa’aoti te reira ta’ata i te rave i te tā’āto’ara’a o te mau tītaura’a i hōro’ahia mai e te mau mana fa’atere o te ture. I roto i teie mau tītaura’a tē vai ra te tāpe’ara’a i roto i te fare auri, te hi’opo’ara’a, te tu’ura’a i rāpae ma te tītaura’a ’e te mau utu’a moni ’aore rā te fa’aho’ira’a. Nō teie mau tupura’a ta’a ’ē, e tītauhia te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua hou ’a fa’atupu ai i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a. I roto i te reira mau tupura’a ta’a ’ē, tē vai ra te hō’ē ta’ata tei fa’aoti i te mau tītaura’a mana ’e ’ua fa’a’ite i te tātarahapara’a mau, terā rā, tei ni’a ’oia i te hi’opo’ara’a nō te orara’a tā’āto’a ’aore rā e utu’a moni rahi tāna.

4. Paraparau i te feiā fa’atere autahu’ara’a o te feiā i pēpē. E fārerei te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te ’episekōpo ’aore rā i te peresideni titi i teie taime o te mau ta’ata i pēpē (hi’o 32.10.2).

5. Fa’aara nō ni’a i te ’āpo’ora’a E fa’a’ara ’oia i te ta’ata i te tai’o mahana, te taime, ’e te vāhi e tupu ai te ’āpo’ora’a.

6. Fa’atere i te ’āpo’ora’a. E arata’i ’oia i te ’āpo’ora’a mai te au i te mau arata’ira’a i roto i te 32.10.3. E ani ’oia i te ta’ata e aha tāna i rave nō te tātarahapa. E ani ato’a ’oia nō ni’a i tāna fafaura’a ia Iesu Mesia ’e i te ’Ēkālesia. ’Ia oti ana’e te mau mea faufa’a ato’a i te vauvauhia, e tu’u ’oia i te melo i rāpae. E pure ’oia ’e tōna nā tauturu nō te feruri e aha te fa’autu’ara’a e rave. Teie nā fa’aotira’a e toru e nehenehe e rave :

   1. E tāpe’a noa ā te mau tā’ōti’ara’a ’aore rā te fa’a’orera’a o te ti’ara’a melo.

   2. E tātara i te mau tā’ōti’ara’a ’aore rā e fa’ati’a i te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai.

   3. E fa’atae i te anira’a i te Peresidenira’a Mātāmua ’ia tātarahia te tā’ōti’ara’a ’aore rā ’ia fa’ati’a i te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai (mai te mea e tītauhia mai te au i te « Anira’a i te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua » i raro nei).

7. ’A fa’a’ite i te fa’aotira’a. ’Ia oti te ’āpo’ora’a i te rave i te hō’ē fa’aotira’a, e fa’a’ite te ti’a fa’atere peresideni i te ta’ata. Mai te mea e tītauhia te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua, e fa’ata’a ’oia ē, ’ua fa’ataehia te fa’aotira’a i te Peresidenira’a Mātāmua ra.

8. Hāpono i te hō’ē parau fa’ata’a. E hāpono te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te hō’ē parau fa’ata’a o te ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a a te ’Ēkālesia nā roto i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau. E nehenehe tāna e ani i te pāpa’i parau ’ia fa’aineine i teie parau fa’ata’a. ’Ia pāpū iāna ’aita te hō’ē hōho’a nene’ihia ’aore rā, i roto i te roro uira, i tāpe’ahia i te fenua iho. ’Ia pāpū ato’a iāne ē, te mau nota ato’a i fa’a’ohipahia nō te fa’aineine i te parau fa’ata’a ’ua ha’amou-’oi’oi-hia te reira.

9. Te anira’a i te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua (mai te mea e tītauhia). I roto i te mau huru i muri nei, e mea tītauhia te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua nō te tātara i te mau tā’ōti’ara’a pāpū nō te ti’ara’a melo ’aore rā nō te fa’aho’i fa’ahou mai i te ta’ata i roto i te ’Ēkālesia. E tītauhia teie parau fa’ati’a noa atu ē, ’ua tupu te ’ohipa ti’a ’ore i muri a’e i te tā’ōti’a-pāpū-ra’ahia ’aore rā i te fa’a’orera’ahia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia.

   1. Taparahi-pohe-ra’a i te ta’ata

   2. Te ta’otora’a te metua i tāna tamari’i

   3. Te hamani-’ino-ra’a i te hō’ē tamari’i ’aore rā i te hō’ē feiā ’āpī i te pae ’āpeni, te tapiho’ora’a i te hō’ē tamari’i ’aore rā i te hō’ē feiā ’āpī, ’aore rā te hāmani-’ino-ra’a pae tino ’e te pae ferurira’a i te hō’ē tamari’i ’aore rā i te hō’ē feiā ’āpī e te hō’ē ta’ata pa’ari ’aore rā e te hō’ē feiā ’āpī e rave rahi matahiti pa’ari a’e

   4. Te ravera’a i te ’ohipa hōho’a faufau ’e te tamari’i ma te hō’ē fa’ahapara’a mana

   5. Te tāivara’a

   6. Te fa’aipoipora’a vahine rau

   7. Te ’ōfatira’a i te hō’ē ture teimaha ’a mau ai i te ti’ara’a teitei i roto i te ’Ēkālesia

   8. Te tauira’a te ’āpeni—te mau ’ohipa nō te taui i te ’āpeni i fānauhia mai i te hō’ē ’āpeni ta’a ’ē (hi’o 38.6.21)

   9. Te tāvirira’a i te moni ’aore rā i te faufa’a a te ’Ēkālesia

10. Hōro’a i te fa’a’itera’a pāpa’ihia o te fa’aotira’a. ’Ia pāpū i te ’episekōpo ’aore rā i te peresideni titi ’ua fāri’i ’oi’oi te ta’ata i te fa’a’itera’a pāpa’ihia o te fa’aotira’a ’e te mau hope’ara’a o te reira.

11. E bāpetizo ’e e ha’amau. Mai te mea ’ua fa’a’orehia te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia o te hō’ē ta’ata i roto i te ’āpo’ora’a mātāmua, e ti’a ’ia bāpetizo ’e ’ia ha’amau fa’ahou iāna. Mai te mea e tītauhia te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua, e ti’a ’ia ravehia teie mau ’ōro’a i muri a’e i te fāri’ira’a i te parau fa’ati’a. ’Aita e hāmanihia te hō’ē parau fa’a’ite nō te bāpetizora’a ’e nō te ha’amaura’a (hi’o 32.14.4).

32.16.2

Te fāri’i-fa’ahou-ra’a i muri a’e i te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia

Mai te peu ’ua fa’a’ore pāpū te hō’ē ta’ata i tōna ti’ara’a melo i roto i te ’Ēkālesia, e tītauhia ’oia ’ia bāpetizohia ’e ’ia ha’amauhia nō te fāri’i fa’ahou iāna i roto i te ’Ēkālesia. Nō te feiā pa’ari, ’aita e fa’ati’ahia te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai e tae roa atu hō’ē a’e matahiti i muri a’e i te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo.

’Ia ani te hō’ē ta’ata i te fāri’i-fa’ahou-ra’a, e ani te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi i te hō’ē hōho’a nō te Parau fa’ata’ara’a i ’āpitihia i te anira’a ’ia fa’a’ore. E nehenehe ’oia e fāri’i i te reira nā roto i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau.

I reira te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e uiui pāpū ai i te reira ta’ata. E ani ’oia i te mau tumu nō te anira’a mātāmua ’e te hina’aro nō te fāri’i-fa’ahou-ra’a. Nā roto i te vārua here, e ani ’oia i te mau hara rahi tei ravehia e te reira ta’ata nā mua a’e ’aore rā i muri a’e i te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo. E’ita te ti’a fa’atere e rave i te fāri’i-fa’ahou-ra’a e tae roa atu e ’ite ’oia ē, ’ua tātarahapa te reira ta’ata ’e ’ua ineine ’e ’ua ti’amā nō te fana’o i te mau ha’amaita’ira’a o te ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia.

Teie i muri nei te mau arata’ira’a nō te fāri’i-fa’ahou-ra’a i muri a’e i te fa’a’orera’a :

• E fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea ’ua tā’ōti’ahia te ti’ara’a melo o te reira ta’ata i te taime ’a fa’a’ore ai ’oia.

• E fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a mai te mea ’ua rave te reira ta’ata i te hō’ē hara rahi, tae noa atu i te tāivara’a, hou ’a fa’a’ore ai i te ti’ara’a melo.

I roto i te tahi atu mau huru, ’aita e fa’atupuhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a, maori rā, e fa’aoti te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi ē, e mea ti’a ’ia fa’atupuhia.

Mai te mea e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hō’ē ta’ata tei fāri’i i te ’ōro’a hiero, e fa’atupu te peresideni titi i te reira. Mai te mea e tītauhia te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atītī’aifarora’a nō te hō’ē ta’ata ’aita i haere i te hiero, e fa’atupu te ’episekōpo i te reira, ma te parau fa’ati’a a te peresideni titi.

Mai te mea ’ua rave teie ta’ata i te hō’ē o te mau peu i roto i te 32.16.1, nūmera 9, nā mua a’e ’aore rā i muri a’e i te taime ’a fa’a’ore ai i te ti’ara’a melo, e tītauhia te parau fa’ati’a a te Peresidenira’a Mātāmua nō te fāri’i-fa’ahou-ra’a mai. Mai te mea ’ua rave teie ta’ata i te hō’ē o te mau peu i roto i te 32.14.5, nūmera 1, nā mua a’e ’aore rā, i muri a’e i te fa’a’orera’a i te ti’ara’a melo, e tu’uhia te hō’ē tāpa’o fa’a’ite i ni’a i te parau melora’a.

E tītauhia i te hō’ē ta’ata e ani i te fāri’i-fa’ahou-ra’a ’ia pe’e ato’a i te hō’ē ā mau tītaura’a ’e te feiā e bāpetizohia. Mai te mea tē hi’o ra te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi ē, e mea ti’amā te reira ta’ata ’e e ’ā’au tae mau i te hina’arora’a ’ia fāri’i-fa’ahou-hia mai ’oia, e nehenehe e bāpetizo ’e e ha’amau i te reira ta’ata. ’Aita e hāmanihia te hō’ē parau fa’a’ite nō te bāpetizora’a ’e nō te ha’amaura’a (hi’o 32.14.4).

32.17

Te ’ohipara’a a te ’Ēkālesia, te fa’atōro’ara’a, ’e te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a i te mau ha’amaita’ira’a i muri a’e i te tomo-fa’ahou-ra’a mai

32.17.1

Te ’ohipara’a a te ’Ēkālesia ’e te fa’atōro’ara’a

Tē fa’a’ite nei te tāpura i muri nei i te fāito tano o te ’ohipara’a a te ’Ēkālesia nō te hō’ē ta’ata tei fāri’i-fa’ahou-hia mai nā roto i te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a.

	’Aita i fāri’i a’enā i te ’ōro’a hiero	’Ua fāri’i a’enā i te ’ōro’a hiero
Te mau taea’e tei mau a’ena i te autahu’ara’a	’Aita i fāri’i a’enā i te ’ōro’a hiero I muri noa a’e i te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a, e nehenehe rātou e fāri’i i te autahu’ara’a ’e ’ia fa’atōro’ahia i te tōro’a tei mauhia na e rātou i te taime ’a fa’a’orehia ai tō rātou ti’ara’a melo o te ’Ēkālesia ’aore rā ’a fa’a’ore ai rātou i te ’Ēkālesia. ’Aita e tītauhia te pāturura’a. E nehenehe e hōro’ahia te hō’ē parau fa’ati’a nō te hiero.	’Ua fāri’i a’enā i te ’ōro’a hiero E’ita e nehenehe e fa’atōro’ahia i te hō’ē tōro’a autahu’ara’a. ’Ia oti tō rātou autahu’ara’a ’e tō rātou mau ha’amaita’ira’a hiero i te fa’aho’ihia, e fa’aho’ihia tō rātou tōro’a autahu’ara’a i mua ra mai tei fa’a’itehia i roto i te 32.17.2. E’ita rātou e nehenehe e rave i te mau ’ōro’a e tae roa mai i taua taime ra. E nehenehe e ’āmui atu i roto i te mau huru ’ohipara’a ato’a a te ’Ēkālesia tei fa’ati’ahia nō te hō’ē melo tei ’ore i rave i tōna ’ōroa hiero ’aita e mau ra i te autahu’ara’a. E’ita e ’ō’omo i te ’ahu hiero ’aore rā e fāri’i i te parau fa’ati’a nō te hiero e tae roa atu i te taime e fa’aho’ihia mai tō rātou mau ha’amaita’ira’a nō te hiero.
Te tahi atu mau melo	’Aita i fāri’i a’enā i te ’ōro’a hiero E nehenehe e ’āmui atu i roto i te mau ’ohipara’a a te ’Ēkālesia mai te hō’ē melo ’āpī nō te ’Ēkālesia. E nehenehe e hōro’ahia i te hō’ē parau fa’ati’a nō te hiero.	’Ua fāri’i a’enā i te ’ōro’a hiero E nehenehe e ’āmui atu i roto i te mau huru ’ohipara’a ato’a a te ’Ēkālesia tei fa’ati’ahia nō te hō’ē melo tei ’ore i rave i tōna ’ōroa hiero ’aita e mau ra i te autahu’ara’a. ’Eiaha e ’ō’omo i te ’ahu hiero ’aore rā e fāri’i i te parau fa’ati’a nō te hiero e tae roa atu i te taime e fa’aho’ihia mai tō rātou mau ha’amaita’ira’a (hi’o 32.17.2).

32.17.2

Fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i te mau ha’amaita’ira’a

Te feiā tei fāri’i a’enā i tō rātou ’ōro’a hiero ’e ’ua fa’aho’i-fa’ahou-hia mai nā roto i te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a, e nehenehe rātou e fāri’i i tō rātou autahu’ara’a ’e te mau ha’amaita’ira’a o te hiero nā roto ana’e i te ’ōro’a o te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a o te mau ha’amaita’ira’a (hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 109:21). ’Aita rātou e fa’atōro’ahia i te mau tōro’a autahu’ara’a ’aore rā e rave fa’ahou i tō rātou ’ōro’a hiero. E fa’aho’ihia teie mau ha’amaita’ira’a nā roto i te ’ōro’a. E fa’aho’ihia te mau taea’e i roto i tō rātou tōro’a autahu’ara’a i mātarohia, ’eiaha rā te tōro’a Hitu ’ahuru, te ’episekōpo, ’aore rā te patereareha.

Te Peresidenira’a Mātāmua ana’e te nehenehe e fāri’i i te ravera’a i te ’ōro’a o te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a o te mau ha’amaita’ira’a. E’ita te Peresidenira’a Mātāmua e hi’o i te hō’ē anira’a nō teie ’ōro’a nā mua a’e i te ma’irira’a hō’ē matahiti i muri iho i te fāri’i-fa’ahou-ra’a-hia taua ta’ata rā nā roto i te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a. Nā te ’episekōpo ’aore rā te peresideni titi e fa’atae i te hō’ē anira’a nō te hō’ē fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i te mau ha’amaita’ira’a nā roto i te Fa’anahora’a nō te mau Rāve’a Tauturu a te ti’a fa’atere ’e te pāpa’i parau.

Mai te mea e fa’ati’a te Peresidenira’a Mātāmua i te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai o te mau ha’amaita’ira’a, e tono mai rātou i te hō’ē tino nō te Huimana fa’atere rahi ’aore rā te peresideni titi nō te uiui i taua ta’ata ra. Mai te mea e mea ti’amā te ta’ata, e rave teie ti’a fa’atere i te ’ōro’a nō te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i te mau ha’amaita’ira’a o te ta’ata.

Nō te mau ha’amāramaramara’a nō ni’a i te mau parau melora’a ’e te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i te mau ha’amaita’ira’a, ’a hi’o 32.14.4.