“38. Eb’ li chaq’rab’ink ut li b’eresink choq’ re li Iglees,” Jolomil K’anjenel Hu: Li K’anjelak sa’ Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan (2020).

“38. Eb’ li chaq’rab’ink ut li b’eresink choq’ re li Iglees,” Jolomil K’anjenel Hu.

Eb’ li chaq’rab’ink ut li b’eresink choq’ re li Iglees

38.6

Eb’ li chaq’rab’ink chirix li saq ru ch’oolej

Wan junjunq li chaq’rab’ink sa’ li ch’ol a’in, li yeeb’il xb’aan li Iglees naq “us naq ink’a’ taa’uxmanq.” Eb’ li komon sa’ li Iglees ink’a’ te’k’ose’q xwankil lix komonil rik’in li k’a’ru neke’xsik’ ru xb’aanunkil chirixeb’ li na’leb’ a’in. A’ut chixjunileb’ li kristiaan sa’ roso’jik tento te’xq’axtesi re li Dios resil li k’a’ru xe’xsik’ ru xb’aanunkil.

38.6.1

Li aborto

Li Qaawa’ kixtaqla, “ink’a’ tatkamsinq, chi moko taab’aanu k’a’ruhaq chik xkomon a’an” (Tzol’leb’ ut Sumwank 59:6). Li Iglees naxka’pak’ali naq taa’uxq li aborto yal rik’in naq jun kristiaan naraj. Tento naq eb’ li komon ink’a’ te’xk’ul, te’xb’aanu, te’xk’uub’, te’xk’ulub’a, malaj te’xye re anihaq naq tixk’ul jun li aborto. Ka’ajwi’ naru xb’aanunkil wi:

Xkana li ixq sa’ yu’am xb’aan naq xmaakoniik, malaj naq x’uxman li incesto.
Jun aj b’anonel naxye naq lix yu’am li ixq wan sa’ xiwxiwal xb’aan li wank sa’ yu’am, malaj naq taaruuq taayajerq chi us xb’aan.
Jun aj b’anonel naxk’e reetal naq li k’uula’al wan reek’, ut ink’a’ taaruuq naq taakanaaq chi yo’yo chirix naq xyo’la.

Wi yaal jun reheb’ li na’leb’ a’in, ink’a’ naraj naxye naq yal chi jo’kan naru nak’ule’ jun aborto. Li aborto a’an jun na’leb’ q’axal ch’a’aj, ut ka’ajwi’ taak’oxlamanq xb’aanunkil chirix naq li kristiaan x’aatinak rik’in lix obiisp ut xreek’a naq li Dios xk’e xliceens chirix naq xtijok chirix.

Eb’ li ani neke’jolomink sa’ li Iglees tento te’xtz’il rix li k’a’ru xk’ulman wi jun komon sa’ li Iglees xtz’aqon sa’ jun aborto. Naru naq taa’ajmanq ru jun ch’uut re komonil wi jun komon xk’ul, xb’aanu, xk’uub’, xtoj xtz’aq, naxk’ulub’a, malaj naxye re jalan naq tixk’ul jun aborto (chi’ilmanq 32.6.2.5). A’b’anan ink’a’ nab’aanuman jun ch’uut re komonil wi jun komon xtz’aqon sa’ jun aborto rub’elaj naq xkub’e xha’. Ink’a’ ajwi’ naru nab’aanuman jun ch’uut re komonil, chi moko naru xk’osb’al xwankil lix komonil jun kristiaan li xtz’aqon sa’ jun aborto sa’ xk’ab’a’ jun reheb’ li oxib’ chi na’leb’ ak yeeb’il.

Wi wan xpatz’om jun obiisp, naru naxpatz’ rik’in li awa’b’ej re oqech. Li awa’b’ej re oqech naru napatz’ok rik’in li oficina re li Xb’eenil Awa’b’ejil wi na’ajman ru.

Rik’in li k’a’ru k’utb’esinb’il chiqu, jun kristiaan naru naxjal xk’a’uxl ut nakuye’ xmaak wi x’okenk sa’ li maak re aborto.

38.6.2

Li abuso

Li abuso naraj naxye xrahob’tesinkil malaj xkanab’ankil xtenq’ankil anihaq, re naq tixk’ul jun ra re tz’ejwalej, re ch’oolej, re tumin, malaj rik’in li chaq’rab’ re saq ru ch’oolej. Lix chaq’rab’il li Iglees a’an naq maajo’q’e naru nakuyman naq taab’aanumanq li abuso chi yalaq chan ru. Eb’ li neke’b’aanunk re li abuso re lix sum, reheb’ lix kok’al, reheb’ li komon sa’ xjunkab’al, malaj re anihaq chik, yookeb’ chixq’etb’al lix chaq’rab’ li Dios ut xchaq’rab’eb’ li winq.

Chixjunileb’ li komon, ut k’a’jo’ wi’chik eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej ut eb’ laj b’eresinel, tento naq aj ajaqeb’ ru, ut naq te’xyal xq’e chixb’aanunkil chixjunil li naru chiruheb’ re xkolb’aleb’ rix li kok’al ut xkomoneb’ chik li kristiaan chiru li abuso. Wi eb’ li komon neke’ok chixnawb’al naq xb’aanuman li abuso, neke’xye resil reheb’ lix taql li tenamit, ut neke’aatinak rik’in li obiisp. Eb’ laj b’eresinel tento te’xk’e reetal chi us naq taayeemanq resil li abuso, ut maajo’q’e naru naq maak’a’ te’xb’aanu.

Chixjunileb’ li komon ak ninqeb’ li neke’k’anjelak rik’ineb’ li kok’al malaj li saaj tento te’xb’aanu li tzolok chirix xkolb’aleb’ rix li kok’al naq maji’ jun po rokikeb’ sa’ lix b’oqb’aleb’ (chi’ilmanq ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org). Rajlal oxib’ chihab’ tento te’xb’aanu wi’chik li tzolok a’an.

Naq nak’ulman li abuso, tento xb’een wa sa’ xb’eeneb’ laj b’eresinel re li Iglees naq te’xtenq’aheb’ li ani xe’k’uluk re li abuso, ut naq te’xkol rix anihaq toj taaruuq tixk’ul. Tento naq eb’ laj b’eresinel ink’a’ te’xye re jun kristiaan naq taakanaaq sa’ jun ochoch malaj jun na’ajej b’ar wi’ yoo chi uxmank li abuso, malaj b’ar wi’ xiwxiw.

38.6.2.1

Li linea re tenq’ chirix li abuso

Sa’ junjunqeb’ li tenamit, li Iglees xk’uub’ jun li linea re abuso re xtenq’ankileb’ li awa’b’ej re oqech ut eb’ li obiisp. Tento naq eb’ laj b’eresinel te’xb’oq li linea sa’ junpaat wi jun komon maare xk’ul li abuso, malaj wi naru naq tixk’ul. Tento ajwi’ te’b’oqoq wi neke’k’ehe’ chixnawb’al naq jun komon sa’ li Iglees yoo chirilb’al, chixloq’b’al, malaj chixjek’inkil li pornografia sa’ li wankeb’ wi’ li kok’al.

Eb’ li obiisp ut li awa’b’ej re oqech naru neke’xb’oq li linea re tenq’ 7 kutan chiru li jun xamaan, 24 oor chiru li jun kutan. Eb’ lix numeril li linea wankeb’ arin.

EUA ut Canada: 1-801-240-1911 malaj 1-800-453-3860, extension 2-1911
Gran Britania: 0800 970 6757
Irlanda: 1800 937 546
Francia: 0805 710 531
Australia: 02 9841 5454 (wi wankat sa’ li pais)
Nueva Zelanda: 09 488 5592 (wi wankat sa’ li pais)

Eb’ li obiisp ut li awa’b’ej re oqech tento te’xb’oq li linea re tenq’ wi yookeb’ chi tenq’ank b’ar wi’ xk’ulman yalaq paay chi abuso. Eb’ li tzolb’ileb’ chirix li chaq’rab’ ut chirix li k’ehok na’leb’ te’xsumeheb’ lix patz’om. Te’k’ehe’q ajwi’ xna’leb’eb’ chirix chan ru xb’aanunkil a’in:

Xtenq’ankileb’ li ani xe’rahob’tesiik, ut xkolb’aleb’ rix re naq ink’a’ chik te’xk’ul li abuso.
Xkolb’aleb’ rix li ani te’ruuq chixk’ulb’al li abuso.
Xb’aanunkil li k’a’ru teneb’anb’il chiru xchaq’rab’il li tenamit wankeb’ wi’, chirix xq’axtesinkil resil li abuso.

Ch’olch’o ru naq li Iglees naxpaab’ xchaq’rab’il li tenamit sa’ xyeeb’al resil li abuso (chi’ilmanq 38.6.2.7). Jalan jalanq xchaq’rab’il li tenamit sa’ li junjunq chi na’ajej, ut lix k’ihaleb’ laj b’eresinel sa’ li Iglees ink’a’ neke’xnaw chi tz’aqal k’a’ru naxye li chaq’rab’. Aajel ru choq’ reheb’ li obiisp ut eb’ li awa’b’ej re oqech naq te’xb’oq li linea re tenq’ re te’ruuq chixb’aanunkil li teneb’anb’il sa’ xb’eeneb’ chirix xyeeb’al resil li abuso.

Jun obiisp tento ajwi’ tixye resil re li awa’b’ej re oqech wi x’uxman li abuso.

Sa’eb’ li tenamit b’ar wi’ maak’a’ li linea re tenq’, jun obiisp li nak’ehe’ chixnaw naq x’uxman li abuso, tento tixb’oq li awa’b’ej re oqech. Li awa’b’ej re oqech tento tixsik’ xna’leb’ rik’in li oficina legal re Area sa’ li oficina re Area. Us ajwi’ naq tixsik’ xna’leb’ rik’ineb’ li neke’k’anjelak sa’ Servicios de Familia malaj li gerente de bienestar y autosuficiencia sa’ li oficina re Area.

38.6.2.3

Li abuso reheb’ kok’al malaj reheb’ saaj

K’a’jo’ xnimal li maak re xb’aanunkil li abuso re jun kok’al malaj jun saaj (chi’ilmanq Lukas 17:2). Jo’ chanru naq oksinb’il arin, li aatin abuso reheb’ kok’al malaj saaj naraj naxye a’in:

Li abuso re tz’ejwalej: Xb’aanunkil li ra re junaq kristiaan rik’in xrahob’tesinkil xtib’el. Naru nawan li ra li ink’a’ na’ilman.
Li abuso sexual, malaj li explotacion sexual: Li maakob’k rik’in jun kok’al malaj jun saaj, malaj xtenq’ankileb’ jalan re te’maakob’q chi jo’kan. Jo’ oksinb’il arin, li abuso sexual ink’a’ naraj naxye naq wiib’ saaj li juntaq’eet xchihab’eb’ neke’maakob’ sa’ wiib’al.
Li abuso re ch’oolej: Xrahob’tesinkil xch’ool jun kok’al malaj jun saaj rik’in aatin malaj b’aanuhom, re naq taareek’a naq maak’a’ xloq’al, malaj re naq ink’a’ chik naxra rib’. A’in naraj naxye li hob’ok chi kok’ aj xsa’, li minok-u, ut li wech’ink li naxk’e chireek’a naq maak’a’ xwankil. Naraj ajwi’ xyeeb’al naq nakanab’aak jun kok’al malaj saaj chi maak’a’ xtenq’aal.
Li pornografia reheb’ kok’al: Chi’ilmanq 38.6.6.

Wi jun obiisp malaj jun awa’b’ej re oqech nak’ehe’ chixnaw naq x’uxman li abuso reheb’ kok’al malaj re saaj, sa’ junpaat naxb’aanu li k’a’ru yeeb’il sa’ 38.6.2.1. Naxb’aanu ajwi’ li k’a’ru na’ajman ru re naq ink’a’ chik taa’uxmanq li abuso.

Tento taab’aanumanq jun ch’uut re komonil, ut taakanaaq jun tz’iib’ahom chiru xhuhil li komonil wi jun komon winq malaj ixq naxb’aanu li abuso re jun kok’al malaj jun saaj, yo’ ch’olob’anb’il sa’ li raqal a’in. Chi’ilmanq ajwi’ 32.6.1.1 ut 38.6.2.5.

Wi jun kristiaan li maji’ na’ok choq’ nimla kristiaan naxb’aanu li abuso re jun kok’al, li awa’b’ej re oqech tento tixb’oq li oficina re li Xb’eenil Awa’b’ejil re xk’ulb’al xna’leb’.

Wi na’uxman li rahob’tesink re tz’ejwalej malaj re ch’oolej sa’ xyanqeb’ li kok’al malaj eb’ li yaaj, eb’ laj b’eresinel re li teep tento te’ril ut te’xk’e xraqik. Ink’a’ nab’aanuman jun ch’uut re komonil chirix a’an.

38.6.2.4

Li abuso re sumej, malaj jalan chik kristiaan li ak xniman

K’iila paay chan ru naru na’uxman li abuso re sumej malaj re jalan chik li ak xniman. Naru nak’ulman li abuso re tz’ejwalej, re ch’oolej, re tumin, malaj re li chaq’rab’ re saq ru ch’oolej. Eb’ li ninqi kristiaan li tiixeb’, li wankeb’ xmajelal xk’a’uxl, malaj li yajeb’ wan naq naru neke’xk’ul li abuso.

Wan naq jalan jalanq paay li k’a’ru naru naq abuso taayeemanq re. Jo’kan ajwi’, jalan jalanq xnimal li abuso li naru na’uxman. Sa’ li junpak’al, wan naq yal nayeeman kawil aatin wiib’ oxib’ sut, ut sa’ li junpak’al chik, wan naq na’ux li nimla rahob’tesink.

Wi jun obiisp malaj jun awa’b’ej re oqech nak’ehe’ chixnaw naq x’ux li abuso re jun sumej malaj jun chik nimla kristiaan, tikto naxb’aanu li k’a’ru k’utb’il sa’ 38.6.2.1. Jo’kan ajwi’, naxb’aanu li na’ajman ru re naq ink’a’ chik taa’uxmanq li abuso.

Eb’ laj b’eresinel tento te’xsik’ xna’leb’ rik’in li Musiq’ej re xnawb’al ma tz’aqalaq yal xk’eeb’al xna’leb’ li komon, malaj ma taa’ajmanq ru jun ch’uut re komonil sa’ xk’ab’a’ li abuso li xk’ulman. Naru ajwi’ neke’xsik’ xna’leb’ rik’in li ani wan xwankil sa’ xb’eeneb’ sa’ li tijonelil chirix li k’a’ru xk’ulman. A’ut wi na’uxman li abuso re jun sumej malaj jalan chik kristiaan jo’ li yeeb’il arin, tento naq taab’aanumanq jun ch’uut re komonil.

Li abuso re tz’ejwalej: Xb’aanunkil li rahob’tesink re taakanaaq xrahil li tz’ejwalej. Wan li ra li ink’a’ na’ilman.
Li abuso sexual: Chi’ilmanq li yeeb’il resil sa’ 38.6.18.3.
Li abuso re ch’oolej: Xrahob’tesinkil xch’ool jun kristiaan rik’in b’aanuhom malaj aatin re naq taareek’a naq maak’a’ xwankil, malaj re naq ink’a’ chik tixra rib’. K’iila sut a’in naraj naxye li hob’ok chi kok’ aj xsa’, li minok-u, ut li wech’ink li naxsach xwankil li kristiaan ut naxk’e naq taaxutaanaq.
Li abuso re tumin: Xb’alaq’inkil jun kristiaan chirix li tumin. Naru naq na’ux a’in wi na’oksiman li k’a’ru re jun kristiaan, lix tumin, malaj li k’a’ru terto xtz’aq re, chi ink’a’ k’eeb’il liceens. Naru ajwi’ na’ux a’in naq jun kristiaan rik’in b’alaq’ naxtaw xwankil sa’ xb’een jun chik kristiaan chirix li tumin. Naru ajwi’ na’ux a’in wi namine’ ru jun kristiaan chixb’aanunkil k’a’ruhaq sa’ xk’ab’a’ li tumin. Chi’ilmanq ajwi’ 32.6.1.3.

38.6.2.7

Lix chaq’rab’il li tenamit ut li abuso

Wi jun komon naxb’aanu k’a’ruhaq li q’etb’il wi’ xchaq’rab’il li tenamit, li obiisp malaj li awa’b’ej re oqech naxye re li kristiaan naq tento raj tixye resil li maak a’an chiruheb’ lix taql li tenamit. Li obiisp malaj li awa’b’ej re oqech naru naxtaw xna’leb’ chirix lix teneb’ankil chiru li tenamit, rik’in xb’oqb’al li linea re tenq’ re li Iglees (chi’ilmanq 38.6.2.1). Wi eb’ li komon wankeb’ xpatz’om chirix xyeeb’al resil li k’a’ru x’uxman, laj b’eresinel naxk’e xna’leb’eb’ naq te’xsik’ jun abogado naru chixtenq’ankileb’ rik’in lix chaq’rab’il li tenamit.

Eb’ laj b’eresinel ut eb’ li komon sa’ li Iglees tento te’xb’aanu chixjunil li teneb’anb’il xb’aan xchaq’rab’il li tenamit, chirix yehok resil li abuso. Sa’ junjunqeb’ li na’ajej, eb’ laj b’eresinel ut laj k’utunel li neke’k’anjelak rik’ineb’ kok’al ut saaj tento sa’ xb’eeneb’ xyeeb’al resil li abuso reheb’ lix taql li tenamit. Jo’kan ajwi’, sa’ naab’aleb’ li na’ajej, yalaq ani li naxk’e reetal naq x’uxman li abuso tento naq tixye resil reheb’ lix taql li tenamit. Eb’ li obiisp ut li awa’b’ej re oqech tento te’xb’oq li linea re tenq’ re xtawb’al xna’leb’ chirix ani tento sa’ xb’een xyeeb’al resil li abuso, ut k’a’ru chik li chaq’rab’ wan chirix xyeeb’al resil li abuso. Lix chaq’rab’il li Iglees, a’an naq tento xpaab’ankil xchaq’rab’il li tenamit.

38.6.5

Li saq ru ch’oolej, ut li wank sa’ chaab’ilal rik’in li sumej

Lix chaq’rab’ li Qaawa’ re li saq ru ch’oolej a’an a’in:

Ink’a’ naru na’uxman li tz’ejwalejil wank, ka’ajwi’ b’ar wi’ sumsu jun winq ut jun ixq jo’ chanru lix chaq’rab’ li Dios.
Naq sumsuukeb’, ink’a’ naru neke’wan rik’in anihaq chik.

Li tz’ejwalejil wank sa’ xyanq jun b’eelomej rik’in li rixaqil tento naq ch’ina-usaq ut loq’aq. A’an k’ojob’anb’il xb’aan li Dios re xyo’ob’tesinkileb’ li kok’al, ut re naq te’xra rib’ li b’eelomej ut li ixaqilb’ej.

Ka’ajwi’ jun winq ut jun ixq li sumsuukeb’ chi tz’aqal chiru chaq’rab’ jo’ b’eelomej ut ixaqilb’ej naru neke’raatina rib’eb’. Sa’ rilob’aal li Dios, k’a’jo’ nim xwankil li saq ru ch’oolej. Nimla maak xq’etb’al li chaq’rab’ re saq ru ch’oolej (chi’ilmanq Exodo 20:14; Mateo 5:28; Alma 39:5). Rik’in a’in namuxman li loq’laj wankilal k’eeb’il xb’aan li Dios re yo’ob’tesink.

Naru naq taa’ajmanq ru xb’aanunkil jun ch’uut re komonil wi jun komon naxb’aanu a’in:

Wi wan rik’in jun chik kristiaan chi ink’a’ sa’ li sumlaak jo’ chanru lix chaq’rab’ li Dios, jo’ li muxuk sumsu, li yumb’eetak ko’b’eetak, malaj li maakob’k rik’in rech winqilal malaj rech ixqilal (chi’ilmanq 32.6.2).
Wi wan sa’ jun li sumlaak malaj sa’ li tz’ejwalejil wank li ink’a’ k’ulub’anb’il sa’ lix chaq’rab’ li Dios, jo’ li laq’ab’ank-ib’, li union civil, malaj li sumlaak rik’in rech winqilal malaj rech ixqilal.
Wi naroksi li pornografia chi naab’al, malaj wi q’axal nak’ay rik’in, toj reetal naq naxrahob’tesi lix sumlajik malaj lix junkab’al (chi’ilmanq 38.6.13).

K’iila paay li k’a’ru tento xk’oxlankil re xk’eeb’al reetal ma na’ajman ru xb’aanunkil jun ch’uut re komonil. K’utb’il resil a’in sa’ 32.7. Qayehaq, wi neke’q’etman li sumwank li xk’ule’ sa’ li santil ochoch, mas wi’chik naq taa’ajmanq ru xb’aanunkil jun ch’uut re komonil re xtenq’ankil li kristiaan chixjalb’al xk’a’uxl. Wan naq tz’aqal yal xk’eeb’al xna’leb’ li kristiaan sa’ junesal, ut xb’aanunkil sa’ junesal li k’osok xwankil li komonil (chi’ilmanq 32.8).

Chi’ilmanq 32.6.1.2 re xk’eeb’al reetal jo’q’e tento taab’aanumanq jun ch’uut re komonil xb’aaneb’ li maak chirix li chaq’rab’ re saq ru ch’oolej.

38.6.6

Li pornografia reheb’ li kok’al

Li Iglees naxtz’eqtaana yalaq paay chi pornografia reheb’ kok’al. Wi nak’ehe’ chixnaw jun obiisp malaj jun awa’b’ej re oqech naq jun komon xtz’aqon sa’ li pornografia reheb’ li kok’al, sa’ junpaat naxb’aanu li k’a’ru yeeb’il sa’ 38.6.2.1.

Tento xb’aanunkil jun ch’uut re komonil, ut taak’eemanq jun tz’iib’ahom chiru xhuhil li komonil wi jun komon naxyiib’, naxwotz, naxk’am, malaj naril li pornografia reheb’ kok’al (chi’ilmanq 32.6.1.2 ut 32.14.5). Li na’leb’ a’in ink’a’ yoo chi aatinak chirixeb’ li kok’al malaj li saaj li juntaq’eeteb’ xchihab’ ut neke’xwotz li jalam-uuch sexual reheb’ a’an malaj reheb’ jalan chik. Naq na’ux a’in, wan naq tz’aqal yal xk’eeb’aleb’ xna’leb’ sa’ junesal, ut xk’osb’al xwankil li komonil sa’ junesal.

Re xtawb’al chik li na’leb’, chi’ilmanq 38.6.13.

38.6.10

Li incesto

Li Iglees naxtz’eqtaana yalaq paay chi incesto. Jo’ na’oksiman arin, li aatin incesto naraj naxye naq taawanq li sexo sa’ xyanqeb’:

Jun na’b’ej malaj yuwa’b’ej rik’in jun alalb’ej.
Jun yuwa’chinb’ej malaj jun ixa’anb’ej rik’in jun hib’ej.
Jun asb’ej, rik’in jun iitz’inb’ej, malaj jun anab’ej.
Jun ikanb’ej malaj ikanna’b’ej rik’in jun xchaq’ re malaj riitz’in re.

Jo’ oksinb’il arin, li aatin alal k’ajolb’ej, hib’ej, asb’ej, iitz’inb’ej, ut chaq’ re ut ritz’in re naraj naxye li ani xe’yo’la chi jo’kan, jo’ ajwi’ li ani xe’k’ule’ chi jo’kan sa’ li junkab’al. Naru na’ux li incesto rik’in wiib’ li saaj, jun nimla kristiaan ut jun saaj, ut wiib’ li ninqi kristiaan. Wi jun awa’b’ej re oqech wan xpatz’om chirix ma x’uxman li incesto jo’ chanru xchaq’rab’il li tenamit wan wi’, naxsik’ xna’leb’ rik’in li oficina re li Xb’eenil Awa’b’ejil.

Wi na’uxman li incesto rik’in jun kristiaan li maji’ xtaw xchihab’il li nimla kristiaan, li obiisp malaj li awa’b’ej re oqech naxb’oq li linea re tenq’ re abuso sa’eb’ li paiz b’ar wan wi’ a’an (chi’ilmanq 38.6.2.1). Sa’ jalaneb’ chik li tenamit, li awa’b’ej re oqech tento tixsik’ xtenq’ankil rik’in li oficina legal sa’ li oficina re Area. Us ajwi’ naq taa’aatinaq rik’ineb’ li wankeb’ sa’ Servicios Familiares malaj li gerente de bienestar y autosuficiencia sa’ li oficina re Area.

Tento taab’aanumanq jun ch’uut re komonil ut taak’eemanq jun tz’iib’ahom chiru xhuhil li komonil wi jun komon naxb’aanu li incesto (chi’ilmanq 32.6.1.2 ut 32.14.5). Wi na’ux li incesto, ka’ch’in chik ma junelik na’ajman ru risinkil xkomonil li kristiaan.

Wi jun saaj li maji’ naxtaw xchihab’ li nimla kristiaan naxb’aanu li incesto, li awa’b’ej re oqech naxb’oq li oficina re li Xb’eenil Awa’b’ejil re xsik’b’al xna’leb’.

Eb’ li xe’k’uluk re li incesto k’iila sut neke’xk’ul nimla ra. Eb’ laj b’eresinel tento te’rileb’ rik’in chaab’ilal ut rahok. Tento te’xk’e li musiq’ejil tenq’, ut te’aatinaq rik’ineb’ re xtenq’ankileb’ chi numtaak sa’ xb’een li ra li xk’ulman xb’aan li incesto.

Wan naq eb’ li xe’k’uluk re li incesto neke’reek’a li xutaan, malaj naq wankeb’ xmaak. Eb’ li xe’k’uluk re li incesto chi ink’a’ ajb’il xb’aaneb’, maak’a’eb’ xmaak. Eb’ laj b’eresinel neke’xtenq’aheb’ a’an, ut eb’ lix junkab’al, chixtawb’al ru lix rahom li Dios, ut naq li k’iraak nachal rik’in li Jesukristo, ut lix tojb’al rix li maak xb’aan a’an (chi’ilmanq Alma 15:8; 3 Nefi 17:9).

Rochb’een li musiq’anb’il tenq’ naru neke’xk’e laj b’eresinel sa’ li Iglees, wan naq eb’ li ani rahob’tesinb’il ut eb’ lix junkab’al te’raj ru xk’ulb’al xtenq’ rik’in jun consejero profesional. Re xtawb’al li na’leb’ chirix a’in, chi’ilmanq 38.6.18.2.

38.6.13

Li pornografia

Li Iglees naxtz’eqtaana yalaq paay chi pornografia. Chixjunil paay li pornografia na’oksiman, naxrahob’tesiheb’ li kristiaan, eb’ li junkab’al, ut li tenamit. Naxk’e ajwi’ chi elk lix Musiq’ li Qaawa’. Tento naq eb’ li komon sa’ li Iglees te’xram rib’ chiru chixjunil paay chi pornografia, ut naq te’xka’pak’ali naq taayiib’amanq, taajek’imanq, malaj taa’oksimanq a’an.

Li Iglees xk’eheb’ li k’anjeleb’aal a’in re xtenq’ankileb’ li ani rahob’tesinb’il lix yu’ameb’ xb’aan li pornografia:

Eb’ li awa’b’ej re oqech ut eb’ li obiisp neke’xtenq’aheb’ ajwi’ li komon sa’ li junkab’al wi na’ajman ru.

Tento naq eb’ laj b’eresinel sa’ li Iglees te’xk’e reetal naq li pornografia naru nawan choq’ adiccion. Rochb’een xk’ulb’al li musiq’anb’il tenq’ rik’ineb’ laj b’eresinel, wan naq eb’ li komon te’raj ru li tenq’ profesional. Eb’ laj b’eresinel naru neke’xb’oq Servicios Familiares re xk’ulb’al xtenq’. Chi’ilmanq 31.2.6 re xtawb’al chan ru xb’oqb’aleb’.

K’iila sut tz’aqal naq taak’ehe’q xna’leb’ li kristiaan ut taak’ose’q xwankil lix komonil yal sa’ xjunesal, re xtenq’ankil chixjalb’al xk’a’uxl naq xroksi li pornografia (chi’ilmanq 32.8). Ink’a’ neke’b’aanuman li ch’uut re komonil. A’ut naru naq taa’ajmanq ru jun ch’uut re komonil wi li komon xroksi li pornografia chi kok’ aj xsa’ malaj jo’ adiccion, wi xb’aan a’an nimla ra xb’aanu re lix sumlajik malaj lix junkab’al li komon (chi’ilmanq 38.6.5). Tento xb’aanunkil jun ch’uut re komonil wi jun komon naxyiib’, naxwotz, naxk’am, malaj naab’al sut naril li pornografia reheb’ kok’al (chi’ilmanq 38.6.6).

38.6.18

Li abuso sexual, li maakonink, ut xkomon chik li asalto sexual

Li Iglees naxtz’eqtaana li abuso sexual. Jo’ oksinb’il arin, li aatin abuso sexual naraj naxye xb’aanunil k’a’ruhaq paay chi sexo rik’in jun chik kristiaan chi ink’a’ ajb’il xb’aan. Wi nab’aanuman li k’a’ru re sexo rik’in jun kristiaan li ink’a’ naxk’ulub’a, malaj li ink’a’ naru chixk’ulub’ankil chiru xchaq’rab’il li tenamit, a’an ajwi’ abuso sexual. Naru ajwi’ nak’ulman li abuso sexual rik’in jun sumej, malaj naq wiib’ kristiaan yal yookeb’ chirilb’aleb’ rib’. Re xtawb’al li na’leb’ chirix li abuso sexual re jun kok’al malaj saaj, chi’ilmanq 38.6.2.3.

K’iila paay li k’a’ru wan choq’ abuso sexual, naru naq yal ch’i’ch’i’ink malaj li maakonink ut xkomon chik paay chi asalto sexual. Naru nab’aanuman a’in rik’in tz’ejwalej, rik’in aatin, ut chi jalanq chi paay chi na’leb’. Re xtawb’al li b’eresinkil chirix xk’eeb’aleb’ xna’leb’ li ani xe’xnumsi li abuso sexual, li maakonink, ut xkomon chik li asalto sexual, chi’ilmanq 38.6.18.2.

Wi eb’ li komon neke’xk’oxla malaj neke’xnaw naq x’uxman li abuso sexual, tento naq sa’ junpaat te’xb’aanu li k’a’ru taa’ajmanq ru re xkolb’aleb’ rix li kristiaan. A’in naraj ajwi’ naxye xyeeb’al resil reheb’ lix taql li tenamit, ut xyeeb’al re li obiisp malaj li awa’b’ej re oqech. Wi jun kok’al xk’ul li abuso, eb’ li komon tento te’xb’aanu li yeeb’il sa’ 38.6.2.

38.6.18.3

Eb’ li ch’uut re komonil

Naru naq taa’ajmanq ru xb’aanunkil jun ch’uut re komonil wi jun komon xb’aanu li asalto sexual malaj li abuso. Tento xb’aanunkil jun ch’uut re komonil wi jun komon xb’aanu li maakonink, malaj wi raqb’il aatin naq xb’aanu jun paay chik chi asalto sexual (chi’ilmanq 32.6.1.1)

Tento ajwi’ taab’aanumanq jun ch’uut re komonil wi x’uxman li sexo rik’in jun nimla kristiaan li moko tz’aqal ta xna’leb’. Jo’ oksinb’il arin, li aatin nimla kristiaan li moko tz’aqal ta xna’leb’ naraj naxye jun kristiaan li wan xmajelal lix tib’el malaj lix k’a’uxl, ut ink’a’ naru naxk’ulub’a li k’a’ru yoo chi b’aanumank, malaj ink’a’ naxtaw ru.

Wi na’ux jalan chik paay chi abuso sexual, eb’ laj b’eresinel neke’xsik’ xtenq’ankil rik’in li Musiq’ej re xnawb’al ma tz’aqal yal li k’ehok na’leb’ sa’ junesil malaj wi na’ajman ru jun ch’uut re komonil (chi’ilmanq 32.6.2.2 ut 32.8). Wi ra li xk’ulman, tento taab’aanumanq jun ch’uut re komonil. Eb’ laj b’eresinel naru neke’patz’ok rik’in li ani wan xwankil sa’ xb’eeneb’ sa’ li tijonelil chirix k’a’ru taab’aanumanq.

Wi nak’ose’ xwankil lix komonil jun komon sa’ jun ch’uut re komonil, nak’eeman jun tz’iib’ahom chiru xhuhil li komonil.

Re xtawb’al li na’leb’ chirix li k’ehok na’leb’ naq x’uxman li abuso, chi’ilmanq 38.6.2.2. Re xtawb’al li na’leb’ chirix xk’eeb’al xna’leb’eb’ li ani xe’k’uluk re li asalto sexual, chi’ilmanq 38.6.18.2.

38.6.23

Eb’ li winq li neke’reek’a naq ixqeb’, ut li ixq neke’reek’a naq winqeb’ (transgenero)

Wan k’iila ch’a’ajkilal neke’xnumsi li winq li neke’reek’a naq ixqeb’, ut li ixq li neke’reek’a naq winqeb’. Tento naq eb’ li komon winq li neke’reek’a naq ixqeb’, ut li ixq li neke’reek’a naq winqeb’, tento naq te’ile’q rik’in chaab’ilal, rik’in chaab’il ch’oolej, rik’in uxtaan, ut rik’in xnimal lix rahom li Kristo, ut jo’kaneb’ ajwi’ lix junkab’aleb’ ut li ramiiweb’. Chixjunileb’ naru neke’wulak sa’eb’ li ch’utam re loq’laj wa’ak, sa’ xkomoneb’ chik li ch’utam re domingo, ut li kok’ k’anjel re li Iglees (chi’ilmanq 38.1.1).

LI winqilal ut li ixqilal a’an aajel ruhil eetalil sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ li qaChoxahil Yuwa’ re sahil ch’oolajil. Lix yaalalil li aatin winqilal ut ixqilal sa’ li jek’inb’il aatin chirix li junkab’al a’an chan ru naq xyo’la li kristiaan. Wankeb’ li kristiaan winq li neke’reek’a naq ixqeb’, ut li ixq li neke’reek’a naq winqeb’. Xb’aan a’in, wan naq neke’xye naq a’aneb’ transgenero. Li Iglees maak’a’ naxye chirix k’a’ut naq wankeb’ li winq li neke’reek’a naq ixqeb’, ut li ixq li neke’reek’a naq winqeb’.

Lix k’ihal li k’a’ru nab’aanuman sa’ li Iglees, ut naab’al reheb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil, maak’a’ naxye ma winq ma ixq li ani yoo chi k’uluk re. Eb’ li winq li neke’reek’a naq ixqeb’, ut eb’ li ixq li neke’reek’a naq winqeb’, naru neke’kub’e xha’ ut neke’k’ojob’aak jo’ komon, jo’ yeeb’il resil sa’ 38.2.3.14. Naru ajwi’ neke’xk’ul li loq’laj wa’ak, ut naru neke’xk’ul li osob’tesink rik’in li tijonelil. A’b’anan li k’ojob’aak sa’ li tijonelil ut eb’ li k’ojob’anb’il sa’ li santil ochoch neke’k’ule’ a’ yaal ma winq malaj ixq xyo’la.

Eb’ laj b’eresinel sa’ li Iglees neke’xk’e xna’leb’eb’ li komon naq ink’a’ us naq taa’uxmanq li k’uluk b’an malaj li cho’e’k re ok choq winq wi ixq xe’yola, malaj re ok choq’ ixq wi winq xe’yo’la. Eb’ laj b’eresinel neke’xch’olob’ chiru li kristiaan naq naru nak’ose’ wankil lix komonil li kristiaan wi nab’aanuman a’in.

Eb’ laj b’eresinel tento te’xk’e ajwi’ xna’leb’ naq ink’a’ te’xb’aanu rib’ jo’ ixq wi winq xe’yo’la, chi moko naq te’xb’aanu rib’ jo’ winq wi ixq xe’yo’la. A’in naraj naxye xjalb’al li aq’ej ut li tusuk-ib’, ut xyeeb’al malaj xb’aanunkil rib’ naq winq wi ixq xyo’la, malaj naq ixq wi winq xyo’la. Eb’ laj b’eresinel neke’xch’olob’ chiruheb’ li komon naq eb’ li neke’xb’aanu chi jo’kan taawanq xk’osb’al li k’a’ru neke’ru chixb’aanunkil jo’ komon, chiru jo’ najtil wankeb’ chi jo’kan.

Qayehaq, ink’a’ naru neke’xk’ul malaj neke’roksi li tijonelil, ink’a’ naru neke’xk’ul li kok’ hu re li santil ochoch, ut wan li b’oqok sa’ li Iglees li ink’a’ naru neke’xk’ul. Us ta wan li k’a’ru ink’a’ naru neke’xb’aanu sa’ li Iglees, naru neke’xb’aanu li k’a’ chik ru nab’aanuman sa’ li Iglees.

Eb’ li winq li neke’reek’a naq ixqeb’, ut li ixq li neke’reek’a naq winqeb’, wi ink’a’ neke’xk’ul li b’an malaj li cho’e’k re xjalb’al li xe’yo’la wi’, ut wi ink’a’ neke’xb’aanu rib’ choq’ winq wi ixq xe’yo’la, malaj choq’ ixq wi winq xe’yo’la, ut wi k’ulub’ejeb’, naru neke’xk’ul xb’oqb’aleb’ sa’ li Iglees, li kok’ hu re li santil ochoch, ut eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch.

Wan naq eb’ li kok’al, li saaj, ut li ninqi kristiaan neke’k’ehe’ xb’an xb’aan jun aj b’anonel re naq ink’a’ ra te’reek’a chirix lix winqilal malaj ixqilal, malaj re naq ink’a’ te’raj xkamsinkil rib’. Rub’elaj naq li kristiaan naxtikib’ li b’an a’an, aajel ru naq tixtaw ru li k’a’ru us ut ink’a’ us naru nak’ulman xb’aan a’an. Wi eb’ li komon a’in ink’a’ neke’xyal xq’e chi wank choq’ ixq wi winq xe’yo’la, malaj choq’ winq wi ixq xe’yo’la, ut wi k’ulub’ejeb’, naru neke’xk’ul xb’oqb’aleb’ sa’ li Iglees, li kok’ hu re li santil ochoch, ut eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch.

Wi jun komon naxjal li k’ab’a’ej naraj roksinkil, naru xk’eeb’al li k’ab’a’ej a’an sa’ xhuhil li komonil b’ar wi’ nak’eeman li k’a’b’a’ej li naraj naq taa’oksimanq. Sa’ li teep naru na’oksiman li k’ab’a’ej li naraj li kristiaan roksinkil.

Jalan jalanq li na’leb’ naru na’oksiman sa’ li junjunq teep, ut rik’in li junjunq kristiaan. Eb’ li komon ut eb’ laj b’eresinel neke’xk’uub’ xna’leb’ sa’ komonil ut rik’in li Qaawa’. Eb’ li awa’b’ejil re Area te’xtenq’aheb’ laj b’eresinel sa’ li junjunq chi na’ajej re te’ril lix na’leb’ li junjunq chi kristiaan rik’in chaab’ilal. Eb’ li obiisp tento te’xsik’ xna’leb’ rik’in li awa’b’ej re oqech. Eb’ li awa’b’ej re oqech ut re mision tento te’xsik’ xna’leb’ rik’in li awa’b’ejil re Area (chi’ilmanq 32.6.3 ut 32.6.3.1).

Re xtawb’al chik li na’leb’ chirix xtawb’aleb’ ru ut xtenq’ankileb’ li winq li neke’xk’oxla naq ixqeb’ ut li ixq li neke’xk’oxla naq winqeb’, chi’ilmanq “Transgender” sa’ ChurchofJesusChrist.org.

38.8

Eb’ li chaq’rab’ink chirix li jolomink

38.8.2

Li b’alaq’ik xb’aan komonil

Naru na’ux li b’alaq’ik xb’aan komonil naq jun kristiaan naxk’am rib’ sa’ usilal rik’in jun chik kristiaan re xb’alaq’inkil. Naru na’ux a’in naq xkab’ichaleb’ wankeb’ sa’ li jun chi komonil, jo’ sa’ li Iglees. Naru nak’ulman ajwi’ naq jun kristiaan naroksi lix wankil jo’ amiiw malaj jo’ aj b’eresinel, jo’ naq wan xb’oqb’al sa’ li Iglees, malaj naq wan sa’ lix junkab’al, re b’alaq’ik. K’iila sut na’uxman li b’alaq’ik xb’aan komonil re xk’ulb’al li tumin.

Eb’ li komon sa’ li Iglees tento naq tiiqaqeb’ xch’ool sa’ lix yu’ameb’, ut naq te’xb’aanu chixjunil rik’in tiikilal. Naq na’ux li b’alaq’ik xb’aan komonil, li ani nab’aanunk re yoo chixmuxb’al xwankil, ut xutaanal a’an. Eb’ li neke’b’aanunk re a’in naru naq neke’jite’ chiru xchaq’rab’il li tenamit. Eb’ li komon sa’ li Iglees li neke’b’aanunk re li b’alaq’ik xb’aan komonil naru ajwi’ naq taak’ose’q xwankil malaj taa’isiiq xkomonileb’. Chi’ilmanq 32.6.2.3 ut 32.6.1.3 re xtawb’al li na’leb’ chirixeb’ li ch’uut re komonil naq na’ux li b’alaq’ik.

Ink’a’ naru naq eb’ li komon te’xye malaj te’xk’e chi k’oxlamank naq junaq lix k’anjel wan chi k’anjelanb’il, chi k’ulub’anb’il, malaj naxk’e ruuchil li Iglees ut eb’ laj b’eresinel li wankeb’ chi sa’.

38.8.24

Li tenq’ chirix xchaq’rab’il li tenamit choq’ re li k’a’ru re li Iglees.

Naq eb’ laj b’eresinel neke’raj xtenq’ankil chirix lix chaq’rab’il li tenamit sa’ jun na’leb’ re li Iglees, neke’xb’oq li oficina legal re li Iglees. Sa’ li EUA ut Canada, li awa’b’ej re oqech naxb’oq li Church office of General Counsel:

1-800-453-3860, extension 2-6301
1-801-240-6301

Wi moko wan ta sa’ EUA ut Canada, li awa’b’ej re oqech naxb’oq li oficina legal sa’ li oficina re Area.

38.8.24.1

Li tz’aqonk malaj xk’eeb’al li tz’iib’anb’il hu sa’ li raqleb’ aatin

Eb’ laj b’eresinel sa’ li Iglees tento naq ink’a’ te’okenq sa’ lix na’leb’eb’ li komon chiru li chaq’rab’ civil ut criminal, chi maji’ neke’xb’oq li oficina legal re li Iglees. Tento ajwi’ te’xb’oq xb’een wa chiru naq te’aatinaq rik’in jun abogado malaj ani chik nak’anjelak sa’ jun raqleb’aal aatin, malaj rub’elaj naq te’xtz’iib’a junaq hu rik’ineb’; a’in naraj ajwi’ naxye li correo electronico.

Eb’ laj b’eresinel tento te’aatinaq rik’in li oficina legal wi sa’ xk’ab’a’ lix k’anjel sa’ li Iglees nak’ulman a’in:

Neke’reek’a naq tento te’wanq choq’ testigo malaj te’xk’e li raatineb’ sa’ jun na’leb’ chiru xchaq’rab’il li tenamit.
Na’elajiman chiruheb’ naq te’ok choq’ testigo, malaj naq te’aatinaq chirix jun na’leb’ chiru xchaq’rab’il li tenamit.
Neke’taqlaak naq te’xk’e k’a’ruhaq taa’oksimanq sa’ li raqleb’aal aatin.
Napatz’man chiruheb’ naq te’xq’axtesi junaq hu malaj na’leb’.
Napatz’man reheb’ naq te’aatinaq rik’ineb’ li abogado, malaj eb’ lix taql li tenamit, chiru jun na’leb’ li wan chiru raqleb’aal aatin, jo’ li na’leb’ chirix li tojb’a-maak taak’eemanq, malaj li probacion tixk’ul jun kristiaan.

Us ta neke’xb’aanu rik’in chaab’ilal ch’oolej, wi eb’ laj b’eresinel sa’ li Iglees neke’xk’e junaq aatin sa’ li raqleb’aal aatin, naru naq ink’a’ taak’oxlamanq chi chaab’il, ut naq ra tixb’aanu. Wi neke’xb’aanu a’in, q’axal nim li ra naru tixb’aanu reheb’ li ani ak xe’k’uluk re li ra, ut reheb’ lix junkab’aleb’. Wi neke’xpaab’ lix chaq’rab’il li Iglees chirix xchaq’rab’il li tenamit, ink’a’ ajwi’ neke’xk’e li Iglees chi tz’aqonk sa’ junaq na’leb’ chiru li chaq’rab’.

38.8.24.2

Li wank choq’ testigo sa’ raqleb’aal aatin

Eb’ laj b’eresinel re li Iglees tento naq ink’a’ te’ok choq’ testigo sa’ xk’ab’a’ li Iglees sa’ yalaq paay chi k’anjel chiru chaq’rab’, chi maji’aq te’xk’ul xliceens rik’in li [Office of General Counsel]. Yaal ajwi’ a’in sa’eb’ li k’anjel chirix li tojb’a-maak, ut li k’anjel chirix li probacion provisional. Eb’ laj b’eresinel re li Iglees ink’a’ ajwi’ naru neke’xk’e lix ch’olob’ahom chi tz’iib’anb’il jo’ aj b’eresinel chi maji’ neke’xk’ul xliceens chi jo’kan.

Eb’ laj b’eresinel ink’a’ naru neke’xye, malaj neke’xk’e chi k’oxlamank, naq sa’ lix ch’olob’ahomeb’ yookeb’ chixk’eeb’al ruuchil li Iglees.

Eb’ laj b’eresinel tento naq ink’a’ te’xye re anihaq li taawanq choq’ testigo k’a’ru li aatin tixye malaj tixtz’iib’a.

Natawman li na’leb’ chirix chan ru xb’oqb’al li oficina legal sa’ 38.8.24.