5.

Waaki ni Kairiiri ni Kabuta ao n te Aono

5.0

Kabwarabwaraana

Iesu Kristo bon “atibun bouan te maninganinga” n Ana Ekaretia (I-Ebeto 2:20). Iai irouna kiing ni kabane n te nakoanibonga. E weteiia abotoro ao burabeti bwa a na buokia n Ana mwakuri te Atua ibukin te kamaiuaki ao te karietataaki. E katoka iaoia tooro aika rineaki kiing ni kabane ni kaineti nakon abanuean te Atua iaon te aba. (Taraa Reirei ao Berita aika Tabu 27:12–13; taraa naba 3.4.1 inanon te aeniboki aei.)

Rinanoia burabeti ao abotoro, te Uea e weteia mwaane nakon nakoa n te Itingaun bwa a na ibuobuoki n Ana mwakuri n te aonaaba ni kabane (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 107:38). N reitia, te Bitiobiriki n Tararua, Aobitia ni Kabuta, ao mwaane ao aine tabeman aika taan kairiiri a anganaki tibwangaia aika a kakaawaki ni buoka n te mwakuri.

Te mwakoro aei e kabwarabwara tibwangaia taan kairiiri ni kabuta ao n te aono n te Ekaretia.

5.1

Taan Kairiiri ni Kabuta n te Ekaretia

Taan kairiiri ni kabuta n te Ekaretia bon Mataniwii ni Kabuta ao Aobitia ni Kabuta ni kabane. Te taeka ae kabuta e kaotia bwa kariaiakaki ao tibwanga n irekereke ma nakoa aki tianaki tii nakon te tabo teuana n te aonaaba. Naake a taui nakoa aikai a kairiiri, angareirei, ao a ibuobuoki nakoia membwa n te Ekaretia ni kabuta te aonaaba.

Te mwakoro aei e anga te kabwarabwara ae uarereke n tibwangaia Mataniwii ni Kabuta, Aobitia ni Kabuta, ao kauntira ao komete n nakoaia are a beku iai.

5.1.1

Mataniwii ni Kabuta

5.1.1.1

Te Moan Beretitentii ao te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman

Beretitenti n te Ekaretia. Man bong ake rimoa, te Uea e kairiia Ana aomata rinanoia burabeti (taraa Amota 3:7; I-Ebeto 4:11–13). Te Beretitenti n te Ekaretia bon te burabeti, tia mamata, ao te tia kaotioti. Ngaia naba te kabanea n ikawai irouia Abotoro. Iaan ana kairiiri te Uea, e tararua te Ekaretia ao bon ti ngaia te aomata iaon te aba ae e kariaiakaki ni kabonganai kiingin te nakoanibonga ni kabane (taraa Mataio16:16–19; taraa naba 3.4.1.1 inanon te aeniboki aei). Iai irouna te kariaiakaki ni karekei kaotioti ao n taekina ana kantaninga te Atua ibukin te Ekaretia ae bwanin. (Taraa Reirei ao Berita aika Tabu 43:2–3; 107:91–92; 128:11.)

Moan Beretitentii. Rinanon te Beretitenti n te Ekaretia, te Uea e weteia kauntira bwa a na ibuobuoki n te mwakuri. Te Beretitenti ao ana kauntira bon “teniman Ibonga aika Rietata aika Tararua … [ake] a katea ana kooram te Beretitentii n te Ekaretia” (Reirei ao Berita aika Tabu 107:22). E aranaki te kooram aei bwa te Moan Beretitentii. Membwa n te Moan Beretitentii bon Abotoro ao ngaiia naba “taan kakoaua aika onoti” n aran Iesu Kristo (Reirei ao Berita aika Tabu 107:23). Te Moan Beretitentii e tararua ao e kairii waaki ni kabane n te Ekaretia.

A kakoroa nanon te tibwa aei n te Ekaretia n rimoa Betero, Iakobwa, ao Ioane. Bon raoia te Tia Kamaiu n taai tabeua aika tabu ao a karekei kiingin te abanuea. (Taraa Mataio 16:18–19; 17:1–5; Mareko 14:32–42; Reirei ao Berita aika Tabu 27:12–13; 81:1–2.)

Ngkana e mate te Beretitenti n te Ekaretia, e na mauna nako te Moan Beretitentii. Kauntira a na okira nakoaia ni mataikawai ma te Koorom n Abotoro n te Tengaun ma Uoman. Iaan ana kairiiri te Abotoro are te kabanea ni maan, te Kooram n te Tengaun ma Uoman e na kaira te Ekaretia. N te kooram, a iangoia bwa nningai ae e na manga kateaki te Moan Beretitentii. Imwiin te babaire ae tabangaki, te Abotoro are e a maan e na kamatoaki bwa te Beretitenti n te Ekaretia ae boou ao e weteia ana kauntira.

Te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman. Rimoa, Iesu Kristo e weteia Abotoro ake tengaun ma uoman bwa a na buoka kairan Ana Ekaretia (taraa Ruka 6:12–13; I-Ebeto 4:11–13; 1 Nibwaai 13:40). N ara bong, te Uea e weteia mwaane rinanon te Beretitenti n te Ekaretia bwa a na katabuaki bwa Abotoro ao a na beku n te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 18:26–28). Te kooram aei e mwakuri iaan ana kairiiri te Moan Beretitentii ni katea ao ni kabuta te Ekaretia n aba ni kabane (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 107:33). Membwa n te Tengaun ma Uoman a tataekina te euangkerio nakon te aonaaba ni kabuta (taraa Mataio 28:19–20; Reirei ao Berita aika Tabu 107:35).

Abotoro n tatabemaniia a taui ni kabane kiingin te abanuea ao a kabonganai kiing akanne iaan ana kairiiri te Beretitenti n te Ekaretia (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 112:30–32). Abotoro ake Tengaun ma Uoman bon “taan kakoaua aika onoti” n aran Iesu Kristo (Reirei ao Berita aika Tabu 107:23; taraa naba 27:12). A kakoaua nakon te aonaaba ni kabane n rikina mai Karawa ao koauan Manga Utina (taraa Mwakuri 1:8, 22; 4:33; Reirei ao Berita aika Tabu 76:22–24).

Abotoro a beku n te tai ae bwanin inanon te Ekaretia n nikiran bongin maiuia (taraa Mataio 4:18–22).

Te Kauntira n te Moan Beretitentii ao te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman. Ni kabane kaain te Moan Beretitentii ao te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman bon burabeti, taan mamata, ao taan karekei kaotioti. N ikotaki a katea te Kauntira n te Moan Beretitentii ao te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman. Iaan ana kairiiri te Uea man te bwana ae bwanin, te kauntira aei iai kariaiakana ni katanoata ao n raitaeka n reirei ao ni katea te tua ibukin te Ekaretia (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 1:38; 107:27–31).

5.1.1.2

Te Itingaun

Te aobiti n te Itingaun n te Nakoanibonga ae te Merekitereka e taekinaki taekana n te O-Tetemanti ao te Nu-Tetemanti (taraa Otinako 24:1, 9–10; Warekaia Iteraera 11:16–17, 24–25; Ruka 10:1, 17). N taai aikai, iai Mataniwi ni Kabuta n te Itingaun ao Itingaun n Aono (taraa 5.2.2). A mwakuri iaan kiingin ao ana kairiiri te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman\. A buoka te Tengaun ma Uoman ni katean ao waakinan te Ekaretia n te aonaaba ni kabane (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 107:34–35, 38).

Beretitentii n te Itingaun. Itiman membwa n te Itingaun ake a weteaki bwa beretitenti n tararua iaoia membwa ni kabane n te Itingaun. Temanna mairouia beretitenti ake itiman e rineaki bwa e na tararua iaoia ake onoman. A katea rabwatan te Beretitientii n te Itingaun. (Taraa Makuri 6:2–6; Reirei ao Berita aika Tabu 107:93–94; 124:138.)

Mataniwi ni Kabuta n te Itingaun. Mataniwi ni Kabuta ni Itingaun a weteaki man te Moan Beretitentii bwa a na riki bwa taan kakoaua aika onoti ake a kakoaua n aran Iesu Kristo ao a reirei te euangkerio n te aonaaba ni kabane (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 107:25; 124:139).

Mataniwi ni Kabuta ni Itingaun a beku n te tai ae bwanin n te Ekaretia. A bon kamotirawaaki n te ririki are e koro iai aia ka-70 n ririki ao a anganaki te kariaia n tauii nakoaia imwiin aia beku. E ngae ngke a taua te nakoa n Itingaun, a bon aki tararua inanon boowi.

Kooram n te Itingaun. Membwa n te Itingaun, n raonaki ma Itingaun n Aono, a baireaki inanon kooram. Te Beretitientii n te Itingaun a tararuai kooram aikai. Mwaitiia membwa n te Itingaun ao kooram n te Itingaun a kona ni rikirake man rikiraken te Ekaretia. (Taraa Reirei ao Berita aika Tabu 107:95–96; 124:138–39).

5.1.1.3

Te Bitiobiriki n Tararua

Te Bitiobiriki n Tararua e kaainaki iroun te Bitiobiriki ae Tararua ao uoman ana kauntira. Membwa n te Bitiobiriki n Tararua bon Mataniwii ni Kabuta n tatabemaniia ao a taua ana aobiti te bitiobi. A weteaki man te Moan Beretitentii ao a mwakuri iaan aia kairiiri.

Te bitiobiriki n Tararua e kairii bwai ake a irekereke ma bwain te rabwata, n aron warebea, mwane, kateitei, ao mwakuri n ibuobuoki nakoia te botanaomata, ibukin te Ekaretia ae bwanin (Taraa Reirei ao Berita aika Tabu 107:68). A angareirei naba taekan te euangkerio ao katean abanuean te Atua ni kabuta te aonaaba.

5.1.2

Aobitia ni Kabuta

Te Moan Beretitentii e weteia aine ao mwane bwa a na katea te Beretitentii ni Kabuta ni bootakin te Ekaretia aikai:

• Bootaki n Aine

• Ataeinimwaane

• Ataeinnaine

• Moanrinan

• Reirei n Tabati

Aobitia ni Kabuta aikai a beku iaan ana kairiiri te Moan Beretitentii, te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman, ao Mataniwi ni Kabuta aika Itingaun ake a katabeaki. A bon ti beku ibukin nimaua te ririki.

Aobitia ni Kabuta a kona ni karekei tibwanga aikai:

• Angareirei ao a kakoaua Iesu Kristo ao Ana euangkerio.

• A beku bwa kain te kauntira n te Ekaretia ni kabuta ao komete ake a katabeaki iai.

• Karaoi tibwanga ni kabuta te aonaaba n ibuobuoki nakoia membwa.

• Katauraoi kairiiri ibukin karikiram, burokuraem, ao n riki bwa taan ibuobuoki ibukin aia bootaki.

• Katauraoi kairiiri nakoia kauntira n aia bootaki ni kabuta (taraa te barakaraba are imwiina).

• Kaira ao e boutoka te atuwaitia n te bootaki n te aono, are e beku iaan ana kairiiri te Beretitentii n te Aono (taraa 5.2.5.1).

Bootaki nako n te Ekaretia a kona n iai aia kauntira are e ibuobuoki nakon te Beretitentii.

5.2

Aron te Kairiiri n te Aono

E kateaki te Ekaretia inanon mwakoro n aono ni kabuta te aonaaba. Te mwakoro aei e taekinna ni kakimototoa aron te waaki ni kairiiri n te Ekaretia n aono aikai.

5.2.1

Beretitentii n Aono

N tabo nako, te Mataniwi ni Kabuta n te Itingaun e katabeaki iroun te Moan Beretitenti ao te Kooram n te Tengaun ma Uoman bwa e na beku bwa te Beretitenti n te Aono. Uoman kauntira, aika Mataniwi ni Kabuta aika Itingaun ke Itingaun n te Aono, a katabeaki bwa a na ibuobuoki nakon te beretitenti.

Te Beretitentii n te Aono e tararua ao e anga marooro nakoia beretitenti n titeiki ao mition n te aono. A boutoka naba te beretitenti n te tembora ao taan ibuobuoki. N te kauntira ma membwa n te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman ao te Beretitientii n te Itingaun are a riiboti nakoia, a bairea aron irakin kaetieti ni kabuta n te Ekaretia ao kairiiri ibukin karekean kainnano n aia aono.

Membwa n te Beretitentii n te Aono a mwamwananga inanon aia aono are a katabeaki iai n ibuobuoki, reirei, ao ni kaungaia taan kairiiri n te tabo, mitinare, ao membwa n te Ekaretia. A katabeaki man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman bwa a na tararua n tain te maungatabu n te titeiki ao boowi riki tabeua.

5.2.2

Itingaun n Aono

Itingaun n Aono a weteaki man te Moan Beretitentii bwa a na riki bwa taan kakoaua aika onoti ake a kakoaua n aran Iesu Kristo ao a reirei te euangkerio n aia aono are a katabeaki iai (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 107:25; 124:139). A mwakuri iaan ana kairiiri te Beretitentii n te Aono, a buokiia te Tengaun ma Uoman ni katean ao ni kabutan te Ekaretia n aia aono.

Itingaun n Aono aki weteaki nakon te mwakuri n ae bwanin taina. A bon ti beku ibukin nimaua te ririki. A bon ti katabeaki bwa a na beku n aonon te aba are a maeka iai (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 107:38, 98). Itingaun n Aono a kamatoaki ni maungatabu ni kabuta.

Itingaun n Aono n tatabemaniia a kaina te kooram n te Itingaun. Kooram aikai a baireaki nakon tein te aba. Ngkai membwa ni kooram aikai, Itingaun n Aono a tararuaki man te Beretitientii n te Itingaun.

Itingaun n Aono a mwakuri ao a maroro imarenaia ma taan kairiiri n te Ekaretia n te tabo ni buoka kakoroan nanon tibwangaia. Itingaun n Aono a kona ni katabeaki bwa:

• A beku n te kauntira n te aono (taraa 5.2.3).

• Tararua ni boowi ni kauntira ni babaire (taraa 5.2.4).

• Tararua ni maungatabu n te titeiki ao n reireiniia taan kairiiri n te titeiki.

• Katei ke manga bairei titeiki, kaokoroia beretitentii n titeiki aika a boou, ao e anga kiing nakon te beretitenti n te titeiki.

• Bairei tibwanga aika mwaiti n te aono, n raonaki ma waaki ni kakukurei (taraa 20.3.3), JustServe.org (n taabo ake a kona n reke iai), kamaiu imwiin angibuaka, ke tibwanga ake tabeua.

• Kawari taian mition ao e kairiia taan kairiiri ao mitinare.

• Beku bwa te kauntira n te Beretitentii n te Aono.

Itingaun n Aono a tararuai ni kabane boowin te Ekaretia ake a irii inanon aia mwakoro ma ti ngkana e kaoti te Mataniwii ni Kabuta. E ngae n anne, aki tararua iaon te mwakuri ae kakaraoaki n te bong teuana ma teuana n te tembora, mition, ke iaoia titeiki beretitenti. Beretitenti aikai a beku iaan ana kairiiri te Beretitentii n te Aono.

5.2.3

Kauntira n te Aono

Ni katoai tabo, te kauntira n te aono a boowi n te tai are a kainnanoaki iai (n angiin te tai ni katoa kuata) ni kaira Ana mwakuri te Atua ibukin te kamaiuaki ao te karietataaki n aia aono. Te Beretitentii n te Aono e na tararua ana kauntira te aono. Te kauntira aei e kainaki irouia Beretitentii n te Aono ao Itingaun n Aono ake a beku n te aono. Tabeman a kona naba n ira mwakoron ke ni kabane boowin te kauntira ngkana e kainnanoaki ao ngkana a kaoaki iroun te Beretitentii n te Aono.

5.2.4

Kauntira ni Babaire

Te Beretitentii n te Aono ngaia ae barongai kauntira ni babaire. Kauntira nako a kairiia titeiki ao mition n te aono ae onoti. Te Beretitentii n te Aono e katabea te Itingaun n Aono bwa e na kairii kauntira n tatabeua nako.

Beretitenti n titeiki ao mition a ira te boowi ni kauntira ni babaire aio. Beretitenti n te tembora are e mena inanon mwaken te aba a kaoaki bwa e na ira te bowi ni kauntira ni babaire ngkana a kona.

Tabeman a kona n ira mwakoron ke ni kabane te boowi ngkana e kainnanoaki ao ngkana a kaoaki iroun te Itingaun n te Aono. Te Itingaun n te Aono e taraa te raroa, aron te utu, ao te mwamwananga ngkana e karaoa te kakao.

Oin te kantaninga ibukin boowin te kauntira ni babaire bwa e na buoka te titeiki, mition, ao beretitenti n te tembora ni kamwakurii kiingin te nakoanibonga ma te katiteuanaaki. A uaia ni maroro ao a bairei mwakuri n ibuobuoki ni buokiia membwa n tibwangaia n ira Ana mwakuri te Atua ibukin te kamaiuaki ao te karietataaki.

Te Itingaun n Aono e tewei boowi ni kauntira ni babaire imwiin nako boowiin kauntira n te aono ni katoa kuata (taraa 29.4). Boowi riki ake tabeua a kona ni boaki ngkana e kainnanoaki.

5.2.5

Weewete n te Aono

Beretitentii n te Aono a kona ni weteia membwa bwa a na beku n nakoa n aono ni buoka te Beretitentii n te Aono n aia mwakuri. Naake a weteaki nakon nakoa aikai a kaokoroaki irouia kaain te beretitentii n te Aono ke te Itingaun n te Aono are mwiokoaki. A aki kamatoaki.

Katooto n nakoa n te aono a kona n ae tia koroboki ni kakoroi nanon moti, oteta n te aono, tarekita ibukin reitaki n te aono, aetuwaitia n tembora n te aono ao rongorongon te utu, ao aetuwaitia ni bairean bootaki ibukin te aono.

5.2.5.1

Aetuwaitia ni Bootaki n Aono

I tinanikun te United States ao Canada, Beretitentii n te Aono a kona ni weteia aine bwa a na beku bwa aetuwaitia ni bootaki n aono. A kona Aetuwaitia aikai n ibuobuoki ni kamatata ao ni kairi Bootaki n Aine aika a boou, Kairake n Ataeinnaine, ao Beretitentii n te Moanrinan, iaan aia kairiiri aia titeiki beretitentii (taraa 6.2.1.6). Te membwa n te titeiki beretitentii ke te kauntira ae rietaata are mwiokoaki e ira te kaongora n reirei aei.

Aetuwaitia n te Aono aikai a mwakuri iaan ana kaetieti aia Beretitentii n te Aono. A karekei naba n tainako kaetieti mairouia beretitentii ni bootaki ni kabuta. A bon ti beku ibukin teniua te ririki.