Abentekiti

7.0

Moantaeka

Ngkana e kainnanoaki ao n aron ae riai ibukin am mition ao aroaro, iri rakan kainibaire aika kaotaki n te abentekiti aei.

7.1

Tibwangaia ni Kairiiri Mitinare aika Kairake

Tibwanga ao katabeaia ni kairiiri mitinare aika kairake e raonaki ma e aki tianaki nakon rinan aika inano.

Tiinia Kambanion

Temanna te mitinare ni katoaia naake uoman e anganaki tibwanga bwa te tiinia kambanion. Tiinia kambanion:

E kairiri n te ikatoatoa ni katia te mwakuri n te tabo are a katabeaki bwa ana reirei iai.
Kaunga te uaia ni kamatebwai, tataro, irii kanoan aia taibora ni bwaai ake a karaoi ni katoabong, ao e kawakina te rekooti ae koaua.
Buoka toan teuanne ke neienne n riki bwa te mitinare ae tamaroa riki.
E kinai ao e katereterei konabwai aika nakoraoi, tarena, ao mwakuri iroun toan teuanne ke neienne.
Kabwarabwara arona ni mwakuri n ae nakoraoi ma taan kairiiri n te tabo ao membwa ni kaira aia mwakuri mitinare.

Te Tia Kaira te Kataneiai

Temanna te mitinare e katabeaki bwa e na beku bwa te tia kaira te kataneiai ao te tiinia kambanion ibukiia mitinare aika a boou n tatabemaniia. Te Tia Kaira te Kataneiai:

E mwakuri ao e kataneia te mitinare ae boou ma te tangira, taotaonannano, tangira ae itiaki, ao te nanoanga.
Karinea ana anganano ao ana iango te mitinare ae boou bwa toana ae titebo arona ma ngaia.
Kabanea te tai ae raka ni katoa bong ma toana ni kamatebwai (taraa “For New Missionaries: Additional Companion Study” in “Introduction: How Can I Best Use Preach My Gospel?” in Preach My Gospel [2018], ix–x).
Kamatebwaia te kainibaire n te aeniboki aei ma toan teuanne ke neienne ni katoabong.
Kataneiaia te mitinare ae boou iaon atuun reirei ake a kuneaki n te Kamanomano ibukin kabonganaan Bwaai n Rabakau ao Bibitaki nakon te Maiu ni Mitinare bwai n angareirei.
Kaota aron nakoraoin te mwakuri n reitaki irouia mitinare ma taan kairiiri n te tabo ao membwa.

Te Tia Kairiiri n te Mwakoro

Temanna te mitinare te mwaane e katabeaki bwa e na beku bwa te tia kairiiri n te mwakoro, are e kainaki n tabo n angareirei aika a mwaiti. Te tia kairiiri n te mwakoro:

E kairiiri, kataneiai, ao e reirei ma mitinare ni katoa wiiki ni kauntira n te mwakoro.
E karaoi intawiu ibukin te bwabetito (taraa 2.3.6).
Karaoi kaibibiti n te ikatoatoa ma mitinare mwaane n ana mwakoro (taraa 2.3.1).
E mwakuri ma taan kairiiri n te uoote ao membwa ni kaira aia mwakuri mitinare.
E ribooti nakon te tia kairiiri n te tioun.

Te Tia Kairiiri ibukin Kataneiai ibukiia Titita ao te Tia Kairiiri n te Tioun

Uoman tititati a katabeaki bwa a na beku n ikatoatoa bwa taan kairiiri ibukin kataneiai inanon teuana te tioun ke e nako riki. A katabeaki ibukin te kataneiai ao maiuraoia mitinare aine ake a tabe ma ngaiia. Ngaiia naba kain te mwakoro ao te tioun ao a ibuobuoki ma te beretitenti n te mition, tia kairiiri n te tioun ao taan kairiiri n te mwakoro ni boowi ni kataneiai ao maungatabu n te tioun.

Uoman mitinare mwaane a katabeaki bwa a na beku ni katoatoa bwa taan kairiiri n te tioun n teuana te tioun. Tabeia a na kataneiai ao n tararuai maiuraoia mitinare ni kabane ake a katabeaki n aia tioun. A ibuobuoki naba nakon te beretitenti n te mition ni boowi ni kataneiai ao maungatabu n te tioun.

Taan kairiiri ibukin karaoan aia kataneiai mitinare aine ao taan kairiiri n te tioun:

A kairiiri, kataneiai, ao karaoi kaibibiti ni katoatoa ma mitinare n aia tioun are a katabeaki iai ke n taian tioun. Taan kairiiri ibukin karaoan aia kataneiai mitinare aine a karaoi kaibibiti ni katoatoa n raonaki irouia mitiinare mwaane.
A mwakuri ma taan kairiiri n te tabo ao membwa n tararuai mwakuri ni mitinare.
A iri kauntira ibukiia taan kairiiri n te mition.
A ribooti nakon te beretitenti n te mition.

Taan kairiiri n te tioun a kairii naba intawiu ibukin te bwabetito (taraa 2.3.6).

Ibuobuoki nakon te Beretitenti

Uoman mitinare mwaane a katabeaki bwa a na beku n ikatoatoa bwa taan ibuobuoki nakon te beretitenti n te mition. Taan Ibuobuoki:

A karaoi kaibibiti n te ikatoatoa ma taan kairiiri n te tioun ao mitinare mwaane ake tabeman.(taraa 2.3.1).
A katauraoi kataneiai n nakoa ni kairiiri n te mition ao maungatabu n te tioun iaan ana bubuti te beretitenti n te mition.
A karaoi kauntira ni kaineti ma kamwaeaia mitinare ke tibwanga n te nakoa ni kairiiri, ma aki karaoa te kabanea ni babaire.
A ribooti nakon te beretitenti n te mition.

7.2

Kainibaire ibukin te Mwakuri n Ibuobuoki

Irii kainibaire ibukin mwakuri n ibuobuoki ake a kaotaki n te tiabutiekition aikai.

7.2.1

Mwakuri n Ibuobuoki ni Bootaki ake a Kaman Barongaaki

Ko kona ni kunei tibwanga ni mwakuri n ibuobuoki rinanon bootaki n aron JustServe.org (n tabo ake a tauraoi iai), n aron are e kairaki irouia am taan kairiiri n am mition.

Ngkai ko iri n te mwakuri n ibuobuoki ae barongaaki, kawakin kainibaire aikai n am iango:

Tiani mwakuri n ibuobuoki nakon aoan te ngaina.
Totokoi karaoan ibuobuoki n tain kukune aika kakaawaki ao taai n angareirei ti ngkana e kairaki iroun te beretitenti n te mition.
Irii mwakuri n ibuobuoki ibukiia te botanaomata ngkana e kona.
Totokoi mwakuri n ibuobuoki n te bong ni katauraoi ke inanon tai ake a untaba iai kauntira n te mwakoro ke maungatabu n te tioun.
Tai kakeai ke ni manga bairei tai n angareirei ibukin karaoan mwakuri n ibuobuoki ti ngkana e kairaki iroun te beretitenti n te mition.
Tiku ma toam ngkai ko beku.
Kabongana am neimtaeki ngkana ko a kariaiakaki ao e riai, riki ngkana ko bwaini kunnikai ni mwakuri.
Tai irii waaki ni kakukurei aika a kabanemwane ke ake ko kaboaki iai.
Tai kabaeaki ni karikirake aika a maan taina n akea te kariaiakakaki mairoun te tia kairiiri n am mition.

7.2.2

Kamanomano inanon Tain Karaoan Mwakuri n Ibuobuoki

Ibukin kamanoaki inanon Tibwanga ni Karaoan Mwakuri n Ibuobuoki, kabongana am iango ao ira ana wirikiriki te Tamnei ae Raoiroi ao irii kainibaire aikai:

Ti karaoi waaki ni kakukurei ake ko kona ni katiai.
Tai kabonganai bwaai ni mwakuri aika a korakora ke n toka iaon bwai ni mwakuri (n aron turakita, tureira, ke bukin te turaki).
Kabonganai kunnikai aika tau (n aron nangoa ni bai ke kabaraaki aika mwarairai baia).
Tai mwakuri n tabo ake ko kona ni bwaka iai man tabo aika rietata (n aron taubukin te auti ke aroka).
Tai mwakuri n tabo ake ko kona ni mwane iai ke n ikoaki n tabo aika bono (n aron mwanono aika nano).
Tai mwakuri n tabo n reirei, tienta n tararua, ke tabo tabeua ake kona tiku iai n ti ngkoe ma ataei, n ikotaki ma Moanrinan ke Netiurii (taraa 3.5.2).

Mataku n te witeo aei ibukin rongorongona riki iaon karaoan mwakuri n ibuobuoki.

7.3

Karinerine nakoia Tabeman

Karaoa ae raoiroi nakoia tabeman n tainako ma te akoi ao te karinerine. Irii naba rakan kainibaire n te mwakoro aei.

7.3.1

Atuun Maroro aika a na Totokoaki

Ni kaotan te karinerine nakoia tabeman ao ni katanam ibukim kamanoam, totokoi taekinan maroro aika a na kona ni kariki kangaanga. Atuun maroro aika a na riai n totokoaki e raonaki ni butin te tautaeka n te aba n tabe ake ko beku iai, totokoi naba karaoan maroro n te tabo ae onoti ke n ana tabo te botanaomata. N reitana, bon tai:

Manikangare iaon te aro ni kakamaku ke aia mwakuri taan iowawa.
Kaoti nano bwa aomata a na mwaing nakon te aba teuana—e ngae ngke te mwakuri ke te reirei.
Anganano ke ni karaoi berita iaon te mwane ke boon te visa ni boutokaia aomata n te tabo ni mition, n raonaki ibukin te mwakuri, reirei, auti, ke te tabetabe.

7.3.2

Tuan te Tabo ao te Katei

Ongotaeka nakon tuan te tabo ao tua ibukin tibwatibwan bwai n angareirei, katitam ao tuan tian tabo, ao bwatibooti ao visa ake a kainnanoaki. Ngkana ko aki taneiai ma tuan te tabo, katei, ao anua aika butimwaeaki, tuanga am tia kairiiri n te mition bwa e na ibuobuoki.

Mataku n te witeo aei ibukin rongorongon riki aroaro aika a riai.

7.4

Kakawaran te Tembora

Ngkana ko nakon te tembora, uringii bwaai aikai:

Tiku ma toam.
Irii otenanti ake a karaoaki n te tembora. E ngae n anne, aron totokoan rairibuakaan namakin n tamnei bwa namakin ni kareke tangira, tai riki bwa taan tei ibukiia buumwane ke buuaine n te bukamaru ni kabaebae ke ni kakoaua n te tietion n entaumente.
Tai raraoma n anakin kunnikai n te tembora, kunnikai a katauraoaki ibukiia mitinare n te tembora n akea boona.
Irii katei ibukin tareboon aika raoiroi. Kona bae ni kona ni uota am tareboon inanona ni burinti kaatin otenanti. E ngae n anne, ko riai n aki kabongana kaemera, taetae iaon am tareboon, ke ni kanakoi rongorongo ngkai ko rin n te tembora.
Tai uota te kaemera ke bwaai ni wareware, n raonaki ma kakabwaia mairoun te tamanuea, ni kabongana inanon te tembora.
Tai bootaki n taromauri ni mitinare ke ni katorobubua n ruun te tiretio.

Uringnga bwa kona kabongana ana kamente te tembora n tainako n aron te kaetieti. Ngkana iai am titiraki ibukin kabonganakin te kamente ke ibukin kawaran te tembora, titirakina am tia kairiiri n te mition.

7.5

Bwaai n Rabakau

Ira kainibaire ibukin bwaai n rabakau ake a kaotaki n tiabutiekition aikai.

7.5.1

Irakin Kainibaire iaon Kabonganaan Bwaai n Rabakau aika Bwainaki

Kabanea am tai iaoia aomata, tiaki n bwai n rabakau. Ngkana ko boowi n itaramata, anganiia aomata am kakauongo ae bwanin. Tuoakin emeeri, kaekakin tekiti, ke noorakin kaongora iaon te bwai ni kaongora ngkan ko mena irarikiia tabeman e bon aki karauaro ao e kamatauninga.

Ko kona ni kabongana:

Wi-Fi n autinibootaki ao n ana batiritii te Ekaretia tabeua.
Kombiuta aika ana bai te botanaomata, n aron ake n tabo n tangoboki ao tabo n intanete.
Ana kombiuta te aomata ibukin te angareirei ngkana e anga te kariaia teuanne ke neienne.
Eteboun e kona ni kabonganaaki ibukin aia waaki ni kakukurei mitinare ae kariaiakakai, n aron reitakim ma am utu ke karaoan kooti ibukiia mitinare.

Tai tararuai bwaai n rabakau n te uoote ke te titeiki, webutiaite, buraoki, ke akaunti n bwaai n reitaki n te kanakobwana.

Mataku n te witeo aei ibukin rongorongon riki kabonganaan mobwaera ni bwai ni mwakuri n te mwakuri ni mitinare.

7.5.2

Kabonganaan Bwai n Rabakau ma te Kamanoaki

Ko riai ni kabanea te kooti iaon te rain ibukin Kamanoam ni Kabonganaan Bwaai n Rabakau ngkai ko mena n aia tienta ni kataneiai mitinare. Kainibaire aikai a na kokna naba ni buokiko ni kabonganaan bwaai n rabakau ma te kamanoaki ao n te kantaninga ibukiia mitinare:

Kabonganai bwaai n rabakau ma nanom. Bairei waaki ni kakukurei ake a na buokiko ni kaoia tabeman nakon te Tia Kamaiu.
Tai kabonganai bwaai n rabakau ni katoka rawawatan am iango ke botum.
Kakauongo nakon wirikiriki aikai mairoun te Tamnei ae Raoiroi. Te reitaki ae korakora nakon Tamnein te Uea bon otangam ae tamaroa ni kaitaraan kabonganaan bwaai n rabaku n ae aki riai.
Tauraoi n tainako ni mena n te tabo are ngkoe ma toam kam kona n noori ngkami. Tai kabonganai bwai n tareboon ngkana ti ngkoe, n aron are ngkai ko mena n te roki n tebotebo.
Mwakuri ma toam ngkai ko kakae ke n reirei iaon te rain. Rinanon ami komente ao rongorongo imarenami imwain ae ko katoka ke kanakoa te rongorongo bwa kam aonga ni kona n ibuoka n iango ao ni bukintakea imwiin otinakon rongorongon te reitaki Bwaai aika a na taraaki: Aio e aki rekereke ma reitakimi ma ami utu (taraa 3.9.1), aobitin te mition, ke te beretitenti n te mition.
Oki rikaaki nakon Kamanoam ibukin Kabonganakin Bwaai n Rabakau n tainako n am kamatebwai ibon iroum ao ma toam.

7.5.3

Totokoi Tamnei aika buakaka

Tamnei aika buakaka a kona n roko n aekakin teina aika a mwaiti. Babaire imwain te tai ao karaoan rinerine aika raraoi e kona ni buokiko n totokoi tamnei aika buakaka (taraa Kamanoam ibukin Kabonganakin Bwaai n Rabakau). Ngkana ko kaitibo mangaia, katannako, tiringa te tareboon, ke kitanna. Inano bon kaotinano tabeua ake a na buokiko n totokoi tamnei aika buakaka:

Totokoi webutiaite, bwaai, ao tabo ake kona kona iai n ongo, wareki, ke n noori kaotinano iaon bwai ke tamnei aika buakaka.
Kamatebwai bwa kona atai taai ake ko ran kaririaki iai ni kabonganaan bwaai n rabakau n ae aki riai, n aron ae ngkana ko a kua ke botu.
Katauraoa am baire n onean mwina are kona karaoia. Am tia kairiiri n te mition e kona n ibuobuoki. Ko kona naba ni karekei rongorongo iaon ChurchofJesusChrist.org/addressing-pornography.

Te aomata are e ukoukora totokoan ke tokanikaina iaon tamnei aika bubuaka e kona ni karekea buokana ke kamarurungana rinanonn ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo. Ngkana ko ininimaki, maroro ma am beretitenti n te mition, are e riai n anga te boutoka n tangira, reirei, ao te ibuobuoki.

7.5.4

Angareirei ma Bwaai n Rabakau

N tabo ake a kariaiakaki iai, kabonganai bwaai n rabakau iaon te rain ma membwa ao aomata ake ko reireiniia n reitaki mangaiia, ao n tibwa rongorongon te euangkerio ma ngaiia.

Buokiia tabeman n reiakin kawai aika nakoraoi n tibwa te euangkerio, ao boutokaia kain te Ekaretia ngkai a kabonganai bwaai n rabakau n aia mwakuri ni mitinare.
Mwakuri iaon te rain ma aomata ake ko reireiniia i tinanikun am tabo, ao buokiia rinanon rairakiia.
Ngkana ko reireina temanna ae e maeka i tinanikun am aono, mwakuri ni kaan ma mitinare ake a katabeaki nakon te tabo are e maeka iai te aomata are e reirei anne. Ikotaki, buoka te aomata anne ni kaan riki nakon Tamara are i Karawa ao Iesu Kristo.
Kabonganai tamnei, witeo, ao bwai ni kaongora riki tabeua man te Ekaretia Media Library ao tiaite tabeua n ana tiaite te Ekaretia n am mwakuri n angareirei ngkana e riai. N am reitaki, tai kabongana te kanakobwana are e aki kariaiakaki n te Ekaretia (te katoto, witeo ake a karaoaki irouia membwa ke iunite n te aono).
Ngkana ko katokai iaon te bwaai n reitaki, tibwai rongorongo ibukin te euangkerio ao te bwai are ko rinanona n am tai ni mitinare nakon ti te boboto iaon mwanangam.

Taratarai kainibaire aikai ni katana inaomataia aomata ao rongorongoia aomata:

Ataia bwa te ara ae bwanin, tamnei (taraa 3.7), rongorongon te reitaki, aron temanna mai ibuakoia aomata ake ko reireiniia a bon kainaki. Tibwakin ao katokaan te rongorongo aei e kona n urua tuan inaomatan te aomata. Taratara raoi n te bwai are ko koreia nakoia kain am utu, bwa a kona ni katoka am reta ao am rongorongo n te meeri iaon te rain.
Karekea ana kariaia te aomata are e kaoti n am tamnei ke witeo imwain ae ko tibwaia ma temanna ke ni katoka iaon te rain. Karekea ana kariaia te karo imwain ae ko tibwai tamnei ke witeo irouia natiia (taraa 3.7).

Mataku n te witeo aei ibukin rongorongon riki katanakin inaomatan temanna ke tabeman.

7.5.5

Kabonganaan Imeeri

N tain am mition, ko anganaki am akaunti n te imeeri bwa kona kabongana n onei mwiin am akaunti ni meeri ake ko kakabonganai ake tabeua. Kabongana te emeeri akaunti aei ibukin am reitaki ni kabane ma tii am reta ni katoa wiiki nakon te beretitenti n te mition, are e na kanakoaki rinanon te Missionary Portal.

7.5.6

Kabonganaan Bwaai n Reitaki ibukin te Botanaomata

Bwaai n reitaki ibukin te botanaomata e kona ni kabonganaki ibukin tibwaakin te euangkerio. Kakoaua bwa ko kabongana bwaai n reitaki ibukin te botanaomata tii are e kariaiakaki ibukin am mition, ngkai te tua iaon bwaai n reitaki ibukin te botanaomata e kaokoro man te aba teuana nakon te aba teuana.

Irii kainibaire aika onoti n te mition iaon bwaai n reitaki ibukin te botanaomata ai aron naba irakin kainibaire aikai:

Kakoaua bwa am akaunti iaon bwaai n reitaki ibukin te botanaomata e kaota am kantaninga ao nakoa ae te mitinare.
Kakoaua bwa tamnein am burobwaera ao n tatabemaniia ao kurubu ake ko irii a kotia bwa ngkoe temanna ana mitinare te Uea.
Tai karaoa te kauoua n akaunti iaon bwaai n reitaki ibukin te botanaomata n totokoi karaoan bitaki nakon akaunti are mai imwaina. Aio e na uruana te boraraoi iroun te tia kabongana ibukin kabonganaan bwaain reitakin taabo aika a mwaiti.
Kona aki kabongana te ara ae “Elder” ke “Sister” n aran am akaunti. Te ara n aron aikai a bon aki kariaiakaki man tabeua bwaai n reitaki ibukin te botanaomata.
Boboto iaon bwaai aika bongana, reitaki n itaramata temanna ma temanna n onean mwiin karekean “likes” ke tibwakin am rongorongo n te aonraain.
Tai kaotia bwa am bwai ake ko katokai bon reitaki aika kinaaki n te Ekaretia.
Katana Inaomatam. Taratara raoi ngkana ko tibwa am taibora ni mwakuri ao am tabo n te aonraain. Taratara raoi irouia aomata ake ko butimwaia n am reitaki n te network; tabeman aomata a bwainikiriniia mitinare.
Katana inaomataia tabeman. Ngkana ko tangiria ni katoka te bwai teuana ibukin temanna are ko mwakuri ma ngaia, ko riai ni butiia ibukin ana kariaia teuanne ke neienne (n te taetae ke n te koroboki) imwain katokan te bwai teuana are e kaota aran teuanne ke neienne ke ni karina tamnein teuanne ke neienne (taraa 3.7). Ibukin tuan inaomatan te aomata n te tabo, irouia mitinare ni mition tabeua a bon aki kariaiakaki bwa a na tibwai tamneia naake a reireiniia nakoia te botanaomata.

Mataku n te witeo aei ibukin rongorongon riki katanakin inaomatan temanna ke tabeman.

7.6

Aroaro aika Kaangaanga

Irii kainibaire inano ibukin rinanoan aroaro aika kangaanga.

7.6.1

Rinanon Aroaro aika Aki Riai

N ai aron te Tia Kamaiu, burabeti, ao angiina mitinare mai imwaina, kona riai n rinanon te kanakoaki ao tao bon waaki tabeua n aki karinerine ngkai ko mitinare. Kainibaire aikai a na buokiko ngkai ko rinanon te kanakoaki:

Tai katinanikua am namakin.
- Ataia bwa e Nakorai kaotakin unim ao bwaran nanom nakon toam, tia kairiiri irouia kairake ni mitinare, tia kairiiri n te mition, ao kain am utu ae kaan.
- Matata bwa maroroakinan tabetai aro aika aki nakoraoi a kona n ibuobuoki ni kanakoa te namakin.
- Tai tiku inanon aroaro aika aki riai ke ni katikua bwa anuam n te tai ae maan.
Katuka te kanakoa n am kantaninga.
- Ataia bwa aro aika aki nakoraoi e aki kabwarabwara bwa antai ngkoe, tera are ko weteaki bwa kona karaoia, ke nakoraoira arom ni kona ni karaoia.
- Tai kataia ni karaoi maroro aika a tuuka ae mwaiti n aron “Aomata a rawa ni kan ongora.”
- Ataia bwa te inaomata n rinerine iroun temanna ma temanna e kariaia bwa e na butimwaeaki ke e na tukaki am rongorongo.
- Ataia bwa maiuia aomata ao aroaro a bibitaki. Aki butimwaeana e aki nanonaki n tainako bwa te aomata e na bon aki reke nanona n te euangkerio are e a tia ni kaokaki.
Kaota te nanoanga nakoim ao nakoia tabeman.
- Ukoukora te karaunano n te tataro. Uringnga bwa te Uea e ataiko, arom are ko mena inanona, ao kainnanom.
- Tai kabuakakako, te bwai are e riki, ke aomata ake a irekereke inanona.
- Karaoa am kabanea n tamaroa bwa kona nakoraoi.
Reiakinaki man te taneiai. Iangoa te bwai ae ko na kona ni karaoia ae kaokoro n are imwiina.

7.6.2

Arom ni Kaaitara ma Aomata

Kona bae ni kaitibo ma aomata aika aki nakoraoi ke a unuun. Ngkana e kateibuaka temanna, bwaina te karinerine ao kitanna. Ngkana ko namakina te kangaanga, waekoa kitanna. Kamanoakim ao toam (taraa 4.5) bon am moanibwai.

Kaitarakiia aomata ao aroaro aika aki riai a bon karawawata. Karaoi mwaneka ake ko kainnanoi ni karaoi ni kaitaraan te rawawata (taraa 4.3) ao tararua am namakin ao maiun tamneim.

Ataia bwa aekakin taetae, namakin, ke mwakuri n iowawa mairoun temanna, n raonaki ma toam, e bon aki butimwaeaki. Aio e kona n raonaki n taetae, kanikina n te bai, ke mwakuri ake a kautimata ke bwainikirinan te aomata temanna.

Waekoa reitaki ma am beretitenti n te mition, buuna, ke temanna te tia kairiiri ae ko onimakinna ngkan ko rinanona, nooria, ke ongo taeka ni bwainikinaki, tatabora, ke kakamaku (taraa 7.8.2–7.8.4).

7.7

Tabeaianga ni Marurungin te Rabwata ao te Iango

Irii kainibaire ibukin mwakuri n ibuobuoki ake a kaotaki n te tiabutiekition aikai.

7.7.1

Reitaki ma Aobitin te Mition ibukin Tabeaianga iaon Bwainaoraki

Tai tiku iaon am namakin ibon iroum ke aia iango tabeman. E ngae ngke aia taeka toam, membwa n te Ekaretia, utu, ke raraom e kona ni boongana, reitaki ma te kouoteneita ibukin bwainaoraki ngkana iai am titiraki ke tabeaianga, riki ibukin ikoaki aika kakaiaki ke kangaanga nakoni marurungim. Am beretitenti n te mition e na reitaki ma am beretitenti n te titeiki ao am utu iaon ikoaki aika a kakaiaki ao tabeaianga ni marurungim.

Reitaki ma te kouoteneita ibukin bwainaoraki ngkana ko namakina te kangaanga nakon marurungim n aron aikai:

Aoraki ae riaon te mariri are ko taneiai iai ao kanikina aika a uarereke.
Ikoaki aika kakaiaki.
Tatan buroom (100-ni waerake tatana n te miniti) ngkana ko aki karaoa te kamarurung.
Te biua ae rietata riki nakon 101°F (38.3°C), te biua ae101°F (38.3°C) n te maan ae raka iaon uoua te bong, ke te biua ae aki rootaki ni bwainaoraki.
Waekoan keeriakakin rawatam ke waekoan rakan rawatam.
Rang ni bwatakataka n tainako ke ko kiimim.
Mumuta ae reitianko, maraki n atu, tanoi, bekobeko, ke te ngongo.
Tibutaua iaon waem, rangam, moantiam, ke ubum.
Uarereken raraam ke butaem ae roroo.
Butaio ke bekanako ae raka iaon uoua te bong.
Marakin wiim.
Natibaraaki i ukin waem.

7.7.2

Kawakinan Marurungin te Rabwata

Kona ran ni kukurei riki ni bwaai ake ko rinanona n am mition ao ni kona ni beku ibukin te Uea n ae tamaroa riki ngkana ko tararua marurungin rabwatam. Bwaina te taningamarau n am mwakuri ni mitinare, ma tai kairoroa riki rabwatam nakon are ko bon kona.

Ni buoka teimatoan marurungin rabwatam, kakoaua bwa ko:

Karaoi kamarurung n tainako.
Kareke te motirawa ae tau.
Kang amwarake aika kamarurung ma bukinikai, uanikai, ao amwarake ake iai nanaia.
Kabatia nimakin te ran.
Tebobai n tainako.
Kabongana kuriimin te riringa ao totokoan tenakim iroun te man ngkana e riai.
Kakai anga ni motirawa.
Kakukureiko ni bwaai ni kakukurei n te bong ni katauraoi.

7.7.3

Kawakinan Marurungin te Iango

Namakinan te nanokawaki n tabetai, uringaia am koraki, ao te bwarannano ngkai ko karaoa am mition bon bwaai aika a ririki. E ngae n anne, namakin ao anua ake a totokoiko man karaoan am mwakuri ae nakoraoi e riai n taraaki. Aroaro aikai e kona n raonaki:

Bibitakin am namakin.
Raraoma ao namakinan te rawawata ae korakora.
Namakinan te nanokawaki ae korakora.
Tein amwarakem ae aki nakoraoi.
Kangaanga aron tukan te namakin ni kaibwabwaru.

Ataia bwa akea te kamama ni kinakin ao bwainaorakin kangaanga n te marurung, n raonaki ma tabeaianga n te namakin ao marurungin te iango. Ngkana ko namakinna bwa ngkoe ke toam e kainnanoa te ibuobuoki, maroro ma am beretitenti n te mition, kainnabana, ke te kouoteneita ibukin bwainaoraki. Iai aia kona n reitaki ma naake iai tabeia ibukin kamarurung. Ko kona naba ni karekea te reirei ae ibuobuoki inanon Bitaki nakon Maiun te Mitinare.

7.7.4

Tararua te Man ao te Tenaaki irouia Man aika Kawakawa

Te tenaki irouia man ao man aika kawakawa e kona n rang korakora ao n tabetai e kona ni kamamate. Ngkana tenakim iroun te man e rikirake n rang maraki n ae ko aki taneiai iai, waekoa tareboniia aobitin te mition.

Totokoana

Ko kona ni buoka totokoan tenakim iroun utibaraaki, maninara, ao maan aika kawakawa riki tabeua man irakin kainibaire aikai:

Totokoi ran aika tiku aki kabonganaki, ake a maiu iai maninnara.
Totokoi tabo n ran aika nnen kaai ao aroka, ake a maiu iai utibaraaki.
Kabonganai kunnikai ake a rabuni anganibaim ao waem, riki n tabo aika a kabuebue.
Mataku n te witeo Totokoan Aorakin Maninara ao Butinaoraki man te maninnara.
Kabiriko n te kuriim ibukin totokoan tenaakim irouia man iaon kunim ao bwai n tiriman i tinaniku ao i tinanikun te kunnikai.

Bwainaoraki

Ngkana ko tenaaki ke ko ngongo man te utibaraaki ke maninnara ke man riki tabeua, irii kainibaire aikai:

Katoka te aiti iaon te tabo are tenaki ke bwainaoraki ake a mano kabonganakiia.
Noora te tia rabakau iaon bwainaoraki ibukin kanakoan utibaraaki ake a nim ni kunim ao n tuoaki ibukin aorakin te uti baraaki.
Teboka te ikoaki are e tenaki iroun te man n te toobu ao te ran (ibukin 15 miniti, ae raoiroi), ao tareboniia aobitin te mition. Ataia bwa antai ae bwaibwai iroun te man, ngkan e kona, bwa e aonga aobitin te mition ni karekea te ibuobuoki ibukin kanakoan te rabies ao aoraki aika kakaiaki rik tabeua.
Ngkana mwiin tenan te utibaraaki ke man aika kawakawa riki tabeua e tibu, ke e rikirake ni mata kanga tein matan te kao mwaane ke te ngongo ae korakora, waekoa tareboniia aobitin te mition.

Mataku n te witeo aei ibukin rongorongon riki katanakim man te tenaaki irouia man ao man aika kawakawa riki tabeua.

7.8

Aro aika Kakamaku

Irii kainibaire ibukin mwakuri n ibuobuoki ake a kaotaki n tiabutiekition aikai.

7.8.1

Katauraoi ibukin Aro aika Kakamaku

Kainibaire aikai a kona n ibuobuoki nakoim ni katauraoi ibukin ao arom nakon aro aika kakamaku:

Tataro ibukin kamanoam iroun te Uea ni katoabong.
Kakauongo ao irii ana wirikiriki te Tamnei, are e kona ni kauringngo ibukin te kangaanga.
Ata raoi am baire ake kona karaoi ma bwaai aika karina n te mition. Irii mwaneka ibukin arom ae kona karaoia inanon taai aika karina.
Karini rongorongo n te reitaki ibukin bwaai aika karina ibukin am tabo ao abam inanon am tareboon. Teimatoa tiatina am tareboon ao kawakinna iroum n tainako.
Totokoi tabo n am mition ake a ataaki bwa a kakamaku.
Tai anga te kanikina are iai am bwai aika kakawaki (te katoto, man uotakin te baeki ae onraki).
Taratarar raoi ni bwai aika aki ririki, n aron temanna ae tarataraiko, titiraki bwaai aika ibukin te aomata ke a iririiko.
Kataia kabongana te taetae n rabwatam n reitaki ni kaotia bwa ko mwengaraoi, ko aki maaku.
Karekea te taeka ni kanikina ke te kibutaeka are kona kabongana ma toam ni kaotia bwa ko tangiria n nako. Kabongana ngkana ko kunea bwa koa namakinna bwa ko aki mano.

Kataneiai karaoi kainibaire aikai n tainako, e ngae ngke tabeman (n ikotaki ma mitinare ake tabeman) kaungako bwa kona kamanoko man kanganga bwa ko aonga ni kabanea am mwakuri ni mitinare.

7.8.2

Kinaakin Aro aika Kakamaku

Waekoa reitaki ma temanna am tia kairiiri n te mition ke te tia kairiiri ae onimakinaki ngkana ko rinanona, kakoaua, ke ongo taekan aroarao aika aki riai n aekaia nako. Aio e kona n raonaki ma taetae buaka, mwakuri n iowawa, bwainikirinaki. E ngae ngke kangaanga aikai e kona ni kabwarabwaraaki n ae kaokoro n tuan te tabo, ribotina te bwai are e kauekea am tabeaianga:

Taetae buaka n raonaki ma mwakuri ni kaikoaki ke riingan rabwatan te aine are e kairoroaki iaon temanna. Katoto e airi ma riingan te rabwata n tabo aika aki riai, ke kakiriwe ni kaikoaki.
Mwakuri n iowawa e riki ngkana temanna e kakamakai ke kaikoakaki rabwatana ke e tiringaki. Katoto e raonaki n taetae ni kakamaku ke anua ni kakamaku n aekaia nako.
Mwakuri ni Kan Tautau raonaki ni kanikina n taetae n tabonibai, te kan tautau, ke mwakuri n tautau aika aki butimwaeaki. Katoto e kona ni kairi aro n tirotiro (ririmwi ma te nano ni kautikun ke kamwengabuaka) ke kaotan bwain te rabwata ae riai n aki nooraki.

7.8.3

Aro ni kaeka nakon Taetae buaka, Mwakuri ni Kakamaaku, Mwakuri n Kamweebuaka

Karaoi aikai ngkana ngkoe ke toam kam kimoaki:

Waekoa anganako am bwai. Aio e kona n nako te tia kimoa n aki kaikoaki. Maium ao marurungim e kakaawaki riki nakon am bwai.
Kataia n aki kauniko ke ni karaoa ae aki raoiraoi. Aio e kona ni kabuakaka riki te bwai are e na riki.

Karaoi aikai ngkana ngkoe ke toam kam namakina te kakamakaki ke te bwainikirinaki ao angiin am bwai a rootaki:

Bon ti ngkoe ae kona ni bairea te kawai ae tamaroa riki ni kaeka nakon te bwai ae riki. Ko kona n rineia bwa kona birinako, katoka kaim, ke ira tuangam. Te katooto:
- Ngkana ko birinako, ko kona n totokoa te taibaoaki.
- Ngkana ko katoka kaim, ko kona ni katana rabwatam man te takarua, te oreaki, kuritaki, tenaki, butiboreaki, ke tataro.
- Ngkana ko aki kakamwakuri, ko rineia bwa kona ongotaeka, are e bon ririki, taiaoka tai kabureko rimwi.
Iangoia ni karekea ana ibuobuoki temanna ke ana atatai. Te katooto:
- Ko kona ni bubuti buokam mairouia tabeman, riki mairoun temanna ae iai te kariaiakaki irouna (n aron te turaiwa n te bwati) n te tabo are ko mena iai.
- Ngkana ko mena n ana tabo te botanaomata ma aomata iraikim ao ko aki kona ni birinako man te bwainikirinaki ke te mwakuri n tautau (te katoto, ngkana ko toka n te bao ni mwamwananga), iangoia bwa kona taetae ma te bwana ae nene ni katoka ana mwakuri te aomata ae e na reitinako. Te katoto, ko kona ni kabongana tein rabwatam, ni kaitara te tia kaikoaki, ao n taetae ni kabaibati. Ko kona n tuanga te aomata, n taekina te anua ae aki raoiroi, ao n taekinna te bwai are ko tangiria bwa e na karaoia, n aron, “Ei, ngkoe are e babobo am kabaraki, tai kumeai. Kararoako mairou.”
- Ngkana ko rang kaan, ko kona n takarua, kanenea bwanaam, ke ni kataia ni katika te mata, temanna e kona n ataiko ao e kona n ibuobuoki.

7.8.4

Ribotini aro nako n Taetae buaka, Mwakuri ni Kakamaaku, Mwakuri n Kamweebuaka

Ngkana ko a tia n taetae buakaaki, kakamakaki, karaoaki mwakuri n tautau nakoim (taraa 7.8.2) iroun temanna, waekoa reitaki ma temanna am tia kairiiri n te mition, temanna man aobitin te mition, ke te tia kairiiri temanna ae ko onimakinna. Am tia kairiiri n te mition iai ana tia ibuobuoki ni boutoka nakoim ma tabo ni bwainaoraki, burobetino kauntiring, kamwaing, ke ibuobuoki riki tabeua ngkan a kainnanoaki. Ataia bwa ko kona n tiaoki imwiin te bwai ae riki ao ko kona naba n rinanon kanikina n te boo. N te tai are ko mwengaraoi iai, kataia uringi bwai ake a riki ake ko uringi iaon te bwai ae riki.

Ataia bwa ngkana ko kaikoakaki, n aki taraia bwa tera are ko karaoia, te kaikoaki tiaki am bure. Iai n tainako am rinerine n reitaki ma temanna are ko onimakinna ao n namakina te mweengaraoi ma ngaia, n aron am beretitenti n te mition, kainnaba, mataniwi taan kairiiri, ke aomata man mweengam. E nakoim am babaire ngkana a na rekereke iai buretiman.

E bon ririki ae kona titirakiniko ibon iroum ao te bwai are ngkoe ke toam ae kona ni karaoia ae kaokoro. Onimaki bwa ko karaoa te kabanea n tamaroa inanon te kangaanga. Aomata a karaoi bwaai aika kaokoro ngkai a rinanon bwaai aika kakamaku. Te Uea e na buokiko ngkai ko kamarurungko.

Mataku n te witeo aio ibukin rongorongon riki te katauraoi ibukin, kinaakin, ao kanakoraoan aroarao aika Kakamaku ao kaikoaki.

7.9

Kamanomano n Auti

Irii kainibaire aika inano ni kawakinan inaomatam n am auti, bwa e na mano, ao n itiaki.

7.9.1

Inaomatam ao Kamanoam

Tarai kainibaire aikai ni kakoaua bwa am auti iai inaomatam iai ao ko mano:

Katekei ao teimatoai bwaai ake a kona ni kina bubun te ai ke te bubu. Tuoi ao onei baetere n aron taia mairoun te kouoteneita ibukin aia auti mitinare. Tai tiringi mwiin bwaai ni kamaiu aikai.
Tai kaurai taura te nenea n aekaia nako.
Rokani mataroa mai tinaniku ao winto. Ngkana e kainnanoaki, am tia kairiiri n te mition e kona ni kaoti bwaai ake a kona ni karekea rinin te eea mai tinaniku.
Kaini keeten ke bwaai ni karoo imwiin te bong.
Tai anga am atureti bwa e na ataaki irouia te botanaomata ke aomata ake ko reirei ma ngaia.
Tai kauka te mataroa ngkana ko aki kina te aomata are i tinaniku ke ngkana ko aki mweengaraoi iroun teuanne ke neienne.
Tai butiwaia aomata n reirei ma ngaia n am auti ke ni kaoia aomata tii ngkana mitinare ke taan kairiiri n te Ekaretia n te tabo are e a tia ni kariaiakakai rokoia iroun am tia kairiiri n te mition.
Tai maeka ni mweenga ake kaina a tuai n iein ke e kaokoro tein rabwatam mangaia ke kainnaban te tia bwaibwai e nakonako n tainako.
Waekoa ribooti nakon aobitin te mition ibukin tabeaianga ibukin kamanoam, n raonaki ma temanna are e taratara am auti ao e iai namakinan te aki mweengaraoi.
Ti kariaia mitinare ake tabeman ae titebo tein rabwatam ma ngaia ibukin kaibibiti aika kariaiakaki n tiku n te tairiki n am auti.
Kabanea te mwane ae tau ibukin kawakina am auti bwa e na mano. Te katoto, onei wiikin te taura ngkana e kainnanoakai.

7.9.2

Te Kakaitiaki ao te Onobwai

Kateimatoa itiakin am auti ao barongaia:

Kaitiaki n te bong ni katauraoi (taraa 2.5.1) ao ni katoabong ngkana e riai.
Karaoi mwaneka ibukin totokoan man aika kawakawa (taraa 7.7.4) inanon am auti.
Ataia bwa kona kanga ni kabongana bwaai, riki titobu ao bwaai ni kaabue.
Tai kawakiniia man n aekaia nako.

Am auti e na tuoaki n tainako bwa e na kakoauaki bwa e tau, mano, ao e tararuaki raoi.

Mataku ni witeo aika uoua ibukin rongorongon riki kamanoan am auti.

7.10

Kamanoam ni Bao ni Mwamwananga

Irii kainibaire ibukin kamanoam aika a kaotaki n tiabutiekition aikai.

7.10.1

Te Nakonako

Ngkana ko nakonako:

Ngkana e kona, nakonako ni kaitara butin kaa.
Tiku n tabo aika ota ngkana e a roo.
Kaokoron kawai ao tai ake ko mwananga iai n am tabo. Irii wirikiriki n tamnei ni bita kawaim ke are ko taneiai iai.

Mataku n witeo aei ibukin rongorongon riki kamanoa ngkana ko nakonako.

7.10.2

Te Buti n te Bwatika

Ngkana ko buti n te bwatika:

Iri tuan ao kainiibaire ibukin kamanoam, n raonaki ma kabonganaan te aeromete ni kamanomano ae katauraki, kabonganai bwain nangoam, ao kabongana kanikina n te bai ngkana e riai.
Tai iangoia bwa iai iroum te kawai ae eti.
Kataia totokoa te bwatika n tain te buaka, korakora butin kaa, ke imwiin te roo. Totokoa te airi ni bwatika ke te bwatika ae rang kaan.
Tiku n te raroa ae mano mairoun toam ma are ko kona n nooria.
Kateimatoa am bwatika bwa e na mwakuri n tainako, n raonaki ma am tooti i atuum, bukin am bwatika, ao ni kauaitera ao katekemata mai buki.
Rokanna ke kamanoa am bwatika ngkana ko aki buti iai.

Mataku n te witeo aei ibukin rongorongon riki te bwatika ae manon.

7.10.3

Kabonganaan Kaa

Ngkana ko katabeaki bwa kona kabuta te kaa n tain am mition, kabuta ti kaan te mition n ti ngaia. Ni kabutan kaan te mition, ko riai n raitinti ian te tua n te aba are ko beku iai, kaotia bwa ko matata ni kainibaire ibukin kabonganan kaa, ao iai kariaiakam mairoun te tia kairiiri n te mition. Irii naba kainibaire aikai:

Matata bwa ni kauoman ngkoe ao toam kam katabeaki ibukin kamanoakimi, n aki taraia bwa antai ae kabutikaa.
Kabongana baren te kaintekateka, kabutika ma te kamanoaki, kabonganai taura n te bong ao te ngaina, ao tatauraoi ngkana ko bwatintia ke ko kabutikaa.
Ngkana ko kabutikaa, tai tarataranako n aro nako, n raonaki ma kabonganaan tareboon ke bwai ni katangitang inanon te kaa.
Ngkana ko bwatintia, buoka te tia kabutikaa n tatauraoi.
Ngkana ko bwatintia, tei n te raroa ae mano i tinanikun te kaa ni kaira te turaiwa n tabo are teuanne ke neienna e na buti ni baeki iai te kaa.
Ibukin kamanoam ao bukintaeka tabeua, ko na riai n aki toka ma temanna irarikin toam ae bwanin ana tai ae titebo karikam ma ngaia.
Tiana butim nakon te maire are ko katauaki nako iai.
Tai kuakuai otomiita ke bwai ni mwakuri ibukin te kamanoaki ake a karimwaki n te kaa.
Kateimatoa itiakin te kaa ao n onobwaia raoi.
Ngkana ko reke n te kabuanibwai, okira te bakete Tera ae N na Karaoia Ngkana I reke n te Kabuanibwai, are e riai ni mena n ana kombatemente te kaa. Reitaki ma te kouoteneita n te mition ibukin kaa n te tai ae waekoa ngkana e mano karaoana.

Mataku n te witeo aei ibukin rongorongona riki iaon kamanoam n te kaa.

7.10.4

Kabonganaan Bao ni Mwamwananga ibukiia te Botanaomata

Ngkana ko kabonganai bao ni mwamwananga ibukiia te botanaomata:

Ti kabonganai bao ni mwamwananga ake a kariaiakakai man am mition.
Ko na atatai ni kawain bao ni mwamwananga ibukiia te botanaomata ao tabo ake ko nako iai.
Tekateka irarikin te turaiwa ngkana ko kona. Katuka am baeki imatam ngkana e mano karaoana.

7.11

Otenanti ao Kakabwaia n te Nakoanibonga

Kabonganai kaetieti ni kabuta aikai ibukin karaoakin otenanti ao kakabwaia n te nakoanibonga. Te rongorongo inanon te mwakoro aei e anaaki man mwakoro 20 n te Aeniboki 2: Babairean Aron Kairan te Ekaretia (2010).

Bwaai aika a na taraaki: N aron are e kabwarabwaraaki inanon mwakoro aikai, tabeua otenanti a riai ni kariaiakakai iroun te tia kairiiri are e tararua are e taui kiing aika kariaiakaki.

7.11.1

Kabonganan te Nakoanibonga: Kainibaire ni Kabuta ibukiia ake Iai irouia Nakonibonga ae te Merekitereka

Naake iai irouia te Nakoanibonga ae te Merekitereka a riai n tainako ni katai n tau ao ni kairaki iroun te Tamnei ae Raoiroi. A riai ni karaoi otenanti n tatabeua ke kakabwaia n te aro ae riai, ni kakoaua raoi bwa a karaoaki nanon bwaai aikai n aron aikai:

E riai ni karaoaki n aran Iesu Kristo.
E riai ni karaoaki n te kariaiakaki n te nakoanibonga.
E na riai ni karaoaki ni wakinana aika a eti, n aron taekana ake a katauaki ke ni kamanenaan te bwaa are e katabuaki.
E riai ni kariaiakaki iroun te tia tararua ae kariaiakaki are e mena irouna taian kiing ni koaua (ae kakaraoaki n aron te bitiobi ke te beretitenti n te titeiki), ngkana e riai ni kaineti ma kaetieti n te mwakoro aio.

Koraki ake a anga kakabwaia n te nakoanibonga a na taekini taeka ni kakabwaia (“I [ke ti] kakabwaiako bwa …”) e tamaroa riki nakon taekinan te tataro (“Tamara are i Karawa, taiaoka kakabwaia te aomata aei bwa …”).

Ngkana a mwaiti taari aika a iri n te otenanti ke te kakabwaia, a na katokai baia te angatai ni kabebetea iaon atuun te aomata (ke iaan te teei are e kakabwaiaaki) ao baiia te angamaing iaon angan te tari are ni maingina.

Ti taari ake a taua te nakoanibonga ae e katauaki ao ake a tau ni karaoa te otenati ke te kakabwaia. Ni kairaki iroun te Tamnei, bitiobi ao beretitenti n te titeiki iai tibwangaia ni kaoa te tari n nakoanibonga are e aki tau ni karaoa ke n irii tabeua otenanti ao kakabwaia (taraa Aeniboki 2: Babairean Aron Kairan te Ekaretia, 20.1.2).

Kaoakiia kain te utu ae mwaiti, rao ao taan kairiiri n ibobuoki n te otenanti ke kakabwaia e aki kaungaaki ibukina bwa e kona n tara n iruwa iai tabeman ao e kona n angabuaka iai karaoan te otenanti.

7.11.2

N te Bwabetito

Te beretitenti n te mition e taui kiing ibukin bwabetitoakiia taan rairaki. Iaan ana kaetieti te tia tararua ae kariaiakaki, te ibonga ke kaain te Nakoanibonga ae te Merekitereka ae tau e na karaoa te otenanti ni bwabetito. Ni karaoakina, teuanne e na:

Tei inanon te ran ma te aomata are e na bwabetitoaki.
Taua touni bain te aomata are n te angatai ni baina te maing (ibukin karaoakina ao kamanoana); te aomata are e bwabetitoaki e na taua tonutonun bain kaain te nakoanibonga ni baina te angamaing.
E tabeka baina ni katikuea.
E atonga aran te aomata ae bwanin man taku, “N reken te kariaiakaki mai iroun Iesu Kristo, I bwabetitoiko n aran te Tama, ao te Nati, ao te Tamnei ae Raoiroi. Amen” (Reirei ao Berita aika Tabu 20:73).
Kariaia te aomata bwa e na taua bwairina teuanne ke neienne ni baina te angatai (ibukin angaraoina). Te nakoanibonga e katoka baina te angatai ni karieta iaon nuukan te aomata ao e kainakoa te aomata ni kabane, n airi ma kunnikain te aomata.
Buoka te aomata ni kaotirakea man te ran.

N aron are e kabwarabwaraaki n Aeniboki 2: Babairean Aron Kairan te Ekaretia, 20.3.7, uoman taan kakoaua a na kakoaua bwa bwabetito ni kabane a karaoaki raoi. Te bwabetito e bon riai ni manga karaoaki ngkana taeka a bon aki taekinaki n aron are e kaotaki n Reirei ao Berita aika Tabu 20:73 ke ngkana iteran rabwatan te aomata ke te kunnikai e aki bane ni mena iaan te ran.

7.11.3

Kamatoa

Te beretitenti n te mition e taui kiing ibukin kamatoakiia taan rairaki. E ngae n anne, te bitiobi e tara karaoakin kamatoa ni kabane. E kakoaua bwa taan rairaki a kamatoaki ni bootakin te toa n te uoote are a tararua iai, ae raoiroi riki n te Tabati imwiin aia bwabetito. Taan rairaki aki kamatoaki n tain te mwakuri ni bwabetito.

Temanna ke e mwaiti riki naake iai irouia te Nakoanibonga ae te Merekitereka a kona n ira karaoan te kamatoa. A na katokai baia ni kabebetei iaon atun te aomata. Imwina te aomata are e karaoa te otenanti:

E na atonga bwaninin aran te aomata.
E na taekinna bwa e karaoaki te otenanti man te kariaiakaki n te Nakoanibonga ae te Merekitereka.
Kamatoan te aomata bwa te membwa n Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira.
Kamanenai taeka “Karekea te Tamnei ae Raoiroi” (tiaki “Karekea ana bwaintituaraoi te Tamnei ao Raoiroi”).
Anga te kakabwaia n aron ana kairiiri n te Tamnei.
Kainna n aran Iesu Kristo.

7.11.4

Katabuan Te Bwaa

Temanna ke e mwaiti riki aomata ake iai irouia te Nakonibonga ae te Merekitereka a riai ni katabua te bwaa ae te oriwa imwain ae kabongaaki ni kabira te aoraki ke ni karawawataaki. Akea te bwaa riki teuana ae na kabonganaaki. Katabuan te bwaa, ti iroun are iai irouna te nakoanibonga:

E na taua nnen te bwaa are te oriwa ae e uki matana.
E na atonga Tamara are i Karawa.
E na taekinna bwa e mwakuri man te kariaiakaki n te Nakoanibonga ae te Merekitereka.
Kakabwaiaa te bwaa (tiaki nnena) ao e kaokoroa ibukin kabiraia ao kakabwaiaaia aoraki ao naake a rotaki.
E kainiin n aran Iesu Kristo.

7.11.5

Kakabwaiakin te Aoraki ao ake a Rootaki

Iesu e anga te kariaia n te nakoanibonga nakoia Ana Abotoro “ni kamarurungiia aoraki, ao bwa a na mwaaka ni kanakoi taimonio” (Mareko 3:15). Naake iai irouia te Nakoanibonga ae te Merekitereka a karekea naba te kariaiakaki aei. Kabongana te bwaintangira aei n ae riai n tainako.

Bon tii kaain te Nakoanibonga ae te Merekitereka aika a kona ni kakabwaia te aoraki ke ake a rootaki. Ni bon arona uoman ke ae mwaiti riki kaain te nakoanibonga a na kakabwaia te aoraki, ma e kona temanna ni karaoa te kabiribiri ao te kamatoa n ti ngaia ngkana e riai.

Ngkana e aki tauraoi te bwaa are e a tia ni katabuaki, te kakabwaia e kona ni karaoaki n te kariaia n te nakoanibonga n akea te kabiribiri.

Te kainnaba ke te karo are e taua te Nakoanibonga ae te Merekitereka e bon riai ni kakabwaiaia kaain ana utu ake a aoraki.

Taari a riai ni kakabwaia te aoraki n aron ana bubuti te aomata are e aoraki ke koraki ni kaan n te aro bwa te kakabwaia e na kaineti ma aia onimaki. Kaain te Nakoanibonga ae te Merekitereka ake a kawara te oonaoraki a na riai n aki kataia ni karikia bwa aia tai ni kakabwaia te aoraki .

Ngkana te aomata e bubuti te kakabwaia ae e raka iaon teuana ibukin te aoraki ae ti te arona, kaain te nakoanibonga a na aki kainnanoia bwa a na manga kabiribiri ma te bwaa imwiin te moan kakabwaia. N onea mwiin aei, e na anga te kakabwaia ni katokaakin baina ao n te kariaiakaki n te Nakoanibonga.

Kakabwaiakin te aoraki iai uoua mwakorona: (1) e kabiribiri ma te bwaa ao (2) kabaeakin te kabiribiri.

Te Kabiribiri ma te Bwaa ae e Tia ni Katabuaki

Te kabiribiri ma te bwaa e karaoaki iroun temanna ae taua te Nakoanibonga ae te Merekitereka. E:

Katimwa te bwaa are e a tia ni katabuaki iaon atuun te aomata.
Katokai baina ni kabebetei i aon atuun te aomata ao ni wetea te aomata anne n aran teuanne ke neienne ae bwanin.
Taekinna bwa e mwakuri man te kariaiakaki n te Nakoanibonga ae te Merekitereka.
Taekinna bwa e kabiribiri n te bwaa are e a tia ni kakoroaki ibukin te kabiribiri ao kakabwaiaaia aoraki ao ake a nanokawaki.
Kainiin n aran Iesu Kristo.

Kamatoakin te Kabiribiri

Ae kakaraoaki, uoman ke e raka riki naake iai irouia te Nakonibonga ae te Merekitereka a katokai baia ni kabebetea iaon atuun te aomata ni kamatoa te Kabiribiri, e ngae n anne, temanna are iai irouna te Nakoanibonga ae te Merekiterea e kona ni karaoa te kakabwaia n ti ngaia, ngkana e riai. Ni kamatoakin te Kabiribiri, are iai irouna te Nakoanibonga ae te Merekitereka:

Wetea teuanne ke neienne n arana ae bwanin.
Taekinna bwa e kamatoa te kabiribiri man te kariaiakaki n te Nakoanibonga ae te Merekitereka.
Anga taekan te kakabwaia n aron ana kairiiri te Tamnei.
Kainna n aran Iesu Kristo.

7.11.6

Anga Kakabwaia ni Karaunano ao te Reirei

Naake iai irouia te Nakoanibonga ae te Merekitereka a kona naba n anga te kakabwaia ni karaunano ao taeka ni ibuobuoki nakoia tabeman ake a bubuti ibukina. Ibukin te kakabwaia anne, temanna ke raka riki naake iai irouia te nakoanibonga a katokai baia ni kabebetei iaon atuun te aomata anne. Imwina kaain te Nakoanibonga are e anga te kakabwaia e:

Wetea te aomata ni bwaninin aran teuanne ke neienne.
Taekinna bwa te kakabwaia e karaoaki man te kariaiakaki n te Nakoanibonga ae te Merekitereka.
Anga taeka ni kakabwaia n aron ana kairiiri te Tamnei.
Kainna n aran Iesu Kristo.

Mitinare ake a anga te kakabwaia nakon te membwa a riai n ribootina te kakabwaia nakon aia bitiobi membwa ni kaineti ke rinanon aia beretitenti kooram n unimwaane ke te tia kairiiri n te uoote mition, ake a na manga tuanga te bitiobi.