iVakatakilakila

E vakalougatataka na tamata o Jisu

Na Bula iTuvaki Vinaka Vakayago

4.0

iVakamacala Taumada

Na cakacaka ni kaulotu e gadrevi kina na yalodina vakayago kei na vakasama. Na ivakatagedegede ena iwasewase oqo ka vakakina ena Vakayacori ki na Bula ni Kaulotu ena vukei iko mo vakarautaka na nomu vakasama kei na yagomu mo qarava vakavinaka cake kina na Turaga kei na Nona inaki. Mo ni railesuva wasoma na ivakatagedegede oqo ena nomuni kaulotu.

4.1

Gacagaca Bulabula ni Kakana Kei na Kena Vakarautaki

Sa ka bibi sara ki na nomu bula raraba na gunuvi vakavinaka ni wai kei na gacagaca bulabula ni kakana.

4.1.1

iDusidusi Raraba ni Gacagaca Bulabula ni Kakana

Yalovinaka muria na idusidusi raraba ni gacagaca bulabula ni kakana e ra:

Gunuva e 6 ki na 12 na bilo wai (48 to 96 onisi, se 1.5 ki na 3 na lita) savasava ena veisiga. O na gadreva beka e levu na wai kei na masima kevaka o buno vakalevu ena siga taucoko se ena gauna ni vakaukauwa yago.
Kania na kakana e oka kina na kakana draudrau, na vuanikau, uro savasava, kei na parotini.
Yalana na kakana ca, wainimoli kasi, kakana qaqi, kei na kakana totolo mai na kefi.

4.1.2

Vakarautaki ni Kakana Taqomaki

Vakamuria na idusidusi oqo me vakadeitaka ni sa vakarautaki vakataqomaki tu na kemu kakana:

Vakasavasavataka na vanua ni vakarautaki kakana ena wai savasava, katakata, sovusovua ni bera ka oti na vakasaqa.
Vakasavasavataka na iyaya ni vakasaqa kei na kana ena wai savasava, katakata, sovusovua ni oti na kena vakayagataki.
Maroroya tani na lewe ni manumanu droka, toa, yaloka, kei na sasalu ni waitui mai na kakana tale eso ni ko vakasaqa tiko.
Vakasaqara vakavinaka na lewe ni manumanu, ika, kei na toa.
Kakua ni kania na lewe ni manumanu e butadroka se kodavi na lewe ni manumanu.
Civia na vuanikau droka kei na kakana draudrau, se savata sara vakavinaka.
Biuta ena firiji na kakana sa vo se na kena e rawa ni ca. Me levei na tauvimate, viritaka laivi e dua na kakana sa dolavi tu vakabalavu mai na gauna e vakaturi tiko ena kena pakete.
Tovolea mo kakua ni kana kakana maivei ira na dauvolivolitaki e gaunisala, baleta ni sega ni kilai vinaka na savasava kei na taqomaki ni kedra vakarautaki.

Vakayagataka na idusidusi oqo, kevaka mada ga eso (oka kina eso tale na daukaulotu) era tovolea mera vakauqeti iko era sega ni bibi se duatani.

Sarava na vidio oqo me baleta na ikuri ni ivakamacala ni gacagaca bulabula ni kakana kei na kena taqomaki.

4.1.3

Taqomaki ni Wai kei na Sucu

Na wai savasava duadua ga kei na kakana mai na sucu qaqi era taqomaki vinaka mo gunuva se kania.

Vakamuria na veika oqo kei na ikuri ni idusidusi e vakarautaka na nomu tabana ni kaulotu:

Vakayagataka e dua na vulo ni wai kevaka o veiqaravi tiko ena dua na vanua e sega ni tiko kina na wai vakasavasavataki.
Vakayagataka na wai savasava me barasi kina na batimu ka masimasi ka vakarautaka kina na kakana.
Kania walega na kakana e caka mai na sucu qaqi.

Mo ni kila tiko ni so na vanua, na tiki ni aisi kei na wainimoli kasi ena vale ni kana se makete era rairai caka mai na wai sega ni savasava. Qarauna, mo kakua ni vakayagataka na aisi se wainimoli kasi kevaka era rairai sega ni taqomaki.

4.2

Vakaukauwa yago

Na vakaukauwa yago o na tiko bulabula kina ka vukea mo galala mai na lomaocaoca. Cakava me tiki ni nomu ituvatuva ni veisiga (raica na 2.4.2). Veitaratara ki na valenivolavola ni tabana ni kaulotu kevaka e tiko eso na nomu vakatataro. Vakamuria na idusidusi matata ni kaulotu ka vakakina na idusidusi raraba eso oqo:

Taurivaka na veimataqali vakaukauwa yago ena loma ni macawa, oka kina na kena baleta na uto, kaukauwa, kei na masela. Mo taqomaki kina, kakua ni laveta na veika bibi.
Ke tiko e dua na nomu gacagaca veikauyaki, sa rawa mo vakayagataka e dua na parokaramu e vakadonui mai vei ira na nomu iliuliu ni kaulotu me tuvai kina na nomu vakaukauwa yago.
E sega ni dodonu mo dau vakaukauwa yago e matadra na tamata se ena vale ni vakaukauwa yago saumi.

4.3

Qaravi Vinaka ni Lomaocaoca

E osooso na cakacaka ni kaulotu, ka dau yaco meda lomaocaoca ena veigauna eso. E rawa ni o vakarautaka na yagomu kei na nomu vakasama mo taqeya rawa kina na lomaocaoca ena nomu vakayagataka na veitokoni ni vuvale (raica na 3.9.1) kei na bulataki tiko na kania na kakana bulabula (raica na 4.1.1), vakaukauwa yago (raica na 4.2), moce vinaka, vakacegu vinaka, kei na bula vakayalo (oka kina na masu, vakanananu vakatitobu, kei na vuli).

Ena nomu gauna ni kaulotu, vakayagataka Me na Vakayacori ki na Bula ni Kaulotu me vukei iko mo taqeya rawa nomu lomaocaoca ka vukei ira na daukaulotu tale eso. Kevaka o vakila ni o iko se nomu itokani e dredre tiko mo drau taqeya rawa na lomaocaoca ena sala bulabula, se yaco e dua na leqa tubukoso, veitaratara kei ira nomu iliuliu ni kaulotu.

Kevaka o sa tauri wainimate tiko ni lomaocaoca, muria vinaka na kena ivakamacala kei na veidusimaki nei nomu vuniwai.

Na iApositolo o Paula e raica lesu na nona sasaga ni kaulotu ka vakavulica ni Turaga ena tokona, duavata, ka vukei ira era vakasaqarai Koya. Na Turaga ena sega vakadua ni biuti iko. E vakavulica o Paula:

“Ni sai koya na Kalou, o koya sa kaya eliu me cila mai na butobuto na rarama, sa cila mai ki na loma i keitou me cila yani na serau ni Kalou, o koya sa vakatakilai rawa e na mata i Jisu Karisito. … Sa buku na druadrua, ia keitou sa sega ni drigiti; keitou sa lomaocaoca ga, ia keitou sa sega ni yalolailai; keitou sa vakacacani, ia keitou sa sega ni biu laivi; keitou sa vakabalei sobu, ia keitou sa sega ni vakarusai. … Ia ni sa tiko vei keitou na yalo vakabauta ko ya, me vaka na ka sa volai; au sa vakabauta, o koya kau sa vosa kina; keitou sa vakabauta talega, o koya keitou sa vosa kina. … Ia na noda rarawa mamada, sa dede vakalailai sara ga, sa vakayacora vei keda na serau levu sa uasivi cake vakalevu sara ka tawamudu” (2 Korinica 4:6, 8–9, 13, 17).

Me baleta na ikuri ni ivakamacala raica na wase 7.6, “Veigauna Dredre.”

4.4

Qaravi Vakavuniwai

Taura vakabibi na nomu bula vakayago kei na vakasama. Mo vakaritaka vei kodineita ni kaulotu na veika me baleta na veiqaravi vakavuniwai taucoko (me vaka na wainimate o sa taura, kakana e lako vakaca vei iko, se itaviqaravi e dodonu mo levea) mo taura kina na veitokoni o gadreva. Veitaratara ki na valenivolavola ni kaulotu kevaka e tiko eso na nomu taro me baleta na leqa ni bula.

Mo taqomaki kina:

Kakua ni wasea na wainimate vakaivolataki vata kei na dua se vakayagataka na wainimate vakaivolataki ni dua tale na tamata.
Me kakua ni dua ena nomu matavuvale se itokani me ra vakauta mai na wainimate e sa tarovi tu ena matanitu se vanua o kaulotu tiko kina.

Kevaka o tauvimate vakasauri, mo yalomatuataka na ka mo cakava mo taqomaki se qaravi totolo kina. Qiri ki na veiqaravi ni leqa tubukoso e keri (me vaka na 911 e Amerika) vakavo ke sa soli tale vei iko na idusidusi tale eso ena nomu kaulotu. Ena gauna totolo duadua, veitaratara kei ira nomu iliuliu ni kaulotu.

Kevaka o gadreva na veiqaravi vakavuniwai sega ni vakatotolotaki, qirita sara na kodineita ni bula ni tabana ni kaulotu. Na veisiko sega ni vakatotolotaki e dodonu me vakadonuya taumada o kodineita ni bula. Sa rawa vei kodineita ni bula me dusimaki iko ki na dua na dauveiqaravi vakavuniwai ena nomu vanua.

Me baleta na ikuri ni ivakamacala raica na wase 7.7, “Veika e Baleta na Bula Vakayago kei na Vakasama.”

4.5

iTuvaki Rerevaki kei na Veivakarerei

E vuqa na veika rerevaki e rawa ni levei ena vakasama donu kei na kena rokovi na ivakatagedegede ni kaulotu, oka kina na vanua e rawa ni o raica ka rogoca kina na nomu itokani. Ia, e rawa ni ra vakacacani iko na tamata ena gauna mada ga o tovolea kina mo taqomaki. Kevaka e dua na leqa, mo ripotetaka sara vakatotolo vei ira na nomu iliuliu ni kaulotu.

Biuta vakatotolo mai ke o vakila se nomu itokani e dua na vanua, tamata, se ituvaki (oka kina e dua na gauna ni veivakavulici). Vakarorogo ki na veivakauqeti vakayalo. Sa rawa mo biuti nomu itokani kevaka o vakila ni na rairai vakarerevaki vei iko. Kevaka o biuta na nomu itokani, qirita sara vakatotolo e dua na nomu iliuliu ni kaulotu.

Me baleta na ikuri ni ivakamacala raica na wase 7.8, “iTuvaki Rerevaki.”

4.6

Veivakavaletaki

Vakaraitaka na rokovi ni nomu icili, na kena e itaukei se dauveiqaravi kina, kei ira na nomu neiba. Kevaka o vakacacana e dua na ka, sa nomu itavi mo sauma na kena ripea mai na nomu ilavo ga. Veivosaki vata kei kodineita ni veivakavaletaki ni kaulotu kevaka e tiko e dua na nomu kauwai me baleta na nomu icili.

Me baleta na ikuri ni ivakamacala raica na wase 7.9, “Taqomaki ni Veivakavaletaki.”

4.7

Veilakoyaki

Dau muria na idusidusi ni gaunisala, lawa, kei na itovo ni vanua ni ko veilakoyaki. Vakatulewa vakayalomatua, mo qaqarauni ena nomu itikotiko raraba, mo kila vinaka na nomu vanua, ka muria na ivakarau raraba ni veitaqomaki ena ivoladusidusi oqo.

Me baleta na ikuri ni ivakamacala raica na wase 7.10, “Taqomaki ni Veilakoyaki.”

4.8

iLavo

Na ilavo a solia mai o iko, nomu matavuvale, kei ira na lewe ni Lotu me tokoni iko ki na nomu tabana ni kaulotu sa ilavo tabu ka dodonu me vakayagataki vakamaqosa kei na yalodina.

4.8.1

Lavo ni Kaulotu

Vakayagataka na ilavo ni kaulotu me saumi kina na bula ena veisiga. Ena kena vakadonui ga eso, e dodonu mo vakayagataka taucoko na nomu ilavo ni kaulotu ena veivula yadua. Kakua ni maroroya na ilavo mai na ilavo oqo se solia e dua na ilavo vua e dua tale, oka kina e dua mai vale. Kakua ni soli dinau se mo dinau ilavo.

Na nomu ilavovakarau ni kaulotu ena rawa ni oka kina na veika oqo:

Na isolisoli ni lolo e saumi ki na tabanalevu se tabana o veiqaravi tiko kina.
Na kakana me vakarautaki na gacagaca bulabula ni kakana (raica na 4.1.1).
Na veilakoyaki, oka kina na waiwai se vodo kei ira na lewenivanua.
Na yaya ni qarauni ni ulu kei na iyaya ni tiko bulabula.
Na iyaya ni sasamaki kei na sava isulu.
Na ilavo ni vakau meli se initaneti ni veitaratara i vale ena dua na macawa (raica na 3.8).
Yalani ni valenikana se na kakana totolo.

E sega ni gadrevi mo saumi ikatini ena ilavo ni kaulotu.

Raica na 4.8.2 me baleta e dua na lisi ni iyaya e dodonu me saumi mai na ilavo ni tamata yadua.

4.8.2

iLavo ni Tamata Yadua

Na ilavo ni tamata yadua sa dau vakau vakadodonu vei iko mai vale. Vakayagataka na ilavo ni tamata yadua ena:

iSulu kei na vava e veisosomitaki.
Voli ni basikeli, kena maroroi, kei na ripea.
Nai sau ni veiqaravi vakavuniwai e sega ni sauma na tabana ni kaulotu, me vaka na sausaumi rawa, na raici ni mata se bati, kei na qaravi ni ituvaki taumada ni bula.
Totogi ilavo ni gaunisala kei na ikelekele.
Na vakavinakataki ni vale kevaka o vakavuna na kena ca.
Gacagaca ni vakarorogo se vidio.
iYautalei kei na iloloma.

Na ikatini ni ilavo vakaitaukei e ciqomi kei na ilavo e rawati mai na bisinisi se vakatubuilavo e vale e dodonu me saumi mai na nomu ilavo mai na nomu cau ena onolaini se tabanalevu.

4.8.3

Na Bula Rawati Koya kei na iTuvatuva ni Vakayagataki iLavo

Mo bula rawati iko ena gauna ni nomu kaulotu ena nomu bulia ka muria e dua na ituvatuva ni vakayagataki ilavo. Na kila-ka oqo ena vukei iko ka vakalougatataki iko ena nomu bula taucoko. Kakua ni kerei ira na itokani se matavuvale me baleta na ikuri ni ilavo vakavo kevaka e dua na leqa tubukoso.

Na kena buli ka vakamuri e dua na ituvatuva ni vakayagataki ilavo e oka kina e dua na lisi ni veika kece e dodonu mo volia me baleta na vula ka qai digitaki na veika e bibi duadua ka saumi mada e liu. Digitaka ga na veika o gadreva ni bera ni ko digitaka na veika o vinakata.

Kevaka o gadreva eso tale na ilavo se vakatataro me baleta na vakayagataki ilavo, veivosaki kei sekeriteri ni veika vakailavo se vei nomu iliuliu ni kaulotu.

4.9

iSulusulu kei na iRairai

Na nomu isulusulu kei na kemu irairai me ivakaraitaki ni yalomalumalumu, veidokai, kei na vakabauta. Na ivakarau o vakaraitaki iko kina e vakauqeti ira tiko na tamata me baleti iko kei na Lotu ni Turaga ka na rawa ni vukea na taqomaki iko mai na veivakamavoataki.

4.9.1

iVakatagedegede Raraba ni iSulusulu

Ena vakaturi tiko e so na iyaya kei na isulusulu me veiraurau kei na itovo kei na draki ni nomu kaulotu. Ena nomu siga ni vakavakarau, e dodonu mo dara na isulusulu tudei ni kaulotu ena kedra maliwa na tamata. Ia, ke gadrevi ena gauna ni dua na itaviqaravi digitaki, sa rawa me rawarawa tu ga na nomu isulusulu. Yalovinaka me railesuvi na ivakatagedegede e tiko ena missionaryclothing.ChurchofJesusChrist.org.

Vakayagataka na ivakamate ni manumanu lalai me taqomaki kina na nomu bula, kei na vanua e gadrevi kina, mo taqomaki vakalevu kina na yagomu (raica na 7.7.4).

4.9.2

iVakatagedegede Raraba ni iRairai

Vakamuria na ivakatagedegede ni irairai bulabula:

Mo sili ena veisiga, ke rawa.
Barasitaka na batimu ena veigauna.
Vakayagataka na ivakaboi ena veisiga.
Savata vakawasoma na ulumu.
Savata wasoma na ligamu, oka ni bera ni vakarautaki na kakana kei na kena vakayagataki oti na valelailai.
Dara na matailoilo ni siga.
Digitaka e dua na ikotikoti ni ulu maqosa, ka dokai me rawarawa na kena tuvakitaki tiko.