Na Yavu kei na iCavacava ni Lotu Dina ena Gauna Oqo

“O sega beka ni kila na veika me baleta na icavacava ni Lotu oqo kei na matanitu me vakatauvatani kei na dua na gone dramidrami e dabe toka e saga i tinana. O na sega ni vakasamataka rawa. … Na Lotu oqo ena vakasinaita na Vualiku kei na Ceva kei Amerika— ena vakasinaita na vuravura.”

Na Bula nei Josefa Simici

Ena June ni 1829, e a vakacavara kina o Parofita Josefa Simici na vakadewataki ni iVola i Momani. “Ena gauna e sa voleka kina ni mai cava na neirau vakavakadewa,” e kaya na Parofita, “keirau a lako ki Palmyra, ena yasana o Wayne, Niu Ioka, vakadeitaki na lewa ni kena lavetaki, ka vakadonuya vata kei Misita Egbert B. Grandin me tabaki e lima na udolu na kena ilavelave ka kena isau vakailavo e tolu na udolu na dola.”¹ O Egbert B. Grandin e dua na cauravou, e gone mai vei Josefa Simici ena dua na yabaki, ka taukena e dua na nona sitoa ni tabaivola e Palmyra. E a se qai volia ga e dua na nona misini vou ni tabaivola kei na kena gacagaca vakatekinoloji ka cakava me toso totolo sara kina na kena tabaki. E a kurabuitaki sara ni a qai kunea na Parofita e dua na dautabaivola e tauni ena taudaku kei Palmyra ka rawa ni tabaka e levu sara na ilavelave ni dua na ivola balabalavu me vakataka na iVola i Momani. Baleta na tabaki ni iVola i Momani e cakacaka vakaitamera ka isau levu, a mokititaka kina na nona qele ni teitei o Martin Harris vei Misita Grandin me ivakadei ni isausaumi ni kena tabaki na ivola.

Ena mua ni vulaikatakata ni 1829, era a soqoni vata kina o Josefa Simici, Martin Harris, kei ira eso tale ena sitoa ni tabaivola me ra dikeva kina na ivakadinadina ni tabana ni ulutaga ni iVola i Momani, na imatai ni tabana ni ivola me na tabaki. Ena gauna e tukuna kina na Parofita ni taleitaka na irairai ni tabana, a sa tekivu sara ga na tabatabaki ena kena totolo ga e rawa. E taura e volekata e vitu na vula me vakacavari na cakacaka, ka soli yani na ilavelave ni iVola i Momani vei ira na lewenivanua ena ika 26 ni Maji, 1830.

Oqo ni sa mai vakacavari na cakacaka ni vakavakadewa kei na tabaki ni iVola i Momani, sa toso sara ki liu ko Josefa Simici me tauyavutaka na Lotu. Ena ivakatakila sa wase 20 ni Vunau kei na Veiyalayalati tiko ena gauna oqo, a vakatakila kina na Turaga vua na Parofita “na siga donu, me vaka na Nona lewa kei na ivakaro, e dodonu me da sa tauyavutaka vakadua tale e vuravura na Nona Lotu.”² Na siga cavuti sai koya na ika 6 ni Epereli, 1830.

“Eda … vakatakila kivei ira na tacida,” e kaya na Parofita, “ni keitou a ciqoma e dua na ivakaro me tauyavutaki na Lotu; ka mani vakavuna me keitou soqoni vata ena vale nei Misita Peter Whitmer Levu, me baleta na ka oqori, (keitou lewe ono,) ena Tusiti, na ika ono ni siga ni Epereli, ena yabaki ni Turaga [Y.T.] dua na udolu walu na drau tolusagavulu.”³ E rauta ni 60 na tamata era osota na vale nei Whitmer e Fayette, Niu Ioka, era vakasinaita taucoko e rua na rumu ni lomanivale. Eratou lewe ono vei ira na turaga era tiko rawa kina e kilai ni ratou kenadau ni veivakaduavatataki ni Lotu vou me rawa kina ni vakamuri na lawa e Niu Ioka—o Parofita Josefa Simici, Oliver Cowdery, Hyrum Smith, Peter Whitmer Jr., Samuel Smith, kei David Whitmer.⁴

E dina ga ni a lailai sara na Lotu mai na kena itekivu, e a tiko vei Josefa Simici e dua na vakanananu vakaparofita ena kena ilesilesi vakaturaga. E a vakananuma lesu o Wilford Woodruff e dua na gauna ni soqoni ni matabete e Kirtland, Ohio, ena Epereli 1834, e a tovolea kina na Parofita me vukei ira na mataveitacini me ra kila na ituvaki ni matanitu ni Kalou e vuravura ena gauna mai muri:

“Na Parofita e a kacivi ira kece o ira era vakaitutu ni Matabete me ra soqoni vata yani ena valenivuli kau lailai ka tiko e kea. E a dua na vale lailai, ka rairai 14 na sukwea fute vakarivirivi (4.25 na mita vakarivirivi). Ia e a rauti ira taucoko na Matabete ena Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai ka ra a tiko ena gauna o ya ena koro vakavalagi o Kirtland. … Ena gauna keimami sa soqoni tiko kina e a qai kacivi ira na iTalatala qase kei Isireli na Parofita me ra wasea na nodra ivakadinadina ni cakacaka oqo vata kei koya. … Ena gauna e sa mai cava kina e a qai kaya na Parofita, ‘Kemuni na taciqu, au sa vakavulici ka dusimaki sara ga vakalevu ena nomuni ivakadinadina ena bogi nikua, ia au via kaya ga vei kemuni ena mata ni Turaga, o ni sega ni kila na veika me baleta na icavacava ni Lotu oqo kei na matanitu me vakatauvatani kei na dua na gone dramidrami e dabe toka e saga i tinana. O na sega ni vakasamataka rawa ‘Au kidacalataka. Ni a kaya, “E dua ga na iwiliwili lailai ni matabete era tiko rawa eke nikua. … ia na Lotu oqo ena vakasinaita na Vualiku kei na Ceva kei Amerika—ena vakasinaita na vuravura.’ ”⁵

iVakavuvuli nei Josefa Simici

Na Lotu dina i Jisu Karisito e a tauyavutaka o Josefa Simici ena itabagauna ni iotioti ni gauna.

E a vola o Josefa Simici na veika e a yaco ena soqoni ka a vakayacori ena ika 6 ni Epereli, 1830, ena kena tauyavutaki na Lotu: “Ni sa laki cabo oti na masu vei Tamada Vakalomalagi me tekivutaki kina na soqoni, me vaka na ivakaro taumada, sa qai vakaraitaki vei iratou na veitacini vakalotu, se ratou vinakata me keirau sa digitaki me ivakavuvuli ena veika ni Matanitu ni Kalou, ka ra sa vakadonuya me keimami sa tauyavutaka na Lotu, me vaka sa virikotori mai ena ivakaro ka keirau sa taura oti. Eratou sa veivakadonui taucoko ena vakatutu e vica oqori.

“Au sa qai tabaki Oliver Cowdery, ka lesi koya me dua na iTalatalaqase ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai; ni oti o ya, e a qai tabaki au talega ki na itutu ni iTalatala qase ni Lotu vata ga. Keirau sa qai taura na madrai, vakalougatataka, ka veivotayaka kivei ira era tiko rawa ena soqoni; na waini talega, vakalougatataka, ka gunuva vata kei ira. Keirau sa qai tabaki ira vakayadua na lewe ni Lotu era tiko rawa, ka solia vei ira na isolisoli ni Yalo Tabu, ka vakadeitaki me ra lewe ni Lotu i Jisu Karisito. E a qai sovaraki vakalevu mai vei ira na Yalo Tabu—eso era parofisai, ka keimami vakacaucautaka taucoko na Turaga, ka marautaka vakalevu sara. …

“Keitou sa vakayacora tikoga ena gauna oqo na veikacivi kei na nodra lesi e vuqa tale na veitacini ki na duidui itutu ni Matabete, me vaka e vakatakila vei keitou na Yalotabu: kei na kena oti e dua na gauna marautaki ka vakayagataki ena neitou vakadinadinataka ka vakila vei keitou na kaukauwa kei na veivakalougatataki ni Yalo Tabu, mai na lagilagi ni Kalou ka vakatikori kivei keitou, keitou mai vakacavara na soqoni ena matalau ni vakanananu ni gauna oqo keitou sa lewenilotu vakayadudua, ka vakadinadinataka na Kalou, ‘Na Lotu i Jisu Karisito,’ tauyavutaki me vaka na ivakaro kei na ivakatakila e a solia o Koya kivei keda ena iotioti ni tabagauna oqo, e okati talega kina me vaka na ituvatuva ni Lotu ka volai tu ena Veiyalayalati Vou.”⁶

Ena imatai ni koniferedi raraba ni Lotu, ka a vakayacori e Fayette, Niu Ioka, ena ika 9 ni June, 1830, e a vakayacori na sakaramede, e vica na tamata era a vakadeitaki me ra lewe ni Lotu, eso tale era a lesi ki na itutu ni matabete, ka sovaraki mai na Yalo Tabu kivei ira na Yalododonu. E a vola tu vakaoqo o Parofita Josefa Simici: “Na irairai ni veika oqo e vaka me ra vakauqeta na lomada ena reki ka sega ni vakamacalataki rawa, ka vakasinaiti keda ena qoroqoro kei na vakarokoroko me baleta na Tamata sa Cecere Sara, ena nona lagilagi eda sa kacivi kina me da iyaya ni cakacaka ena nodra kau mai, na luve ni tamata, na rekitaki ni veivakalougatataki lagilagi oqo ka ra sovaraki mai vei keda ena gauna oqo. Ena noda vakaitavitaki keda ena kena ivakarau vata ga ni veika era vakadikeva na iApositolo tabu ni gauna makawa; me da kidava na kena bibi ka vakatabui ni veika e vakayacori oqori; ka vakadinadinataka ka vakila vata kei na noda dui vakasama vakaikeda, na tautauvata ni ivakaraitaki lagilagi ni kaukauwa ni Matabete, na isolisoli kei na veivakalougatataki ni Yalo Tabu, kei na vinaka kei na levu ni nona loloma na Kalou me vaka na talairawarawa ki na Kosipeli tawa yalani rawa ni noda Turaga o Jisu Karisito, cokoti vata kina na kena buli e lomada na noda vakila na rekitaki ni vakavinavinaka, ka uqeti keda me vakabulabulataki na gugumatua kei na icegu ena vu ni veika e dina.”⁷

E tauyavutaki na Lotu i Karisito me vaka na ilesilesi ni Kalou.

“Sa iliuliu ni Lotu o Karisito, na iliuliu ni vatuivakadei, na vatu vakayalo ka a tara kina na Lotu, ia ena sega ni rawata na matamata ni koro ko eli [raica Maciu 16:18; Efeso 2:20]. E a tara cake na Matanitu, digitaki ira na iApositolo ka lesi ira ki na Matabete i Melikiseteki, solia vei ira na kaukauwa me ra vakayacora na cakacaka tabu vakalotu ni kosipeli.”⁸

“ ‘O Karisito … sa solia eso me ra iApositolo, ka so me ra Parofita, ka so me ra tamata Dauvunau voli, ka so me ra iVakatawa ka iVakavuvuli’ [Efeso 4:11]. Ia era a digitaki vakacava na iApositolo, Parofita, iVakatawa, iVakavuvuli kei na Dauvunau? Mai na parofisai (ivakatakila) kei na veitabaki ni liga:—mai na dua na veitaratara vakalou, kei na dua na cakacaka tabu vakalotu digitaki vakalou—mai na sala ni Matabete, tauyavutaki me vaka na ilesilesi ni Kalou, mai na veidigitaki vakalou.”⁹

“[Na iVola iMomani] e kaya vei keda ni noda iVakabula e a vakaraitaki Koya ena vanua oqo [o Amerika] ni oti na Nona tucaketale; ni a tauyavutaka o Koya eke na Kosipeli ena kena taucoko, kei na vutuniyau, kei na kaukauwa, kei na veivakalougatataki; era a vaka-iApositolo, Parofita, Vakatawa, iVakavuvuli, kei na Dauvunau; na ituvatuva vata ga, na matabete vata ga, na cakacaka tabu vakalotu vata ga, isolisoli, kaukauwa, kei na veivakalougatataki, me vaka na kena rekitaki ena veivanua ena tokalau.”¹⁰

“Na dauvunau sa ikoya e dua na Peteriaki. … Ena vanua cava ga e tauyavutaki kina na Lotu iKarisito, e dodonu me dua na kena Peteriaki e baleta ni yaga ena veitabatamata ni Yalododonu, me vaka e a yaco vei Jekope ni a solia na nona veivakalougatataki vakapeteriaki vei iratou na luvena.”¹¹

Na Yavu ni Vakabauta 1:6: “Keimami vakabauta na ivakarau a taurivaki tu ena Lotu Taumada, ka ra a vakaitavi kina na iapositolo, na parofita, na italatala, na ivakavuvuli, na dauvunau kei na vakailesilesi vakalotu tale eso.”¹²

Na Lotu e liutaki mai na Mataveiliutaki Taumada, na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, kei na Kuoramu ni Vitusagavulu.

“Au vakadeitaka na noqu vakabauti ira na parofita kei na iapositolo, o Jisu Karisito sa kena vatuivakadei ena tutu ni vale, ka vosa me vaka e dua sa tu ga vua na lewa, ka sega ni vakataki ira na nodra vunivola.”¹³

“O ira na Peresitedi se Mataveiliutaki [Taumada] era tiko e cake ena Lotu; ka ra ivakatakila ni vakasama kei na lewa ni Kalou ki na Lotu, era lako mai ki na Mataveiliutaki. Sa ikoya oqo na ivakaro ni lomalagi, kei na kaukauwa kei na galala ni Matabete [i Melikiseteki].”¹⁴

“Na bibi cava mada e tiko ka vauci vata ki na ilesilesi oqo ni iApositolo Le Tinikarua, ka duidui mai na veilesilesi tale eso se na vakailesilesi ena Lotu? … O ira era iApositolo Le Tinikarua, ka ra kacivi ki na ilesilesi ni Marabose e Cake Dauveilakoyaki, me ra vakatulewa ena cakacaka kece vakalotu ni Yalododonu. … Me ra taura tu na idola ni cakacaka vakalotu oqo, me ra dolava na katuba ni Matanitu vakalomalagi ki na veivanua kece sara, ka ra vunautaka na Kosipeli kivei ira na tamata kecega. Sa ikoya oqo na kaukauwa, na lewa, kei na mana ni nodra vakaiapositolo.”¹⁵

O Orson Pratt, ka a veiqaravi ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, e a volaitukutukutaka: “Na Turaga … e dusimaka ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua e dodonu me tauyavutaki, ka nodra itavi me ra na vunautaka yani na Kosipeli ki na veivanua kecega, ena liu mada kivei ira na kai Matanitu tani, ka qai muri kivei ira na Jiu. Era a kacivi vata mai na Matabete ni mai cava na tara ni Valetabu e Kirtland, ka, vosa tiko vei ira na iApositolo Le Tinikarua, e kaya o Parofita Josefa ni ra sa ciqoma na itutu vakaiApositolo vata kei na kaukauwa kece sara e baleta, me vakataki ira ga na iApositolo makawa.”¹⁶

O Wilford Woodruff, na ika va ni Peresitedi ni Lotu, e a volaitukutukutaka: “O Josefa e a kaciva e lewe tinikarua na iApositolo. O cei soti? E a kaya vua na Turaga: ‘Eratou na kacivi e lewe tinikarua oqo, ka ratou na taura na yacaqu; io oqo ko iratou sa taura na yacaqu ka yalodina kina; ia kevaka eratou sa via taura na yacaqu ka yalodina kina, eratou na lesi me ratou vunautaka na noqu ivakavuvuli vei ira kecega na kai vuravura.’ [V&V 18:27–28.] … Ena gauna e a tauyavutaka kina na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua o Parofita Josefa, e a vakatavulica [na] ivakavuvuli ni duavata kivei ira. E solia vei ira me ra kila ni dodonu me ra duabauga na yalo ka duabauga na vakasama, ka kena dodonu me ra taura na yaca i Karisito e lomadra; ni kevaka e vakaroti ira na Kalou me ra cakava e dua na ka e sa dodonu me ra lako yani ka vakayacora vakakina.”¹⁷

“O ira na Vitusagavulu me ra lewena na kuoramu ni dauveilakoyaki, me ra lako ki na veivanua kecega e vuravura, ena vanua cava ga era na kacivi kina mai vei ira na iApositolo Le Tinikarua.”¹⁸

“O ira na Le Vitusagavulu era sega ni kacivi me ra qarava na tepeli [raica Cakacaka 6:1–2], … ia me ra vunautaka na Kosipeli ka tara cake [na lotu] ka vakarautaki ira eso tale, era sega ni lewe ni veikuoramu oqo, me ra veiliutaki [ena lotu], o ira era Bete Levu. O ira talega na Le Tinikarua me ra taura na veidola ni Matanitu ena veivanua kecega, ka dolava na katuba ni Kosipeli kivei ira, ka kacivi ira na Le Vitusagavulu me ra muri ira, ka vukei ira.”¹⁹

E dina ga ni kaukauwa ni ivalavala ca ena rawa me vakasaqara na kena vakarusai na Lotu, “e sega na liga dukadukali me rawa ni muduka na kena toso ki liu na cakacaka.”

“Me tekivu mai na gauna e tauyavutaki kina na Lotu i Karisito, … ena ika 6 ni Epereli, 1830, e vakacegu na yalo ena neimami vakadinadinataka tiko na vakatetei ni dina ena noda vanua, veitalia mada ga na kena meca ena nodra sega ni guce me ra muduka na kena cakacakataki ka tarova na kena toso ki liu; e dina ga ni o ira na tamata ivalavalaca ka nakita me ra cokovata ena nodra vakarusai ira na tawa cala, … ia na Kosipeli lagilagi ena kena taucoko e sa tete yani ka sa levu sara na curuvou ena veisiga; kei na noda masu kivua na Kalou sa ikoya, me ra lewe levu na curuvou ena Lotu ena veisiga, ka ni o ira na tamata era sa curu ki na Lotu sa ira oqo na kena mataqali era na taqomaki tawamudu.”²⁰

“Sa tauyavu oti na iVakarau ni Dina; e sega ni rawa ni dua na liga ivalavalaca me tarova na cakacaka mai na kena toso ki liu; na veivakacacani ena rairai levu beka, e ra na cokovata beka na dauvakacaca, era na tuvai valu beka na veimataivalu, ka veivakacacani na itukutuku vakailasu,ia na dina ni Kalou ena lako yani ena doudou, vakaturaga, ka tu vakaikoya, me yacova ni sa curu basikata yani na veiyasana yadudua, sikova na veivanua, curuma yani na veimatanitu, ka rogovaki ena veidaliga yadua, me yacova ni sa vakacavari na veinaki ni Kalou, ka na qai kaya ko Jiova sa Cecere ni sa qaravi oti na cakacaka.”²¹

“Vakadua tale, e dua tale na ivakatautauvata e a biuta [na iVakabula] kivei ira, e dua na ka lasu ki na Matanitu ni dodonu me tuvai taumada se ena gauna ni tatamusuki, ka vaka koto oqo na kena rorogo—’Sa tautauvata na Matanitu Vakalomalagi kei na dua na sore ni musita, o koya sa kauta e dua na tamata, ka tea ena nona were: ia ko ya sa lailai sobu ena sore ni kau kecega; ia ni sa tubu cake, sa levu cake ena kena mataqali ko ya, a sa yaco me kau dina, a sa laki ro ena tabana na manumanu vuka.’ [Maciu 13:31–32.] Ena gauna oqo e rawa ni da raica vakamatata ni matanifika oqo e soli mai me matataka na Lotu me vaka ni na lako mai ena iotioti ni itabagauna. Raica, na Matanitu Vakalomalagi e tautauvata kaya. Na cava e tautauvata kaya, ena gauna oqo?

“Me da taura mada na iVola iMomani, e a kauta e dua na tamata me laki vunitaka ena nona loma ni bai, e maroroya tu ena nona vakabauta, me qai basika cake mai ena iotioti ni itabagauna, se ena kena gauna donu; me da raica mada na kena lako tani mai ena loma ni qele, e sa kilai tu vakaidina ni lailai duadua mai vei ira na sorenikau taucoko sara, ia raica e sa vakatabana, io, e sa tubu cake sara vakabalavu vata kei na tabana e sa toso cake sara ga ki macawa ena kena vakaturaga ka va-Kalou, me yacova na gauna, tautauvata kei na sore ni musita, sa yaco me uasivi duadua mai vei ira kece na draunikau. Ena tubu ga e vuravura na ka dina; ka na rai sobu mai lomalagi na ka dodonu [raica Same 85:11; Mosese 7:62], kei na Kalou e sa vakauta sobu mai na Nona kaukauwa, isolisoli, kei na agilosi me vakatikora ena veitabana ko ya.

“Na Matanitu Vakalomalagi sa tautauvata e dua na sore ni musita. Raica, e sega beka ni o koya oqo na Matanitu Vakalomalagi sa lako vakadoudou tiko ena iotioti ni itabagauna oqo ena lagilagi ni Kalou, sai koya sara ga oqo na Lotu ni Yalododonu Edaidai, ka sa vaka e dua na vatu sa sega ni rawa me voroki se vakayavalati rawa ena loma ni sauloa ni wasawasa titobu, ni vorata yani na cava kei na cagilaba nei Setani, ka sa tudei tikoga, me yacova mai oqo, e sa duri kaukauwa tu ga, ka se vorata rawa tikoga na ua lokaloka ni meca, ka ra sa muataki tu ena kaukauwa ni cagilaba dau veiluvuci ena veitemaki, ka ra [botolaka] ka ra se veibotolaki tikoga vata kei na vuso ni ua vakaitamera ni vacuna; ka vakagugutaki tiko yani ki liu mai vua na meca ni ivalavala dodonu?”²²

Me vaka na tiki ni nona masu ena kena vakatabui na Valetabu e Kirtland, ka a qai volai ena Vunau kei na Veiyalayalati 109:72–76, e kaya kina o Parofita Josefa Simici: “Oi kemuni na Turaga; ni lomani ira kece na lewe ni nomuni lotu kei ira na nodra vuvale kei ira na wekadra; io ko ira na nodra tauvimate, kei ira sa rarawa; ko ira na dravudravua kei ira kecega sa yalomalumalumu; io me tubu cake na matanitu sa sega ni tauyavutaki ena liga, ka yaco me vaka na ulunivanua cecere sa roboti vuravura taucoko; ia me cila yani na nomuni lotu mai na butobuto loaloa; a sa kida mai; sa weweli me vaka na vula, sa serau tu me vaka na matanisiga; a sa rerevaki me vaka na ivalu sa vakadrotini; a sa ukutaki me vaka na yalewa sa qai vakawati ena siga ko ni sa cereka kina na iubi kei lomalagi; ko ni sa vakalolovirataka na veiulunivanua e matamuni; a sa vakaceceretaki na veibuca, ka vakalogalogavinakataki na veivanua sukusukura; a sa sinai ko vuravura taucoko ena nomuni serau; ia ni sa uvu na davui me ra tucake tale ko ira sa mate, me keimami kau cake yani ki na o me veitata kei kemuni; io me keimami tiko vata ga kei kemuni na Turaga; ia me savasava sara na neimami isulu; io me keimami tokara na isulu ni yalosavasava; na taba ni niu ena ligai keimami ka tokara na isala vakaiukuuku; io me keimami rawata na marau tawamudu me isau ni neimami rarawa.”²³

E sa tu na noda dui itavi me vakaukauwataki kina na Lotu ka cakava na noda tikina me tara cake kina na matanitu ni Kalou.

“Na inaki ni Kalou sa ikoya e dua na inaki kilai levu, ka tautauvata kece na nodra taleitaka na Yalododonu; eda sa duabauga na yago, ka da vakayagataka kece e dua vata ga na yalo, ka da papitaiso vata ga ena dua na papitaiso ka da taukena vata ga na vakanuinui lagilagi. Na toso ki liu ena inaki ni Kalou kei na kena tara cake o Saioni sa ikoya e bibi duadua kivua e dua na tamata me vaka talega kina vua e dua tale. Na kena duidui duadua ga sa ikoya ni dua na tamata e kacivi ena dua na ilesilesi, ka dua tale ena dua tani tale na ilesilesi; ia kevaka sa rarawa e dua na lewenilotu, era sa rarawa vata kece na lewenilotu, ia kevaka e dua na lewenilotu sa dokai sa reki vata kece na kena vo, a sa sega ni kaya rawa na mata ki na daliga, ko sa sega ni yaga vei au, se na ulu ki na yava, drau sa sega ni yaga vei au;’veisaqasaqa ni vakanananu ni duidui ni isoqosoqo, wasei ni veika taleitaki, e dodonu me muduki laivi na veiyaloyalo e ka walega na kena ibalebale, era na taleitaka kecega [raica 1 Korinica 12:21, 26].”²⁴

“Kemuni na taciqu kei na ganequ, mo ni yalodina, mo ni gumatua sara, ka maroroya na vakabauta sa soli eliu vei ira na Yalododonu [raica Juta 1:3]; laivi ira na tagane, yalewa kei na gone me ra kidava na bibi ni cakacaka, ka cakava na kena icakacaka me vaka ni rawaka e vakatau ena nona dui veivakayarayarataki vakataki koya; me da vakila taucoko na kena taleitaki, ka qai vakasamataka ni ra bula ena dua na siga, na kena vakasamataki e vakabulabulataka na lomadra na tui, Parofita, kei ira na tamata yalosavasava ena udolu na yabaki sa oti—na kena irairai ni noda veisiga e vakauqeta na kamikamica ni kena irogorogo, kei na torocake ni kaukauwa ni sere, ka vakavuna na nodra lako tani mai eso na ivakarau ni vosa veiuqeti me vaka era volai vakaivola ena iVolanikalou; ka na sega ni dede eda sa na kacivaka, ena veivakauqeti vakalou—

“ ‘Sa vakalesui Saioni tale mai na Turaga,

Io na Turaga sa vakabulai ira na nona tamata, ko ira na Isireli.’ [V&V 84:99.]“²⁵

Me vaka ni vakannumi lesu mai vei Wilford Woodruff, e a vakaraitaka o Josefa Simici na ivakaro oqo kivei ira na lewe ni Le Tinikarua era a biubiu ena kaulotu ki Peritania ena 1839: “Veitalia ga se cava e rawa ni yaco vei iko, vakarautaki iko mo colata na icolacola, ka tokona ka taqomaka tikoga na veika vakamareqeti me baleta na Lotu kei na Matanitu ni Kalou.”²⁶

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na iwase ni ivola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Raica na tabana e vii–xii, me ikuri ni veivuke

Raitayaloyalotaka se vakacava mada mo a tiko ena soqoni ni matabete ka vakamacalataki tiko ena tabana e 151. E vakacava mada na nomu vakasama o vakila kevaka mo a rogoca na parofisai nei Josefa Simici ni dua na siga ena vakasinaita na vuravura na Lotu? Raica lesu tale mada ena gauna oqo na parofisai o ya, na cava soti o vakasamataka se o vakila?
Raica lesu na tabana e 152–53, me kilai kina na ivalavala e a taurivaki ena kena tauyavutaki na Lotu ena imatai ni koniferedi raraba. E kaya o Josefa Simici, “Na irairai ni veika vakaoqo e vaka me vakauqeta na lomada ena reki ka sega ni vakamacalataki rawa ka vakasinaiti keda ena qoroqoro kei na vakarokoroko me baleta na [Kalou]” (tabana e 153). Ena gauna cava mada o sa bau vakila kina na veika e a vakamacalataka o Josefa Simici?
Raica lesu na ivakavuvuli nei Josefa Simici me baleta na Lotu ena gauna i Jisu kei na gauna ni iVola i Momani (tabana e 154–55). E vakamuria tiko vakacava edaidai na Lotu na ituvatuva vata ga o ya?
Na cava na vuna o nanuma kina ni da gadrevi ira na iliuliu me ra veiliutaki e vuravura raraba ni Lotu? (Ena so na kena ivakaraitaki, raica na tabana e 157–59) O sa bau vakalougatataki vakacava mai na veiqaravi ni Mataveiliutaki Taumada, na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, na Kuoramu ni Vitusagavulu, kei na Matabisopi Vakatulewa?
Na cava soti o vakananuma se o vakila ena nomu wilika na parofisai nei Josefa Simici me baleta na icavacava ni Lotu? (Raica na tabana e 158–59.) Na veigaunisala cava e rawa me da vakaitavitaki keda kina ena cakacaka oqo? (Eso na kena ivakaraitaki, raica na tabana e 159–62)
E vakavulica o Josefa Simici, “Laivi ira na tagane, yalewa kei na gone me ra kidava na bibi ni cakacaka, ka cakava na kena icakacaka me vaka ni rawaka e vakatau ena nona dui veivakayarayarataki vakataki koya” (tabana e 161). Vakasamataka vakatabakidua na veisala e rawa ni ko vakayagataka kina na ivakasala oqo ena nomu bula.
Kevaka e dua e tarogi iko se cava na vuna o lewena kina Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, na cava o na kaya?

iVolanikalou Veisemati: Taniela 2:31–45; Mosaia 18:17–29; V&V 20:1–4; 65:1–6; 115:4–5

printing press — Ena mua ni vulaikatakata ni 1829, era a soqoni vata kina ko Josefa Simici, Martin Harris kei ira eso tale kei Egbert B, Grandin, o koya me tabaka na iVola i Momani, me laki dikevi na ivakadinadina ni tabana ni ulutaga ni iVola i Momani, sai koya na imatai ni tabana me tabaki.

organization of Church — Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai a tauyavutaki taumada mai vua na Parofita o Josefa Simici ena ika 6 ni Epereli, 1830, ena vale nei Peter Whitmer Levu e Fayette, Niu Ioka. Na Lotu edaidai a tauyavu ena sala vata a tauyavu kina na Lotu ena nona gauna na iVakabula, ena “iapositolo, parofita, ivakatawa, ivakavuvuli, ka dauvunau voli, kei na so tale.”

Sunday School — “Na toso ki liu ni inakinaki ni Kalou kei na taraicake kei Saioni e sega ni nona itavi walega e dua na tamata, sa noda itavi kece. Na kena duidui ga, sai koya ni lesi e dua me vakayacora e dua na itavi, kei na dua ena dua tale na itavi.