Ngaahi Fakataha Lotu 2019
Fakalakalaka Maʻu Ai Pē ki he Nofo-Mali Taʻengatá


Fakalakalaka Maʻu Ai Pē ki he Nofo-Mali Taʻengatá

Fakatahalotu Fakamāmani Lahi maʻá e Kakai Lalahi Kei Talavoú • 5 Mē, 2019 • Tāpanekale Sōleki Sití

[ʻEletā Carl B. Cook]

ʻOku hounga kiate au mo Sisitā Kuki ʻema ʻi heni mo kimoutolu he pōní. ʻOku fakatahatahaʻi mai kitautolu ʻe he fakamafolá ni mei he funga kotoa ʻo e māmaní, kau ai ha ngaahi fonua ʻe 99 mo ha ngaahi lea fakafonua ʻe 39. ʻOku ʻi ai hamou tokolahi ʻoku mamata fakahangatonu mai ki he fakamofolá ni. ʻE mamata ha niʻihi ʻi hano toe fakamafola koeʻuhí ko e kehekehe ʻa e taimí. Neongo pe ʻokú ke ʻi feʻia pe ko e hā e founga ʻokú ke mamata mai ai ki he fakatahaʻangá ni—ʻoku mau talitali lelei koe!

ʻOku ʻoatu ha talitali lelei makehe kiate kimoutolu ne toki fakaʻosi ako mei he ako māʻolungá ʻa ia ko e fuofua taimi ʻeni hoʻomou kau mai ki he fakataha fakamāmani lahi ko ʻení. ʻOku mau fakatauange te mou kau mai, ko ha konga hoʻomou akó, ʻi he inisititiutí mo e ngaahi kalasi fakalotu kehé, ke fakaʻaongaʻi lelei e faingamālie ako fakalaumālie ʻoku mou maʻú. ʻOku hoko hoʻomou kau ʻi he ngaahi kalasí mo e ʻekitivitií ko ha meʻa mahuʻinga ke tokoni atu ki hono fakaʻutoʻuta lelei e vahaʻataimi ko ʻeni hoʻomou moʻuí.

[Sisitā Lynette H. Cook]

ʻOkú ma monūʻia ke ʻi heni mo kimoutolu kotoa. ʻOku mou langaki hake homa laumālié mo fakatupulaki ʻema tui ki he kahaʻú. ʻOkú ma houngaʻia ʻi hoʻomou tali ki he meʻa ʻoku fakamamafaʻi mai ʻe heʻetau kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló. ʻOku fakaofo hoʻomou tui māteaki ʻi hono fakahoko ʻo e hisitōlia fakafāmilí, ngāue fakafaifekaú, mo e ngāue fakatemipalé—kau ai hoʻomou ngāue ko ha kau fai ouaú. ʻOkú ma fakamālō atu kiate kimoutolu, pea ʻokú ma ʻofa atu.

[ʻEletā Kuki]

Te u kamata he pooni ʻaki haʻaku talanoa atu fekauʻaki mo ha aʻusia ne u maʻu mo Sisitā Kuki mo ha kau taautaha kei talavou ʻi Nailopi, Kēnia. Ne ma fakahoko ha fealēleaʻaki fekauʻaki mo e nofo-malí ʻi ha fakataha lotu. Ne ma ʻeke ange ki he kau taautaha kei talavoú pe ko e hā ʻoku nau fekumi ki ai ʻi hanau hoa taʻengata.

Hili ha ngaahi tali ʻe niʻihi, naʻe mahino mai ne tatau e ongo ʻa ha kau talavou ʻe niʻihi, ʻoku fie maʻu ʻe ha kau finemui ʻe niʻihi ke nau maʻu ha mataʻitohi ʻunivēsiti, ha kā, pea mo ha nofoʻanga lelei kimuʻa pea nau toki fakakaukau ke mali mo kinautolú. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, naʻe pehē ʻe ha kau finemui ʻe niʻihi te nau loto fiemālie ke tatali ki he ngaahi meʻa ko iá kapau ʻoku ngāue mālohi ki ai e kau talavoú. Te nau lava ʻo ngāueʻi fakataha ia.

Tau siviʻi ia he pooni. Ki he houʻeiki tangata kuo taʻu motuʻa feʻunga ke malí, ko e fē pē ha feituʻu ʻoku mou ʻi ai, tuku muʻa ke u fai atu ha fehuʻi. Ko homou toko fiha nai ʻoku mou ongoʻi ko ha kau tangata ngāue mālohi kimoutolu mo ʻulungaanga lelei, ka ʻoku mou ongoʻi ʻoku teʻeki ke mou mateuteu ke fakafiefiaʻi ha fefine ʻi ha vā nofo-mali? Hiki hake homou nimá. Māʻolunga!

Sai, houʻeiki fafine ʻoku teʻeki malí. Ko homou toko fiha nai ʻoku loto fiemālie ke tatali ki he ngaahi tāpuaki fakatuʻasinó ʻi ha nofo-mali, ʻi hoʻo ako mo fakalakalaka fakataha mo ha tangata ngāue mālohi ʻokú ke ʻofa ai, ko ha tangata ʻulungaanga lelei, mālohi ʻene fakamoʻoní mo takiekina fakalaumālie? Hiki hake homou nimá. Māʻolunga!

Kapau ne ʻi ai hamou taha ne sio takai ʻi he lokí ʻo fakaʻofoʻofaʻia ʻi ha taha ʻi he hiki hono nimá ki ʻolungá, sai …

ʻI Nailopí, ne u vahevahe ha lea mei he Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2 ʻoku pehē, “Ko e natula ʻo e laumālie ʻo e tangatá mo e fefiné ke na fefakakakatoʻaki. ʻOku fakataumuʻa ʻa e tangatá mo e fefiné ke na fakalakalaka fakataha ki he hakeakiʻí.”1

ʻĪmisi
ongo mātuʻa ʻokú na lue lōloa fakataha

Naʻe tuʻu hake ha talavou ʻe taha mo pehē ʻi he fiefia, “Tōatu ia! ʻOku ou fakakaukau, he ʻikai ke u kole ki ha taha ke mali mo au, ka te u kole ange pe ʻoku fie fakalakalaka fakataha mo au!”

Ko hono moʻoní, ʻoku ou tui ʻoku lahi ha ngaahi ʻuhinga fakapotopoto ʻi he fakakaukau ʻa e talavoú ni. Hangē ko e lau ʻa e foʻi palōveape faka-ʻAfiliká, “Kapau ʻokú ke fie fononga vave, fononga tokotaha pē. Kapau ʻokú ke fie fononga mamaʻo ange, mo fononga fakataha.” ʻIo, te u tānaki atu, “Fononga fakataha, pea ʻe tokoniʻi kimoua ʻe he ʻEikí ke mo fakalakalaka fakataha mo fefakakakatoʻaki.”

Mei he vakai ʻi he tuʻunga fakafiká, ʻoku tānaki ʻa e tahá mo e tahá ʻo ua. Ka ʻo ka faaitaha ha toko ua, ko e taha tānaki mo e tahá ʻe mahulu ange hono mahuʻingá ʻi he uá! Pea kapau ʻoku kau ai e ʻEikí, ʻoku taʻefakangatangata pea taʻengata hono ikuʻangá.

Hangē mahalo ko ia kuo mou mateʻí, te tau talanoa he pooni fekauʻaki mo e nofo-malí—kae kiʻi liliu siʻi. Te tau talanoa fekauʻaki mo e fakalakalaka ki he nofo-mali taʻengatá. Pea ʻoku kau ki ai e tokotaha kotoa, kae pehē kiate au mo Sisitā Kuki. Pe kuó ke ʻosi mali pe teʻeki mali, pea neongo ko e hā ho taʻu motuʻá, te tau lava kotoa ʻo fakalakalaka mei he tuʻunga ʻoku tau lolotonga ʻi aí.

Ko e mali taʻengatá ʻa e ouau mahuʻinga taha ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku kau ki ai ha tangata mo ha fefine ʻokú na sila ʻi he temipalé pea silaʻi ʻaki ʻena nofo-malí e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá. Te tau toki lava pē ʻo maʻu e tāpuaki ʻo e hoko atu ko ha husepāniti mo ha uaifi ko ha hoa ngāue taʻengata hili ʻa e maté, ʻi haʻatau maʻu e ouau ko ʻeni ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo hono tauhi ʻo ʻetau ngaahi fuakavá.2

ʻOku tau fakaʻānaua ʻiate kitautolu ki he ngaahi vā fetuʻutaki ʻoku taʻengatá. Kuo pehē ʻe Palesiteni Nalesoni, “Ko e fakaʻamu fakaʻeiʻeiki taha ʻo e loto ʻo e tangatá, ko ha nofo-mali ʻe fakalaka atu ʻi he maté.”3

ʻĪmisi
fepukeʻaki nima ʻi tuʻa ʻi he temipalé

Te tau lava kotoa ʻo aʻusia ʻa e nofo-mali taʻengatá. Neongo e ngaahi tūkunga faingataʻa ʻoku fehangahangai mo e fānau ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ʻi he māmaní, ka ʻoku malava ke fakahoko ʻa e mali taʻengatá ʻi Heʻene palani taʻengatá. ʻOku ʻikai ke ʻi ai ha taha ia kuo tuʻutuʻuni pau mai ke ne maʻu pē ha meʻa siʻisiʻi ange ʻi he meʻa kotoa kuo ʻomi ʻe he Tamaí maʻa ʻEne fānaú.”4 Kapau te tau moʻui faivelenga, ʻoku talaʻofa maʻatautolu e meʻa kotoa ʻa ʻetau Mātuʻa Fakalangí, kau ai ha nofo-mali taʻengata ʻa ia ko ha hoa ngāue tuʻunga tatau moʻoni. ʻOku ʻikai ha taha ʻoku fanongo mai ki he lea ko ʻení ʻoku ʻikai fakakau ʻi he tāpuaki ko ia kuo talaʻaofa maí.

Koeʻuhí “ko e mahuʻinga ʻa e mali ʻi he vahaʻa ʻo e tangatá mo e fefiné ki he palani taʻengata ʻa e [ʻOtuá],”5 ʻoku fakafepakiʻi ia ʻe he filí mo ʻene kau muimuí, pea ʻoku toe fakalalahi ange ʻa e taú. He ʻikai teitei aʻusia ʻe Sētane ʻa e mali taʻengatá, pea hangē ko e lau ʻa e folofolá, “ʻokú ne feinga ke mamahi ʻa e tangata kotoa pē ʻo hangē pē ko iá.”6 “ʻA e ngata motuʻa, … [ʻa ē naʻe] angatuu ki he ʻOtuá, … ʻokú ne tauʻi ʻa e kau māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá.”7

ʻOku fēfē nai hono fakafepakiʻi ʻe Sētane ʻa e mali taʻengatá? Fakakaukau ki he meʻá ni: ʻI heʻetau hoko ko e fānau fuakava ʻa e ʻOtuá, ko e taimi ʻoku tau fekumi ai ki he ʻofá, ʻoku fakaʻaiʻai ʻe he filí ʻa e holi koví. ʻI he taimi ʻoku tau fekumi ai ki he angamaʻá, ʻokú ne manukiʻi ʻa e haohaoá. ʻI heʻetau fekumi ki he māʻoniʻoní, ʻokú ne tohoakiʻi kitautolu ki he fakapoʻulí. ʻI he taimi ʻoku tau faiangahala aí, ʻokú ne fakatupu ʻa e loto-siʻí kae ʻikai ko e fakatomalá.

ʻĪmisi
ʻi heʻetau fekumi ki he ʻofá
ʻĪmisi
ʻoku poupouʻi ʻe he filí ʻa e holi koví
ʻĪmisi
ʻi heʻetau fekumi ki he angamaʻá
ʻĪmisi
ʻoku manukiʻi ʻe he filí ʻa e haohaoá
ʻĪmisi
ʻi heʻetau fekumi ki he māʻoniʻoní
ʻĪmisi
ʻoku tohoakiʻi kitautolu ʻe he filí ki he fakapoʻulí
ʻĪmisi
ʻi heʻettau faiangahalá
ʻĪmisi
ʻoku fakatupu ʻe he filí ʻa e loto-siʻí

Kuó ne ngaohi ha peau kula pehē ʻo e ngaahi takiekina fakatuʻutāmakí ʻo kapui e māmaní; ʻa e ponokalafí, taʻeanganofó, manuki mei he kakai ʻi he “fale lahi mo ʻataʻataá,”8tuʻu fakafoʻituituí, siʻi e moʻui tukupaá, mo e ngaahi nofo-mali ʻikai ola leleí, mo ha ngaahi meʻa kehe. Naʻa mo e taimi te tau fakaʻehiʻehi ai mei ha niʻihi ʻo e ngaahi takiekina fakamāmaní, ʻe lava ke tohoakiʻi kitautolu ʻe he tuʻunga fiemālie ʻoku tau ʻi aí ke tau nonga pē pea fakatuai ai ʻetau fakalakalaka ki he mali taʻengatá.

Ka ʻo kapau te tau falala ki he ʻOtuá, fakaʻaongaʻi ʻetau tuí, mo ʻunu ki ha tuʻunga māʻolunga ange, te tau ikunaʻi e ngaahi peau fakamamahi ko ʻeni ʻoku fakafakafou mai ʻi he tekinolosiá, ngaahi fakafiefiaʻanga fakamāmaní, mītia fakasōsialé, pea taimi ʻe niʻihi ko ha ola ʻo ha ngaahi tūkunga fakalotomamahi ʻoku tau mātā tonu ʻi he moʻui ʻa ha kau mēmipa ʻo e fāmilí pe ngaahi kaungāmeʻá.

ʻI he ngaahi taʻu lahi kuohilí, naʻe fakahā mai ʻe ha talavou moʻui faivelenga kiate kimaua ʻene loto-siʻi ʻi hono tuʻunga malava ko ia ke aʻusia ha nofo-mali fiefiá. Naʻe ʻikai ngata pē he vetemali ʻene mātuʻá, ka ne pehē kotoa foki mo e fanga tokoua, tuongaʻane, tuofafine ʻo ʻene ongo mātuʻá fakatouʻosi. Naʻá ne pehē ʻoku teʻeki mamata tonu ia ʻi ha nofo-mali fiefia. Ka neongo ia, ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí, naʻá ne ikunaʻi ʻene ongo tailiilí pea mali ʻi he temipalé. ʻOkú ne fiefia mo hono uaifí ʻi heʻena nofo-malí pea ʻokú na maʻu ha fānau fakaʻofoʻofa ʻe toko nima.

ʻI heʻetau hoko ko e fānau fuakava ʻa e ʻOtuá, te tau lava ʻo hanga hake mo fakatetuʻa ki hotau kahaʻú ʻi he tui mo e loto-falala. Kuo ikunaʻi ʻe hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí ʻa e māmaní, mo mamahi ko ʻetau ngaahi angahalá, pea ʻokú Ne ʻomi ha founga ke tau fakalakalaka mo fakatupulaki ai.

Hangē ko ia kuo tau fakamoʻoni kotoa ki aí, ʻoku fakaava e ngaahi langí, pea ʻoku fakafou mai e fakahaá ʻi heʻetau kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló ke tokoni ke maluʻi kitautolu mei he filí. ʻOku tānaki ʻe he ʻEikí ʻEne kau taú—ʻa kitautolu, ko ʻEne fānau ʻo e fuakavá—ki ha ngaahi feituʻu malu ʻe lava ke tau fokotuʻu ai ʻa e nofo-mali mo e ngaahi fāmili taʻengatá, neongo e fakafepaki ʻa e māmaní.

Sai, Ko e hā te ke lava ʻo fakahoko fakataautaha ke ikunaʻi ʻaki e ngaahi ivi takiekina ʻo e filí? Te ke lava fēfē ʻo fakasiʻisiʻi e ngaahi fakafepaki fekauʻaki mo e malí? Te ke lava fēfē ʻo ikunaʻi e mālohi ʻo e filí ʻi hoʻo moʻuí mo fakalakalaka maʻu ai pē ki ha nofo-mali mo ha fāmili fiefia mo taʻengatá? ʻOku faingofua pē ʻa e talí. Te ke lava ʻo moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, fakaʻaongaʻi e mālohi ʻo ʻEne Fakaleleí, teuteu ki Heʻene liuaki maí, mo tokoni ki he niʻihi kehé ke nau fai e meʻa tatau.

Te mou lava ʻe kimoutolu kuo ʻosi malí ʻo tataki e halá ʻaki hono fokotuʻu ha ngaahi ʻapi ʻoku fakatefito ʻi hono ako ʻo e ongoongoleleí mo fakahīkihikiʻi e nofo-malí ki ho ngaahi tokoua mo e tuofāfine ʻoku nau fakalakalaka ʻi he hala ʻo e fuakavá.

Ongoongo Lelei

ʻOku ou loto mo Sisitā Kuki ke ma vahevahe atu he pooni ha ngaahi ongoongo lelei fekauʻaki mo e nofo-malí. Pea ʻoku lahi ʻaupito!

Tuku muʻa ke ma kamata ʻaki haʻama vahevahe atu ʻema ngaahi ongo totonu mo e fakamoʻoni mālohi ʻe lavake faʻu ha ngaahi nofo-mali mo ha ngaahi fāmili ʻoku ola leleí he ʻahó ni, ʻe ha kakai taʻehaohaoa hangē ko koe mo aú, kapau te tau fokotuʻu kinautolu ʻi ha fakavaʻe ʻo e ongoongoleleí ʻi he tui ki he Tamai Hēvaní, Sīsū Kalaisi, mo ʻEne Fakaleleí; lotú; fakatomalá; faʻa fakamolemolé; ʻofá, faitotonú; anganofó; uouongatahá; mo e ngaahi fuakava ʻi he temipalé.9

ʻOku pehē ʻe Palesiteni Nalesoni, “ʻOku kamata ʻa e nofo-mali takitaha ʻe ha ongo meʻa ʻoku hulu fau ʻena ngaahi tōnounoú. ʻOku kau ki ai ha toko ua ʻoku ʻikai ke na haohaoa. ʻE lava ke na maʻu ʻa e fiefiá ʻo kapau pē te na feinga fakamātoato.”10 Ko e tulifua ki he nofo-mali taʻengatá ʻoku ʻikai ko ha meʻa angamaheni ia pe ʻotomētiki ʻene hokó. Ko ha fononga ia ʻo e moʻuí kotoa ʻi he loto-fakatōkilalo, faivelenga, mo ha feinga taʻetūkua ʻa e husepānití mo e uaifí fakatouʻosi.

Ko e ongoongo maʻongoʻonga tahá ko ʻetau lava ko ia ʻo fakalakalaka maʻu ai pē tupu mei he Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí, mo ʻEne Fakaleleí. ʻOku mafao mai Hono toʻukupú kiate kitautolu. ʻI heʻetau ngāue ʻaki ʻetau tui kiate Iá, lotu, mo feinga fakamātoató, ʻe hoko ha ngaahi mana ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku iku e ngaahi fie maʻu leleí ki he ngāue, ʻoku iku e fakatomalá ki he fakamolemole, vaivaí ki ha mālohinga, pea fetongi ʻetau ngaahi tōʻonga koví ʻaki e angatonú. ʻE hoko ʻo moʻoni ʻetau ngaahi fakaʻamu ki ha mali fiefiá ʻi hono fakamālohia mo fakaivia kitautolu ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, fakafoʻituitui pe ngaahi hoa, ʻo fakahoko tahataha.

Te tau fanongo leva he taimí ni meia Sisitā Kuki. ʻOku ou houngaʻia hoku hoa falalaʻangá; ʻoku ou ʻilo ʻokú ne ʻofa he ʻEikí mo moʻui līʻoa kiate Ia, kae pehē foki kiate au. ʻOku hoko ʻa Līneti ko hoku kaungāmeʻa lelei. Ko hoku hoa taʻengata ʻoku ou mataʻikoloa ʻakí.

[Sisitā Kuki]

ʻOku ou houngaʻia ʻaupito ʻi hoku hoa taʻengatá. ʻOku angaʻofa mo faʻa kātaki. Pea ʻokú ma fiefia fakataha foki. ʻOku ou houngaʻia he tāpuaki ʻo ʻema fevahevaheʻaki he moʻuí mo ʻema tupulaki fakatahá.

ʻI he pooni, ʻokú ma ʻamanaki ke tokoniʻi kimoutolu ke tupulaki hoʻomou tuí ke tau fakalakalaka kotoa ki he nofo-mali taʻengatá, neongo pe ko e hā hotau ngaahi tūkungá pe tōnounoú. ʻOkú ma loto ke talanoa atu fekauʻaki mo ha ongo hoa mali ʻokú na fai e meʻa ko iá. Kuo silaʻi e ongo hoa mali ko ʻení ʻi he temipalé. Kuo nau fefakahokoʻaki ha ngaahi fuakava ʻiate kinautolu mo e ʻOtuá ke tauhi ʻEne ngaahi fekaú mo moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi heʻenau nofo-malí. ʻOku nau tukupā ke fakatupulaki ʻenau ʻofá mo e uouongatahá ʻiate kinautolu pea mo e ʻOtuá.

ʻI heʻeku vahevahe e ongo talanoa ko ʻení, mou tokanga makehe ki he ngāue ʻoku nau fakahoko ke fakatupulaki ai ha ngaahi ʻulungaanga Faka-Kalaisi, ʻa ia ko e ngaahi fakavaʻe ia ʻo e mali taʻengatá.

Taui mo ʻIlisa

Ne ma fetaulaki mo Taui mo ʻIlisa11ʻi ha ngaahi taʻu siʻi kuohilí ʻi ʻAfilika Tonga. ʻOkú na hoko ko ha sīpinga ʻo e fiefiaʻoku maʻu ʻi ha vā fetuʻutaki, ʻi he taimi ʻoku faaitaha ai ha husepāniti mo ha uaifi.

ʻĪmisi
Taui mo ʻIlisa Mosiuēnengi
ʻĪmisi
Taui mo ʻIlisa Mosiuēnengi

Lolotonga ha fakataha lotu fakakolo fekauʻaki mo hono fakamālohia ʻo e ngaahi fāmilí, naʻe fehuʻi ange ʻe ʻEletā Kuki ki he kulupú pe ko e hā ne nau fai ke fakamālohia ʻenau nofo-malí. Naʻe vahevahe ʻe Taui ha aʻusia naʻá ne maʻu mo hono uaifí. Ne na maʻu meʻatokoni pongipongi ʻi ha pongipongi Sāpate ʻe taha. Pea, koeʻuhí ko ʻena nofo mamaʻo mei he falelotú, ne na lue ʻi ha houa ʻe ua ki he lotú, kau ki he houalotu houa ʻe tolú, pea na toe lue ʻo foki ki ʻapi ʻi ha houa ʻe ua. Ne na helaʻia mo fiekaia, ka ne ʻosi ʻena meʻakaí. Naʻe faifai peá na mohe pē mo ʻena fiekaiá.

Naʻá na fakatou ʻā tuʻuapō hake ko e longoaʻa hona keté. Naʻe ʻikai fiemālie ʻa Taui ʻi he teʻeki ke ne maʻu ha meʻakai maʻa ʻIlisá. Naʻá ne hohaʻa pe ko e hā e ongo ʻa ʻIlisa kiate iá. Naʻe ʻikai ke lotomamahi pe ʻita ʻa ʻIlisa, ka naʻá ne fakamataliliʻi ʻa Taui he fakaoli e longoaʻa hono keté. Ne na fakatou kakata fakataha pea faifai ʻo na toe tō pē ʻo mohe.

ʻI he fakataha lotú, naʻe fakahaaʻi ʻe Taui ʻene loto houngaʻia ʻi he ʻofa, poupou mo e moʻui līʻoa ʻa ʻIlisá. Naʻá ne pehē, “Naʻe mei lava ke ne liʻaki au. Ko hoku fatongiá ke poupouʻi ia. Ka ʻokú ma tatau pē.”

ʻI he taimi ne kole ange ai kia ʻIlisa ke vahevahe ʻene ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e aʻusiá, naʻá ne pehē, “Ko hoku kaungāmeʻa lelei tahá ia. ʻOkú ne fakahoko ha ngaahi meʻa lahi maʻaku. ʻI he taimi ʻoku ou fepaki ai mo ha ngaahi palopalema ʻi he ngāué, ʻokú ne faleʻi mo tokoniʻi au ke u ongoʻi fiemālie.”

Naʻe hā mahino ne fehangahangai fakataha ʻa Taui mo ʻIlisa mo e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí. ʻI he fakalea ʻa Tauí, ʻokú na “tatau pē.” ʻOku ʻikai ko ha palopalema ʻa “Taui” pe ko “ʻIlisa” ʻena hala meʻakaí, ka ko “ʻena” palopalema fakatouʻosi pē. Ne ʻikai ke na vakai ki heʻena hala meʻakaí ko ha palopalema lahi ʻi he nofo-malí ka ko ha tōnounou fakataimi pē ʻe faifai peá na ikunaʻi fakataha. Ne na moʻui fakakata ke fakafaingofuaʻi ʻa e tūkungá. Ne na fakahaaʻi ʻena tuí ʻaki ʻena mohe, mo ʻamanaki te na fakaleleiʻi hona tūkungá he ʻaho hono hokó.

ʻOku ʻikai ngata pē he moʻui līʻoa ʻa Taui mo ʻIlisa ki hona vā nofo malí, ka ki he ʻOtuá foki. ʻOkú na tui kapau te na tauhi ʻEne ngaahi fekaú, te Ne tokoniʻi kinaua ke ikunaʻi hona ngaahi faingataʻaʻiá. Pea ʻokú na fiefia ʻi heʻena fononga fakataha ʻi he moʻuí ko ha husepāniti mo ha uaifí. ʻOku ʻikai ke na tuku e ngaahi tūkunga faingataʻá ke ne fakamāvahevaheʻi fakatuʻasino, fakaeongo pe fakalaumālie kinaua.12

Naʻe vahevahe mai ʻe Taui mo ʻIlisa kimuí ni mai ʻoku tāpuekina kinaua ʻe he ʻEikí. ʻOkú na maʻu ʻeni ha meʻatokoni lahi ʻo ʻikai maʻanaua pē, ka ʻokú na maʻu ha meʻa feʻunga ke vahevahe foki mo e niʻihi kehe ʻoku faingataʻaʻiá.13 ʻOkú na fakalakalaka fakataha.

ʻOku akoʻi ʻe Palesiteni Nalesoni e founga ʻe lava ke tau fakalakalaka ai ko ha ngaahi hoa malí.14

Neiti mo Lekisī (Tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí)

Hokó, te u talanoa atu fekauʻaki mo Neiti mo Lekisī.15 Ko ha sīpinga fakalaumālie kinaua ʻo e mālohi ʻoku maʻu ʻi ha nofo-mali ʻi he taimi ʻoku ngāue ʻaki ai ʻe he husepānití mo e uaifí fakatouʻosi ʻena tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne Fakaleleí.

ʻĪmisi
Neiti mo Lekisī Palatiuini.

Naʻe mali ʻa Neiti mo Lekisī peá na vēkeveke ke maʻu ha pēpē. Hili ha ngaahi māhina ʻo ʻena talí, naʻe faifai pea feitama ʻa Lekisī. Ne na vahevahe fiefia e ongoongo ko iá. Kae meʻapangó, hili ha taimi siʻi, kuo tama-tō ʻa Lekisī. Ne na fuʻu loto mamahi ʻaupito.

Hili ha ngaahi māhina mei ai, naʻe toe feitama ʻa Lekisī. Ne lelei e mea kotoa he feitama ko ʻení. ʻI ha taimi siʻi kimuʻa pea fānauʻi ʻa e pēpeé, ne u kau fahataha atu mo Lekisī ki ha paati. Naʻe fiefia e tokotaha kotoa, kau ai ʻa Lekisī, kuo mei hokosia e taimi ke talitali ai ʻena pēpeé.

Hili ha taimi siʻi mei ai, ne mau loto mamahi he fanongo kuo mālōlō ʻena pēpeé. Naʻe fānauʻi ʻe Lekisī hona ʻofefine ne mate ʻi manavá ʻi ha feituʻu faiʻanga fāʻele fonu ʻi he ngaahi faʻeé mo e kau pēpeé. Ko ha ongoongo fakamamahi ia. Ne u ʻalu mo ʻEletā Kuki ke ʻaʻahi kia Neiti mo Lekisī ʻi hona ʻapi nofoʻangá. Ne ma pehē te ma sio kiate kinauá ʻokú na loto mamahi ʻaupito.

ʻĪmisi
Neiti, Lekisī, mo Houpi Palatiuini.

ʻI heʻema hū atu ki hona ʻapí, ne ma ongoʻi ha laumālie nonga. Naʻe talitali lelei kimaua ʻe Neiti mo Lekisī. Ne na tangutu vāofi ʻi ha sea sofá mo fepukeʻaki ʻi heʻena vahevahe mo kimaua ha konga ʻo e ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo e mālōlō hona ʻofefiné. Ne na fakamatala ki he ʻaloʻofa ongongofua naʻe tāpuekina ʻaki kinaua ʻe he ʻEikí ke fakamaʻamaʻa ʻena mafasiá. Naʻá na fakahaaʻi ʻena loto houngaʻia ʻi hona ʻofefine fakaʻofoʻofá, ʻa ia ne na fakahingoa ko Houpi. Naʻe houngaʻia ʻa Lekisī ʻi he faingamālie naʻá ne maʻu ke feitama mo fāeleʻi ai ʻa Houpí.

Naʻe langaki hake kimaua ʻe he tui ʻa Neiti mo Lekisií. Naʻe fakanonga kimaua ʻe he ongomātuʻa kei talavou ko ʻení. Ne u fakahā kiate kinaua ʻeku ongoʻi ko ha mana ia ʻena malava ke matatali e faingataʻa ko ʻení. Ne na tali loua mai ʻaki haʻana vahevahe ʻena fakamoʻoni ki he mālohi fakatupulaki mo fakamālohia ʻo Sīsū Kalaisí mo ʻEne Fakaleleí. Naʻe fakamafasia ʻena kavengá, ka naʻá Ne tokonia kinaua hono kātekina iá. Naʻe angaʻofa e ʻEikí kiate kinaua, pea naʻe feʻofaʻaki ʻa Neiti mo Lekisī. Ne na uouongataha mo e ʻOtuá pea ʻiate kinaua.

ʻE lava ke fakatahatahaʻi kitautolu ʻe he ngaahi faingataʻá, ʻo fakafou ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí. Kuo pehē ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni, “Ka ne taʻeʻoua e ʻOtuá, ʻe iku e ngaahi aʻusia fakamamahi ko ʻení ki he siva ʻa e ʻamanakí, loto foʻí, pea aʻu pē ki he loto-tāufehiʻá. Ka ʻi he ʻOtuá, ʻoku fetongi ʻe he fiemālié ʻa e mamahí, fetongi ʻe he melinó ʻa e moveuveú, pea fetongi ʻe he ʻamanaki leleí ʻa e lotomamahí.”16

Fakatauange pē ʻoku tokoni e talanoa ʻo e ongo hoa mali ko ʻení ke fakamālohia hoʻomou tui ki he nofo-malí. ʻOku faingataʻa ʻa e moʻuí, ka te tau lava kotoa ʻo fakatupulaki ki he nofo-mali taʻengatá ʻi heʻetau moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

[ʻEletā Kuki]

ʻIkai ngata pē he ngaahi hoa mali kuo tau vakai ki aí, ka ʻoku lahi mo ha ngaahi hoa mali kehe, ʻi he funga ʻo e māmaní, ʻoku nau maʻu ha nofo-mali fiefia mo fakalakalaka. ʻOkú ma fetaulaki mo e ngaahi hoa mali ko iá he feituʻu kotoa pē ʻokú ma ʻalu aí. ʻOku kau ai ha kakai ʻo e ngaahi taʻu motuʻa mo e ngaahi puipuituʻa kotoa pē. ʻOkú ma fakaafeʻi kimoutolu ke mou kumi ha ngaahi hoa mali ʻoku mou ʻiloʻi fakataautaha. Molomolo muivaʻe ʻiate kinautolu; talanoa kiate kinautolu; mo ʻeke ha ngaahi fehuʻi kiate kinautolu. He ʻikai ke nau haohaoa, ka te mou lava ʻo ako meiate kinautolu. Te nau lava ʻo tokoni ke fakamālohia hoʻo tui ki he natula taʻengata ʻo e nofo-malí mo ueʻi koe ke ke fakatupulaki ha ngaahi ʻulungaanga Faka-Kalaisi te ne tāpuakiʻi koe mo ho hoá ʻo taʻengatá!

Ngaahi Faingataʻá

Koeʻuhí ʻoku tau moʻui ʻi ha māmani hinga, kuo pau ke tau fefaʻuhi mo ha ngaahi faingataʻa, kau ai hotau ngaahi vā fetuʻutakí. Te u lave ki ha ngaahi faingataʻa ʻe niʻihi mahalo ʻokú ke feʻao mo ia ʻi hoʻo feinga ke fakalakalaka ki mua ki he nofo-mali taʻengatá.

Ngaahi ʻAmanaki ʻOku Moʻoní

Ko e taha ʻo e ngaahi faingataʻa ʻo e malí ko hoʻo maʻu ko ia ha ngaahi ʻamanaki taʻe totonu ki he tokotaha te ke mali mo iá. ʻOku ʻikai totonu ke fuʻu māʻolunga pe fuʻu maʻulalo ʻetau ngaahi ʻamanakí. ʻI he taimi ʻoku tau fetuʻutaki tauʻatāina mo faitotonu ai mo e Tamai Hēvaní ʻi he lotu fakamātoató mo ha loto hangamālie moʻoni, te Ne tataki kitautolu.

Fakafiefiemālié

ʻOku faʻa hoko ʻa e fakafiefiemālié ko ha tūkiaʻanga ʻo e nofo-mali taʻengatá. ʻOku fuʻu faingofua ke kākaaʻi fakaoloolo kitautolu ke tau fiemālie fakakakano ʻo moʻui siokita taʻe fai ha ngāue. ʻE lava ke tau fiemālie pē ʻi heʻetau moʻuí mo ʻikai ongoʻi ha fie maʻu ke tau fakalakalaka. ʻOku ʻikai fenāpasi e ongo ko ʻení mo e palani ʻa ʻetau Tamai Hēvaní. Ko e taumuʻa kafakafa ʻo e aʻusia fakatuʻasino ko ʻení ke tau hoko ʻo hangē ko Iá. He ʻikai lava ke hoko ia kapau ʻoku ʻikai ke tau loto fiemālie ke fai ha feilaulau, liliu, mo fakalakalaka. Kapau ʻokú ke ʻi ha tūkunga ʻo e moʻui fakafiefiemālié, lotu mo ngāue ʻaki e tui ʻokú ke maʻú ke ke tauʻatāina mo fakalakalaka ki muʻa ki he nofo-mali taʻengatá. ʻE lava ke tokonia koe ʻe he Tamai Hēvaní ke ke ʻilo e meʻa te ke lava ʻo fai ʻi ho ngaahi tūkunga fakafoʻituituí ke ke fakalakalaka aí, pea te Ne tāpuekina koe.

Tekinolosiá mo e Mītiá

Ko e taha ʻo e ngaahi vaivaiʻanga pe faingataʻa ʻo hotau kuongá ko hono fakaʻaongaʻi hala pe fuʻu lahi hono fakaʻaongaʻi ʻo e tekinolosiá mo e mītiá. ʻOkú ne fakalaveaʻi e niʻihi fakafoʻituituí mo maumauʻi e ngaahi vā fetuʻutakí, ʻi he kei teití mo e nofo-malí fakatouʻosi. Kapau ʻokú ke fakatokangaʻi hifo ʻoku lahi ange hoʻo pinning, posting, streaming, shooting, liking, gaming, winning, conquering, tweeting, snapping, mo e swiping ʻi he ʻinitanetí, ʻi he taimi ʻokú ke fakaʻaongaʻi ke fetuʻutaki fakahangatonu ai mo ha taha moʻui ke talanoa, kakata, fevahevaheʻaki, tokoni, luelue, kole, ako, tokangaʻi mo foaki, mahalo ʻoku taʻofi koe ʻe he mītia fakasōsialé mei hoʻo fakatupulaki ki he fiefia moʻoni ʻo ha nofo-mali taʻengata. ʻOku ʻikai ko ha fetongi lelei e ʻinitanetí ki he vā feohi ʻa e tangatá—ʻa e feohi ko ia mo ha kakai moʻoni ʻi ha taimi leleí.

Kuo fakamamafaʻi mai ʻe Palesiteni Nalesoni e mahuʻinga hono tāmateʻi ʻo e ngaahi telefoni toʻotoʻó mo tuku mamaʻo kinautolú. Naʻá ne pehē, “ʻOku fuʻu mahuʻinga ʻaupito ʻa e taimi leleí! ʻOku fie maʻu ʻe he ngaahi hoa malí ha taimi fakataha ke lehilehiʻi ai hona vā fetuʻutakí. ʻE fie maʻu ke na ako ke fanongo, pea fanongo ke na feakoʻaki ai. ʻOku fie maʻu ke tomuʻa palaniʻi e taimi ko iá. Kapau ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ha nofo mali ʻoku fiefiá, ta ʻoku fie maʻu ki ai ha taimi lahi.”17 ʻOku hokohoko atu ʻi he nofo-malí e tūkunga ne te fakaʻaongaʻi ai e tekinolosiá ʻi teʻeki ke te malí.

Te ke Lava ʻo Fai Ia

ʻE kāinga, te mou lava ʻo ikunaʻi ha faʻahinga faingataʻa pē ʻoku mou fehangahangai mo ia ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí. Neongo pe ko e hā e tuʻunga ʻokú ke ʻi ai ʻi he hala ʻo e fuakavá, ʻa ia ʻoku takiekina ki he nofo-mali taʻengatá, ʻe lava ke tokonia koe ʻe he ʻEikí ke ke fakalakalaka koeʻuhí ke ke ʻaʻeva fakataha ʻi he halá—mo ha taha ʻokú ke ʻofa ai. Neongo pe ʻoku teʻeki ke ke mali pea ʻikai ha ʻamanaki lelei, pe ʻokú ke faingataʻaʻia ho nofo-malí, vete-mali pea ʻi ai mo ha fānau, ngāue ke ikunaʻi ha maʻunimā, fehangahangai mo ha ngaahi faingataʻa fakaemoʻui lelei, pe loto-siʻi ʻi ha faʻahinga founga pē, ʻe lava ke fakaleleiʻi, tokoniʻi mo fakamālohia koe ʻe he toʻukupu fai fakamoʻui ʻo e ʻEikí. ʻI hoʻo tafoki kiate Ia ʻi he tui, fakatomala mei hoʻo ngaahi angahalá mo ʻunu ofi ange ki Hono mālohi ke tokonia koe ke ke fakalakalaká, ʻe hoko ha ngaahi mana.

ʻOku fakatupulaki ʻe he Ngaahi Sīpinga ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻa ʻetau tuí. ʻOku ou fakaʻofoʻofaʻia he taimi naʻe fekauʻi ai ʻa Nīfai ke foʻu ha vaká. Kuo teʻeki ke ne foʻu ha vaka, pea ne ʻi he toafá. ʻE lava ke tau fakafehoanaki hono tūkungá ki hotau fatongia ke fakahoko ha nofo-mali taʻengata ʻi he māmani ko ʻení ʻa ia ʻoku faʻa hangēhe taimi ʻe niʻihi ko ha toafá.

ʻĪmisi
Ko Hono Foʻu ʻe Nīfai ha Vaká

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Nīfai ʻene aʻusiá ʻo pehē, “Pea kapau ʻe hanga ʻe he fānau ʻa e tangatá ʻo tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá [te Ne] fafanga ʻa kinautolu, pea fakamālohi[a] ʻa kinautolu, pea ʻomi mo [ha] ngaahi founga te nau lava ai ʻo fai ʻa e meʻa kuó ne fekau kiate kinautolú.”18

Naʻe ngāue ʻaki e Nīfai ʻene tuí, ngāue fakamātoato, pea naʻe fakafeʻungaʻi ia ʻe he ʻEikí ke ne foʻu ha vaka—ko ha vaka naʻá ne ʻave ia mo hono uaifí mo e fāmilí he ʻōsení ki he fonua ʻo e talaʻofá.19

Kapau ʻoku lava ʻe Nīfai ʻo foʻu ha vaka ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí, te tau lava ʻo fakahoko ʻa e nofo-mali taʻengatá ʻi Heʻene tokoní. Ko hono moʻoní, mahalo ʻe faingataʻa ange ʻa e malí ʻi he foʻu vaká, ka ʻe lava pē ia! Ko ia, Sisitā Kuki?

Ko Hai Te Ke Mali Mo Iá?

Sai, ko kimoutolu ʻoku teʻeki malí, ko hai te mou mali mo iá? Ko hono moʻoní ʻoku lahi ha ngaahi faleʻi fekauʻaki mo e tokotaha totonú. ʻI heʻeku kei talavoú, naʻe pehē e faleʻi ʻeku tangataʻeikí, “Foha, mali koeʻuhí ko e paʻangá, pea ʻe toki muimui mai ʻa e ʻofá.” Naʻe pehē e faleʻi ʻeku fineʻeikí, “Mali koeʻuhí ko e ʻofá, pea ʻe toki muimui mai ʻa e paʻangá.” Kimui angé, naʻe akoʻi au ʻe heʻeku palesiteni misioná20 Mali ki he taʻengatá.”

ʻĪmisi
mali koeʻuhí ko e paʻangá
ʻĪmisi
mali koeʻuhí ko e ʻofá
ʻĪmisi
mali ki he taʻengatá

Ko e nofo-mali taʻengatá ko ha vā fengāueʻaki ia mo e ʻOtuá, pea ʻoku mahuʻinga ke tau fekumi ki Heʻene faleʻi fekauʻaki mo e tokotaha ke tau mali mo iá. ʻOku ʻikai ke tau fili hotau hoá ʻo tuʻunga ʻi he paʻangá pe ko e koloá, naʻa mo e ʻofá pē. ʻOku tau tulifua ki ha nofo-mali ʻoku taʻengatá.

Naʻá ku houngaʻia he ngaahi akonaki ʻeku palesiteni misioná. ʻOku ou houngaʻia foki he faleʻi naʻá ne ʻomi ʻi heʻeku teuteu ke u foki ki ʻapí. Naʻá ne pehē ʻoku totonu ke u fakalakalaka maʻu ai pē ke aʻusia ʻeku ngaahi taumuʻa taʻengatá. Naʻá ne fokotuʻu mai ke u teuteu ki he nofo-malí pea ʻoua naʻá ku toe tatali ʻi he taimi te u aʻusia ai ʻa e faingamālie totonú.

Ngaahi hingoa ke fai ki ai e fetuʻutakí

Naʻa mo e ngaahi ʻuhinga lelei tahá, ʻoku ʻikai faingofua maʻu pē ke maʻu ho hoa taʻengatá. Ko hono angamahení, ʻe fie maʻu ke ke feinga mālohi. ʻI he fuofua taʻu ne u foki ai ki ʻapí, ne u fetaulaki mo ha kau finemui ʻi he akó, ʻi he ʻinisititiutí, ʻi he ngāué pea ʻi he lotú. Ne u teiti mo honau niʻihi ʻo tuʻo taha pē, tuʻo ua ha niʻihi, ka naʻe ʻikai fakatupulaki hoku ngaahi vā fetuʻutaki teití ʻo ope atu he fakakaungāmeʻá pē. Ne u fie maʻu ha tokoni, ko ia ne u fetuʻutaki ai ki haku hoa faifekau ne u falala ki ai, ko Maʻake ʻOloleti, ʻa ia ne nofo he tafaʻaki ʻe taha ʻo e koló. Naʻá ku kole ange ke ne ʻomi ha taha ke u fetuʻutaki ki ai—ko ha taha te u lava ʻo kole ange ke ma teiti.

ʻĪmisi
ʻEletā Kuki mo ʻEletā ʻOloleti

Ne ʻiloʻi au ʻe Maʻake, pea naʻá ne fakakaukau ki he kau finemui naʻá ne ʻiló. Hili haʻane fakakaukau taimi siʻi, naʻá ne ʻomi kiate au e hingoa ʻo Līneti Henisení. Naʻá ne ongoʻi ʻokú ma hōhoa lelei pea te ma fiefia fakataha, ko ia ne u fetuʻutaki ki ai. Naʻe moʻoni ʻa Maʻake! Ko ha foʻi koula ia, pe ko ia ne hoko ko ha foʻi fetuʻutaki lelei ʻaupito. Naʻe ueʻi fakalaumālie ʻa Maʻake.

ʻĪmisi
ʻEletā mo Sisitā Kuki

Ko kimoutolu ko ia ʻoku teʻeki malí, ʻoku ou ʻilo ʻoku lahi ha ngaahi founga te ke lava ai ʻo fekumi ki ha hoa taʻengata, ka ʻoku ʻi ai ha ngaahi founga ʻe niʻihi ʻe lelei ange he ngaahi founga kehé. Fekumi ki ho hoá ʻi he ngaahi feituʻu ʻe ngalingali te ke maʻu ai ho hoa taʻengatá. Hoa taʻengatá—He ʻikai lava ke u fakamatalaʻi feʻunga ʻeni.

Fakakaukau ke kole ki ha taha ʻokú ke ʻilo pe falalaʻanga ke ʻoatu ha taha ke ke fetuʻutaki ki ai. ʻOku ʻi ai haʻo hoa ngāue fakafaifekau kimuʻa, ha kaungāako lelei, ha kaungāmeʻa mamae mei ha uooti kimuʻa? Ha taha ʻokú ne ʻilo koé? Fēfē kapau te ke kole ange ke ne ʻoatu ha taha ke ke fetuʻutaki ki ai?

Kapau te ke maʻu ha taha ke ke fetuʻutaki ki ai, ngāue ʻaki hoʻo tuí, fetuʻutaki ki he tokotahá, pea sio angé pe ʻe hā. Ko hono moʻoní, ʻe ʻoatu ha niʻihi ke ke fetuʻutaki ki ai ka he ʻikai ola lelei, ka ʻe ʻi ai foki mo ha ngaahi fetuʻutaki naʻe ueʻi fakalaumālie, ʻa ia ʻe liliu moʻui. ʻOku ou tui ʻi he taimi ʻoku tau ngāue ʻaki ai ʻetau tuí, maʻu ha ʻamanaki lelei, mo fakakau ki ai e Tamai Hēvaní, ʻe hoko ha ngaahi meʻa lelei.

Fakalakalaka Fakatahá

ʻI he taimi ne u kamata teiti ai mo Līnetí, ne ma fiefia lahi maʻu pē he taimi ne ma feohi aí. Ne ma fetaulaki maʻu pē, pea fakaʻau ke mālohi ange homa vā fakakaungāmeʻá he ʻaho kotoa pē. Ne ʻi ai ha ngaahi meʻa ne ma faikehekehe ai, ka ne ma faitatau he ngaahi founga mahuʻinga kotoa pē. Ne ma feʻofaʻaki, pea faifai ʻo ma aʻusia ha taimi ne ma ongoʻi ai kuo fie maʻu ke ma fakahoko ha fili. Te ma mali koā peá ma fakalakalaka fakataha? Pe ʻe hoko atu ʻema moʻuí?

Ne ma sivisiviʻi e ngaahi tuʻunga totonu ʻo e nofo-malí. Te ma nofó ʻi fē? Te ma lava fēfē ʻo poupouʻi fakapaʻanga kimaua ʻo mavahe mei heʻema mātuʻá? Naʻe tonu nai e taimí? Ne ma lotua fakataha e ngaahi meʻa ne ma hohaʻa ki aí. Ne ma fakatou ongoʻi ʻe hoifua ki ai e Tamai Hēvaní kapau te ma mali. Ne ma ongoʻi te Ne tokoniʻi kimaua ke ma ikunaʻi e ngaahi faingataʻa ne ma fehangahangai mo iá.

ʻĪmisi
ʻEletā mo Sisitā Kuki

Ko e lahi taha ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení ne hoko ia ʻi ha semisitā pē ʻe taha ʻi he akó. Ko ha tokotaha ako lelei ʻa Līneti pea faʻa ʻalu ki he laipelí ke ako. Ne u alu foki mo au ki he laipelí—ke sio ki ai. Naʻe fakalakalaka ʻeku māká, kae fakaʻau hifo e maaka ia ʻa Līnetí. Ko e moʻoni! Ka ne ma fakatou pehē ko e semisitā lelei taha ia kuó ma aʻusiá. Ko e hā hono ʻuhingá? ʻIkai ngata pē he fiefia ne ma ongoʻi ʻi he taimi ne ma fakataha aí, ka ne ma fakatupulaki ki ha taumuʻa tatau pē. Ne ma ongoʻi faaitaha mo e ʻOtuá, pea ko ha ongo fakafiefia ia. Naʻe tupulaki ʻema tuí. Ne ma ongoʻi te ma lava ʻo ikunaʻi ha faʻahinga meʻa pē ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí. Naʻá ma fiefia lahi ʻaupito.

Naʻe silaʻi kimaua ʻi he Temipale Ogden Utah. Ko e meimei taʻu nai ia ʻe 40 kuohilí. Kuó ma ʻiloʻi maʻa kimaua pē ʻoku ʻomi ʻe he nofo-malí ha ngaahi faingamālie lahi ange ʻo e fiefiá ʻi ha toe faʻahinga vā fetuʻutaki kehe ʻa e tangatá.21 Koeʻuhí pē he ko e palani ia ʻa e ʻEikí.

ʻĪmisi
Mali ʻa ʻEletā mo Sisitā Kukí

Kuó ma talanoa ki ha ngaahi meʻa lahi he pooni. Fakatauange pē ʻoku ongo ki homou laumālié e tokāteline ne ma vahevahé mo tokoni ke mou fakalakalaka ai he hala ʻo e fuakavá ki he nofo-mali taʻengatá. ʻOkú ma fakatauange pē ʻoku fakatupulaki ʻe he ngaahi sīpinga ne ma vahevahe ʻo e nofo-mali fiefiá hoʻomou tuí pea kuo fanafana atu ʻe he Laumālié ha meʻa te ke lava ʻo fai ke ke fakalakalaka ai. Mahalo naʻe fanafana atu e Laumālié ki hamou niʻihi fekauʻaki mo e tokotaha te ke lava ʻo fakalakalaka mo iá.

Kiate kimoutolu ʻoku mou fakahoko e meʻa ʻoku totonu ke mou fai ke tulifua ai ki he mali taʻengatá kae hangē ʻoku ʻikai hano olá—neongo pe ʻoku teʻeki ke ke maʻu hoa pe ʻi ha vā nofo-mali ʻoku ʻikai fakalakalaka—ʻokú ma lotua ʻe faitāpuekina kimoutolu ke mou kei maʻu ai pē ha ʻatamai maama mo fakahoko homou lelei tahá, tokoni ki he ngāue ʻa e ʻEikí, mo moʻui fiefia. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Nalesoni, “ʻOku tau ʻiloʻi ʻe fakamāuʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻo fakatatau ki he ngaahi holi ʻa hotau lotó mo ʻetau ngaahi ngāué, pea ʻe foaki ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e hakeakiʻí ki he kakai kotoa pē ʻe moʻui tāú.”22 Faitōnunga peá ke laka ki muʻa. Te ke maʻu e ngaahi tāpuakí kotoa ʻo fakatatau mo e taimi ʻa e ʻEikí. ʻOku ou ʻilo ʻoku moʻoni ia.

ʻE kāinga, ko hotau faingamālie maʻongoʻongá ke tau kei fakalakalaka maʻu ai pē—ke foʻu mo fakamālohia ha ngaahi mali fakasilesitiale mo ha ngaahi fāmili taʻengata ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí. ʻOku ou fakamoʻoni ko Sīsū Kalaisi hotau Fakamoʻuí mo hotau Huhuʻí. ʻE lava ke fakamālohia kitautolu ʻo fakafou ʻiate Ia, ke tau fakahoko e meʻa kotoa pē ʻoku fakaafeʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní ke tau faí. Pea ʻofa ke nofoʻia ʻEne ngaahi tāpuakí ʻiate kimoutolu, ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Paaki