Tei ni Matoatoa n te Nakoa are I a Tia n Rineiko Nako Iai
Au kantaninga bwa ti na waaki ni kamaiuiia koraki ake a bwaka irarikin kawai, bwa a na akea temanna te aomata ae kakawaki ae e na bua.
Ti ikotaki n te tairiki aei n aron rabwatan te nakoanibonga ae korakora, ikai n te Tienta ni Maungatabu ao n taabo ni kabutaa te aonaaba. Tabeman a taua te Nakoanibonga ae te Aaron, ngke tabeman a karekea te Nakoanibonga ae te Merekitereka.
Beretitenti Stephen L Richards, are e beku bwa te kauntira nakon Beretitenti David O. McKay, e katanoata, “Te Nakoanibonga e bon nanonaki ni koaua bwa ‘te mwaaka mairoun te Atua are anganaki mwaane.’” E reitinako: “Te kabwarabwara aio, I taku, e bon etiraoi. Ma ibukin mwakurian arona I tangiria ni kabwarabwaraa te Nakoanibonga n aron mwakuriana ao I aki toki n atonga ‘te baire ni mwakuri ae nakoraoi.’ … Bon te bwai ni mwakuri … ao te mwaane are bwaka ni kabonganana e na bon kabua, ibukina bwa ti bon kamatataaki raoi n te kaotioti bwa teuare e kaakea e na ‘riai n aki warekaki bwa e tau n tei.’”1
N aia Titeiki Bwaeoniia, ae mena i Salt Lake ao are I karekea ni kauoua iai te Nakoanibonga ae te Aaron ao te Merekitereka, ti reiakinaki ni mwaatai riki ma koroboki aika tabu, n ikotaki ma mwakoro 20, 84, ao 107 n Reirei ao Berita aika Tabu. Inanon mwakoro aikai ti reiakin taekan nakoanibonga ao ana tautaeka te Ekaretia.
Te tairiki aei I kan katereterea teuana te kibu man te Mwakoro 107: “Ngaia are, ngkai a riai aomata nako n reiakina tabeia, ao ni mwakuri n te nakoa are e rineaki nako iai, ma te nanomatoa ni kabane.”2
Beretitenti Harold B. Lee e reirei n taainako: “Ngkana temanna e taua te nakoanibonga, e riki bwa ana tia tei te Uea. E riai n iangoa nakoana bwa e toka iaon ana mwakuri te Uea.”3
Ti reiakinna naba man mwakoro aikai aia mwakuri beretitentii n te kooram ao oin nanona are ti katabeaki ibukiia tabeman irarikin are bon ngaira.
I kakoaua raoi bwa te Ekaretia n te bong aei e a korakora riki nakon are mai mwaina. Iteran waaki ni kakukurei irouia ara roronrikirake e kakoauaki bwa aio te rooro n onimaki ao n anganano nakon te koaua. Ngkai iai tabeman ake a bwaka, ake a manga noori kakukurei riki tabeua n te aro are e a anai nanoia bwa a namwanuokina iai tabeia n te Ekaretia. Ti riai n aki kabuaa aroia aomata aika a kakawaki.
A rikirake mwaitiia ibuakoia unimwaane ake a tauraoi ake aki nooraki inanon tain boowiin te Ekaretia ke ni kakoroi nanon katabeaia n te Ekaretia. Te aroaro aei e na konaa ao e riai ni kakaeaki aron katokana. E nakoira mwakuriana. Katabeakira e kainnanoa anganakira ao ni waakinaki karaoan te mwakuri n aki iremwe.
Te beretitentii n te kooram n te Nakoanibonga ae te Aaron, iaan ana kairiiri te bitiobiriki ao te aetuwaitia n te kooram, a konaa n anganaki te kariaiakaki n anainano ke n iraorao ao ni kamaiu.
E taku te Uea, “Uringnga bwa e korakora kakawakia aomata imatan te Atua; … ai korakorara kimwareireina iroun te aomata ae raira nanona!”4
N tabetai te mwakuri e taraa n rangi ni korakora. Ti kona ni karekea te ninikoria ae boou man ana taneiai Kiteon n taai ake ngkoa, are, ma ana taanga ae uarereke, bon karaoan te buaka ma Mirianaite ao Amarekaite. Ko na uringnga bwa e kanga Kiteon ao ana taanga ni kaitaraa korakoran te taanga ae rababa n nono ni bwaai ni buaka ao n te mwaiti. N te boki ae Tani Motiki-Taeka n te O Tetemanti e koreaki bwa a ikotaki aiaia, tibun Mirian ma tibun Amareka, “a inroa ni wene i nanon te marua n ai aroia take aika rokati ngkai a bati; ao a aki konak ni warekaki aia kamero, kanga ai aron tanon aon te bike ngkai a bati.”5 Kiteon e nakon te Atua ae Mwaaka ibukin korakorana.
Inanon miimina, Kiteon e tuangaki iroun te Uea bwa ana taanga a riao mwaitiia ibukina te Uea e anga aiaia nako nanon baia, ba a kawa ni kangai, “E bon kamaiuai oin korakorau.”6 Kiteon e tuangaki bwa e na katanoata nakoia ana aomata: “Ane e na maku man n ruru, ao ke e okira abana ma n nako … man te maunga ae Kireata. Ao a oki aomata uarebu ma uanga; ao a tiku terebuna.”7
Ngkanne e taku te Uea, “Te aomata a bon riao ni mwaiti.”8 E tuanga Kiteon bwa e na kairiia mwaane nako nanon te ran n taraa aron moiia n te ran. Koraki ake a newea te ran a kaokoroaki inanon teuana te kurubu, ao koraki ake a katorobubua ni mooi a kaokoroia inanon te kurubu teuana. Te Uea e taku nakon Kiteon, “N na kamaiuko irouia aomata akana tenibubua akana newenewe ni moi, ao N na anga tibuni Mirian nakon am tararua: ao ke a bane aomata n nako n aia tabo nako n tatabemania.”9
Kiteon e okiriia ana taanga ao e taku nakoia, “Tei rake; ba E anga tangan Mirian nakon aia tararua ana taanga ni buaka Mirian.”10 Ao e tibwaia aomata ake tenibubua ni katen atu, ao e kaki bu inanoni baia ni kabaneia, ma bitia aika akea kanoaia, ma oi i nanoni bitia. Ao e taku nakoia:
“Kam na taraai ni kakairi irou: ao, noria, ngkana I roko irarikin te maeka ni buaka, ao aron are N nang karaoia, ao kam na karaoia naba.
Ngkana I katanga te bu, Ngai ma te koraki are irou, ao kam na katangi naba bu i rarikin te maeka ni buaka ni katabaninna … ao kam na kangai, Ana Kabaang Iehova ma Kiteon.” Ngkanne E taku ma ni karaoia, “ Nakomai Iriirai.” Ana taeka raoi bon, “N aron are I karaoia, ao kam na karaoia naba.”11
N ana kanikina te tia kairiiri, ana taanga Kiteon a katanga te bu ao a urua te bitia ao a takarua, “Ana Kabang Iehova ma Kiteon.” A koreaki inanon Koroboki aika tabu mwiin te buaka ae tawe n aron baireana: “Ao a tei temanna n ana tabo ao temanna n ana tabo,” ao a karekea te tokanikai.12
Te reirei n te mweenga bon mwakoron te baire n te bong aei nakon te kamaiu. Ngke e kabwarabwaraaki iroun Beretitenti David O. McKay nakoia ni kabane Mataniwi ni Kabuta, e reirei: “Te reirei n te mweenga bon teuana mai ibuakon tabera ae moan te kataweaki ao te tai ae rangi n uaana n tabeakiniia ao ni kaungaiia, n reireiniia ao ni kairiia natin Tamara. … [Bon] te mwakuri ae mairoun te Atua, te wewete ae mairoun te Atua. Bon ara mwakuri n aron taben te Tia Reirei n te Mweenga ni uota tamnein te Atua nako nanon mweenga ao naano.”13
N taabo tabeua ake akea iai korakoran te Nakoanibonga ae te Merekitereka, te beretitenti n titeiki ao bitiobi, ni ibuobuoki ma te beretitenti n te mition, a konaa ni kabonganaia mitinare ake a bwanin aia tai ni kawariia utu ake aki kakaonimaki ao membwa aika tii ngaiia man aia utu. Tiaki tii karaoan aei manga kaungaan tamneia mitinare inanon te mweenga, ma e anga naba te tai ni kakao n reireiia te euangkerio are a na karekea.
Ririki aika a nako ngke I a tia ni kawari titeiki aika a bati n rinanon te aonaaba, iai inanon titeiki akanne taan kairiiri ni uoote ao titeiki, n akean kainnanoaia ke ni kaeka nakon te mwakuri, e toki karekean angaia, ibukin katauraoan temanna n nakon te mwakuri, ao, ma ana buoka te Uea, a nako ni mwakuri ao ni kairiia mwaane aika kakawaki ake a tau ibukin te Nakoanibonga ae te Merekitereka ao, ma kaainabaia ao natiia, a rin n te tembora ae tabu ibukin aia entaumente ao kabaeakiia.
Ni kakimototoan aei N na taekin tabeua katooto:
Ni kawaran te Millcreek Titeiki i Salt Lake City tabeua te ririki n nako, I reiakinna bwa e riaon 100 taari ake a kantaningaki bwa unimwaane aika a tauraoi a kaman katabuaki imwain te ririki anne. I titirakina Beretitenti James Clegg ana waaki n tokanikai ae raba. E ngae n anne e bon rangi n nanorinano n anaa te kamoamoaki, temanna ana kauntira e kaotia bwa Beretitenti Clegg, e kinai kakaewenako, e a tia ni butimwaea weteana i bon irouna ao ni karekea ana tai ae onoti imarenana ma unimwaane n tatabeman ake a tauraoi. Inanon te tai ae baireaki, Beretitenti Clegg e taekina ana tembora te Uea, te otenanti ni kamaiu ao berita aika tabu ni karaoaki ikekei, ao ni kainna ma te titiraki: “kam tangiria ni uotiia kaainabami aika tangiraki ao natimi aika kakawaki nakon ana auti te Uea, bwa kam na riki bwa utu n aki toki n rinanon taai aika akea tokina?” Te Unimwaane are e e tauraoi e taku eng, manga kamaiuan te waaki ni karaoan te mwakuri ma taraakina, ao te kouru e korobukina.
Inanon te ririki 1952 e angii utu n te Rose Park Third Uoote bon membwa ake tamaia ke buuia tii iai irouia te Nakoanibonga ae te Aaron, nakon are a na karekea te Nakoanibonga ae te Merekitereka. Te Tari L. Brent Goates e bon weteaki bwa e na beku bwa te bitiobi. E kaoa te tari n te uoote ae aki kakaonimaki, Ernest Skinner, n ibuobuoki ni manga kamarurungiia 29 taari mwaane n te uoote ake a taua te nakoa n tia reirei inanon te Nakoanibonga ae te Aaron ao ni buokiia mwaane aikai ao aia utu n roko nakon te tembora. Ngkai ngaia te membwa ae aki kakaonimaki, te Tari Skinner e bon aki kan karaoia n te moan tai ma n tokina e kaotia bwa e na karaoa te bwai ae konaa. E moana ana kakawari i bon irouna ma kaain te Aaron aika tauraoi aika aki bati ni kakaonimaki, ni kataia ni buokiia n tarai tabeia ngkai taan kairiiri n te nakoanibonga inanon mweengaia ao ngkai buu mwaane ao kaaro nakoia aia utu. E waekoa n taui tabeua araia taari mwaane ake aki bati ni kakaonimaki ni buokia inanon katabeana. Temanna imwin temanna a riki ni bwanin kakaonimakiia ao a uotiia aia utu nakon te tembora.
Te bong teuana te kiraaka n te uoote e otinako man te tabo ni bobwai ibukin amwarake ni kamauriia te kabanea ni kurubu ake a na nakon te tembora. E taetae n nakoana ngkai te kabanea, e taku teuanne: “I tei ao ni mataku ngkai kaain te kurubu akekei ni kabane a teimatoa ni kakaonimaki inanon ara uoote ao a tia n nako n te tembora. Ngke arona bwa I karekea iangoana bwa aekakira tamaroan nanon te tembora, ao e na kanga ni bita maiu n aki toki, N na kaman aki riki bwa te kabanea mai buakoia 29 ake a na kabaeaki inanon te tembora.”
Inanon kabwarabwara aikai, iai aua moan waaki are e kairiko nakon te tokanikai:
-
Manga kamaiuan am tai bon te mwakuri n rimwian ma taraan ana waaki te uoote.
-
Te bitiobi n te uoote e na iai irekerekena iai.
-
A karekeaki aomata aika a reirei, a mwakuri ma ngaiia, ao ni kaungaia tabeman.
-
Te tararua a anganaki n tatabemaniia.
Taari, ti na uringa ana reirei te Uea ae Beniamina: “Ngkana kam beku ibukiia raomi ao kam bon beku naba iroun Atuami.”14
Ti na waaki nako n kamaiuiia koraki ake a kainnanoa ara ibuobuoki ao ni uotiiarake nakon kawain te maiu ae raoiroi. Ti na katurua ara iango iaon kainnanoia naake a taua te Nakoanibonga ao buiia ao natiia ake a tia ni kitana kawain te waaki ni kakukurei. Ti bia ongora nakon aia rongorongo mai nanoia ake a tuai n taekinii:
Kairai, ao kawakinai, nakonako irarikiu,
E nga te kawai.
Reireiai ae N na karaoia
Ni maeka ma ngaia n te taina.15
Te mwakuri ibukin te manga kamaiuaki bon ti aki ana mwakuri te tia taningaroti ke te tia miiroaroa. Naati a rikirake, kaaro a kara, ao e aki tataninga te tai ibukin te aomata. Tai taotaona te kanamakin; ma, mwakuriia, ao te Uea e na kauka te kawai.
N taainako tamaroan te tataonaki n nano mai karawa e bon kainnanoaki. Ngke I bitiobi I namakina te kairaki n teuana te bong bwa N na kawara te mwaane are buuna e bon kakaonimaki, n ai aroia naba natiia. Te mwaane aei, e ngae n anne, e bon tuai ni kaeka. Bon te bong ae kabuebue n tain te tiamwa ngke I a karebwerebwe iaon ana mataroa te tikuriin Harold G. Gallacher. I konaa n noora te Tari Gallacher n tekateka n ana kaitekateka ni wareware n te niutibeeba. “Antai anne?” e titiraki, n aki tararake.
“Am bitiobi,” I kaeka. “I a roko bwa ti aonga ni kinaira ao ni kaumaka rokom ma am utu n ara bootaki nako.”
“I aki, I tabetabe,” e roko te kaeka ae bwanaa n un. E aki tararake. I karabwaa ibukin ongoraana ao ni kitana kawain te mataroa.
Te utu ae Gallacher a mwaing nako California imwiin anne. E waakinako te ririki. Ngkanne, ngkai kaain te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman, I tabe ni mwakuri n au aobiti teuana te bong ngke au tia koroboki e tareboon, man taku: “Te Tari Gallacher are e maeka ngkoa n am uoote e kan taetae ma ngkoe. E mena n au aobiti ikai.”
I kaeka, “Titirakinna ngkana arana Harold G. Gallacher are, ngaia ma ana utu, a maeka i Vissing Place iaon West Tembora Fifth South.”
E taku neierei, “Boni ngaia raoi te mwaane anne.”
I tuanga neierei bwa e na karinna. Ti karekea kakukurein ara marooro ni ikotakira ni kaeineti ma ana utu. E tuangai, “I roko ni kabwara au bure ibukin aki teirakeu mai iaon au kaintekateka ao ni katikuko n te mataroa ni bongin te tiamwa n ririki aika bwakanako.” I titirakinna ngkana e a kakaonimaki inanon te Ekaretia. Ma moangarena, e kaeka: I a riki ngkai bwa te kauoman ni kauntira n te bitiobiriki n au uoote. Am kakao n roko n okira te Ekaretia, ao au kaeka ae ak tamaroa, e okiokirai bwa iai te bwai ae N na karaoia nako iai.”
Harold ao Ngai ti kakawariira ni mwaitin te tai imwain ae e mate. Te te utu ae Gallacher ao natiia a karekei mwaitin weteaia inanon te Ekaretia. Temanna mai ibuakoia tibuna ae te kabanea n ataei ngkai e karaoa ana mwakuri ni mitinare ae bwanin taina.
Nakoia mwaitimi mitinare ake kam na ongora n te tairiki aei, I tibwaua te taratara aei bwa koraan te koaua n taainako e aki waekoa ni karika te waaka ao te uee. Kaki am berena iaon te ran, ba ane e na manga reke i roum imwini bong aika bati. Ma e bon oki.
I kaekaa tangin au tareboon teuana te tairiki n ongo te bwanaa n titiraki, “Iai rekerekem ma Unimwaane Monson are tabeua te ririki n nako e beku i New England Mition?”
Ma I kaeka anne n aron ae tiaki taekana. Te tia tareboon e kabwarabwara ngkai ngaia te Tari Leonardo Gambardella ao ngkanne e taekinna bwa Unimwaane Monson ao Unimwaane Bonner a roko ni mweengana n te tai ae maan ngkoa ao a kaotii aia koaua nakoina ao kaainnabana. A tia n ongora ma akea te bwai ae a karaoia n reita ongoia n aia reirei. Imwiina a mwaing nako California, ike, tabeua 13 te ririki imwiina, a manga kunea te koaua ao a rairaki ao a bwabetitoaki. Te Tari Gambardella ngkanne e titiraki ngkana e kona n reke te anga ni karekeia moan unimwaane ngkoa ake a roko irouiia, bwa e na anga ana kakaitau ae nano ibukin aia koaua, are a tia n tiku irouna ma kaainabana.
I tuoi taian rekooti. I kuneia unimwaane. Ko konaa ni iangoa miimia ngkanne, ngkai a mare man karekei oin aia utu, I tareboniia ao n tuangiia te rongorongo ae tamaroa riki—mwiin aia mwakuri korakora. A waekoa ni uringiia te utu ae Gambardella. I bairea te marooro iaon te tareboon are a na konaa i bon irouia n anga aia katekeraoi ao butimwaeakiia inanon te Ekaretia. A karaoa nanona. Iai rannimata, ma bon rannimata ni kimwareirei.
Edwin Markham e koroi taeka aikai:
Iai tokin kawaira are e karikiira bwa taari ngaira;
Akea temanna ae toua kawaina n tii ngaia:
Bwaai ni kabane ake ti kanakoi nako nanon maiuia tabeman
A manga oki nako nanon maiura.16
Te tairiki aei I tataro bwa ngaira ni kabane ake ti taua te nakoanibonga ti bia namakini katabeakira, bwa ngaira, n ai aron Kiteon are ngkoa, a bia tei mwaane ni kabane n aia tabo ae baireaki ao, n aron teuana, n iriira ara tia Kairiiri—riki te Uea Iesu Kristo—ao Ana burabeti, Beretitenti Gordon B. Hinckley. Ti bia waaki nako ao ni kamaiuiia koraki ake a tia ni bwaka irarikin kawai, bwa a na akea temanna te aomata ae kakawaki ae e na bua.
N aran Iesu Kristo, amen.