Uoua Tuua ibukin Kaubwain te Aba
N tainako bon te kataaki n te kakaitara are ti reiakin iai angiin reirei aika moan te kakawaki are e kariki arora ao ni kateiraoa kawaira.
Inanon mwanangara ni kawariia kaain te Ekaretia ni kabuta te aonaaba ao ni karaoi kawain te nakoanibonga, ti karekei iango iaon aroia ao aia kakaewenako ara membwa. Ibukin ririki aika mwaiti a tia ara membwa n rootaki man urubekebeke ni kabuta te aonaaba, ni kaai n riki man ana mwakuri te aba ao aika karaoaki irouia aomata. Ti ataia naba bwa a riai utu ni kauarerekei aia kabane mwane ao n tabeaianga iaon teimatoan taai ni kangaanga aikai.
Tariu, ti namakinna ae ti rang ni kaan nakoimi. Ti tangiri ngkami, ao ti tataro n tainako ibukimi. I a tia n noori taai aika raraoi ao aika bubuaka rinanon maiu n ataia bwa taai ni kangaanga e na karekea ni koaua te kawai nakon taai aika raraoi ao n nakoraoi riki. I kantaningai bwaai aika raraoi n taai aika a na roko. Taari, ibukin tabera, ti riai n teimatoa ni kantaninga, mwakuri ma korakorara ni kabane, ao n onimakina te Atua.
Imwina I a tia n iangoa te tai inanon maiu ngke e rang korakora iai raraomau ao tabeaiangau iaon aki ataakin raoi koauan te tai ae na roko. Bon 11 au ririki ao I maeka ma au utu n ruun te auti ni man mai ieta irarikin Frankfurt, Germany. Ngaira bon taan birinako ibukin te kauoua n tai inanon tabeua te ririki, ao ti korakai ni katei arora n te tabo ae boou ae raroa man mweengara are mai imwaaina. I kona ni kangai bwa ti raarikin, te kantaninga n te karaki bon te aokangare. Ti bane ni matu n te ruu ae titeuana ae rang ni uarereke ae akea iai te tabo n nakonako ni katobibia te kainiwene. N te ruu ae uarereke are teuana, iai mwakorokoro ni bwaai ao te titobu are e kabongana tinara ni kukan kanara iai. Ni kawaran te ruu teuana nakon teuana, ti na rinanon te tabo are e kawakin iai ana bwai ni mwakuri te tia kawakin man, n raonaki ma iriko aika kakaokoro ao tiaotiti n tinetine n te oka. N taai nako ao te boi e karekea te baki. Akea ara roki n tebotebo, ma iai autin te kainnako tinaniku ae tei itinaniku—n ruorikaaki n te kaintamwarake ao tabeua 50 te buuti (15 m) raroana, e ngae ngke e raroanako riki n tain te winta.
Bukina ngkai ngai te tia birinako ao ibukin au ee n Tiaman Maiaki, ataei tabeman aki toki ni bwainingareai ao ni weteai n aara aika a rangin ni kamaraki. Ni kabane au tai ni kairake, I kakoaua bwa aio te bwai ae moan te kabwaranano.
Ngkai, tebwina te ririki imwiina, I kona n tanrikaaki n tarai boong aikanne ma te atatai are e reke man te taneiai. E ngae ngke I teimatoa ni uringa te maraki ao namakinan te bwarannano, I kona n noora ngkai te bwai ae I aki kona n nooria ngkekei: aio te tai n rikirake i bon iroum. N te tai aei, ao a bane ni kabaeaki ara utu. I mataku ao n reiakinna mairouia au karo. I karinea nanoia ae korakora ao aia kantaninga ae korakora ibukin taai aika ana roko. I reiakinna mai irouia bwa ti kona n tokanikai iaon te kakaitara, ngkana e kaitaraaki ma te onimaki, te ungannano, ao te nano ae korakora.
Atakina bwa tabeman mai ibuakomi a tia n rinanon te raraoma ao te bwarannano, I tangiria n taetae n te bong aei iaon uoua reirei aika kakawaki are e kateimatoaai rinanon te tai n rikirake aei ni maiu.
Te Moan n Reirei: Te Mwakuri
Ni karokoa te bong aei, e rangi n anaaki nanou n te kawai ae a mwakuri iai au utu imwiin buan aia bwai ni kabane imwiin te Kauoua ni Buaka n te Aonaaba! I uringa tamau—te tia mwakuri n te tautaeka man te reirei ao te taneiai—anakin tabeua mwakuri aika kangaanga, n aron te tia keni koora, te tia kena iuraniam, te mwakaeneke, ao te turaiwa n te turaki. E moantaai n nanako n te moaningabong ao e okioki n tainako ni bwakanakontai n te tairiki n te aro are e na boutokaia ara utu. Tinau e moana ana bitineti n te uaati ao e mwakuri inanon te tai ae aki kona ni warekaki ni karaoi mwakuri aika rangi ni mwaiti. E kateirakea tariu ao ngai n ana bitineti. I riki bwa te tia rikoriko n au bwatika ao te tia ninikiri. I namakina te kukurei ngke I kona ni buoka te utu n te kawai ae uarereke, ao e ngae ngke I aki ataia n te tai anne, e riki au mwakuri bwa te kakabwaia nakon marurungiu naba.
E aki bebete, ma te mwakuri e kateimatoaira n iangoi matoatoan ara kaangaanga. E ngae ngke aki buokaki ara kangaanga n te tai ae waekoa, a bon buokaki. Anne te bwai ibukin te mwakuri. Ngkana ti kawakinna—ni matoa ao n teimatoa—ana bon nakoraoi bwaai.
I rangin karineia mwaane, aine, ao ataei aika ataa aron te mwakuri! E na kanga te Uea n tangiriia taan mwakuri! E taku, “Ko na amarake n te amarake ma maononi moam,”1 ao “Te tia mwakuri e tau ni karekea boona.”2 E anga naba te berita: “Karina am biti ni koro wiita ma tamneim ni kabanea, ao a na kabwaraaki am bure.”3 Naake aki maaku ni mwakuri ao ni kabanea aia iango iaon kakoroan nanon kouru aika uaana bon kakabwaia nakoia aia utu, komiunitii, aaba, ao nakon te Ekaretia.
E aki kantaningaira te Uea bwa ti na kakorakoraira ni mwakuri nakon are ti kona ni karaoia. E aki (ke ti na) kabotaua korakorara nakoia ake tabeman. Tamara are i Karawa e ti tuatua bwa ti na karaoa ara kabanea ni kona—bwa ti na mwakuri nakon korakorara, n aki tabe bwa aekakira aron buburana ke uarerekena.
Te mwakuri bon bwainnaorakian te tabeaianga, kabiran te rawawata, ao mataroan te kabwaia. Bwa tera arora n te maiu aei, tariu aika kam tangiraki, ti a karaoa ara kabanea n tamaroa ni karikirakea taraakira ae tamaroa ni bwaai nako ake ti karaoi. Ti a katei ara iango ao rabwatara nakon te tai ae mimitong ibukin te mwakuri are e reke ni katoa bong.
Ngkana a bae rangan ara waekon n te bokaboka, e na kona te Atua ni buoka riki te aomata are e otinako ni butuia nakon te aomata are e ti tabeka bwanaana n tataro—n aki tabe bwa aekakira aron kakaongoraan te taetae. Beretitenti Thomas S. Monson e karaoia n te kawai aei: “E aki tau n ti tangiria ni karaoa te mwakuri ao n atonga ti na karaoa te mwakuri. … Bon inanon karaoana, tiaki ti te iango, ae ti na kakoroa iai bukin ara kouru. Ngkana ti teimatoa n aki tabeakin ara kouru, ti na bon aki kona n noori bwa a na koro bukiia.”4
E kona te mwakuri ni karaoaki ao ni kakoroaki bukina, ma uringa ana kauring Iakoba are ko na aki “kabanea … korakoram ni bwaai aika aki kakukureiko.”5 Ngkana ti kabanea ara tai nakon kaubwain te aonaaba ao kinakim iroun te botanaomata n aia kabane mwane ara utu ao rikirakera n tamnei, ti na waekoa ni kunea bwa ti a tia ni kakoroa nanon te bwai ae akea bongana. Te mwakuri ae raoiroi ae ti karaoia inanon mwengara e bon rangin n tabu; mwiia ni kabane bon akea tokiia. E aki kona n tibwauaaki. Bon aan ara mwakuri ngkai iai iroura te nakoanibonga.
Uringnga, ngaira bon taan mwamwananga aika ti na aki teimaan n te aonaaba aei. Ti na aki kabonganai ara tarena ao korakorara aika ti anganaki mairoun te Atua ibukin karineara ao kaubwaira aika kamiimi n te aonaaba aei, ma ti na waaki ma te tamnei. Bukina, bwa ngaira natin te Atua ae Moan te Rietata, ti karikaki bwa ti na ukoukori atatai aika bati riki.
Ngkai, te taeka nakoira ngaira taari aika ti a mwatai riki: te motirawa man te mwakuri bon tiaki mwakoron ana babaire ni kakukurei te Uea. Akea te burokuraem ibukin te mwananga ke te motirawa man te mwakuri man tabem n te nakoanibonga—n aki tabe bwa iraua am ririki ke am konabwai. Ngkai te kibu n taeka “ia tia ni kaman karaoa anne” e kona n reke bwa karekean angam n totokoa te baba n takakaro, aki butimwaea te kakao ibukin te raun n te rebwerebwe, ke n aki butimwaea te amwarake ae tena n te tabo n amwarake, te bubuti ae aki kariaiakaki ibukin aki butimwaeakin mwakuri ni kabanei ara tai, ara tarena, ao korakorara n te mwakui n abanuean te Atua.
E na iai aika, imwiin aia mwakuri n te Ekaretia inanon ririki aika mwaiti, n aia koaua a taku bwa e a boo aia tai ni motirawa ngkai tabeman a na manga karaoa te mwakuri. Ni koauana, tariu, te aeka n iango aei e bon aki tau iroun ana reirei Kristo. Mwakoron ara mwakuri ae korakora n te aonaaba aei bon te teimatoa ma te kimwareirei ni uaa te toki—ni katoa bongin ni maiura.
Ngkai, te taeka naba nakoia tarira aika uarereke riki n te Nakoanibonga ae te Merekitereka, aika a waakin aia kouru aika raoiroi ni karekean aia reirei ao ni kakaea kainabaia n ae akea tokina. Aikai bon kouru aika eti, tariu, ma uringnga: te mwakuri korakora n ana nne ni kurebe te Uea e na kanakoraoi riki ami waaki ao ni karikirakea ami konabwai ibukin nakoraoimi n ami waaki aika materaoi aikai.
E ngae ngke te kabanea n uarereke n rikan ngkoe ke te kabanea n ikawai n ibonga ae rietaata ngkoe, iai te mwakuri ae ko na karaoia!
Te Kauoua n Tua: Reiakinna
N tain te kangaanga ni kaubwain te aba n tain te buaka ngkoa i Tiaman, karekean te reirei e aki tau n aron ae nooraki n taai aikai. Ma ibukin aki taun te reirei n taai aikanne, I namakina te ingaingannano ni kan reirei n tainako. I uringnga n te bong teuana, ngke I buti n au bwatika n nikiri uaati ake a tia, I roko ni mweengan raoraou n reirei. Inanon te ruu are teuana, uoua kaintekateka aika uarereke aika nim nakon te oo. Ai tikiraoira te tabo arei! Ai kakabwaiara ataei aikekei ngkai iai oin aia kaintekateka! I kona n iangoia n tekateka ma aia boki aika uki imataia ni kamatebwai ao ni karaoi aia bwai n reirei. Irou e taraa n ae reken oin au kaintekateka bon te bwai ae moan te tamaroa n te aonaaba.
N na tataninga n te tai ae maan imwain ae korobukin te kantaninga anne. Inanon ririki aika mwaiti imwiina, e reke au mwakuri n te tabo ni kakaae are iai ana raiburari ae bubura. I uringa ngke I kabanea angiin au tai n mwaawa inanon te raiburari. Ikekei I a tibwa kona n tekateka iaon te kaintekateka—bon irou—ao ni karekea te rongorongo ao te atatai aika a karekei man booki aikai. Na kanga n tangiria ni wareware ao n reirei! Ni boong aikanne I waekoa n ota n taeka aika taekinaki ngkoa: te Reirei tiaki ti karekean te rabakau, ma karaoan te bwai teuana man rabakaum are ko a tia ni karekea.
Ibukiia kaain te Ekaretia, te reirei tiaki ti te iango ae raoiroi—bon te tua. Ti na reiakin bwaai “ni kaineti ma bwaai i karawa ao n te aonaba, ao i aan te aonaba; bwaai ake a tia n riki, bwaai ake ngkai, bwaai ake a na waekoa ni koro bukiia; bwaai ake n abara, bwaai ake n aaba tabeua.”6
Iotebwa Timiti e tangira te reirei e ngae ngke e aki tau ana konabwai ibukin ana reirei ae kinaaki. N ana tieno, e taetae ma te kukurei n ana bong are e kabanea n ana kamatebwai ao n tainako e kaota ana tangira iaon tangiran te reirei.7
E reireiniia Aika Itiaki Iotebwa bwa te atatai bon mwakoron mwanangara n te maiu aei ae kakawaki, bukina bwa “e kamaiuaki te aomata n aki waekoa nakon ae e [karekea] te ataibwai,”8 ao bwa “Tera karinanin te rabakau are ti karekea … n te maiu aei, e na iri ma ngaira n te mangauti.”9 N taai ni kakaewenako, e bon rang ni kakawaki bwa ti na reirei. E reireiniira te burabeti Iotebwa Timiti: “Te wanawana e kanakoa te roo, [kantaninga], ni bwaai ake a kona n riki ao nanououa; ma aikai akea nneia irarikin te wanawana.”10
Tariu, iai am beku are ko na reiakinna n aron ae ko kona. Taiaoka kaungaiia am utu, kaain am kooram, ni kabane aomata n reirei ao n nakoraoi riki n aia reirei. Ngkana e aki tauraoi te reirei ae kinaaki, tai kariaia anne bwa e na totokoiko man karekean atatai ni kabane aika ko kona ni karekei. Ibukin kangaanga aikanne, te boki ae moan te tamaroa, ae kinaaki, e kona n riki bwa am “iuniwetiri”—te kiratiruum are e uki n tainako ao butimwaia naake a kan rin iai. Kekeiaki ni karikirakea am atatai ni bwaai ni kabane aika “tamaroa, a tangiraki, ke te ribooti ae raoiroi ke te kamoamoaaki.”11 Ukoukora te ataibwai “man te reirei ao man te onimaki naba.”12 Ukeuke ma te tamnei ae nanorinano ao e raraoma.13 Ngkana ko kabongana iteran nako tamnein am onimaki nakon am reirei—riki n am reirei iaon bwain te aonaaba—ko kona ni kakorakora wanawanam, bukina bwa “ngkana ko mata teuana nakon mimitongin te [Atua], ni kabane [rabwatami] e na kaonrakeaki n te ota, … ao e na [atai] bwaai ni kabane.”14
N ara reirei, ti riai n aki kakea bonganan moan reken te nakoanibonga. Boki aika tabu ao aia taeka abotoro ao burabeti ni boong aikai bon ngaia moan reken te wanawana, te atatai mai ieta, ao oin ara kaotioti bwa ana buokiira ni karekei kaeka nakon kakaewenako ni kabane inanon maiura. Ti a reirei taekan Kristo, ti a ukoukora te atatai anne are e kairiiri nakon te rau, te eti, ao kakaongoraan rongorongon te maiu ae akea tokina.15
Kabaneana
Tariu, I uringa te ataeinimwaane ae 11-ana ririki i Frankfurt, Germany, ae raraomaeakina tai aika a na roko ao e namakina kamarakin taeka aika aki akoi. I uringa te tai aei ma rongorongona ae kananokawaki. Ngkai I tuai n tauraoi ni kanakoi kanoan boong aikanne n te kataaki ao te kangaanga, iai teutana raraomau bwa reirei aike I a tia n reiakin bon te bwai ae kakawaki ibukin te katauraoi nakon taai aika ana roko. Ngkai, ririki aika mwaiti imwiina, I ataa te bwai aei ma te aki nanokokoraki: bon te kataaki n te kakaitara are ti reiakin iai reirei aika moan te kakawaki are e kariki arora ao ni kanakoraoa tokin kawaira.
I tataro bwa n namwakaina ao ririki aika a na roko ti kona n kanoai ara aoa ao ara bong ma te mwakuri ae raoiroi. I tataro bwa ti na iangoa te reirei ao ni kanakoraoi ara iango ao nanora man te mooi ae bati man koburaken ranin te koaua. I katuka au tangira ao au kakabwaia iroumi n aran Iesu Kristo, amen.