Handum

Dallin H. Oaks

Sang Korum sang Dose ka Apostoles

Agud mabaton ang aton wala katapusan nga kapalaran, handumon naton kag pangabudlayan ang mga kalidad nga kinahanglanon agud mangin tinuga nga dayon.

Ginpili ko nga maghambal parte sa importansya sang handum. Kabay nga ang tagsa sa aton magausisa sang aton mga tagipusuon agud mahibaluan kon ano gid ang aton ginahandum kag kon paano naton pasunuron ang aton pinakaimportante nga mga handum.

Ang mga handum nagadikta sang aton mga prayoridad, ang mga prayoridad nagaporma sang aton mga pagpili, kag ang mga pagpili nagapat-od sang aton mga aksyon. Ang mga handum nga aton ginaaktohan nagadeterminar kon paano kita nagabag-o, kon paano kita nagalab-ot, kag kon paano kita mangin.

Una magahambal ako parte sa pila ka komon nga mga handum. Bilang mga mortal nga tinuga may tig-una kita nga pisikal nga mga panginahanglan. Ang mga handum nga pun-an ining mga panginahanglan nagatulod sang aton mga pagpili kag nagapat-od sang aton mga aksyon. Tatlo ka mga halimbawa ang magapakita kon paano naton kon kaisa ginapaiway ining mga handum para sa iban pa nga mga handum nga ginakabig naton nga mas importante.

Una, pagkaon. Tig-una naton nga kinahanglan ang pagkaon, pero sa makadali inang handum sarang malapawan sang mas mabaskog nga handum nga magpuasa.

Ika-duha, palasilungan. Bilang 12-anyos nga bata ginpakigbatuan ko ang handum nga magpasilong tungod sang mas dako ko nga handum nga matuman ang isa ka rekisitos sa Boy Scout nga magpaligad sang gab-i sa kakahuyan. Isa ako sa pila ka pamatan-on nga gintalikdan ang komportable nga mga tolda kag nangita sing paagi nga magpatindog sang palasilungan kag maghimo sang simple nga hiligdaan halin sa mga materyales nga makita namon sa palibot.

Ikatatlo, tulog. Bisan ining tig-una nga handum sarang mapaiway sing temporaryo para sa mas importante pa gid nga handum. Bilang lamharon nga soldado sa Utah National Guard, natun-an ko ang isa ka halimbawa sini sa isa ka beterano nga opisyal.

Sang una nga binulan sang Giyera sa Korea, isa ka tropa sang Richfield Utah National Guard ang gintawag sa aktibo nga pagserbisyo. Ining tropa, sa idalom ni Kapitan Ray Cox, ginalakipan sang mga 40 ka Mormon nga kalalakin-an. Pagkatapos sang dugang nga paghanas kag bulig sang mga reservist halin sa lain nga lugar, ginpadala sila sa Korea, kon sa diin naeksperiyensyahan nila ang pila sa pinakagrabe nga inaway sa sina nga giyera. Sa isa ka inaway kinahanglan nila punggan ang direkta nga pag-atake sang ginatos nga kaaway, ang klase sang pagpang-atake nga nagpierde kag nagwasak sang iban pa nga mga tropa sang soldado kag mga kanyon.

Ano ang labot sini sa paglampuwas sang handum nga magtulog? Sang isa ka peligroso nga gab-i, sang napalibotan sang kaaway nga mga tropa ang atubang kag likod nga mga bahin nga ginahamtangan sang mga kanyon, ginpaangot sang kapitan ang mga linya sang telepono sa kampo didto sa iya tolda kag ginsugo ang madamo nga mga bantay sa palibot nga tawgan sia sing personal tagsa ka oras sa bilog nga gab-i. Wala sing gwardiya nga natulogan, pero nagakahulugan man ini nga si Kapitan Cox kapila maistorbo sa iya pagtulog. “Paano mo ina nahimo?” Pamangkot ko sa iya. Ang iya sabat nagapakita sang gahum sang mas nagapangibabaw nga handum.

“Nakahibalo ako nga kon makapauli gid man kami, masugata ko ang mga ginikanan sinang mga pamatan-on sa kadalanan sang amon gamay nga banwa, kag indi ko gusto nga mag-atubang sa ila kon indi makapauli ang ila anak nga lalaki tungod may wala ako nahimo bilang iya kumander.”¹

Daw ano nga halimbawa sang gahum sang nagapangibabaw nga handum sa mga prayoridad kag sa mga aksyon! Daw ano kabaskog nga halimbawa para sa tanan sa aton nga responsable para sa ikaayo sang iban—mga ginikanan, mga lider sang Simbahan, kag mga manunudlo!

Bilang konklusyon sa sinang paglaragway, temprano pa sa aga sang madason nga adlaw nga halos wala sia makatulog bilog nga gab-i, ginpangunahan ni Kapitan Cox ang iya mga tinawo agud pakigbatuan ang mga tropa sang kaaway. Nakadakop sila sang masobra 800 ka mga bihag kag may duha lamang ka pilason. Ginpasidunggan si Cox tungod sa kaisog, kag ang iya tropa nakabaton sang Presidential Unit Citation para sa indi sini matupungan nga pagkabaganihan. Kag, pareho sa lamharon nga mga hangaway ni Helaman (tan-awa sa Alma 57:25–26), tanan sila nakapauli.²

Ang Libro ni Mormon may madamo nga mga pinanudlo parte sa importansya sang handum.

Pagkatapos sang inoras nga pagpakitluoy sa Ginuo, ginhambalan si Enos nga ang iya mga sala napatawad na. Dayon “nagsugod [sia] sa pagbatyag sing isa ka handum para sa kaayuhan sang [iya] mga kauturan” (Enos 1:9). Ginsulat niya, “Kag … pagkatapos nga nakapangamuyo ako kag nagpangabudlay sa bug-os nga kaukod, ang Ginuo nagsiling sa akon: Itugot ko sa imo suno sa imo mga handum, tungod sang imo pagtuo” (bersikulo 12). Tandai ining tatlo ka mga butang nga nagauna sa ginpromisa nga bugay: handum, pagpangabudlay, kag pagtuo.

Sa iya wali parte sa pagtuo, gintudlo ni Alma nga ang pagtuo sarang magsugod nga “indi maglabaw sangsa maghandum sa pagpati” kon aton “[tugutan] ini nga handum sa paghikot sa sulod [naton]” (Alma 32:27).

Isa pa ka matahum nga panudlo parte sa handum, ilabi na gid sa kon ano gid dapat ang aton pinakamataas nga handum, natabo sa eksperiyensya sang Lamanhon nga hari nga ginatudloan sang misyonero nga si Aaron. Sang nakuha ni Aaron ang iya interes, namangkot ang hari, “Ano ang akon pagahimuon agud mahimo nga mabun-ag ako sa Dios” kag “maangkon ining kabuhi nga wala’y katapusan?” (Alma 22:15). Nagsabat si Aaron, “Kon ginapangayo mo ini nga butang, … -kon pagahinulsulan mo ang tanan mo nga mga sala, kag magayaub sa atubang sang Dios, kag manawag sa iya ngalan sa pagtuo, nga nagapati nga imo mabaton, nian mabaton mo ang paglaum nga imo ginapangayo” (bersikulo 16).

Ginhimo ini sang hari kag sa mabaskog nga pangamuyo nagsiling, “Talikdan ko ang akon tanan nga mga sala agud makilala ikaw … kag maluwas sa katapusan nga adlaw” (bersikulo 18). Upod sina nga pangako kag ang pagkilala sang iya pinakamataas nga handum, milagroso nga nasabat ang iya pangamuyo.

Ang propeta nga si Alma may dako sadto nga handum nga magwali sang paghinulsol sa tanan nga katawhan, pero narealisar niya nga indi sia dapat maghandum sang makatandog nga gahum nga ginapangayo sini tungod, siling niya, “ang isa ka matarong nga Dios … [nagahatag] sa mga tawo [sinang] suno sa ila mga handum, bisan kon ang mga ini manginsa kaluwasan ukon sa kalaglagan” (Alma 29:4). Sa amo man, sa moderno nga rebelasyon ginsiling sang Ginuo nga Sia “magahukom sang tanan nga tawo suno sa ila mga binuhatan, suno sa handum sang ila mga tagipusuon” (D&K 137:9).

Handa na bala matuod kita nga ipaangot sa aton Walay Katapusan nga Hukom ining dako nga kahulugan sa matuod naton nga ginahandum?

Madamo nga balaan nga mga kasulatan ang nagahambal parte sa aton ginahandum paagi sa aton ginapangita. “Sia nga una nga nagapangita sa akon makakita sa akon, kag indi pagpabay-an” (D&K 88:83). “Tinguhai ninyo sing matutum ang pinakamaayo nga mga bugay” (D&K 46:8). “Sia nga maukod nga nagapangita makakita” (1 Nefi 10:19). “Magpalapit sa akon kag magapalapit ako sa inyo; pangitaa ako sing matutum kag makita ninyo ako; magpangayo kag magabaton kamo; magpanuktok kag pagabuksan ini sa inyo” (D&K 88:63).

Indi mahapos ang pagliwat sang aton mga handum agud hatagan sing pinakamataas nga prayoridad ang mga butang nga wala sing katapusan. Tanan kita nagakatentar nga maghandum sinang apat ka kalibutanon nga mga butang nga propiyedad, kabantugan, bugal, kag gahum. Mahimo nga maghandum kita sang mga ini, pero indi naton dapat ini ibutang bilang aton pinakamataas nga mga prayoridad.

Ang mga may pinakamataas nga handum nga mag-angkon sang mga propiyedad nagakahulog sa siod sang materyalismo. Napaslawan sila sa pagpamati sa paandam nga “Indi maghingamo sang manggad ukon man sang wala’y pulos nga mga butang sining kalibutan” (Alma 39:14; tan-awa man sa Jacob 2:18).

Ang mga nagahandum sang kabantugan ukon gahum dapat nga magsunod sang ehemplo sang isganan nga si Kapitan Moroni, nga ang pagserbisyo indi para sa “gahum” ukon para sa “kadungganan sang kalibutan” (Alma 60:36).

Paano naton pauswagon ang aton mga handum? Diutay lang ang makaagi sang klase sang krisis nga nagpaisog kay Aron Ralston,³ pero ang iya eksperiyensya nagahatag sang malahalon nga leksyon parte sa pagpatubo sang mga handum. Samtang nagataklad si Ralston sa isa ka naligwin nga pil-as sa sur sang Utah, isa ka 800-libras (360 kg) nga bato ang gulpi lang nag-idog kag napilpilan ang iya tuo nga braso. Sa sulod sang lima ka masubo nga inadlaw gintinguhaan niya nga makahalin. Sang buot na sia kuntani nga mag-ampo kag batunon na lang ang kamatayon, nakabaton sia sang palanan-awon sang tatlo-katuig nga bata nga lalaki nga nagadalagan pakadto sa iya kag ginhakwat sang iya wala nga kamot. Nga nakahangop nga isa ini ka panan-awon sang iya palaabuton nga anak nga lalaki kag isa ka pasalig nga mabuhi pa sia, gintipon ni Ralston ang iya kaisog kag naghimo sang desperado nga aksyon para luwason ang iya kabuhi antes pa sia maubusan sang kusog. Ginbali niya ang duha ka tul-an sa napilpilan niya nga tuo nga braso kag dayon gingamit ang kutsilyo nga iya dala para utdon ina nga braso. Dayon gintipon niya ang kusog nga maglakat sing lima ka milya (8 km) para mangayo sing bulig.⁴ Daw ano nga halimbawa sang gahum sang nagapangibabaw nga handum! Kon makita naton kon ano kita sarang mangin, ang aton handum kag ang aton gahum sa pag-akto nagatubo gid sing dako.

Kalabanan sa aton indi makaagi sinang pareho kadako nga krisis, pero ang tanan sa aton nagaatubang sang posible mga siod nga magapugong sang progreso padulong sa aton wala katapusan nga kadangatan. Kon ang aton matarong nga mga handum hustuhan ang kabaskugon, itulod kita sini nga utdon kag kakason ang aton mga kaugalingon sa mga adiksyon kag iban pa nga makasasala nga mga pwersa kag prayoridad nga nagapugong sang aton wala katapusan nga pag-uswag.

Dapat naton tandaan nga ang matarong nga mga handum indi hapaw, padasudaso, ukon temporaryo. Kinahanglan ini nga hugot sa buot, malig-on, kag permanente. Tungod sini nga motibasyon, pangitaon naton inang kahimtangan nga ginlaragway sang Propeta nga si Joseph Smith, kon sa diin aton na “nalampuwasan ang mga kalainan [sa aton mga kabuhi] kag nadula na ang tagsa ka handum nga magpakasala.”⁵ Isa ina ka personal kaayo nga desisyon. Sa ginsiling ni Elder Neal A. Maxwell:

“Kon ang mga tawo ginalaragway nga ‘nawad-an na sang handum nga magpakasala,’ sila, kag sila lang gid, ang hungod nga nagdesisyon nga dulaon inang sayop nga mga handum paagi sa kahanda nga ‘talikdan ang tanan [nila] nga mga sala agud makilala ang Dios.”

“Gani, kon ano ang padayon naton nga ginahandum, sa kadugayan, mangin amo kita sina kag amo sina ang aton mabaton sa wala katapusan.”⁶

Pareho kaimportante sang pagdula sang tanan nga paghandum sang sala, ang kabuhi nga wala katapusan nagapangayo sang mas labaw pa dira. Agud mabaton ang aton wala katapusan nga kapalaran, handumon naton kag pangabudlayan ang mga kalidad nga kinahanglanon agud mangin tinuga nga dayon. Halimbawa, ang wala katapusan nga mga tinuga nagapatawad sang tanan nga nakasala sa ila. Ginauna nila ang kaayuhan sang iban sangsa ila kaugalingon. Kag palangga nila ang tanan nga mga anak sang Dios. Kon daw mabudlay gid ini—kag sigurado indi ini mahapos para sa bisan sin-o sa aton—dapat naton sugdan sa paghandum sinang mga kalidad kag magtawag sa aton mapinalanggaon nga Amay nga Langitnon para buligan kita sa aton mga balatyagon. Ang Libro ni Mormon nagatudlo sa aton nga dapat kita “magpangamuyo sa Amay sa bug-os nga ikasarang sang tagipusuon, agud mapuno [kita] sa sining gugma, nga iya ginhatag sa tanan nga matuod nga mga sumolunod sang iya Anak nga si Jesucristo” (Moroni 7:48).

Magatakop ako sa katapusan nga halimbawa sinang handum nga dapat importante sa tanan nga lalaki kag babayi—sa mga mag-asawa sa karon kag sa mga solo-lawas. Ang tanan dapat maghandum kag seryoso nga magpangabudlay para makabaton sang pag-asawahay para sa katubtuban. Ang mga nakasal na sa templo dapat maghimo sang tanan nila nga masarangan para tipigan ini. Ang mga solo-lawas dapat nga maghandum sang kasal sa templo kag himuon nga prayoridad nga maangkon ini. Ang mga lamharon kag hubin pa nga solo-lawas dapat maglikaw sa husto-sa-sosyedad pero wala katapusan nga sayop nga konsepto nga nagapakanubo sang importansya sang pagpangasawa/pagpamana kag pag-angkon sang mga anak.⁷

Sa solo-lawas nga kalalakin-an, palihog pamensara ang hangkat sa sining sulat nga ginhimo sang isa ka dalaga nga sister. Nagpangabay sia para sa “matarong nga mga anak nga babayi sang Dios nga sinsero nga nagapangita sang takos nga kaupod, ugaling ang mga lalaki daw nabulagan kag naligban kon bala ila responsibilidad nga pangitaon ining manami, pinili nga mga anak nga babayi sang aton Amay nga Langitnon kag pangaluyagan sila kag mangin handa sa paghimo kag pagtipig sang sagrado nga mga kasugtanan sa balay sang Ginuo.” Siling niya, “Madamo sang soltero nga LDS ang malipay nga maggwa kag magsadya-sadya, makig-deyt kag mag-upod-upod, pero wala gid sing handum nga maghimo sang bisan ano nga pangako sa isa ka babayi.”⁸

Sigurado ako nga pila ka matutom nga nagapangita nga mga soltero ang gusto nga idugang ko nga may pila ka mga dalaga nga ang mga handum sa takos nga pag-asawahay kag mga anak mas manubo sangsa ila handum sa trabaho ukon sa iban pa nga dutan-on nga mga pagkilala. Ang mga lalaki kag mga babayi alangay nga nagakinahanglan sing matarong nga mga handum nga magadala sa ila sa kabuhi nga wala katapusan.

Panumdumon naton nga ang mga handum nagadikta sang aton mga prayoridad, ang mga prayoridad nagaporma sang aton mga pagpili, kag ang mga pagpili nagapat-od sang aton mga aksyon. Dugang pa diri, ang aton mga aksyon kag mga handum ang nagatulod sa aton nga mangin pinasahi, kon ina man ang mangin matuod nga abyan, abilidaran nga manunudlo, ukon tawo nga kalipikado sa kabuhi nga wala katapusan.

Nagapamatuod ako kay Jesucristo, nga ang gugma, nga ang mga pinanudlo, kag ang Pagbayad-Sala nagpatigayon sini tanan nga mangin posible. Kabay nga labi sa tanan aton handumon nga mangin pareho sa Iya agud nga sa pila ka adlaw makabalik kita sa Iya presensya para batunon ang kabug-osan sang Iya kalipay. Sa ngalan ni Jesucristo, amen.