Ara Tia Kawakin Tiibu ae Raoiroi
Iesu Kristo, ara Tia Kawakin Tiibu, e kunea te kukurei n noorakin Ana tiibu ae aoraki n rikirake ni marurung.
Ti karekea ara atatai ibukin katein Tamara are i Karawa ngkai ti kinaa ana nanoanga ae bubura ibukiia taan bure ao ni kukurei n te kaokoro imarenan te bure ao naake a bure. Te atatai aei e buokiira ni karekea riki “ara [atatai] ae eti ibukin kateina, kororaoina, ao anuana”1 ao bon katean aara ni kamwakura ara onimaki Irouna ao iroun Natina, Iesu Kristo. Ana nanoanga te Tia Kamaiu n aki ongei kabwakara a kaniira Nakoina ao ni kaungaira n okiokin korakaira n rairi nanora ao ni katotongnga. Ngkai ti a riki n ai arona, ti reiakinna ni karineiia tabeman n aron are E karaoia, n aki ongei anuara itinanikura ke kateira.
Mwiin ataakin te kaokoro imarenan katei itinanikun te aomata ao te aomata i bon irouna e boboto iaon te karaki Les Misérables, iroun te tia korokaraki mai Buranti, te tia korokaraki ae Victor Hugo.2 Ni moan te karaki, te tia karaki e kabwarabwara Bienvenu Myriel, te bitiobi mai Digne, ao ni maroroakina te kaangaanga are e rinanona te bitiobi. E riai ni kawara te mwaane are e taekina bwa e aki kakoaua te Atua ao e ribaaki n te kaawa anne ibukin anuana n te tai ae nako n ana tai n Tautaeka Buranti?3
Te tia karaki e kaotia bwa te bitiobi e kona ni kaota ana riribai ae korakora ibukin te mwaane arei. Ngkanne te tia karaki e tabeka ana titiraki ae bebete: “E riai ana bure te tiibu ni karika te bitiobi bwa e na kararoa mairouna?”4 Ni kaekaan te bitiobi, te tia karaki e anga te kaeka ae koaua, “E aki”—ao ngkanne e reitia n taetae ni manikangare: “Korakorara ana bure te tiibu!”5
N te rongorongo aei, Hugo e kabotaua “buakakan” te mwaane” ma aorakin kunin te tiibu ao ni kabotaua te bitiobi ma te tia kawakin tiibu are e aki birinako ngke e noora te tiibu are e aoraki. E nanoanga te bitiobi ao n te karaki imwiina e kaota te nanoanga naba anne ibukin temanna te mwaane, are e ninikoria n te karaki, te bure mai mwaaina, Jean Valjean. Ana nanoanga te bitiobi ma ana atatai e kaunga Jean Valjean ni bita waakin maiuna.
Ngkai te Atua e kamanena te aoraki bwa te kabotau ibukin te bure ni kabane aika tabu, e na iai bukin te titiraki, “E na kanga aron Iesu Kristo ngkana e kaitibo ma aorakira aika kabotauaki—ara bure?” N te koaua, e taku te Tia Kamaiu bwa E “aki kona n taraa te bure teutana”;6 ngaia E na kanga n taraira, ngkai ti aki kororaoi, ni birinako inanon te maaku ao ae aki kakukurei?
E bebete te kaeka ao ni mataata. Ngkai te Tia Kawakin Tiibu,7 Iesu Kristo e taraa aorakin Ana tiibu bwa te bwai ae riai ni karaoaki, tararua, ao te nanoanga. Te Tia Kawakin Tiibu, ara Tia Kawakin Tiibu, e kunea te kimwareirei n noorakin Ana tiibu ae aoraki n rikirake ni marurung.
E a kaman taekinna te Tia Kamaiu bwa Ane e na “kakamarakeia ana nanai n ai aron te tia kawakin-tiibu,”8 “e [ukoukora [ae] bua, … ma ni manga kaoka [ae] kakioaki nako, … ma ni bauta [ae] maoto, ma ni … kakorakora [ae] aoraki.”9 E ngae ngke e a kitana te koaua Iteraera e kaotaki bwa e a rootaki n te bure “taian ikoaki, ma mwakoro, ma mwiin oreaia,”10 te Tia Kamaiu e kaungaia, tuangia, ao ni berita bwa a na marurung.11
Ana mwakuri te Tia Kamaiu iaon te aba ni koauana e oti man te tangira, nanoanga, ao te atatai. E aki riribai n nakonako ni kawain Kariraia ae bubu ao Iuta, ni keerikaaki n noorakia taan bure. E aki tuukia ba e maakuia. E aki, E amwarake ma ngaiia.12 E buokiia ao ni kakabwaiaiia, tabekia rake ao ni boutokaiia, ao n oneamwiin te maaku ao te bwarannano n te kantaninga ao te kimwareirei. N aron te tia kawakin tiibu ae koaua Ngaia, E ukoukouriira ao ni kakaaira n anganiira buokara ao te kantaninga.13 Ataakin ana nanoanga ao ana tangira e buokiira ni kamwakura ara onimaki Irouna—n rairi nanora ao ni kamarurungaki.
Ana euangkerio Ioane e korea mwiin ana atatai te Tia Kamaiu iaon te tia bure. Tani koroboki ma Baritaio a kaira nako Ina te aine temanna ae kuneaki ngke e wene ni bure nakon te Tia Kamaiu. A taku taan bukibuki bwa e riai ni karebanaaki, ni boraoi ma ana tua Mote. N ana kaeka Iesu, n te titiraki ae e na reitinako, n te kabane e taku nakoia, “Ane e tuai meni bure i buakomi ao e na karea moa neiei n te atibu.”
A nako taan kabuakaka, “ao e kitanaki Iesu n ti Ngaia, ao te aine, ike e mena iai i nuka.
“Iesu ngke … noora te aine, e taku nako ina, Neiko, a nga te koraki? akea ane e motika taekam?
“E taku neierei, Te Uea akea. Ao e taku Iesu nako ina, Ao ngai I aki motika naba taekam: ko na nako; tai manga bure.”14
Ni koauana, te Tia Kamaiu e aki kariaia te wenenibure. Ma e aki naba kabuakaka te aine. E kaunga bwa e na manga katamaroa maiuna. E kaungaaki bwa e na bitaki ibukin Ana nanoanga ao ana akoi. Ana rairairi Iotebwa Timiti ibukin te Baibara e kaotia nakon neienne arom n riki bwa ana reirei: “Ao te aine e kamimitonga te Atua n te aoa anne, ao ni kakoaua arana.”15
Ngkai e oota te Atua, ti na aki kairirua ni kakoaua bwa E butimwaea ao n iangoa taekan te bure. E aki. E roko te Tia Kamaiu iaon te aba bwa e na kamaiuira man ara bure ao, ae kakawaki riki, e na bon aki kamauiira inanon ara bure.16 Te tia anai rongorongo ae konabwai, Teetorom, e kataia ni kamwanea Amureki n titiraki: “E na kona [te Mesia] ni kamaiuia ana aomata inanon aia bure? Ao Amureki e kaeka ao e taku nakoina; I taku nakoim e aki kona bwa e bon kaangaanga irouna bwa e na kaewei ana taeka. … E aki kona ni kamaiua man aia bure.”17 Amureki e taekina aan te koaua bwa te kamaiuaki man ara bure, ti riai ni butimwaea “te aro n rairannano,” are e na kainaomata mwaakan te Tia Kabooira ni kamaiu tamneira.18
Ana nanoanga te Tia Kamaiu, tangira, ao ana akoi e kaniira Nakoina.19 Rinanon Ana Mwakuri ni Kamaiu, ti aikoa manga kukurei n anuara ni kairua.20 E mataata te Atua n ibukin te bwai ae eti ao ni butimwaeaki Irouna ao te bwai ae kairua ma ni bure. Tiaki bukina bwa E tangiriia taan iriiria bwa a na akea aia iango ao n ongotaeka. Tiaki, Tamara are i Karawa e tangiria bwa natina a na ataia ao n tauraoi n rineia n riki n Ai arona21 ao n tau ibukin te aekakin ni maiu are E tangiria.22 Ni karaoana, Natina a na kakoroi bukin tokin kawaia mai ieta ao n riki bwa taan ni bwain bwaai ni kabane ake Irouna.23 Ibukin aei, taan kairiiri n te Ekaretia a aki kona ni bitii ana tua te Atua ke ana reirei n ekaanako Ana kantaninga, ni kangaraoia ke ni kan kinaaki.
E ngae n anne, inanon maiura ni kakae n iriira Iesu Kristo, Ana katooto n akoi nakoia naake a bure bon te kaetieti. Ngaira, ake bon taan bure, ti riai riki, n aron te Tia Kamaiu, e buokiia tabeman ma te nanoanga ao te tangira. Tabera naba ti na buoka, ao ni kakabwaia, tabekarake, ao ni boutoka, ao n oneamwiin te maaku ao te bwarannano n te kantaninga ao te kimwareirei.
Te Uea e kataetaeia aomata ake a birinako mairouia tabeman ake a taraaia bwa a bareka ao a kan raoiroi ni motikitaekaia tabeman ngaia bon taan bure riki ngaiia nakoia nakanne.24 Anne te reirei ae katuruturua te Tia Kamaiu ni kainetia nakoia naake a “taku i nanoia ba a raoiroi, ao a kaakea bongaia aomata nako.” E taekina te taetae ni kaikonaki aei:
“A ararake uoman te aomata nakoni maneaban te Atua ba a na tataro iai; temanna te Baritaio, ao temanna te tia ikoikoti ana mane te uea.
“E tei te Baritaio n tataro i rouna ni kangai, Te Atua, I katituaraoiko, ba tiaki aria aomata aika bati ngai, aika tani babakanikawai, aika buakaka, aika tani wene ni bure, ao tiaki aron naba teuaei ae te tia ikoikoti ana mane te uea ngai.
“I kauoua te aki mamatam n te wiki nako; I anganga kabwiani bai ni kabane aika reke i rou.
“Ao te tia ikoikoti ana mane te uea, e tei i kararoa, ao e bon aki kani kaeka matana teutana nako karawa, ma e orea banibanna, ao e kangai, Te Atua Ko na nanoangai, ae te aomata ae I buakaka ngai.”
Ngkanne e kainiin Iesu, “I tuangkami ba e ruo teuaei [te tia ikoikoti ana mane te uea] nakon ana auti ni karaoiroaki riki nakon are temanna: ba ane karietata, ao e na karinanoaki; ao ane karinanoa ao e na karietataki.”25
E mataata te rongorongo ibukira, te tia bure are e raira nanona e kaan ma te Atua nakon te aomata are e kakan raoiroi are e kabuakaka te tia bure anne.
Ana waaki te aomata ni kakan raoiroi ao ni momotikitaeka e riki naba n ana bong Aramwa. Ngkai aomata “a waaki ni katea te ekaretia ni kabobonga …te ekaretia e a moanna n rikirake ni kamoamoa, … [ao] kaain te ekaretia a moanna n rikirake ni kainikatonga, … a moanna ni kairiribai imarenaia ao a waaki ni bwainikirinia ake aki kakoauaia n aron oin nanoia ma kukureia.”26
Te bwainikirinaki aei e katokaki n ae onoti: “Ngkai iai te tua ae matoatoa ibuakoia kaain te ekaretia, bwa a na akea te mwaane ae kaain te ekaretia, ae e na teirake ma ni bwainikirinia ake aki kaaina te ekaretia, ao bwa a na akea bwainikirinaia imarenaia.”27 Kairan te reirei ibukiia Aomata aika Itiaki aikai bon titebo. Ti aki namakina te bure ni bwainikirinan temanna inanon ke itinanikun te Ekaretia.
Naake a bwainikirinaki n iai bukina a ataia bwa e katanginano ibukin ribaakin te aro. N rorou ae tebwitabun te ririki I maeka i Eurobe n te 1060 tabun, I namakinna bwa I aki toki n ririneaki ao ni kakatangaki ibukina bwa Ngai kaain Amerika ao ibukina ngkai ngai kaain te Ekaretia. Tabeman raou n reirei a karaoai ae I a bukintaeka ibukin aki kinaakin U.S n tuan aaba ianena. I karaoaki naba bwa kanga au aro e kamaamaa nakon aaba ake I maeka iai ibukina e kaokoro man te aba are e tibwaontiani taian aro. Imwiina, n aaba aika kakaokoro ni kabuta te aonaaba, I karekea au taratara ae uarereke ni buakakan te tiribure ao te uotakirikaaki ni kakorakaiaki iai naake a taaketenaki ibukin aia reeti ke abaia.
Te bwainikirinaki e roko n aanga aika mwaiti: bwainingare, kakaniko, kakauna ikuna, ke katinanikuaki ao te maroaa ke te riribai imarenan temanna ma temanna. Ti riai ni kawakiniira man tiriburean te aro are e katea te anua ae buakaka nakoia naake a kaokoro aia iango. Tiriburean te aro e oti i bon irouna, ni mwakorona, n rawa ni butimwaea te inaomata ni kabwarabwara. 28 Aomata nako, ni ikotaki ma aomata man aaro, iai inaomataia ni kabwarabwara ana iango teuanne ke neienne n ana tabo te botanaomata. Ma akea temanna ae iai kariaiakana ni kairiribai imarenan temanna ma temanna ngkana a kabwarabwaraaki iango akanne.
Rongorongon te Ekaretia e anga mwaitin te kakoaua ibukia kaain ara aro ake a karaoaki bwa a na ribaaki ibukin tiriburean te aro. Ai kananokawakira taraakin aei ngkana ti karaoa aei nakoia tabeman n are e karaoaki nakoira. E reirei te Tia Kamaiu, “Ma ngaia aei, ba b’ai ni kabane aika kam tangiri ba a na karaoaki nakoi imi irouia aomata, ao kam na karaoi naba nakoi ia.”29 Ibukira ni bubuti te karinerine, ti riai ni karinerine. Irarikina, rairakira ae koaua e uota te “nimamannei, ao te nanorinano n te nano,” are e kaoa “te Tamnei ae Raoiroi” [ao ni kanoaira ma] te “tangira ae kororaoi,”30 te “tangira ae akea tiana”31 ibukiia tabeman.
Ara Tia Kawakin Tiibu e aki bibitaki ao titebo ana namakin ibukin te bure ao taan bure n aron are E karaoia ngke e nakonako iaon te aba. E aki birinako mairoura ibukina ti bure, e ngae ngkana Ngaia, ni baika riki e na iango, “Korakorara ana bure te tiibu!” E rangin tangiriira ngaia E katauraoa te kawai ibukira n rairinanora ao n itiaki bwa ti aonga n oki Nakoina ao Tamara are i Karawa.32 Ni karaoana, Iesu Kristo e katea naba te banna ni katooto ibukira bwa ti na iria—ni kaota ara karinerine nakoia aomata ni kabane ao a na akea te kairiribai nakon te temanna.
N aroia ana reirei, ti na kabwanina ni katotonga Ana tangira ao n itangitangiri imarenara ni karenaira ao n ae bwanin bwa e aonga n akea temanna ae kakeaaki, maroaa, ke ni bwarannano. I kakoaua bwa Iesu Kristo bon ara tia Kawakin Tiibu ae Raoiroi, are e tangiriia ao n tabeakiniira. E kinaira ao e anga maiuna ibukin Ana tiibu.33 E maiu naba ibukira ao n tangiriira bwa ti na ataia ao ni kamwakura ara onimaki Irouna. I tangiria ao ni mateakinna, ao I kakaitau Ibukina, n ran Iesu Kristo, amen.