Na Veisiga Tawamudu
Sa ka bibi meda yalomalumalumu vakaikeda ka vakakina ki na inaki ni Kalou vei keda.
Ena noqu veiqaravi vakacauravou Kaulotu e Peritania, au sa dau taleitaka na nodra veiwali. E sa vakatakilai ena so na gauna mai na dua na imoimoi ni bula duidui, matau, ka yalomalua. Dua na ivakaraitaki o ya na iwalewale ni kena raici na vulaikatakata. Era dau lekaleka ka tawamacala tu na vulaikatakata e Peritania. Me vaka a kaya vakamalua e dua na dauvolaitalanoa, “Au taleitaka na vulaikatakata e Peritania.” E dua na noqu kisitoni taleitaki duadua ni Peritania a tabaki ena nona idavodavo ni yadra bera voli ena mataka ka kaya vei ira na nona koli, “Isa sobo! Au kila tou sa moce sivia ka calata na vulaikatakata.”
Sa tiko e dua na veivakatauvatani ena veiwali oqo ki na noda bula ena vuravura totoka oqo. Sa ra matata na ivolanikalou ni sa gauna lekaleka sara na noda bula talei vakayago. Sa rawa ni kainaki ni mai na dua na rai tawamudu, na noda gauna e vuravura e sa lekaleka sara me vakataka na vulaikatakata e Peritania.
So na gauna sa dau vakamacalataki talega na inaki kei na bula voli ni tamata ena ivakarau malua sara. A susugi na parofita o Mosese ena ka era na rairai kainaka eso nikua ni dua na ituvaki donu. Me vaka e volai ena Mataniciva Talei, na Turaga, ni vakarautaki Mosese voli ki na nona ilesilesi vakaparofita, sa vakaraitaka vua na vuravura kei na luve ni tamata taucoko era sa buli tu. Na ka a veivakurabuitaki vei Mosese o ya, “Oqo … au kila kina ni sa ka wale ga na tamata, oqo na ka au a sega sara tu ga ni kila.”
Kena ikuri, na Kalou, ena ka sa mai veivakacalai ki na nanuma tawabibi eso ena rairai vakila o Mosese, sa cauraka na Nona inaki dina: “Ia raica, oqo na noqu cakacaka kei na noqu lagilagi—meu vakavuna na tawamate rawa kei na bula tawamudu ni tamata.”
Eda tautauvata kece ena mata ni Kalou. E sa matata tu na Nona ituvatuva. Eda wilika ena iVola o Momani, ni “ra sa tautauvata na tamata kecega vua na Kalou,” oka kina “na tamata loaloa kei na tamata vulavula, na bobula kei na galala, na tagane kei na yalewa.”. Kena dina, eda sa sureti taucoko meda lako vua na Turaga.
O koya e nanuma ni bibi cake ena ituvatuva ni Tamada me baleta na ituvaki vaka na kawa, tagane/yalewa, vanua, ivosavosa, se tikina vakailavo e sa cala vakaidina ka sa sega ni kila matata na inaki dina ni Turaga kivei ira taucoko na luvena na Tamada.
Vakatuburarawa, ena gauna oqo voleka ni veiwasewase kecega ni bula veimaliwai, eda raica na vakatakilai ni yalolevu kei na dokadoka ni mai vakalewai vakaca na yalomalumalumu kei na qaravitavi vua na Kalou. Sa luluqa mai e levu na bula veimaliwai ka sega ni kila matata na vuna eda tiko kina ena vuravura oqo. Na yalomalumalumu dina, ka sa bibi ki na rawati ni inaki ni Turaga kivei keda, e sega soti ni dau kune.
E sa ka bibi me kilai matata na titobu ni yalomalumalumu, yalododonu, ivakaraitaki, kei na kilaka i Karisito me vaka e vakatakilai ena ivolanikalou. E sa ka lialia me vakawaleni na kena sasagataki vagumatua na ivakarau kei na ituvaki va-Karisito oqo me ka ni veisiga, vakauasivi na yalomalumalumu.
Sa ra matata na ivolanikalou ni kena sa lekaleka dina tu na bula oqo, e sa vakasakiti vakaoti. A kaya o Amuleki, e dua na itokani vakaulotu i Alama ena iVola i Momani: “Na bula oqo sai koya na gauna me vakarautaki koya kina na tamata me sota kei na Kalou; io, raica na veisiga ena bula oqo me vakayacora kina na tamata na nona cakacaka kecega.” Eda sega ni vinakata, vaka na noqu kisitoni o ya, meda moce curuma na bula oqo.
Na ivakaraitaki ni yalomalumalumu kei na solibula ni iVakabula me baleta na kawatamata kece e sa itukutuku matanidavui levu sara ni gauna makawa. Na iVakabula, ni dua na lewetolu va-Kalou, a lomasoli me lako mai ki vuravura vaka e dua na gonedramidrami ka tekivuna na veivakatikori e oka kina na nodra vakatavulici ka vakabulai na Tacina kei na Ganena ka qai mai vakararawataki ena mosi tawatukuni rawa e Kecisemani vakakina ena kauveilatai me rawa ni vakataudeitaka kina na Nona Veisorovaki. Na ivakaraitaki ni loloma kei na yalomalumalumu oqo mai vua na iVakabula sa kilai tu me Nona lomasoli. Sa cakava oqo o Koya me baleti ira kecega na turaga kei na marama sa bulia oti se na qai vakarau bulia na Kalou.
E sega ni vinakata na Tamada Vakalomalagi mera yalolailai se soro na Luvena ena nodra sasagataka na lagilagi vakasilesitieli. Ni da vakasamataka vagumatua dina na Kalou na Tamada kei Karisito na Luvena, o cei o Rau, kei na ka e Rau sa vakataucokotaka ena vukuda, e vakatubura ga na veidokai, qoroqoro, vakavinavinaka, kei na yalomalumalumu.
Sa Veiganiti na Yalomalumalumu ena Vukei ni Turaga me Tauyavutaka na Nona Lotu
A taroga o Alama e dua na taro ena nona gauna ka sa kilikili nikua: “Kevaka ko ni sa sotava oti na veisau ni lomamuni, ka ko ni sa nanuma mo ni lagata na sere ni veisereki loloma, au na taroga, e rawa mo ni sa vakila ena gauna oqo?” A tomana o Alama, “Kevaka ko ni sa kacivi mo ni mate ena tiki ni gauna oqo, e rawa beka mo ni kaya, … ni ko ni sa yalomalumalumu sara?”
Ena veigauna kece au wiliki Alama na Gone kina ni sorova na nona itutu vaka iliuliu ni matanitu me vunautaka na vosa ni Kalou, au qoroqoro saraga. A tiko dina vei Alama e dua na ivakadinadina momona ni Kalou na Tamada kei Jisu Karisito ka sa qaravitavi vakataucoko kivei Rau ka sega ni vakatikitikitaki. A tiko vua na veika vakaliuci dodonu kei na yalomalumalumu me solia kina na irogorogo kei na itutu baleta ni sa vakasamataka ni qaravi ni Turaga sa ka bibi cake sara.
Sa ka yaga vakaidina na kena tiko voli ena noda bula na yalomalumalumu veiganiti me vukea na tauyavutaki ni Lotu. E dua na ivakaraitaki ena itukutuku makawa ni Lotu sa kauwaitaki. Ena June ni 1837, a vakauqeti na Parofita o Josefa ni tiko ena Valetabu e Kirtland me kaciva na iApositolo o Heber C. Kimball me kauta na kosipeli i Jisu Karisito ki “Igiladi … ka tadolava na katuba ni veivakabulai ki na matanitu o ya.” A lesi na iapositolo o Orson Hyde kei na so tale mera tomani koya. A wararasa na isaunitaro nei Elder Kimball. “Na vakanananu ni mai lesi ki na dua na ilakolako bibi vakaoqo e sa levu cake sara mai na kena au rawa ni colata. … [Au] a sa vakarau tu ni dromu ena ruku ni icolacola ka sa vakataqari vei au.” Ia, a tutaka o koya na ilakolako ena vakabauta, yalayala, kei na yalomalumalumu vakatabakidua.
So na gauna na yalomalumalumu sai koya na ciqomi ni veikacivi ni sega ni veiganiti kaya tu na noda bula. So na gauna na yalomalumalumu sai koya na veiqaravi yalodina ni veiganiti kaya tu na noda bula ki na dua na ilesilesi levu cake. Sa ra yavutaka tu vakavosa kei na ivakaraitaki na iliuliu yalomalumalumu ni sa sega ni vanua eda veiqaravi kina ia ena iwalewale eda veiqaravi vakayalodina kina. So na gauna na yalomalumalumu sai koya na ulubaleti ni mavoa ni yalo ni da nanuma era sa vakatanitaki keda na iliuliu se so tale na lewenilotu.
Ena 23 ni Julai, 1837, na Parofita o Josefa a sotavi Elder Thomas B. Marsh, na Peresitedi ni Kuoramu ni Le Tinikarua. A cudru sara ga o Elder Marsh ni a kaciva e rua na lewe ni nona Kuoramu na Parofita me rau gole ki Igiladi ka sega mada ni tukuna vua. Ni sa sotavi Elder Marsh o Josefa, na mavoa ni yalo cava ga sa biu vakatikitiki, ka sa ciqoma na Parofita e dua na ivakatakila wanananu. Ena gauna oqo e sa ika 112 ni wase ni Vunau kei na Veiyalayalati. E sa solia na idusidusi wararasa mai lomalagi ena bulataki ni yalomalumalumu kei na cakacaka ni kaulotu. Tikina e 10 e tukuna, “Mo yalomalumalumu; ena tuberi iko e ligamu na Turaga na nomu Kalou, ka sauma vei iko na nomu masu.”
A yaco na vakatakila oqo ena siga vata ga ratou a cauraka voli kina o Elder Kimball, Hyde, kei John Goodson, ka sinai tu ena yalomalumalumu, na Veivakalesuimai ni kosipeli i Jisu Karisito ena Valenilotu e Vauxhall mai Preston, Igiladi. Oqo sai matai ni gauna ena itabagauna oqo mera wasea kina na daukaulotu na kosipeli vakalesui mai ena taudaku ni Vualiku kei Amerika. Na vatuka ni nodra kaulotu sa yaco kusarawa kina na nodra papitaiso na saumaki mai ka vakavuna me vuqa sara na lewenilotu yalodina.
Na tiki ni vakatakila tale eso sa dusimaka na sasaga vakaulotu ena gauna oqo. E wiliki vakatikina, “Ko koya dou sa tala ena vuku ni yacaqu … sa na tu vua na kaukauwa me dolava na katuba ni noqu matanitu ki na veimatanitu kecega … kevaka era sa vakamalumalumutaki ira vei au, ka muria na noqu vosa, ka vakatudaligadra ki na domo ni Yaloqu.”
Na yalomalumalumu ka sa veiganiti kaya na sasaga vakaulotu wararasa oqo sa vakatara na Turaga me tauyavutaka kina na Nona Lotu ena dua na sala wananavu.
Ena vakamuduo, sa da raica veitaravi tu oqo ena Lotu nikua. Era solia na nodra gauna na lewenilotu, oka kina na isausau vou, ka biuta vakawawa na vuli kei na cakacaka mera qarava na kaulotu. Vuqa na lewenilotu qase sa biuta na nodra cakacaka ka solibula talega mera qarava na Kalou ena ivakatabutubutu cava ga era sa kacivi kina. Eda sega ni vakatara na veika vakatamata me vakasevi se vagolei keda tani mai na kena vakataucokotaki na Nona inaki. Na veiqaravi vakalotu sa gadreva na yalomalumalumu. Eda veiqaravi ena yalomalumalumu ni da sa kacivi ena lomada, yaloda, kei na noda kaukauwa kecega. Ena ivakatabutubutu kecega ni Lotu, sa ka bibi meda kila matata na ivalavala va-Karisito ni yalomalumalumu.
Na Yalomalumalumu e Veisiga Sa Veiganiti ki na Vakarautaki ni Nodra Vukei na Tamata Yadua mera Sotava na Kalou
Na takete ni rokova voli na Turaga kei na noda soli keda ki na Nona lewa sa sega tu ni yaga ena bula nikua me vaka na kena eliu. Era vakadinata na iliuliu Vakarisito ena vakabauta tale eso ni da sa bula tiko ena vuravura Vakarisito ni gauna oqo.
Ena veitabagauna, na rakorako ni yalomalumalumu ni bula vakalotu kei na rakorako ni qaravitavi maqosa ka dokai e sa ivakarau tudei tu.
Ena vuravura nikua, e sa vakatorocaketaki na viavialevu, na vakalevulevui koya, kei ira na “vakamatavulo,” ka sa muataki ena so na gauna ki na lailai ni yalomalumalumu dina. So era vakatututaka na ivalavala rakorako ki na bula marau nikua sa oka kina“mo dina, mo kaukauwa, mo daucakacaka—ka vakabibi sara, kakua ni vakanuinui ki na tamata tale eso … baleta na nomu bula sa … tiko ena ligamu.”
E tutaka na ivolanikalou e duatani na iwalewale. Era vakatututaka ni sa dodonu meda tisaipeli dina i Jisu Karisito. Oqo e okati kina na tauyavutaki ni dua na vakilai kaukauwa ni qaravitavi vua na Kalou kei na sasagataki ni bula yalomalumalumu. A vakatavulica o Tui Penijamini ni sa meca ni Kalou na tamata vakavuravura ka tutaka ni sa gadrevi meda soli keda “ki na veivakayarayarataki ni Yalo Tabu.” A vakamacalataka, mai na veika tale eso, ni oqo sa gadrevi kina meda “talairawarawa, yalomalua, yalomalumalumu, dauvosota, [ka] sinai ena loloma.”
So era vakayagataka cala na ka diname marautaki kina na tamata vakavuravura kei na ivakarau eso e veibasai ki na yalomalumalumu, yalovinaka, yalololoma, veivosoti, kei na veidokai. Sa rawa ni da marautaka na noda dui bula rakorako vaka luve ni Kalou ni sega ni vakayagataki na veika dina me ulubale ni tovo tawa va-Karisito.
Ena noda sasagataka na yalomalumalumu, sa vakavurea na initaneti ni gauna oqo na bolebole eso me levei kina na viavialevu. Rua na ivakaraitaki na sagai ni tatalewai au “raici au mai” se na nodra ravuti eso tale mai na veivakacacani ena vakauitukutuku ena mona livaliva. Dua tale na ivakaraitaki o ya na “humblebrag.” E sa vakamacalataki me “dua na itukutuku via rakorako tu se vakadonui koya [se yaloyalo] ka sa nona inaki tudei me veivagolei ki na ka me viavialevu kina e dua.” Sa ra dau veivakaroti na parofita me baleta na viavialevu ka vakadreta voli na veika cacawale ni vuravura.
Na lolovira rabailevu ni veitaratara veidokai e sa kauwaitaki talega. Na ivakavuvuli tawamudu ni dodonu ni digidigi sa gadrevi kina meda rokova na veidigidigi eso eda sa sega ni vakadonuya. Na duidui kei na veiba sa vakacala wasoma tu “na yalava ni bula rakorako matau.” Eda sa gadreva vakalevu na ivakarau dodonu kei na yalomalumalumu.
E veitataunaki o Alama mai na “vakalevulevui kemuni ena viavialevu ni lomamuni,” ena “nanuma ni ko ni sa uasivi cake mai vua e dua tale,” ka vakacacani ira na yalomalumalumu era “muria na ivakarau tabu ni Kalou.”
Au sa kunea na tiko vinaka momona ena kedra maliwa na tamata duivakabauta taucoko era sa yalomalumalumu ka qaravitavi vua na Kalou. Vuqa vei ira e muria na ivakavuvuli ni parofita o Maika, ka cauraka, “Ka cava tale sa taroga mai vei iko ko Jiova, mo caka dodonu ga, ka mo vinakata na yalololoma, ka mo yalomalumalumu talega ni drau lako vata kaya na nomu Kalou?”
Ni da sa yalomalumalumu vakaidina, eda masuta na veivosoti ka vosoti ira na tani. Ni da wilika ena Mosaia, sa vakatavulica o Alama ni gauna kece ga eda veivutuni kina, ena vosota na noda cakacala na Turaga. Ena yasana kadua, me vaka sa tukuni ena Masu ni Turaga, ni da sa sega ni vosota na nodra cakacala tale eso, eda sa tu vakarau meda cudruvi. Baleta na Veisorovaki i Jisu Karisito, sa vosoti na noda ivalavala ca mai na veivutuni. Ni da sega ni vosoti ira era cakacala kivei keda, eda sa besetaka saraga na Veisorovaki ni iVakabula. Na lomaca voli ka sega ni via veivosoti ka sega ni via cakava ena yalomalumalumu na noda veimaliwai ena ivakarau va-Karisito sa vakavuna meda cudruvi vakaidina. Na lomaca voli sa wainimate gaga ki na yaloda.
Meu veivakaroti tale mada ga ena ivalavala cava ga ni veibeci. Na Turaga, mai vua na parofita o Moronai, sa cakava e dua na veidutai bibi ena veibeci kei na yalomalumalumu: “Era sa veivakalialiai na tamata lialia, ia era na tagi; ia sa rauti ira sa yalomalua na noqu loloma soli wale.” A cauraka tale na Turaga, “Au sa solia vei ira na tamata na malumalumu me ra vakayalomalumalumutakiira kina, ia sa rauti ira vinaka na tamata kecega era sa vakayalomalumalumutaki ira vei au na noqu loloma soli wale; ni kevaka era sa vakayalomalumalumutaki ira vei au, ka vakabauti au, au na qai vakayacora me vu ni nodra kaukauwa na veika malumalumu.”
Na yalomalumalumu sa oka talega kina na vakavinavinakataki ni noda veivakalougatataki levu kei na veitokoni vakalou. Na yalomalumalumu e sega ni so na rawaka vakatakilai levu se na ulubaleti ni so na bolebole vakaitamera. E sa dua na ivakatakilakila ni kaukauwa vakayalo. Sai koya na rawati na yalodei malumu ni sa rawa ni da vakararavi vua na Turaga ena veisiga kei na veiaua, qaravi Koya, ka rawata na Nona inaki. Sa noqu masu ni da na sasagataka tikoga ena vuravura veilecayaki oqo na yalomalumalumu dina ena veisiga. A kaya vaqo e dua na serekali taleitaki:
Au sa ivakadinadina dei ni iVakabula kei na Nona Veisorovaki kei na bibi ni qaravi Koya voli ena yalomalumalumu ena veisiga taucoko sara. Ena yacai Jisu Karisito, emeni.