“I Kainnanoia ni Kauki Mataroa”

N rongorongon te Ekaretia i Guam uabui te ririki n nako, ao a roko kaain te Ekaretia man taabo tabeua, mairouia tautian te taanga ni buaka man te US ke taan roko man aaba aika kakaokoro. N tokin te II ni Buaka n te Aonaaba, a mwaing Gwendolyn ao Victor Olsen nako Guam ao ni moana katean aia bitineti ae arana te South Seas Store. N taainako ao aki toki kaain te Ekaretia n nakon aia auti ni kawariia, wareware, katang biano, motirawa, ke ni marooro ma ngaia. Ngke e kateaki mwangan te Ekaretia i Guam n Okitobwa 1951, e riki Victor bwa te moan ni beretitenti n te mwaanga.

N te 1976, Maria Salas Calvo ma kaain abana, Donald, ngaiia ni kauoman te naanCHamoru (ae tiberingiaki bwa “Chamorro”), aomata aika kaain raoi Guam, a tibwa tia ni mareaki ao a kakaea aia ekaretia ae a na kaainna. E ururing Maria, “Ti ukeuke nako ngaia ae ti kaokoro teutana bukina bwa ti a tia n nakon aaro aika kakaokoro aikai ao ti tangiria ni kakaea te bwai ae tamaroa riki ae na kona ni karikiira bwa te utu ae kakukurei riki.” N te bong teuana, ngke a roko mitinare man te Ekaretia n ara mataroa, e uringnga Donald, “Iai te namakin ae tamaroa anne irou. I kainnanoia bwa N na kauki mataroa ibukiia aomata aikai bwa a na anganai aia rongorongo.” A bwabetitoaki tangaia Calvos n Meei 21, 1977.

N te tai naba anne, n te tiamwa 1977, ataein te reirei man te kauarinan ae te i CHamoru ae arana Herbert J. Leddy e wareka Ana Boki Moomon are e anganaki iroun raoraona. E tuangiia ana karo Leddy ngkana e kona ni bwabetitoaki, ma n te tai anne, ao a ataia ae te bubuti aei bon kakeaan rikiana ao ana katei. A aki kariaia. Te tia kairiiri n te nakoanibonga n te tabo anne e berita nakon Leddy bwa ngkana e irii aia iango ana karo, ao i nanon taina ao e na bon karekea aia boutoka.

E aki maan i mwiin anne, e ira te boowi ibukin aia konabwai ataei Leddy i Indiana. N te tai n tataninga ibukin kibaia i Hawai, e kaitibo ma kaain Guam ae kaain te Ekaretia ibukiia Aika Itiaki ae e a tibwa tia ni karekea ana beebwa n reirei ae te mwatita n te Brigham Young University (BYU). Te aomata ae tibwa reke ana beeba man te BYU aei e kaoa Leddy bwa e na nakon mweengana n reiakina riki taekan te euangkerio. Ni katoa Kanimabong i nanon waniua te wiiki, e kaitibo Leddy ma mitinare ni mweengan te utu ae onimaki iroun Iesu.

“Bwaai ni kabane ake I reiakin a taraa n ae iai au atatai iai, ” e taku Leddy. “Ngke I wareka ana Boki Moomon, I kunea bwa e matoatoa aron katokan warekakina. I ataia bwa e koaua.” Man aia kariaia ana karo, e bubuti rinna ao reireina n te Brigham Young University i Provo, Utah. Bon, uoua te bong i mwiin koron ana ka18 n ririki, ao e a bwabetitoaki. Ngke e tibwaua te rongorongo ma ana karo, a kaeka, “N aron ae ti anga ngkoe nakon te Atua ngke ko bungiaki, ti anganiko ngkai te inaomata ni kabane bwa ko na riki bwa ana tabonibwai te Atua.”

E riki Leddy bwa te moan n aomata n CHamoru n riki bwa te mitinare ngke e weteaki nakon te Tennessee Nashville Mition n 1979.