2012
Yafas Nib Mangil ni Ngan Paer u Fithik
January 2012


Mulwol ko Bin ’’Somm’on e Presidency, January 2012

Yafas Nib Mangil ni Ngan Paer u Fithik

Napan e new year, mug goeg ko gubin gidii’en Got ko Tin Tomur e Rran u gubin yang ni ngan tabab nag ba chuur nib fal’ rogon, ma ba ga’fan e n’en ni kugoeg e yafas nib— mangil ngay nib yafas nib sug ko tin nikan mu’ nag ban’en, nib mangil, nge pi tawa’ath. Boed rogon ni kad filed e ABC u sikul, mug goeg e birog e ABC ni nge ayuweg dad ni nge yog e yafas ngodad nib mangil.

Ngeyog rogon e tham’tham’ Nib Mangil

A u lane ABC rog e be yup’ fan ko rogon e tham’tham’. William James, e tabab ni nge mang reb e American psychologist nge philosopher, e yoloey, “Bin tha’abi mangil e yi’iy ko yangren dad e n’en ni kan pir’eg ni gidii’, ni ngar thilyeged rogon e tham’tham’ u lanyan’ rad, e rayog ni nge thilyeg rogon e mithmith u lane yafas rorad.”1

Pin’en u lane yafas e be yan u rogon e tham’tham’ rodad. Kanawo’ ni gadad be fek ni ngad guyed e pin’en man fulweg taban e ma thilyeg gubin ban’en. Ngad rrin’ed gelngin ni rayog rodad ma aram man mel’eged ni ngad falfalaen’ gad ko pi magawon rodad, demtrug rogon, ma rayog ni nge fek e gapas nge falfalaen’.

Chalres Swindoll —author, bee’ nima sensey, ma ba pastor ko Kristiano— e ke ga’ar: “Rogon e tham’tham’, ngog, e rib ga’fan ko … tin kafram, … ko salpiy, ge pi magawon, ko tin ni daryog rodad, ko tin ni kad mu’ niged, ko n’en ni ma lem nag boech e gidii’ fa yoeg fa rrin’. Ba ga’fan ko rogon ya’an, n’en nike fal’ wathay ngay, fan’en ni yib cheg riy. Ra fal’eg fa kireb nag e murwel, galasia, nge tabinaew. N’en ni rib mangil e bay e n’en ni ngad rrin’ed ni gubin e rran nib ma’un rogon e tham’tham’ ni gadad ba’adag ni fan ko binem e rran.”2

Dabyog ni ngad cheleged e nifeng, machane rayog ni ngad mithmithged e laay’. Fan ko falfalaen’ ni rib alamrin, gapas, nge falfalean’, ni gadad ra mel’eg rogon e tham’tham’ nib mangil.

Mich u Wun’um Ngom

B e fan ko mich u wun’um —ngom, ngak e picha’an nib liyegnem, nge pi kenggin e yalen nib manechubog.

Ngam yul’yul’ ngom, ngak boech e gidii’, nge Chitamngim u Tharmiy. Cha’an ni dani yul’yul’ ngak Got nge taw ko ngiyal’ nike pag napan i Cardinal Wolsey ni, boed nike yoeg Shakespeare, e ke murwel u lane yafas rok ngak dalip ni’ nib fla’ab nike adag e salpiy nge lungun nib ga’. Me arame, ma ba pilung e chuweg ko tin tirok ban’en nima pi’ matwon nge tin ni rib tu’uf rok. Me yoer Cardinal Wolsey nibe ga’ar:

Ku ayuweg Got ko baley e n’en ni guba adag ni ngug rrin’

Kug ayuweg e pilung rog, ma dabi

Make digeyeg ni dariy e maed rog ngak e picha’an nibe fananikaneg.3

Thomas Fuller, bee’ ko galasia nib Ngabchey nib kakrom ni i paer u lane 17th century, nike yoloey e biney e n’en nib riyul’: “Cha’ ni dani mich u wan’ ni dar paer ni rogon ko n’en nib mich u wan’ ngay.”4

Dam talegnem ma dam pag boech e gidii’ ni nge yoeg ngom ni bay urngin e n’en ni rayog ni ngam rrin’. Mich u wun’um ngom mag paer ni ngam thap ko pin’en ni rayog rom.

Rayog ni ngam rrin’ e n’en nib mich u wun’um ni rayog rom. Pagan’ nge mich u wun’uy meyog e mich.

Sap ko pi Magawon u fithik e Athamgil

Athamgil e ma mangil ma ban’en nib falel’ napan ni dariy e bin riy ni ngarin adag ni ngan nim’ machane ban’en ni ngam athamgiliy ni ngam paer u fithik nib mangil rogon.

Ke ga’ar Ralph Waldo Emerson nib Ngabchey nib tayoloey e essay ma ba poet ni: “Demtrug e n’en ni gara rrin’, mab tu’uf e athamgil ngom. Demtrug e kanawo’ ni gara paer riy, ma gubin ngiyal’ ma bay bee; ni nge yog ngom ni gab kireb. Gubin ngiyal’ ma bay e tin momaw’ ban’en nibe pow ngalang ni nge n’anggin nem ni nge mich u wun’um ni tirom e togpluw e ba riyul’. Ba kanawo’ i yan ko mithmith man lek ko tomur e ba mu’un boech e athamgil ngay nib tu’uf ko salthaw. Gapas e bay e tirok e n’en nib mangil, machane pumo’on nge ppin nib ta athamgil e rayog ngorad.”5

Bay boech ngiyal’ napan ni gara rus ma ra i mil an’um. Gara thamiy rom ni kam waer. Pi n’en ni ra buch ni ngeyog e n’en nib mangil e ra m’un nib momaw’. Boech ngiyal’ e gara thamiy rom ni kam boed i David nibe guy rogon ni ngam li’ Goliath. Machane mu tafneyem ni —David e ke gel!

Athamgil e ba tu’uf ni’ ngan tabab i yan ko tirok bee’ ban’en, machane athamgil nib mangil e kan pining napan nike aw bee’ nga but’ ma ngari rrin’ biyay ni nge thap ngay.

N’en ni ngam athamgiliy e ngeyog ni ngam rrin fare murwel, bee’ ni ta’areb lanyan’ ni nge murwel ko ban’en nib mangil, ma athamgil e gathi kemus ni ngan sap ko pi magawon nima yib machane ngan rrin’ e bin migid e murwel, ni rayog. “Athamgil e boech ngiyal’ ma boechi lunguy nib achig ko bin tomur e rran ni be ga’ar, ‘Ragu rrin’ biyay gabul.’”6

Ngad tafneyed gadad ko pi ABC ney napan ni gadad be tabab nag e chuur rodad ko bin bi’ech e duw, ni ngan fal’eg rogon e tham’tham’ nib mangil, mich ni rayog ni ngad thap gad ko n’en ni gadad be lem nag nge magawon ni nge puf rogon, nge athamgil ni ngan sap ko pi magawon ni ra i yib ko kanawo’ rodad. Ma arame yafas nib mangil e ra yog ngodad.

Notes

  1. William James, u Lloyd Albert Johnson, comp., A Toolbox for Humanity: More Than 9000 Years of Thought (2003), 127.

  2. Charles Swindoll, u Daniel H. Johnston, Lessons for Living (2001), 29.

  3. William Shakespeare, King Henry the Eighth, act 3, scene 2, lines 456–58.

  4. Thomas Fuller, u H. L. Mencken, ed., A New Dictionary of Quotations (1942), 96.

  5. Ralph Waldo Emerson, u Roy B. Zuck, The Speaker’s Quote Book (2009), 113.

  6. Mary Anne Radmacher, Courage Doesn’t Always Roar (2009).

Tin ni yibe Fil ko Biney e Mulwol

Mu pining e gothon e tabinaew ni ngan weliy e n’en nike buch rorad napan nike ayuweg rad rogon e tham’tham’ nib mangil, mich u wan’ rad ngorad, fa athamgil. Fa mu pining rad ni ngar pir’eged e pi kanawo’ ko pi dalip i kenggin e yalen u lan fapi chep nib thothup. Gara fal’eg rogom ni ngam sensey ni ngam meybil ni gabe leam nag e pi chep nib thothup fa pi n’en nike buch rom.

Print