Iren Mahsen en Padahk en Pas, Nopempe 2012

Me Pid Koluhla Kan oh Koasoandi Kan

Sang President Dieter F. Uchtdorf

Sounsawas Keriau nan Presidensi Keieu

Onopiki ni kapakap iren mahsen wet oh, ni eh pahn konehng, koasoaiahkihieng lih akan me komw kin pwarek. Doadoahngki peidek kan pwehn seweseikomwi kakehlailih riomw lih akan oh pwehn elehieng Pwihn en Sawas en Lih en wiahla pali kesempwal en pein ahmw mour. Pwehn alehdi iren kapehse kapatapat, tehk reliefsociety.lds.org.

Me Pid Koluhla Kan

President Monson, se poakohng komwi. Kalahngan pwehki pakair kamarain oh wadawad me pid kokoudahn tehnpas sarawi kapw kan oh doadoahk en misineri. Pwehki mepwukat, I koapwoaroapwoarki kapai lap kan me pahn kohdohng kitail oh tohto dih kan me kohohdo.

Riei ohl oh lih akan, kompoakapahi kan! Kitail wia aramas. I kasik me met sohte wia mehkot kapwuriamwei ong emen kitail.

Sohte emen rehtail pahn mihmi nohn werei pohn sampah. Kitail ahniki uwen sounpar keneinei kei pohn sampah, me, nan irair poatoapoat, pahn uwehte marep en pwoarin mas.

Kitail eri kin mweselda. Ngenitail kan “pahn kolahng deurail rehn Koht me ketikihong [kitail] mour.”¹ Kitail kin pwilikihdi paliwaratail kan oh pwilikihdi dipwisou kan en sampah ni atail kin uhd keseulahng irair mwurin met nan atail mour.

Ni atail pwulopwul, e kin mwomwen me kitail pahn mour kohkohlahte. Kitail kin leme me sohte imwin rahn me ketipin pahn dakada nan atail mour, oh mour en ehu rahn kin ong kitail mwomwen ahl me sohte uhdi kohkohweite mwohtail.

Ahpw, ni atail kin mahla, ih atail ahpwete kin kilengla mwuri oh pwuriamweiki uwen ahlo eh inenen mwotomwot ni mehlelo. Kitail kin pwuriamweiki duwen sounpar akan ahr mwadang doula. Oh kitail kin tepida leme duwen pilipil me kitail wiadahr oh soahng kan me kitail wiahier. Nan irair wo, kitail kin taman ansou tohto mwahu kan me kihieng ngenitail kan peren oh mohngiongitail kan popohl. Ahpw kitail pil kin taman me kitail kin koluhkihla kan—soahng kan me kitail mentehnohn kak pwuralahng oh wekidala.

Emen nurse me kin apwalih me soumwahu me pahn kereniengehr mehla nda me e kin kalapw kihda peidek mengei wet ong nah soumwahu ko ni arail kin kaunop en mweselsang mour wet.

“Mie mehkot me komw koluhkiha?” e kin idek.²

En wia soangen keren wo ong keimwseklahn rahn en mour wet kin kasansaliala madamadau oh kihda kamarain oh mehn karasaras. Eri ni ansou me aramas pwukat alehdi peidek en me re koluhkihla, irail koasoaiahda arail pepehm kan. Irail medewe duwen dahme re men wekidala ma re pahn kakete wekidala ansou.

Ni ei medewe dahme re nda, I pwuriamweiki duwen tepin padahk poahsoan kan en rongamwahu en Sises Krais ahr kak sair ahl en atail mour ong me mwahu, ma kitail pahn te doadoahngki.

Sohte mehkot rir me pid tepin padahk kan en rongamwahuo. Kitail onopikihier pwuhk sarawi kan, kitail koasoaiahier duwerail nan Santi Sukuhl, oh kitail rongehr duwerail nan mihting kan en sarawi pak tohto. Tepin padahk oh ire kesempwail sarawi pwukat me inen oh sansal; re lingan, loal, oh kehlail; oh irail kak mehlel seweseikitail dehr lelohng mehn kaulimiki ehu rahn.

I Mentehnohn Me I Ahniki Laudlahn Ansou Rehn Aramas Kan me I Poakohng

Mwein koluhla me keieu kin pwarada rehn soumwahu kan me pahn melahr iei me irail mentehnohn me re ahniki laudlahn ansou rehn me re poakohng kan.

Ahpw ni mehlelo ohl akan me kin keieu nda me re “koluhkihla mehlel ahr nohn kihieng arail ansou nan mour ong kakairada arail doadoahk.”³ Tohto katiasang iren ketemen kan me kin kohsang patehng peneinei oh kompoakapahrail kan. Irail katiasang kakairada ehupene kehlail rehn irail akan me keieu kesempwal ong irail.

E sou mehlel me kitail kin kalapw kediropwila? Oh poakehla pwe kitail pil kin wiahki atail kediropw mehkot me warohng en mie wahupe, mwomwen me kedikediropw, kelehpw, iei kasalepen pweidahn mour kaselel.

Met mehlel?

I kin medewe atail Kauno oh Karasaras, Sises Krais, oh Sapwellime mour mwotomwot nanpwungen mehn Kalili oh Serusalem. I song en medewe Ih kedikedirepwseli nanpwungen mihting oh wiewia doadoahk tohto ansou kis pwehn kanekehla diren doadoahk me karuwaru kan.

I sohte kak kilangada.

Ahpw, me I kin kilang iei Iehroso en Koht me limpoak oh mahk ni eh kin ketiki koasoandi keneinei kan nan ehuehu rahn. Ni eh patehng irail akan me kapil ih, irail pehm me re kesempwal oh keneinei. E mwangih katep poatoapoat en aramas me e kin tuhwong. E kapaiirailda, padahkihirail. E seweseirailda, kamwahuihirailda. E ketkihieng irail kisakis kesempwal en Sapwellime ansou.

Nan atail mwehiet, e mengei en mwomwehdahte patehng aramas. Ni pediped en kompiuhder kitail kak “patehng” kiden “kompoakapah” kan ni atail sohte anahne sohpai emen te. Technology kak wia mehkot mwahu ieu, oh ni mehlel katapan ni ansou me kitail sohte kak karanih irail akan me kitail poakohng. Ngehi ahi pwoud kin kousoan dohsang towe kesempwal en aht peneinei; se ese duwen met. Ahpw, I kamehlele me kitail sohte kekeirda, ni duwen emenemen de ni duwen pwihn en aramas, ma wiepe me kitail kin keieu patehng peneinei oh kompoakapah kan iei sang ni kihkihda kilel kemenkouruhr, kadaur email sohte kesempwal, de kapehse ehu site nan Internet. Mwein mie dewen soangen mwekid pwukat, ahpw ia uwen ansou me kitail anahne doadoahngkihieng soangen doahk wet? Ma kitail sohte pweida en kihda keieu mwahu en pein kitail oh atail ansou ni sohte kediropw ong irail akan me kesempwal mehlel ong kitail, ehu rahn kitail pahn koluhkihla.

Kitail koasoanehdi en kesempwaliki irail akan me kitail poakohng sang ni patehng irail ni mehlel, kihieng irail ansou katapan, oh ehupene pwehn wiahda iren ketemen kesempwal.

I Mentehnohn Me I Keirda Ni Uwen Me I Kak

Pil ehu koluhla me aramas kin kasalehda iei me irail sohte wiahla aramas me irail pehm me re kak oh konehng wiahla. Ni arail kin kasawih arail mour, irail tehkada me irail sohte pweida ni uwen me re kak, me nohn tohto me re sohte kapwaiada.

I sohte koskosoia keirda nan doadoahk. Keirda wo sohte katepe mendahte ia uwen ileile de laud e mwomwen wia pohn sampah, e sohte douluhl katep nan seiloak poatoapoat me kitail kohkohlahng.

Ahpw, I koskosoaia wiahla aramas me Koht, Samatail Nanleng, koasoanehdi kitail en wiahla.

Kitail kin kohdo nan sampah, ni duwen me soun ngihso nda, “iangidi depwek en kilohri”⁴ sang atail mour mwohn sampah.

Samatail Nanleng mwahngih uwen atail kak pweida. E mwahngih soahng kan me pid kitail me kitail sohte ese me pid pein kitail. E kin ketin kamarainih kitail nan atail mour en kapwaiada me kitail kepikipikdahn wiahla pwehn ahniki mour mwahu, oh en pwurala pahn Kupwure.

Eri, dahme kahrehda, kitail kin kihieng inenen laud atail ansou oh angitail ong soahng kan me sohte pahn werei, me sohte kesempwal, oh mwahl? Kitail sohte kin kilang kapweipwei en atail kin rapahki me sohte katepe oh me ongete kisin ansou.

E sou pahn eripit kitail en “ngoangki kepwehpwehkihla pai en nanleng, me mer oh loangenmwet sohte kin kauwehla, oh wasa me aramas lipirap akan sohte kak dapengpeseng ihmw akan oh pirap ie”?⁵

Ia duwen atail pahn wia met? Sang ni idawehn karasaras en Sounkomouro, doadoahngki Sapwellime padahk kan nan atail mour en ehuehu rahn, oh poakohng ni mehlel Koht oh iengetail aramas.

Kitail sohte kak wia met ni atail pahn wurwurahdekih nehtail kan, kilikilang kuloak, oh loklokaia tohtohki atail doadoahk en tohnpadahk.

Ni me pid momourki rongamwahuo, kitail sohte konehng duwehte pwutak me kaduhdi sendin neh nan pihlo oh nda me e pampap. Ni duwen Sapwellimen Sahm Nanleng ohl oh lih, kitail kak kapwaiada me laudsang mehlel met. Ong met, medewehte koasoandi mwahu sohte itar. Kitail anahne kapwaiada. Me kesempwalsang met, kitail uhdahn anahne wiahla dahme Sahm Nanleng kupwurki kitail en wiahla.

Kihda atail kadehde en rongamwahuo me mwahu, ahpw wia karasaras momour en rongamwahu kopwurupwurdohu mwahusang. Kin men ahpwete loaloapwoatohng atail inou kan me mwahu; ahpw kapwaiada ni mehlel Mahsen en Eripit, pwapwain atail meiroang kan, oh papah irail akan me anahn ahpwete mwahusang. Pakairki me kitail pahn koasoanehdi laudlahn ansou ong kapakap en peneinei, onopiki pwuhk sarawi, oh kemwekid mwahu kan en peneinei wia soahng mwahu kei; ahpw kapwaiada soahng pwukat me uhdahn pahn wahdohng atail mour kapai kan en nanleng.

Wia tohnpadahk iei en nannantihieng en sarawi oh peren. Iei ahl ong pein kitail me keieu mwahu oh keieu peren.

Eri, kitail koasoanehdi en idawehn Sounkomouro oh doadoahk ni pwerisek en wiahla aramas me kitail koasoandi en wiahla. Kitail rong oh peikiong kemwekid kapehm kan en Ngehn Sarawi. Ni atail pahn wia met, Sahm Nanleng pahn kapwarehieng kitail soahng kan me pid kitail me kitail sohte ese. E pahn serehda atail ahl mwohtail oh seweseikitail kilang atail koahiek kapai kan me kitail sohte ese oh mwein sohte douluhl leme.

Ni atail pahn ahpwete kangoangehki pein kitail en nantihiong rapahki soahng me sarawi oh peren, ih atail pahn ahpwete sohte kerenlahng ahl en koluhla. Ni atail pahn ahpwete kehliki kalahngan en Sounkomouro, kitail pahn ahpwete kehn nan seiloak en mour me kitail mih pohn ahl me Sahm Nanleng ketin koasoandihieng kitail.

I Mentehnohn Me I Peren Laudsang Me I Mweidada

Pil ehu koluhla en irail akan me ese me re pahn melahr kak en ekis kapwuriamwei. Irail mentehnohn me re kin peren laudsang me re mweidada.

Pak tohto kitail kin kedirepwkihla mehkot me denehte kitail kerenieng kak alehdi me pahn kihieng kitail peren—irair en peneinei me mwahusang met, irair me pid mwohni me mwahusang met, de imwin kasongosong apwal ehu.

Ni atail kin ahpwete mahla, ih atail kin kilengla mwuri oh tehkada me irair kan en liki sohte uhdahn kesempwal ong de kin koasoanehdi atail peren.

Kitail katapan. Kitail me kin koasoanehdi atail peren.

Kowe oh ngehi iei me uhdahno pwukoahki pein atail peren.

Ngehi ahi pwoud Harriet kin pereniki dak pwaisikel. E kaperen en kohieiwei oh pereniki lingan akan en kepikipik kan. Mie ahl me se kin pereniki tang loale, ahpw se sohte kin nohn tehk uwen doh me se tangkilahr de uwen marahra me se seiloak karasarasohng soun dak pwaisikel teikan.

Ahpw I kin kedekedeo medewe ma se sou mwahu en ekis akutuwahuda. I kin pil leme me se kak lella mwadang ni imwi de tang ahpwete wuk ma se pahn ekis te doadoahk laudsang. Oh eri ekei pak I pil kin wiahda sapwung en kosoiahkihieng ahi pwoudo ahi madamadau wet.

Mwomwe ni ei kin kihda soangen madamadau pwukat kin ansou koaros inenen kadek, inenen sansal, oh inen mehlel. E kin sirei oh nda, “Dieter, kaidehn weir ieu met; seiloak ieu. Pereniki ansoukiset.”

Ia duwen eh pwung!

Ekei pak nan mour, uwen atail kin tetehkete kessohu me kitail sohte kin diar peren nan seiloako. I sohte kin iang ahi pwoudo pwaisikel pwehki I pereniki lella ni idi. I kin kohla pwehki patehng ih kin mwahu oh kaperen.

E sou mwomwen kapweipwei en katiasang irair mwahu kaperen kan pwehki atail kin ansou koaros kaskasik ansou me re pahn imwila?

Kitail kin rong koul lingan awiawih keimwseklahn nohd imwisekla mwohn atail pahn mweidehng pein kitail en pereniki mehlel? Soh. Kitail kin rong oh alehdi ehuehu nohd oh lepin mahsen.

Kitail kin nda atail kapakap ni medewehte “ahmen” de imwi nan atail madamadau? Uhdahn soh. Kitail kin kapakap pwehn kin karanih Sahm Nanleng, en alehdi Sapwellime Ngehn oh en kehn Sapwellime limpoak.

Kitail sohte konehng awih en peren lao kitail lella ansou kis mwuhr, ihte pwehn diar me peren mie pwehn alahldi—ansouo pwon! Mour kaidehn mehn kapingki ansou ieu mwuhr. “Rahnwet iei rahnen Kauno … ,” Soun Melkahkao ntingihdi. “Kitail perenda, oh ngisingiski atail peren.”⁶

Riei ohl oh lih akan, sohte lipilipil irair me kitail mih loale, sohte lipilipil atail kahpwal de kasongosong, mie mehkot nan ehuehu rahn en pereniki oh kesempwaliki. Mie mehkot nan ehuehu rahn me kak wahdo kaping kalahngan oh peren ma kitail pahn te kilang oh kalahnganiki.

Mwein kitail konehng katikiala atail kin kilangki mesetail kan ahpw kalaude kilangki mohngiongitail. I pereniki iren mahseno: “Emen kin kilangki ni sansal mohngiong. Mehkot kesempwal sohte lipilipil sohte kak sansalohng pwoarin mahs akan.”⁷

Kitail alehdi kosonned “en kin kalahnganiki mehkoaros.”⁸ Eri e sou mwahu kitail en kilangki mesetail kan oh mohngiongitail kan lella soahng tikitik kan me kitail kak en kalahnganiki, ah kaidehn en kesempwaliki me sohte mwahu nan irair en met?

Kauno ketin inoukihier me aramas emen me alehdi mehkoaros ni kalahngan pahn kalinganla, oh soahng kan en sampah pahn kodahng powe pahn pak epwiki oh laudsang.⁹

Riei ohl oh lih akan, sang ni diren kapai kan en Samatail Nanleng, Sapwellime koasoandi sapan en komour, mehlel sarawi kan en rongamwahu kopwurupwurdohu, oh soahng lingan kan en seiloak wet, kitail sou ahniki kahrepen popohl?”¹⁰

Eri kitail koasoanehdi en kin pereperen.

Me Pid Koasoandi Kan

Ehu rahn kitail pahn sokasang nan mour wet kolahng mour mwurin met. Ehu rahn kitail pahn medewe atail mour oh leme ma kitail kak en ahpwete mwahusang, wiahda koasoandi me mwahusang, de doadoahngki ansou ni erepit laudsang me kitail kapwaiadahr.

Pwehn katiasang ekei koluhla keieu loal kan en mour, kitail pahn eripit ma kitail wiahda ekei koasoandi rahn wet. Eri kitail wia met:

Koasoanehdi en kalaude atail ansou rehn irail akan me kitail poakohng.
Koasoanehdi en ahpwete nantihieng ni ngoang en wiahla aramas me Koht ketin kupwurki kitail en wia.
Koasoanehdi en diar peren, sohte lipilipil irair me kitail mih loale.

Iei ahi kadehde me pali laud en koluhla loal kan en lakapw kak en sohte leledo sang ni atail pahn idawehn Sounkomouro rahn wet. Ma kitail dipadahr oh wiahdahr sapwung—ma kitail wiadahr pilipil kan me kitail kolkoluhki met—mie kisakis kesempwal en Tomw en Krais, me elehieng atail kak alehdi mahk. Kitail sohte kak pwurala mahs oh wekidala me wiawihier, ahpw kitail kak koluhla. Sounkomouro kak limwiasang pilen mas akan en koluhla¹¹ oh kihsang katoutou en dihp.¹² Sapwellime Tomwo kin mweidehng kitail en pwilikihdi me samwalahr oh wenkihla mwowe peh mwakelekel, mohngiong unsek,¹³ oh ngoang en ahpwete wiahda mwahu oh ni mehlel en wiahla me mwahusang.

Ei, mour wet wie dodoula mwadang; atail rahn akan kin mwomwen sohrala mwadang; oh mehla kin mwomwen kamasepwehk ekei ansou. Ahpw, ngenitail kan pahn doula momour oh pahn ehu rahn pwurehng patehng paliwaratail me kaiasadahr pwehn alehdi lingan poatoapoat. I kihda ahi kadehde me pwehki Krais eh ketin kalahngan, kitail koaros pahn pwurehng mour oh pil poatoapoat. Pwehki atail Sounkomouro oh Soundoar, ehu rahn kitail pahn wehwehki mehlel oh popohliki wehwehn mahsen kan popohl pwehki medek en mehla sohrala nan Krais.”¹⁴

Ahlo ong kapwaiada atail sohso me koasoandiong kitail ni duwen Sapwellimen Koht ohl oh lih iei ehu me poatoapoat. Maing riei ohl oh lih akan, kompoakapahi kan, kitail uhdahn anahne tepida alu pohn ahlo rahn wet; kitail sohte kak mwahmwahliki rahn tehieu. I kapakapiki me kitail sohte pahn awih lao kitail onopohngehr mehla mwohn atail pahn esehla mehlel duwen wie momour. Ni mwahr sarawi en Sises Krais, ahmen.

© 2012 sang Intellectual Reserve, Inc. Kolokol pwuhng koaros. Ntingda nan USA. Kamanaman ong lokaiahn wai: 6/11. Kamanaman ong kawehwe: 6/11. Kawehwehpen Visiting Teaching Message, November 2012. Pohnpeian. 10371 885