I Le Saafiafiga
Elder L. Tom Perry: O Se Tufuga Aao o le Malo
“Ou te iloa na pau le olioli ma le fiafia tumau e maua i lo tatou aafiaga i la le tino nei o le a maua e ala i le mulimuli i le Faaola, usitai i Lana tulafono, ma tausia Ana poloaiga. O loo soifua o Ia. O la‘u molimau lea ia te oe.”1
Ua matua faatafunaina le aai. O L. Tom Perry o se tasi o uluai vaegaau a le Malini na o i le atunuu o Iapani ina ua ma’ea ona sainia le feagaiga o le filemu i le faaiuga o le Taua Lona Lua a le Lalolagi. O le ulufale atu i le aai ua faatafunaina o Nagasaki, sa ia manatuaina mulimuli ane, “o se tasi o lea aafiaga sili ona faanoanoa o lo’u olaga.”
A o vaai atu Tom i le faaumatiaina atoa i ona luma atu, sa ia filifili na te manao e faia mea uma na te mafaia e fesoasoani atu ai. Na faatuina e le vaegaau na nofoia le eria ia ni nofoaga autu ma galulue loa e faamamaina, toe fausiaina, ma fesoasoani i le tanuina o tagata ua maliliu. E oo lava i lea, na mananao lava Tom ma le tele o isi fitafita ina ia faia nisi mea e sili atu.
Sa latou talosaga i le failotu a le latou vaega mo se faatagaga e fesoasoani ai e toe fausia ia falesa faaKerisiano i le eria. O le tele o ekalesia sa tapuniina i le taimi o le taua ona o sa faasa e le malo. O nai fale sa i ai sa matua manaomia lava le toe faaleleia. Na faamalamalama atu e Tom ma isi fitafita o le a latou faia le galuega o le toe faaleleia i o latou taimi avanoa.
Sa tuuina mai se faatagaga, ma sa agai atu loa Tom ma isi e galulue.
“Sa matou le malamalama i le gagana,” na ia manatuaina. “Na pau le mea sa mafai ona matou faataunuuina o le galuega faatino o le lipeaina o fale. Sa matou maua faifeau sa le mafai ona galulue i le taimi o le taua ma uunaia i latou i ala latou te tautua ai i tausaga o le taua ma faamalosiau atu ia i latou e toe foi i o latou pulelaa. E maoae so matou aafiaga ma nei tagata, ina ua amata ona latou maua le saolotoga e faatino ai o latou talitonuga faa-Kerisiano.”
A o matou feosofi i le nofoaafi e tuua Nagasaki, sa taufaifai mai le tele o isi fitafita ia Tom ma i latou o e sa galulue i le toefausiaina o ekalesia. O nei fitafita sa i ai a latou uo teine sa o ane latou te faamavae ma sa talie i le vaega a Tom ma taufaifai ia i latou mo le faamaumauina o lo latou taimi i sima, samala, ma fao.
Ona tupu lea o se mea e manatuaina pea e Tom mo lona olaga atoa. A o fai pea a latou taufaifaiga, sa vaaia i sina maupuepue i talaatu o le nofoaafi, o loo sau ai le solo pe tusa ma le 200 o Kerisiano maoae o Iapani. Ao sau le latou solo, sa latou lagiina le pese “Savali i Luma le ‘Autau Kerisiano.” Na tuuina mai e lenei vaega Kerisiano le anoano o meaalofa ia Tom ma isi fitafita ia na galulue malosi e auauna atu ia te i latou.
Sa tutu le au Kerisiano Iapani i tafatafa o le ala o le nofoaafi. “Ao agai ese atu le nofoaafi, sa matou aapa atu ma pa’i atu i o latou tamatamai lima a o matou tuua ai,” o lana tala lea. “Sa matou le magagana; sa matua nutimomoia o matou lagona. Peitai na matou faafetai aua sa mafai ona matou fesoasoani i sina ala itiiti e toe faatuina le faa-Kerisiano i se atunuu ina ua mavae le taua.”2
O Elder L. Tom Perry o se tufuga aao i lona olaga atoa. O nisi taimi o lona uiga o le fausiaina o se falelotu i mea ua faaleagaina, ma o nisi taimi o lona uiga o le atiina ae se agaga po o se malo ua manaomia lona talitonuga e le faatuaoia, naunautai, ma le mana faaleagaga.
Po o fea lava e na te faimalaga i ai, e tuua lava e Elder Perry ni mea ua malolosi atu nai lo le tulaga sa i ai a o lei faimalaga atu o ia.
Na soifua mai i ni Matua Lelei
Na soifua mai Lowell Tom Perry i le aso 5 Aokuso, 1922, i Logan, Iuta, ISA, ia Leslie Thomas ma Nora Sonne Perry. O ia o se tasi o le fanau e toaono i le aiga. Sa fiafia ma aoaoina e matua o Tom le talalelei i totonu o lo latou aiga i soo se avanoa la te mafaia. O lenei tausiga amiotonu o se punavai o le malosi ia Elder Perry i lona olaga atoa.
I lana uluai lauga o le konafesi aoao o se Aposetolo, na saunoa ai Elder Perry e uiga i lona olaga talavou: “E fai o matou lavalava i le fale i taeao taitasi, e le gata o pulou ma ofu faatimu ma seevae mamafa e puipuia ai i matou mai afa faaletino, ae e sili atu foi ona matua faaeteete o matou matua e faaoofu i matou i aso taitasi i ofutau o le Atua. A matou tootutuli e fai le matou tatalo faaleaiga, ma faalogologo i lo matou tama, o le umia le perisitua, o tuuina atu lona agaga atoa i le Alii mo le puipuiga o lona aiga e faasagatau atu i ufanafana mu a le fili, o le isi foi lena faaopoopoga i lo matou talita o le faatuatua. A o faamalosia lo matou talita, e avanoa lava lo laua talita, aua sa avanoa ma sa matou iloaina.”3
Mai lona laitiiti, sa aoaoina ai Tom i le auala o le galue malosi. Na ia auai i tiute faaleaiga, e aofia ai le totoina ma le tausiga o se togalaau tele. “Ou te faafetai mo se tama sa i ai le onosai e aoao mai ia te au le faiga o le totoina o togalaau,” o lana tala lea. “O lo matou aiga sa aoaoina e le gata i le auala o le faaputuputu ma le faasolosolo o apa ma fagu i luga o fata, ae faapea foi i le auala e totoina ai ma toe suiina ia fualaau aina ma fualaau faisua e manaomia e toe faatumuina ai apa ma fagu ua gaogao.”4
O lona tina sa avea ma se faiaoga maoae i le aiga, aoaoina atu o lana fanau o upumoni o le talalelei ma le faaakatemia i soo se avanoa, e aofia ai ma le taimi ao faia a latou feau i le fale. “O ia lava o se faiaoga ma e matua sili atu ona tele mea na te faamoemoeina mai ia i matou nai lo faiaoga i le aoga ma le lotu.”5
E tu o ia i fafo o le faitotoa o le potumoe i le po ina ia mautinoa ai ua faia e lana fanau a latou tatalo.
O lona tina, o le tala lea a Elder Perry, “Sa iloa e ia ua tuuina atu i matua le faatuatuaga mo le aotauina o a latou fanau, ma, o le tulaga aoao lava, e tatau i matua ona mautinoa ua aoaoina a latou fanau i mea e finagalo lo tatou Tama Faalelagi latou te aoaoina.”6
O Se Taitai i le Malo
Sa auauna atu Elder Perry i le tele o valaauga faaletaitai i lona soifuaga atoa. Sa ia auauna atu i ni au epikopo se lua, i le au fautua maualuga a le siteki, o se fesoasoani lua i le au peresitene o le Siteki o le American River i Kalefonia, o se peresitene o le misiona a le siteki, o se fesoasoani faapitoa i le peresitene o le Misiona a Setete i Sasae (lea na ia faaaluina ai le tele o itula e fesoasoani i le faapaologa a le Ekalesia i le Faaaliga a le Lalolagi i Niu Ioka i le 1964–65), ma sa avea ma fesoasoani lua i le au peresitene o le Siteki o Boston Masatusa, ma sa peresitene i lena siteki. I le 1972 sa valaauina o ia o se Fesoasoani i le Toasefululua, i le 1974 sa valaauina o ia o se tasi o le Korama a Aposetolo e Toasefululua.
O Elder Perry sa talai ma soifua ai ma le mana faaleagaga loloto ma le naunautaiga. O lona siufofoga malosi e manatuaina pea i loto o le au faalogologo pe a uma ona saunoa atu mai le pulelaa.
Sa faasoa mai e Elder Quentin L. Cook o le Korama a Aposetolo e Toasefululua le faamatalaga lenei: “Sa tuuina atu e Elder L. Tom Perry, se molimau malosi ia Iesu Keriso. Sa ia iloa le Faaola, sa ia alofa i le Faaola, ma [sa] malosi lona tuuina atu o lana molimau e uiga i le paia o le Faaola.”7
O Se Tamalii Faaleaiga
Sa feiloai Tom ma lona faletua o Virginia Lee ao ia faitauina le tauvalaauga mo se fonotaga a taitai o le siteki. Na ia saunoa mulimuli ane, sa lelei mea uma i lona faitauina o le auai o alii talavou, ae ina ua oo i le faitauina o tamaitai talavou, sa faigata ia te ia le faaaogaina o lona tomai faamatematika. “Na faafuasei lava ona vaaia e o’u mata se tamaitai talavou matagofie ma aulelei. Sa leiloa atoa lo’u tomai e faitau.”
Sa auai Tom i le Kolisi Faifaatoaga a le Setete a Iuta (lenei ua avea ma Iunivesite o le Setete o Iuta) i lena taimi ma sa matua pisi tele. E ui lava i lea, na avea lava lana aumoega ma Virginia Lee ma taulaiga autu.8
E valu masina talu ona mae’a le la feiloaiga, ae faaipoipo loa L. Tom Perry ma Virginia Lee i le Malumalu o Logan Iuta. E toatolu le la fanau.
O le taimi o le aiga o le taimi aupito i taua lea ia Tom. Na te faaavanoa lava le taimi mo aso fanau, o tafaoga faaleaiga, tu ma agaifanua faaleaiga, ma isi gaoioiga taua.
I lenei tulaga, na tuua e se tasi o aafiaga se uunaiga tumau ia te ia. Ina ua siitia atu Tom ma lona aiga i le Talafatai i Sasae o le Iunaite Setete mo galuega, sa amata ona latou sailiili mo ni fale e latalata atu i lana falefaigaluega. A o faaauau pea le sailiga fale, sa amata ona latou vaavaai mamao atu. Na iu lava ina latou mauaina se fale lea sa fiafia uma i ai le aiga atoa. O se fale matagofie e tasi le fogafale o loo tu lotolotoi ai i le togavao o Connecticut. O le tofotofoga mulimuli o le faataitaia lea o le feoaiga. Sa alu Tom ma toe foi mai ma le faanoanoa. O le malaga e tasi e ta’i itula ma le afa le alu e faapena le toe foi mai.
Sa ia tuuina atu le faafitauli i lona aiga, sa ia faapea atu e pule outou pe tou te mananao i le fale po o le tou tama. O le latou tali na faateia ai o ia. “Matou te mananao i le fale,” sa latou fai mai ai. “E le tele lava sou taimi e te i ai i le fale.”
O se tulaga lea o le suiga mo le Tom. “Sa manaomia ona ou salamo vave,” o lana tala lea. “Sa manaomia e la’u fanau se tama e i ai i le fale i le tele o taimi.” Sa ia faatauaina tele le lesona. “Sa ou suia a’u mausa faalegaluega ina ia lava so’u taimi ou te i ai faatasi ma lo’u aiga.”9
E pei o le tele o isi sini i lona olaga, sa ausia e Tom le sini o le faamaopoopoina faatasi o le aiga ma le faamanuiaina tele. “O lo’u tama sa matua malie lava i le tuputupu ae,” o le tala lea a Lee Perry, le alo a Elder Perry. “Sa ia faamalosia i matou ma manao ina ia auai faatasi ma i tatou. Na matou iloaina lava sa alofagaina i matou e lo’u tama.”10
Na faafaileleina e Tom ma Virginia Perry le la fanau i le amiotonu ma le alofa. I le aso 14 Tesema, 1974, e na o le valu masina talu ona mavae le valaauina e avea ma se Aposetolo, na maliu ai le faletua o Elder Perry i le kanesa i le lima ai o tausaga o tauivi ma le gasegase. “O lenei ua toe faaatoatoa o ia, ma ou te mautinoa ua avea le parataiso ma se nofoaga e sili atu ona fiafia aua ua i ai o ia iina,” na ia saunoa ai i saafiafiga mo lona faletua.11
I le aso 28 Aperila, 1976, na faaipoipo ai Elder Perry ia Barbara Taylor Dayton i le Malumalu o Sate Leki. Na malaga faatasi Elder ma Sister Perry i le lalolagi, e talai atu ma aoao atu ai faatasi.
I aluga o lana galuega, e masani ona saunoa Elder Perry e uiga i le tausiga o ia, lona lava aiga, ma le manaomia e aiga le tumau malolosi ma vavalalata. Sa malosi lava ona lagona e uiga i lenei tulaga lea i le tele o taimi na te talanoa sao atu ai lava i tagata o lona aiga o se vaega o ana saunoaga i konafesi aoao.12
O Se Tamalii Faipisinisi Faamanuiaina
I lona olaga umi atoa, sa i ai ia L. Tom Perry se taleni mo le faaaogaina o tomai ma manatu sa ia aoao mai se tasi o vaega o lona soifuaga i isi. O ni nai tausaga i totonu o lana faaipoipoga muamua, na oo mai ai le valaauga ia te ia e avea ma fesoasoani lua i le au epikopo. O lenei valaauga na oo mai i se taimi i lona olaga faapolofesa lea na tau le mafai ai e Tom ona mafaufauina pe faapefea ona ia faafetauiina sea tautinoga i totonu o ana fuafuaga. Sa tau le maua sona taimi e moe ai.13
Ae, na te le’i faatuai lona taliaina. O se tasi o tomai muamua sa ia aoaoina i le au epikopo fou o le auala e faamatuu atu ai ma faatulagaina ai. Sa ia faaaogaina nei mataupu faavae i le pisinisi ma e lei umi ae sa i ai taimi e sili atu i le galuega ma i le fale. O nei tomai na iu lava ina fesoasoani e uunai Tom i tulaga aupito i maualuga o le pulega o lana galuega i pisinisi o fefaatauaiga.
O le isi taimi na fesoasoani ai aoaoga a le Ekalesia o le taimi tonu lava lea na ia talia ai se galuega mai se kamupani iloga i Niu Ioka. O se vaega o ona tiutetauave fou e aofia ai le faia o aoaoga mo paketi i se vaega faigata ona faamalieina o le au faatonu.
O le fefe i le taimi muamua i le tofiga, sa asiasi atu Tom i le potu lea o le a ia tuuina atu ai le aoaoga. I le potu, sa ia iloaina ai se vaega tele o le puipui o loo ufiufiina i ie mamoe, masalo sa tuuina iina mo faamoemoega o le leo. “A o ou tilotilo i le fasi ie mamoe tele, sa ou mafaufau i lo’u faiaoga o le Peraimeri ma le faaaogaina o le laupapa ie mamoe [mo lesona].”
Na okaina e Tom ni pepa e mamoe tua, tusia ai le tele o vaega o lana aoaoga i luga o pepa, ma faaofo ai le au faatonu i le fonotaga mo le paketi. “Na foliga mai na matua aoga lava le aoaoga, ma ina ua mae’a, sa latou faamalō mai ia te a’u, faafetai ai i lo’u faiaoga Peraimeri,” o lana tala lea.14
E ui ina sa faamanuiaina o ia i le pisinisi, e lei faatagaina e Tom lana galuega e aveesea lona amiosao po o tulaga faatauaina. I se tasi vaega o lana galuega, sa valaaulia o ia e lona pule e auai i le tele o taumafataga faapisinisi ma itula faamasani lea na muamua atu ia te i latou. O le le manao ai i le vaaia o ona uuina o soo se mea e foliga i se pia i nei taimi faaagafesootai, e lei umi ae ua vaaia le feaveaiina e Tom o se ipu susu.
“Sa ou ofo, ao mou atu le taimi, i le toatele o a’u uo faigaluega sa latou auai faatasi ma a’u i le uuina o se ipu susu i taimi ia sa matou faaaluina faatasi,” o lana tala lea. “Sa ou iloaina … o le eseese i le lalolagi na aumaia ai se lagona manaia, ae o le usiusitai i tulafono a le Alii e masani lava ona o faatasi ma Ana faamanuiaga.”15
O Se Tagata Lotonuu
Sa auauna atu L. Tom Perry o se faifeautalai faamisiona i le Misiona a Setete i Matu ao vevela le Taua Lona Lua a le Lalolagi. I totonu o le masina na ia toe foi mai ai i lana misiona, sa ia saini ai e auai i le marini.
Sa ia tautuaina lona atunuu ma le mamalu ma toe foi mai o se tagata lotonuu sili atu nai lo le taimi muamua. Ia Novema 2013, na avea ai Elder ma Sister Perry ma ni malo faaaloalogia i le Siva o le Aso Fanau lona 238 a le Marini. “Ou te manao e tau atu e le mavae lou mitamita i le taimi sa ou auauna atu ai i le Marini,” na ia fai mai i le faafiafiaga.16
I le amataga o lona valaauga o se Aposetolo, na valaaulia ai Elder Perry i Uosigitone, D.C, mo se fonotaga a taitai faalelotu e talanoaina auala lea e faaaofia ai aulotu e auai i faafiafiaga e faamanatu ai le 200 tausaga o Amerika. I le amataga sa fiafia Elder Perry. Sa ia manao e fesoasoani e tuufaatasia ia leo o ekalesia i le agaga faafetai mo le taitaiga ma aao puipui a le Atua i le faavaeina o Amerika.
I lona tei, sa lei manao le vaega e fai sea ituaiga faamatalaga. Soo se mau e faatatau i le Alii o lo tatou Atua sa faasaina, aua sa latou le mananao e faatiga i tagata e le talitonu i le Atua. Sa matuai faanoanoa lava Elder Perry i le taunuuga. Ae peitai, sa ia tuuina atu se molimau paia i le konafesi aoao e uiga i upumoni lea sa le mananao ia tino tuufaatasi o taitai faalelotu i Uosigitone e fai atu. “O le a ou aoao atu lo’u talitonuga maumaututu faapea o le faavae o soo se malo amiotonu o le tulafono lea na maua mai le Alii e taialaina ma faatonutonuina taumafaiga a le tagata. O le malo amiotonu e maua faatonuga mai le Alii.”17
Na avea pea Elder Perry ma tagata lotonuu i lona olaga atoa.
O Se Uo i Tagata Uma
Na faia e Elder Perry ni uo i soo se nofoaga sa ia alu malaga i ai. O loo faapupula mai i se tala mai lona soifuaga lona tomai i le faia o ni faauoga i le toetoe o soo se nofoaga. Ina ua uma ona ia masii atu ma lona aiga i le Aai o Niu Ioka mo galuega, sa ia matauina aga a tagata i le le faamasani i luga o magaala ma i auala o nofoaafi.
“Sa ou mafaufau, oka se le faamasani i lenei vaega,” sa ia manatuaina mulimuli ane. O a latou amioga sa matuā eseese lava mai uiga fiafia ma faamasani o tagata o le aai o Kalefonia lea faatoa latou o ese mai ai ma lona aiga. Sa ia matuai lotovaivai lava i le le lava o le mafanafana ma le agalelei o tagata ia te ia lea na faaosoosoina ai o ia e toe ave lona aiga i Kalefonia. Sa fesili lona toalua ia te ia pe sa ia taumafai pea ina ia faia se eseesega. Na te lei faia. Sa ia fesili mai, “Aisea e te le taumafai ai ma vaai po o le a se mea e tupu?”
Na faia e Tom se fuafuaga i lana malaga i le taeao e faamasani atu i se tasi. Sa ia vaavaai atu i se tagata i le nofoaga e faatali ai le nofoaafi lea e tutusa lava ana mea e fai i taeao taitasi. Na taunuu mai lea tagata i le taimi masani, faatau se niusipepa, tu ai i le nofoaga lava lea e tasi e taunuu atu i ai le nofoaafi, ma nofo i le nofoa lava e tasi i le nofoaafi i aso taitasi e aunoa ma le suia.
Na manao Tom e faagaoioia ni mea ma vaai pe mafai ona ia faia se faauoga. Sa vave ona ia taunuu atu i se tasi aso ma tu i le nofoaga lea e fiafia lea tagata e tu ai. Ona ia nofo lea i le nofoa lea e fiafia lea tagata e nofo ai. Ina ua mavae aso e lua o faia lenei mea, na taunuu atu Tom ma iloa ai na vave taunuu lea tamalii nai lo le taimi masani ma toe faoa lona tulaga ma nofoa. Na faaalia e le tamalii sina foliga le fiafia ia Tom, lea na savali atu ma amata ona ata ma faamatala atu le mea sa ia faia.
“Sa ia manatu o le mea sili lea sa ia faalogo muamua i ai,” o le tala lea a Elder Perry. Sa la feosofi faatasi ma lenei tamalii i le nofoaafi ma tietie atu faatasi. E lei leva ae ua avea i laua ma ni uo lelei. O taeao taitasi sa avea ma se tuuga e vaai po o ai e muamua taunuu. E lei umi ae oo atu le tuuga i le toa 3, toa 4, ona oo lea i le toa 10 tagata faimalaga na tauva ma le agaga fiafia e mauaina le taui o le nofoaga.
“Na faafiafiaina ai le nofoaga atoa,” o le tala lea a Elder Perry. I le faagasologa atoa, na avea uma e na aafia ma se vaega e vavalalata o latou sootaga. O se tasi o Kerisimasi pe a ma le toa 10 na tutu i luga o le tulaga ma usuina faatasi ia pese o le Kerisimasi. “Sa ou faia ni uo sili ona lelei na ou mauaina.”18
E Avea Pea o se Tufuga Aao
I le taimi o le konafesi aoao ia Oketopa 1986, sa faasoa mai e Elder Perry se tala mai lona laitiiti na faaali mai se vaaiga taua i lona olaga. Sa toe faaleleia e lona tama lo latou fale, ma o le tiutetauave o Tom e fitu tausaga le matua le seiina o fao mai laupapa tuai i se uamea ma faasa’oina. E ui sa faigata le galuega, ae sa ia lagona le fiafia i le faamaeaina o lana galuega i aso taitasi.
Na faamaeaina e Elder Perry le tele o galuega faatino faufale i le tele o tausaga, mai le toe faafouina o falelotu i le fauina o falelotu fou. O lesona sa ia aoaoina mai ao laitiiti i le faasaosaoina o fao sa foliga mai na faaalia ai le auala na ia soifua ai ma lena lava taimi—i luga po o le aluese mai fanua faufale.
Sa ia fai mai, “O loo i ai se faamalieina moni lea e sau mai le faaumaina o se galuega, ae maise lava pe afai o le galuega sili ona lelei ua tatou iloa le ala e fai.”19
E lei faia lava e Elder Perry se mea itiiti ifo nai lo le mea sili na te mafaia. Sa ia fausia, sa ia aoao atu, sa ia auauna atu, sa ia molimau atu—i tagata uma i le mea sili o lona gafatia. Sa avea o ia ma tufuga aao moni lava o le malo.
“E moni le talalelei a Iesu Keriso,” o lana tala lea. “Ua toefuatai mai ina ia faamanuiaina o tatou olaga i nei aso e gata ai. O loo aofia ai upumoni, mataupu faavae, ma sauniga uma o loo i ai i le fuafuaga sili o le fiafia a lo tatou Tama i le Lagi, o le fuafuaga lea mo i tatou e toe foi atu ai ma nonofo faatasi ma Ia i malo e faavavau i tua atu o le Lagi. O le talalelei a Iesu Keriso o Lana auala paia lea mo i tatou e fetaiai ai ma lo tatou lumanai mamalu o la’u molimau lea ia te outou.”20