2019
Karikirakean te tangira ni karaoa te Mwakuri n Ibuobuoki
Beberuare 2019


ministering

Reirein te Mwakuri n Ibuobuoki, Beberuare 2019

Karikirakean te oota ni karaoa te Mwakuri n Ibuobuoki

Te Mwakuri n Ibuobuoki bon tabekirakeaia aomata. Ti kona n angania aomata te kaantaninga ngkana ti kataia ni kaotaira bwa tera are a rinanona ao ni kaotia bwa ti tauraoi ni buokia man boutokaia.

Ibukina bwa Tamara are i Karawa e tangirira bwa ti na riki n ai Arona, kakaewenako ake ti kaitarai ma ngaai n te maiu aio a kona ni riki bwa taai n reirei ngkana ti onimakinna ao ni maiuakina te euangkerio. Ma, maiuakinan te euangkerio e kona ni kangaanga ngkana arona bwa ti namakinna bwa akea ae na buokira.

Ma e aki katauaki bwa ti na rinanon kangaanga aikai n akea buokara. Te Tia Kamaiu e karekea te nanoanga ae kororaoi, e karinanoa iaan bwaai nako bwa e na ataia bwa e na kanga ni buokiia ana aomata ni kaineti ma karawawatakiia ao mamaaraia (taraa Aramwa 7:11–12; Reirei ao Berita aika Tabu 122:8). E kaantaningaia bwa ti na ira Ana katoto ao ni kaotia naba ae ti oota. Ni kabane kaain te Ekaretia a tia ni berita bwa a na “tang ma ake a tang; eng, ao ni karau nanoia ake a kainnanoa karauan nanoia” (Motiaea 18:9). E ngae ngke bon iai oin kakaewenakoara, ti reireiaki ni koroboki aika a tabu bwa ti na “tabeki baai ake a bwaka, ao man [kakorakorai] bubuaniwae aika aki konamaki” and to “kaeti kawain waemi bwa e aonga n aki tibanako toman riin ane mwauku” (Ebera 12:12–13; taraa naba Itaia 35:3–4; Reirei ao Berita aika Tabu 81:5–6).

Ngkai ti taui baia tabeman, angania te tai bwa a na buokaki iroura, ao nakonako ma ngaiia, ti buokia bwa a na teimatoa ni maiuakina te euangkerio n ae maan ibukin Te Tia Kamaiu tiaki ibukina bwa ti na tii rairiia—teuana oin raoi te mwakuri n ibuobuoki—ma ti na kamaiuia naba (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 112:13).

Tera te Nanoanga?

Te Oota bon matatam n ana namakin temanna, ana iango, ao aroia man aia taratara ao tiaki are i roura.1

Karekean te oota e kakawaki n ara waaki ni mwakuri n ibuobuoki nakoia tabeman ao ni karaoan tabera bwa taari ma mwaane aika taan ibuobuoki. E anganira te tai bwa ti na katamaneia are aongkoa a riki naba nakora baike are a rinanonii.

Kaotaam n te Kangaanga man ana Taratara Temanna

E karakinaki rongorongon temanna te mwaane ae kaain te Ekaretia ae mamaama are e aki toki n tetekateka mai buki n te tabo n taromauri. Ngke e a ti karina naba ni mate temanna kaain te kooram n unimwaane, te bitiobi ana kakabwaia te nakoanibonga ni kabebeteia kaain te utu. Aine man te bootaki n aine a uoti amwarake. Raoraoia ao kaain rarikia a roko ni kawara te utu ao a taku, , “Tuangira ngkana arona bwa iai te bwai ae ti kona ni karaoia n ibuobuoki.”

Ma ngke te mwaane ae mamaama aio e kawara te utu aei n rabanen te bong anne, e katanga te beeron te auti ao e kaeka te aine are e mate kainnabana, e taku, “I roko bwa n na kaitiaka am kau.” Inanon uoua te aoa, a bane n itiaki kaun te auti aio ao n raneanea imwain te taunimate. Te taabati are i mwina ao ana utu teuare e motirawa a tekateka irarikin te mwaane are mamaama mai buki.

Aio bon te mwaane are e kona n tobwaa te kainnano. Kaain te utu ao bon ngaia a kakabwaiaki man te mwakuri n ibuobuoki n nanoanga.

N na kanga ni Karikirakea te Oota?

Tabeman a kakabwaiaki ma te bwaintangira ni kona n oota. Ma ibukia naake e kangaanga aei irouia, iai te rongorongo ae tamaroa. Inanon 30 tabun te ririki, taan kakaea ake e rikirake mwaiti a tia ni kamatebwaia te nanoanga. E ngae ngke e mwaiti mai ibuakoia aika a kamatebwai te atu n rongorongo aei ni kawai aika kakaokoro, angina mai ibuakoia a boraoi n iango bwa te nanoanga bon te bwai ae kona n reiakinaki.2

Ti kona n tataro ibukin te bwaintangira ae te nanoanga. Bwa ti aonga ni kona n katamaroaira, e na rang ibuobuoki ngkana iai matatara bwa e kanga n reke iroura te nanoanga. Aikai tabeua iango ake a kariaiakaki bwa aron nako te nanoanga.3 E ngae ngke n angin te tai ao bwaai aikai a riki n akea ara ataibwai bwa a riki, ataakia e anganira te kona n tarai baika ti na katamaroai.

1.Kaotako

Karekean te oota e kainnanoa kaotakim n ana kangaanga temanna. Ngkana ti oota riki n aia kangaanga, e na bebete rik bwa ti na oota bwa tera aia namakin ao tera ae ti kona ni karaoia n ibuobuoki.

Te ongora raoi, titiraki ao te marooro ma ngaiia ao tabeman bon mwakuri aika kakawaki ibukin karekean te oota n aia kangaanga. Reiakini riki kabwarabwaran iango man rongorongon te Mwakuri n Ibuobuoki ae nako:

  • “Nimaua Bwaai Ae A Karaoi Taan Kakauongo Aika Tamaroa,” Riaona, Tuun 2018, 6.

  • “Maroroakini Kainnanoia,” Riaona, Tebetembwa. 2018, 6.

  • “Kairiia tabeman n te mwakuri n ibuobuoki—ngkana e riai,” Riaona,Oct. 2018, 6.

Ngkai ti ukeuke ni kamatataira, ti na ana te tai ni kunea raoi te bwai are a rinanona ma ti na aki kabotuaua ma aekakin te bwai are e riki irouia tabeman iaon naba te kanganga anne. Bwa mwina, ti na aki raoi mataata ao ana tiku ma te namakin ae e aki ataaki kainanoia.

2.Iangoia

Inanon ara kekeiaki ni kawakin ara berita n tang ma ake a tang ao ni karau nanoia ake a kainanoa karauan nanoia, ti kona ni tataro ibukin te Tamnei ae Raoiroi bwa e na buokiira bwa ti na mataata n te bwai are e rinanona temanna ao ti na kanga ni buokia.4

Ngkana ti mataata n aron te bwai are e rinanona temanna, ngaira n tatabemaniira—ngkana tao e a bon riki naba ke e aki—ti kona n rinanona n ara iango bwa teraa ae ti na iangoia ke n namakina n tain te kanganga anne. Mataatara nakon taina iango ao namakin akanne, ni ikotaki ma ana kairiiri te Tamnei ae Raoiroi, e na kona ni kaira ara kaeka nakon te bwai are e riki nakoia.

Ngkana e reke iroura mataatara nakon te bwai are e rinanona temanna ao ni iangoia bwa teraa aia namakin, e rangi ni kakawaki bwa ti na aki motiki taekaia n aki akaka (taraa Mataio 7:1). Ni bukina temanna bwa ngaia ae e bon kairia nakon te kanganga e na kona ni karekea nakoira ae ti na aki tabe ma te maraki are e rinanona man te kanganga anne.

3.Te Kaeka

E kanga arora ni kaeka e bon rangi ni kakawaki ibukina bwa anne are e na kaota aron nanoanga. A abati kawai ake ti kona ni kaota aron mataatara n te bwai are ti taekina ao n are ti aki naba taekina. E rangi ni kakawaki bwa e na ataaki bwa ara kouru bon tiaki kataakin ae ti na katoka te kanganga. Ni katoa tai te kouru e bebete bwa ko na tabekiia ao ni kakorakoraiia ni kaotia nakoia ae a aki rinanona n tii ngaiia. Aio e nanonaki bwa tao ko na kangai, “I rangi ni kukurei ngkai ko kaongoai” ke “I rangi n nanokawaki. Anne tao e rang ni kamaraki.”

N nakon taian kanganga nako ara kaeka a na bon rangi n nanonaki raoi. Ao ngkana e riai, bwa ana noria tabeman ae ko kai rotaki ao ni mamaara ao ko kai reke n te kanganga e na kona ni karekea te itoman ae moan kakawaki.

Te Kakao ni Mwakuri

Ngkai ko iangoa aron te bwai are a rinanona tekoraki ake ko buokiia, iangoia bwa tao e reke anne naba nakoim ao teraa ae ko na kunea bwa e na rang ibuobuoki ngke arona bwa ko rinanona n ai aroia. Tataro bwa ko na mataata n aron are a namakina ao karaoa nanona. Am kaeka tao e na bebete, ma e na rangi ni manena.

Bwaai aika a na taraaki

  1. Taraa W. Ickes, Empathic Accuracy (1997); and M. L. Hoffman, Empathy and Moral Development: Implications for Caring and Justice (2000).

  2. Taraa, ibukin te katooto, Emily Teding van Berkhout ao John M. Malouff, “The Efficacy of Empathy Training: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials,” Journal of Counseling Psychology (2016), 63(1), 32–41.

  3. Taraa, ibukin te katooto, Brené Brown, I Thought It Was Just Me (But It Isn’t) (2008); Theresa Wiseman, “A Concept Analysis of Empathy,” Journal of Advanced Nursing (1996), 23, 1162–67; and Ed Neukrug and others, “Creative and Novel Approaches to Empathy: a Neo-Rogerian Perspective,” Journal of Mental Health Counseling, 35(1) (Jan. 2013), 29–42.

  4. Taraa Henry B. Eyring, “The Comforter,” Liahona, May 2015, 17–21.