Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
15–21 Siulai. Ngāue 10–15: ‘Naʻe Tupu pea Mafola Atu ʻo Lahi ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá’


“15–21 Siulai. Ngāue 10–15: ‘Naʻe Tupu pea Mafola Atu ʻo Lahi ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Fuakava Foʻoú 2019 (2019)

“15–21 Siulai. Ngāue 10–15,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2019

ʻĪmisi
Ko e talanoa ʻa Koniliusi mo Pitá

15–21 Siulai

Ngāue 10–15

“Naʻe Tupu pea Mafola Atu ʻo Lahi ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá”

ʻE tokoni kiate koe hoʻo ako ʻa e Ngāue 10–15 ʻi he faʻa lotu kimuʻa peá ke lau e lēsoni ko ʻení ke ke maʻu e ngaahi ueʻi mei he ʻEikí. Ko ha ngaahi fokotuʻu pē ʻa e ngaahi fakakaukau ʻi laló.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
sharing icon

Fakaafeʻi Ke Vahevahe

Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe, mo ha taha ʻi hono tafaʻakí, ha aʻusia ngāue fakafaifekau mei he Ngāue 10–15 naʻá ne mālieʻia ai. Fakaafeʻi ha niʻihi tokosiʻi ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e kalasí kotoa.

ʻĪmisi
teaching icon

Akoʻi e Tokāteliné

Ngāue 10; 11:1–18; 15:1–25

ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní ʻi he ʻotu lea ki he ʻotu lea ʻo fakafou ʻi he fakahā.

  • Mahalo ʻoku ʻi ai ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e kalasí ʻoku nau maʻu hala fekauʻaki mo e founga hono maʻu ʻo e fakahaá. ʻE ala tokoni kiate kinautolu ke nau aleaʻi e founga naʻe maʻu fakahā ai ʻa Pitá pea mo e founga ʻe lava ke nau laka atu ai ki muʻa, ʻo “ʻoua [ʻe] manavahē” (Ngāue 10:20), ʻi he taimi ʻoku ngali taʻekakato mo taʻemahino ai ʻa e fakahaá. ʻE lava ke ke tā ha foʻi laine ʻi he palakipoé pea tohi ʻi he ngataʻanga ʻe taha ʻo e foʻi lainé Kuo pau ke malangaʻi ʻa e ongoongoleleí ki he kakai Senitailé. Mou vakaiʻi fakakalasi ʻa e Ngāue 10 mo e 11:1–18, pea tānaki atu ha ngaahi meʻa mahuʻinga ki he lainé ʻokú ne fakahaaʻi e founga naʻe fakahā fakahokohoko ai ʻe he ʻEikí kia Pita kuo hokosia e taimi ke malangaʻi ʻa e ongoongoleleí ki he kakai Senitailé. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke ke kamata ʻaki ha meʻa ʻoku pehē “naʻe mamata ʻa Koniliusi ʻi ha meʻa-hā-mai” (Ngāue 10:1–6) pe kamata ʻaki e fekau ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá ke “akoʻi ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē” ʻi he Mātiu 28:19. Ko e hā te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e fakahā mei he aʻusia ʻa Pitá? Ko e hā ʻoku akoʻi mo tānaki mai ki he fealēleaʻakí ʻe he ngaahi akonaki ʻa Nīfaí fekauʻaki mo e fakahā ʻi he 2 Nīfai 28:30 pea mo e ngaahi akonaki meia ʻEletā David  A. Bednar mo ʻEletā Dallin  H. Oaks ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé”?

  • Te ke tokoni fēfē nai ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakakaukau lahi ange ki he founga ʻoku nau maʻu fakahā aí? Te mou lava ʻo ako ki ha ngaahi meʻa ʻi he folofolá naʻe akoʻi ai ʻe he ʻEikí e kakaí ʻi he ʻotu lea ki he ʻotu leá. Makehe mei he aʻusia ʻa Pita ʻi he Ngāue 10, ʻe lava ke toe vakaiʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí e ngaahi aʻusia ʻa Nīfaí (1 Nīfai 18:1–3); ʻAlamaá ( ʻAlamā 7:8; 16:20); mo Molomoná (3 Nīfai 28:17, 36–40). Ko e hā mo ha ngaahi sīpinga kehe ʻe lava ke fakakaukau ki ai e kau mēmipa ʻo e kalasí ʻoku maʻu ai ʻe he kakaí ha fakahinohino fakalaumālie ʻo “siʻi ʻi heni pea siʻi hená”? (2 Nīfai 28:30). Ko e hā ka fili ai ʻe he ʻEikí ʻi ha taimi ʻe niʻihi ke fakahā mai e ngaahi meʻá ʻi he founga ko ʻení kae ʻikai ʻomi fakaʻangataha e ngaahi talí? (vakai, TF 50:40; 98:12). ʻE ala tokoni ha tala fakatātā pehé ni: Tau pehē ʻoku fokotuʻu atu ʻe ha taha ke ke toʻo ha kalasi kalakulasi (calculus) ʻoku teʻeki ke ke ako ki he ʻāsipá mo e siomitá. Ko e hā haʻo tali? ʻOku fekauʻaki fēfē nai ʻeni mo e sīpinga ʻa e ʻEikí ki hono fakahaaʻi ʻo e moʻoní?

  • ʻOku maʻu ʻe he kau mēmipá he taimi ʻe niʻihi ha ngaahi fehuʻi pe hohaʻa fekauʻaki mo e ngaahi liliu ʻi he ngaahi tuʻutuʻuni mo e ngaahi polokalama ʻi he Siasí. ʻE ala tokoni kiate kinautolu ke nau aleaʻi e founga naʻe fetongi ai ʻe he fakahā ke kamata hono malangaʻi e ongoongoleleí ki he kakai Senitailé (vakai, Ngāue 10) ʻa e ngaahi fakahinohino naʻe fai kimuʻa ki Heʻene kau ākongá (vakai, Mātiu 10:1, 5–6). ʻE fēfē nai ha tali ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ki ha taha ʻoku ʻikai loto ki he fakahinohino ʻa Pita ʻi hono kuongá koeʻuhí ʻoku fekapaki mo e ngaahi angafai ki muʻá. ʻE tokoni fēfē nai e fakahā ʻi he Ngāue 10 ke tau tokanga ki he ngaahi fakahā ʻa e ʻEikí ʻoku fakafou mai ʻi Heʻene kau palōfitá?

  • ʻE mālie ke toe vakaiʻi e fealēleaʻaki fakataha naʻe fakahoko ʻi he lotolotonga ʻo e kau ʻAposetoló, hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he Ngāue 15:1–22, pea mo e tohi ne nau fai ki he Kāingalotú (vakai, veesi 23–29). Te ke lava ʻo huluʻi ʻa e foʻi vitiō ko e “The Jerusalem Conference” (LDS.org). Ko e hā e ngaahi fehuʻi naʻe maʻu ʻe he kau ākongá? Ne nau fekumi fēfē ki ha talí? ʻE ala ʻoatu ʻe he fakamatala ʻa Palesiteni Gordon  B. Hinckley ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ha fakamaama ki he founga ʻoku tataki ai ʻe he ʻEikí Hono Siasí ʻo fakafou ʻi he fakahā ki he kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá.

Ngāue 10:9–48

“ʻOku ʻikai filifilimānako ʻa e ʻOtuá.”

  • ʻE ʻaonga nai ki hoʻo kalasí ha fealēleaʻaki fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e “ʻikai filifilimānakó”? ʻE lava ke ke kamata ʻaki hano fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau lau e ngaahi folofola ʻokú ne akoʻi ʻoku ʻikai filifilimānako ʻa e ʻOtuá, hangē ko e Loma 2:1–11; 1 Nīfai 17:34–40; 2 Nīfai 26:32–33; ʻAlamā 5:33; Molonai 8:12; mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:34–35. Kole ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau tohi ha ngaahi fakaʻuhinga ki he “ʻikai filifilimānakó,” ʻo fakatatau mo e meʻa ne nau laú, pea vahevahe leva e meʻa ne nau tohí. Mahalo ʻe fie maʻu ke ke tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke mahino ʻoku ʻikai ʻuhinga e “ʻikai filifilimānakó” ʻoku faitāpuekina tatau ʻe he ʻOtuá ʻa e tokotaha kotoa neongo pe ko e hā ʻetau ngaahi ngāué. ʻOkú Ne finangalo ke tali ʻe Heʻene fānaú kotoa ʻEne ongoongoleleí, ka ʻoku fakatatali e kakato ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí maʻanautolu ʻoku nau fakahoko mo tauhi ʻenau ngaahi fuakava mo Iá. ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe he ngaahi meʻa ne hoko mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he Ngāue 10:34–48 ʻoku ʻikai filifilimānako ʻa e ʻOtuá? ʻE “tali” mo “ʻofa” fēfē ʻa e ʻOtuá ki he kau māʻoniʻoní neongo ʻoku ʻikai ke Ne filifilimānako? (vakai, Ngāue 10:34–35; 1 Nīfai 17:35).

Ngāue 12:1–17

ʻE lava ke ʻomi ʻe he ngaahi lotu ʻa e kau māʻoniʻoní ha ngaahi mana lahi.

  • ʻE lava ke tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí e talanoa hono fakahaofi ʻo Pita mei he fale fakapōpulá ʻi he Ngāue 12:1–17 ke fakatupulekina ʻenau tui ki he mālohi ʻo e lotú. ʻE ala haʻu mateuteu ha mēmipa ʻo e kalasí ke vahevahe e ngaahi fakaikiiki ʻo e talanoa ko ʻení mo ʻene fakamoʻoni kau ki he lotú. Pe te ke ala fakaafeʻi ha mēmipa ʻe taha pe lahi ange ʻo ha uooti pe kolo ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusia ne nau ongoʻi pe fakamoʻoniʻi ai e mālohi ʻo e lotu uouangataha ʻa e kau mēmipá. ʻE lava foki ke mou hivaʻi ha ngaahi himi fekauʻaki mo e lotú (hangē ko e “Fai Haʻo Lotú” Ngaahi Himi, fika  70) pea aleaʻi e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi himí fekauʻaki mo e mālohi ʻo e lotú.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e akoʻi

Poupouʻi e Akó ʻi ʻApi

Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi ʻuhinga ʻoku faʻa tō nounou ai ʻetau vahevahe e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé. Fokotuʻu ange ʻe lava ke tokoni ʻenau ako e Ngāue 16–21 ke nau ikunaʻi e ngaahi faingataʻa ʻe lava ke ne taʻofi kinautolu mei hono vahevahe e ongoongoleleí.

ʻĪmisi
resources icon

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Ngāue 10–15

Ko e maʻu fakahā ʻi he ʻotu lea ki he ʻotu lea.

Naʻe fakahoko ʻe ʻEletā David  A. Bednar e fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo e sīpinga ʻa e ʻEikí he fakahaá: “ʻOku pehē ʻe hatau niʻihi tokolahi te tau maʻu ha tali pe ko ha ueʻi ʻi heʻetau ngaahi lotu mo e tautapa fakamātoato tahá. Pea ʻoku tau faʻa ʻamanaki foki ʻe hoko mai e tali pe ueʻi ko iá ʻi he taimi pē ko iá pea fakaʻangataha. Ko ia, ʻoku tau faʻa tui ai ʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ha tali vave pea fakaʻangataha. Ka neongo ia, ʻoku fokotuʻu mai ʻe he sīpinga naʻe toutou fakamatalaʻi ʻi he folofolá ʻoku tau maʻu ʻa e ‘ʻotu lea ki he ʻotu lea, akonaki ki he akonaki’ pe ʻi hono fakalea ʻe tahá, ko ha fanga kiʻi tali iiki ʻi ha vahaʻa taimi. Ko hono ʻiloʻi mo e mahino kiate kitautolu e sīpinga ko ʻení ko ha kī mahuʻinga ia ki hono maʻu ha ueʻi fakalaumālie mo ha tokoni mei he Laumālie Māʻoniʻoní” (“Line upon Line, Precept upon Precept,” New Era, Sept. 2010, 3–4).

ʻĪmisi
girl reading the scriptures

ʻOku faʻa hoko mai ʻa e fakahā fakatāutahá ʻi ha feinga taʻetūkua.

Naʻe ʻomi ʻe ʻEletā Dallin  H. Oaks e faleʻi ko ʻení: “ʻOku totonu ke tau ako e ngaahi meʻá ʻi hotau ʻatamaí, ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi mālohi fakaʻuhinga kuo foaki mai ʻe hotau Fakatupú. ʻOku totonu leva ke tau lotua ha tataki pea ngāue ki ai kapau te tau maʻu ia. Kapau he ʻikai ke tau maʻu ha tataki, ʻoku totonu ke fai ʻetau fakakaukau lelei tahá” (“Our Strengths Can Become Our Downfall,” Ensign, Oct. 1994, 13–14).

Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Gordon  B. Hinckley ʻene fakakaukau ʻi heʻene ngāue ʻi he ngaahi fakataha alēlea pule ʻo e Siasí.

“Mahalo ʻe kehekehe ʻa e ngaahi fakakaukaú ʻi he kamata hono fakakaukauʻi ʻo e ngaahi meʻá. Ko e meʻa ʻeni ia kuo pau ke hoko. ʻOku haʻu ʻa e kau tangatá ni mei ha ngaahi puipuituʻa kehekehe. Ko e kau tangata kinautolu ʻoku nau takitaha e fakakaukau. …

“… Kuo haʻu mei he founga ko ʻeni ʻo hono fakahā ʻe he kau tangatá ʻa ʻenau fakakaukaú, ha ngaahi tefitoʻi fakakaukau mo ha ngaahi fakakaukau kuo ʻosi siviʻi. Ka kuo teʻeki ai ke u mamata ʻi ha taʻefelotoi fēfē pe tāufehiʻa fakafoʻituitui ʻi he lotolotonga ʻo hoku ngaahi Tokouá. Ka kuó u mamata, ʻi ha meʻa fakaʻofoʻofa mo fakaofo—ʻa e fakataha mai, ʻi he malumalu ʻo e ivi tākiekina fakataki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní pea ʻi he malumalu ʻo e mālohi ʻo e fakahaá, ʻo e ngaahi fakakaukau kehekehé kae ʻoua kuo ʻi ai ha uouangataha mo e felotoi kakato. Ko e toki taimi pē ia ʻoku fakahoko aí. ʻOku ou fakamoʻoni, ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngāue ko iá, ʻa e laumālie ʻo e fakahā ne toutou fakahā mai ʻi hono tataki ʻo e ngāue ʻa e ʻEikí” (“God Is at the Helm,” Ensign, May 1994, 54, 59).

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Kamata ʻi he folofolá. Kimuʻa peá ke vakaiʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku tānaki atú, ako fakamātoato e ngaahi folofola ʻo e kuonga muʻá mo onopōní. ʻOku hanga ʻe hono ako e folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he faʻa lotú ʻo ʻai e Laumālié ke ne tokoniʻi ko e ke ke fakaʻaongaʻi e meʻa kuó ke akoʻi ʻi hoʻo faiakó (vakai, Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 12).

Paaki