Ako Lea Faka-Pilitāniá
Lēsoni 13: Ngaahi Aʻusia he Kuohilí


“Lēsoni 13: Ngaahi Aʻusia he Kuohilí,” EnglishConnect 2 maʻá e Kau Akó (2022)

“Lēsoni 13,” EnglishConnect 2 maʻá e Kau Akó

ʻĪmisi
kakai ʻoku lue ʻi he halá

Lesson 13

Past Experiences

Taumuʻá: Te u ako ke fakamatala kau ki he ngaahi aʻusia he kuohilí.

Personal Study

Mateuteu ki hoʻo kulupu fepōtalanoaʻakí ʻaki haʻo fakakakato ʻa e ngaahi ʻekitivitī A ki he I.

ʻĪmisi
fakaʻilonga a
Study the Principle of Learning: Love and Teach One Another

Feʻofaʻaki mo Feakoʻiʻaki

I can learn from the Spirit as I love, teach, and learn with others.

Te u lava ʻo ako mei he Laumālié ʻi heʻeku ʻofa, faiako, mo ako fakataha mo e niʻihi kehé.

ʻOku ʻi ai ha ngaahi meʻa maʻongoʻonga ʻa e ʻOtuá ʻokú Ne finangalo ke akoʻi kiate kitautolu. Te ne lava ke fakalahi hotau ivi malava ke ako ʻa e moʻoní ʻo fakafou ʻi Hono Laumālié. ʻOku tau fakaafeʻi ʻa e Laumālié ʻi heʻetau feʻofaʻaki mo fefakafanongoʻakí. ʻOku akoʻi mai ʻe he ʻOtuá ʻa e fōtunga ʻo ʻetau ako ʻaki ʻa e Laumālié:

“Ko ia ia ʻokú ne maʻu ʻa e folofolá ʻi he Laumālie ʻo e moʻoní ʻokú ne maʻu ia ʻo hangē ko hono malanga ʻaki ia ʻi he Laumālie ʻo e moʻoní[.] Ko ia, ko ia ʻoku malangá pea mo ia ʻokú ne maʻú, ʻoku femahinoʻaki ʻa kinaua, pea ʻoku fakamāmaʻi ʻa kinaua fakatouʻosi peá na fiefia fakataha” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 50:21–22).

Te tau lava ʻo ʻilo ʻoku akoʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻi he taimi ʻokú tau ongoʻi ai ʻa e Laumālié mo ongoʻi fakamāmaʻí. ʻOku ʻomai ʻe he Laumālié ʻa e ngaahi ongo ʻo e ʻofá, fiefiá, mo e melinó. E lava ʻe he tokotaha takitaha ʻiate kitautolu ʻo fakatupulaki ha ʻātakai ʻe lava ke faiako ai ʻa e Laumālié. ʻI heʻetau feinga ke ako ʻi he Laumālié, ʻe lava ʻe he Otuá ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau femahinoʻaki mo ongoʻi fiefia fakataha. ʻI hoʻo ako ʻa e EnglishConnect fakataha mo hoʻo kulupú, fakatokangaʻi ʻa e taimi ʻokú ke ako ai ʻi he Laumālié. Feinga ke ke maʻu ʻa e Laumālié ʻo toe lahi ange.

ʻĪmisi
kakai ʻoku nau malimali mo tohi

Ponder

  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi fakamaamaʻi ai ʻi hoʻo ngaahi aʻusia ʻi he EnglishConnect?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fakahoko ke fakatupulaki ha ʻātakai ʻo e ako ʻi he Laumālié?

ʻĪmisi
fakaʻilonga e
Memorize Vocabulary

Ako ʻa e ʻuhinga pea mo hono puʻaki ʻo e ngaahi foʻi lea takitaha kimuʻa pea fakahoko hoʻomou kulupu fepōtalanoaʻakí. ʻAhiʻahi fakaʻaongaʻi e ngaahi leá. Fepōtalanoaʻaki mo ha taha ʻokú ne ʻilo e lea faka-Pilitāniá pe faitohi ki ha kaungāmeʻa mei hoʻo kulupu EnglishConnect ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi lea foʻoú.

husband

husepāniti

wife

uaifi

spouse

malí

When did you … ?

Ko e fē taimi naʻá ke … ?

What happened?

Ko e hā e meʻa naʻe hokó?

Verbs Present/Verbs Past

become/became parents

hoko/naʻe hoko ko e mātuʻa

begin/began a job

kamata/naʻe kamata ʻi ha ngāue

finish/finished high school

ʻosi/naʻe ʻosi mei he ako māʻolungá

get/got a new job

maʻu/naʻe maʻu ha ngāue foʻou

get/got married

mali/naʻe mali

go/went to school

ʻalu/naʻe ʻalu ki he akó

graduate/graduated

ʻosi/naʻe ʻosi mei he akó

have/had a baby

fanauʻi/naʻe fanauʻi ha pēpē

have/had a challenging experience

maʻu/naʻe maʻu ha aʻusia faingataʻa

lose/lost a job

mole/naʻe mole ha ngāue

meet/met a friend

fetaulaki/naʻe fetaulaki mo ha kaungāmeʻa

move/moved

hiki/naʻe hiki

quit/quit my job

nofo/naʻá ku nofo mei heʻeku ngāué

save/saved money

fakahū/naʻe fakahū ha paʻanga

start/started a business

kamata/naʻe kamata ha pisinisi

travel/traveled to New York

folau/naʻe folau ki Niu ʻIoke

turn 18/turned 18*

hokosia e taʻu 18/naʻe hokosia e taʻu 18

*Fakatokangaʻi ange: Fakaʻaongaʻi e hokosia pe naʻe hokosia ke talanoa fekauʻaki mo e taʻu motuʻá.

Vakai ki he lesson 11 mo e lesson 12 ki ha past-tense verbs.

ʻĪmisi
fakaʻilonga f
Practice Pattern 1

Akoako hono ngāue ʻaki ʻa e ngaahi sīpingá kae ʻoua kuó ke lava lelei ʻo ʻeke mo tali e ngaahi fehuʻí. Te ke lava ʻo fetongi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku laineʻí ʻaki ʻa e ngaahi foʻi lea ʻi he konga ki he “Memorize Vocabulary.”

Q: When did you (verb present)?A: We (verb past) when we (verb past).

Questions

ʻĪmisi
sīpinga 1 fehuʻi ko e fē ʻa e taimi naʻá ke veape lolotonga aí

Answers

ʻĪmisi
sīpinga 1 tali naʻa mau veape taimi kuo ʻosi ʻi he taimi naʻa mau veape taimi kuo ʻosi aí

Examples

ʻĪmisi
ongo meʻa ʻokú na mali ʻi he temipalé

Q: When did you get married?A: We got married after we finished university.

Q: When did she meet her husband?A: She met her husband when she was in high school.

Q: When did he finish school?A: He finished school before he turned 18.

ʻĪmisi
fakaʻilonga h
Practice Pattern 2

Akoako hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi sīpingá kae ʻoua kuó ke lava lelei ʻo ʻeke mo tali e ngaahi fehuʻí. ʻAhiʻahi fakahoko ʻa e ngaahi ʻekitivitī pōtalanoa fakakulupu 1 mo e 2 kimuʻa pea fakataha hoʻo kulupú.

Q: What happened when you (verb past)?A: When we (verb past), we (verb past).

Questions

ʻĪmisi
sīpinga 2 fehuʻi ko e hā e meʻa naʻe hoko ʻi hoʻo veape taimi kuo ʻosí

Answers

ʻĪmisi
sīpinga 2 tali ʻi heʻemau veape taimi kuo ʻosí naʻa mau veape taimi kuo ʻosi

Examples

Q: What happened when you got married?A: When we got married, we started a new job.

ʻĪmisi
tā fakaʻosi ako ʻo e faʻē mo e foha

Q: What happened after he graduated?A: After he graduated, he got a new job.

Q: What happened after they moved?A: After they moved, they became parents.

ʻĪmisi
fāmili ʻi tahi

ʻĪmisi
fakaʻilonga i
Use the Patterns

Hiki ha foʻi fehuʻi ʻe fā te ke lava ʻo ʻeke ki ha taha. Hiki ha tali ki he fehuʻi takitaha. Lau leʻolahi kotoa ia.

Additional Activities

Fakakakato ‘a e ngaahi ʻekitivitī mo e sivi ʻo e lēsoní ʻi he ʻinitanetí ʻi he englishconnect.org/learner/resources pe ʻi he Tohi Ngāue EnglishConnect 2.

Act in Faith to Practice English Daily

Hokohoko atu hono ako ʻa e lea faka-Pilitāniá he ʻaho kotoa pē. Fakaʻaongaʻi hoʻo “Founga Muimuiʻi ʻo e Ako Fakatāutahá.” Toe vakaiʻi hoʻo taumuʻa akó pea sivisiviʻi hoʻo ngaahi ngāué.

Conversation Group

Discuss the Principle of Learning: Love and Teach One Another

(20–30 minutes)

ʻĪmisi
kakai ʻoku nau malimali mo tohi

ʻĪmisi
fakaʻilonga 1
Activity 1: Practice the Patterns

(10–15 minutes)

Toe vakaiʻi ʻa e lisi ʻo e ngaahi foʻi leá mo ha hoa.

Ako ʻa e sīpinga 1 mo ha hoa:

  • Akoako hono ʻeke ha ngaahi fehuʻí.

  • Akoako hono tali ha ngaahi fehuʻí.

  • Akoako ha fepōtalanoaʻaki ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi sīpingá.

Toe fai ʻa e sīpinga 2.

ʻĪmisi
fakaʻilonga 2
Activity 2: Create Your Own Sentences

(10–15 minutes)

Vakai ki he ʻū fakatātaá. ʻEke pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ngaahi aʻusia ʻa e tokotaha takitaha. ʻAi ke ke mohu founga! Taufetongi.

New Vocabulary

buy/bought a car

fakatau/naʻe fakatau ha

go/went to the beach

ʻalu/naʻe ʻalu ki tahi

university

ʻunivēsiti

Example: Sara

Image 1: graduate

ʻĪmisi
tokotaha fakaʻosi ako ʻoku malimali mo e fāmilí

Image 2: buy a new car

ʻĪmisi
kā foʻou lanu pulū
  • A: When did Sara buy a new car?

  • B: She bought a new car after she graduated from university.

Carlos

Image 1: get a new job

ʻĪmisi
tangata vala fakapalofesinale ʻoku malimali

Image 2: move to a different apartment

ʻĪmisi
fale nofo totongi

Lee

Image 1: turn 20

ʻĪmisi
tangata tui matasioʻata ʻoku kata

Image 2: travel to another country

ʻĪmisi
tangata tangutu ʻi he katoleta he malaʻe vakapuná

Ji Ah

Image 1: turn 26

ʻĪmisi
fefine ʻi ha ʻōfisi ʻo e toketā

Image 2: have a baby

ʻĪmisi
fefine ʻokú ne fua ha kiʻi valevale

Li Family

Image 1: move to a new city

ʻĪmisi
fefine mo ha fānau ʻe toko ua ʻi he pasí

Image 2: go to the beach

ʻĪmisi
fāmili ʻoku langa fale ʻoneʻone

ʻĪmisi
fakaʻilonga 3
Activity 3: Create Your Own Conversations

(15–20 minutes)

ʻEke mo tali ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ngaahi meʻa mahuʻinga ne hoko ʻi hoʻo moʻuí. Te ke lava ʻo talanoa ki he ngaahi meʻa mahuʻinga naʻe hoko ʻi he lisí pe fakakaukau ki ha ngaahi meʻa kehe naʻe hoko. Lea ʻaki ʻa e lahi taha te ke lavá. Taufetongi.

New Vocabulary

rent/rented an apartment

totongi/naʻe totongi ha fale

What did you do then?

Ko e hā leva ʻa e meʻa naʻá ke faí?

Example 1

  • A: When did you finish school?

  • B: I finished school when I was 19.

  • A: When did you get your first job?

  • B: I got my first job after I finished school.

  • A: What happened when you started your job?

  • B: When I started my job, I met an important friend.

  • A: What did you do then?

  • B: We got married!

Example 2

  • A: When I turned 20, I had a challenging experience.

  • B: What happened?

  • A: After I got married, we rented a new apartment. Then after we rented a new apartment, I lost my job.

  • B: Oh wow. That is challenging. What happened after you lost your job?

  • A: After I lost my job, I started a business.

  • B: What did you do then?

  • A: After I started a business, we saved money and then we bought a house.

Lisi ʻo e Ngaahi Meʻa Mahuʻinga ne Hokó

  • Started school

  • Finished school

  • Began a job

  • Met an important person

  • Got married

  • Had a child

  • Moved to a new city

  • Went on a trip

  • Had a challenging experience

Evaluate

(5–10 minutes)

Sivisiviʻi hoʻo fakalakalaka ʻi he ngaahi taumuʻá pea mo hoʻo ngaahi ngāue ko ia ke akoako fakaʻaho ʻa e lea faka-Pilitāniá.

Evaluate Your Progress

I can:

  • Talk about my past experiences.

    Talanoa fekauʻaki mo ʻeku ngaahi aʻusia he kuohilí.

    ʻĪmisi
    fofonga ʻoku ʻikai fakahaaʻi e ongó, fofonga fiemālie, fofonga fiefia
  • Ask and answer questions about others’ past experiences.

    ʻEke mo tali ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ngaahi aʻusia ʻa e niʻihi kehe he kuohilí.

    ʻĪmisi
    fofonga ʻoku ʻikai fakahaaʻi e ongó, fofonga fiemālie, fofonga fiefia

Evaluate Your Efforts

Sivisiviʻi hoʻo ngaahi feinga ke:

  1. Ako ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e akó.

  2. Ako Maʻuloto ʻa e Ngaahi Foʻi Leá.

  3. Akoako ʻa e ngaahi sīpingá.

  4. Akoako he ʻaho kotoa.

Fokotuʻu ha taumuʻa. Fakakaukau ki he ngaahi fokotuʻu ki he akó ʻi he “Founga Muimuiʻi ʻo e Ako Fakatāutahá.”

Vahevahe ʻa hoʻo taumuʻá mo ha hoa.

Act in Faith to Practice English Daily

“ʻOku ou ʻiloʻi ko e fetuʻutaki ʻa e Laumālié ʻoku faʻa hoko mai ia ko ha ongo. ʻOkú ke ongoʻi ia ʻi ha ngaahi lea ʻokú ke angamaheni ki ai, ʻoku mahino kiate koe, mo ne ueʻi koe” (Ronald A. Rasband, “Tuku ke Taki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní,” Liahona, Mē 2017, 94).

Paaki