Ako Lea Faka-Pilitāniá
Lēsoni 16: ʻI he Koló


“Lēsoni 16: ʻI he Koló,” EnglishConnect 2 maʻá e Kau Akó (2022)

“Lēsoni 16,” EnglishConnect 2 maʻá e Kau Akó

ʻĪmisi
tamai mo e ngaahi foha

Lesson 16

In the Community

Taumuʻá: Te u ako ke fakamatalaʻi e ngaahi feituʻu ʻi ha kolo.

Personal Study

Mateuteu ki hoʻo kulupu fepōtalanoaʻakí ʻaki haʻo fakakakato ʻa e ngaahi ʻekitivitī A ki he I.

ʻĪmisi
fakaʻilonga a
Study the Principle of Learning: Take Responsibility

Fatongia ʻAki

I have the power to choose, and I am responsible for my own learning.

ʻOku ou maʻu ʻa e mālohi ke filí, pea ʻoku ou fatongia ʻaki ʻeku ako pē ʻaʻakú.

Naʻe vahevahe ʻe Sīsū Kalaisi ha talanoa fekauʻaki mo ha tangata koloaʻia naʻá ne ʻoange ha paʻanga ki ha kau tamaioʻeiki ʻe toko tolu. Naʻe fakaʻaongaʻi fakapotopoto ʻe he ongo tamaioʻeiki ʻuluakí ʻa e paʻangá pea liunga ua ia. Naʻe ilifia ʻa e tamaioʻeiki hono tolú. Naʻá ne fufuuʻi ʻa e paʻangá ke ʻoua naʻa mole ia. Naʻe loto-mamahi ʻa e tangata koloaʻiá ʻi he tamaioʻeiki hono tolú kae fiefia ʻi he ongo tamaioʻeiki ʻuluakí. Naʻá ne talaange ki he ongo tamaioʻeiki ʻuluakí:

“Mālō ko e tamaioʻeiki lelei mo angatonu; kuó [mo] faitotonu ʻi he meʻa siʻí, te u fakanofo [kimoua] ke [mo] pule ki he meʻa lahi; hū [kimoua] ki he fiefiaʻanga ʻo [hoʻomo] ʻeikí” (Mātiu 25:21).

Fakakaukau ki he ngaahi meʻafoaki kuo foaki atu ʻe he Tamai Hēvaní kiate koé. Mahalo kuo foaki atu ʻa e malava ke ke ako lelei pe faʻa kātakiʻi ʻa e niʻihi kehé. Mahalo ʻokú ke maʻu ha tui lahi pe ko e loto-toʻa ke leá. Fatongia ʻaki e ngaahi meʻafoaki ko ʻení pea fakatupulaki ia. Fakakaukau ki he founga te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ia ke tokoniʻi e niʻihi kehé. Te ke lava foki ʻo fili ke fakatupulaki ha ngaahi meʻafoaki foʻou. Te ke lava ʻo fekumi ki ha ngaahi meʻafoaki fakalaumālie ʻaki hono ngāue ʻaki e tui ki he ʻOtuá, fakaangaanga ia, pea fakaʻaongaʻi ke tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻE tataki koe ʻe he ʻOtuá ʻi hoʻo feinga ke fakatupulaki hoʻo ngaahi meʻafoakí.

ʻĪmisi
Kalaisi ʻoku malimali

Ponder

  • Ko e hā hoʻo ngaahi meʻafoakí?

  • Te ke fakaʻaongaʻi fēfē hoʻo ngaahi meʻafoakí ke ako ʻa e lea Faka-Pilitāniá?

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e ngaahi meʻafoaki ko ʻení ki ho ngaahi kaungāmeʻa ʻi he EnglishConnect?

ʻĪmisi
fakaʻilonga e
Memorize Vocabulary

Ako ʻa e ʻuhinga pea mo hono puʻaki ʻo e ngaahi foʻi lea takitaha kimuʻa pea fakahoko hoʻomou kulupu fepōtalanoaʻakí.

Do you know where … ?

ʻOkú ke ʻiloʻi e feituʻu … ?

Is there … ?

ʻOku ʻi ai nai … ?

Nouns

airport

malaʻe vakapuna

bank

pangikē

bookstore

faletohi

bus stop

taliʻanga pasi

grocery store

falekoloa

hospital

falemahaki

house

fale

post office

ʻōfisi meili

restaurant

falekai

school

ʻapi akó

city

loto kolo

neighborhood

tukui kaungāʻapi

town

koló

Prepositions

across from

hanga mai mei he

behind

ʻi mui

between

ʻi he vahaʻa

down the street from

ʻi he foʻi hala mei he

far away from

mamaʻo mei he

in

ʻi he

in front of

ʻi muʻa ʻi he

near

ofi

next to

tafaʻaki ʻo e

ʻĪmisi
fakaʻilonga f
Practice Pattern 1

Akoako hono ngāue ʻaki ʻa e ngaahi sīpingá kae ʻoua kuó ke lava lelei ʻo ʻeke mo tali e ngaahi fehuʻí. Te ke lava ʻo fetongi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku laineʻí ʻaki ʻa e ngaahi foʻi lea ʻi he konga ki he “Memorize Vocabulary.”

Q: Do you know where the (noun) is?A: It is (preposition) the (noun).

Questions

ʻĪmisi
sīpinga 1 fehuʻi ʻokú ke ʻilo e feituʻu ʻoku ʻi ai ʻa e nauná

Answers

ʻĪmisi
sīpinga 1 tali ʻOku muʻanauna ia ʻi he nauná

Examples

Q: Do you know where the hospital is?A: Yes. It is across from the bookstore.

ʻĪmisi
mape ʻo ha faletohi fehangaaki mo ha falemahaki

Q: Where is the restaurant?A: It’s next to the bank.

ʻĪmisi
mape ʻo ha falekai he tafaʻaki ʻo ha pangikē

Q: Where’s the school?A: It’s between the restaurant and the post office.

ʻĪmisi
fakaʻilonga h
Practice Pattern 2

Akoako hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi sīpingá kae ʻoua kuó ke lava lelei ʻo ʻeke mo tali e ngaahi fehuʻí. ʻAhiʻahi fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi sīpingá ʻi ha fepōtalanoaʻaki mo ha kaungāmeʻa. Te ke lava ʻo talanoa pe fai ha tohi.

Q: Is there a (noun) (preposition) your (noun)?A: There is a (noun) (preposition) my (noun).

Questions

ʻĪmisi
sīpinga 2 fehuʻi ʻoku ʻi ai ha nauna muʻanauna hoʻo nauná

Answers

ʻĪmisi
sīpinga 2 tali ʻoku ʻi ai ha nauna muʻanauna ʻeku nauná

Examples

Q: Is there a bus stop in your neighborhood?A: There is a bus stop down the street from my house.

Q: Is there a grocery store in the town?A: There is a grocery store near the bank.

ʻĪmisi
mape ʻo e falekoloa ofi ki ha pangikē

Q: Is there an airport in your city?A: No, there isn’t an airport in my city.

ʻĪmisi
fakaʻilonga i
Use the Patterns

Hiki ha foʻi fehuʻi ʻe fā te ke lava ʻo ʻeke ki ha taha. Hiki ha tali ki he fehuʻi takitaha. Lau leʻolahi kotoa ia.

Additional Activities

Fakakakato ‘a e ngaahi ʻekitivitī mo e sivi ʻo e lēsoní ʻi he ʻinitanetí ʻi he englishconnect.org/learner/resources pe ʻi he Tohi Ngāue EnglishConnect 2.

Act in Faith to Practice English Daily

Hokohoko atu hono ako ʻa e lea faka-Pilitāniá he ʻaho kotoa pē. Fakaʻaongaʻi hoʻo “Founga Muimuiʻi ʻo e Ako Fakatāutahá.” Toe vakaiʻi hoʻo taumuʻa akó pea sivisiviʻi hoʻo ngaahi ngāué.

Conversation Group

Discuss the Principle of Learning: Take Responsibility

(20–30 minutes)

ʻĪmisi
Kalaisi ʻoku malimali

ʻĪmisi
fakaʻilonga 1
Activity 1: Practice the Patterns

(10–15 minutes)

Toe vakaiʻi ʻa e lisi ʻo e ngaahi foʻi leá mo ha hoa.

Ako ʻa e sīpinga 1 mo ha hoa:

  • Akoako hono ʻeke ha ngaahi fehuʻí.

  • Akoako hono tali ha ngaahi fehuʻí.

  • Akoako ha fepōtalanoaʻaki ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi sīpingá.

Toe fai ʻa e sīpinga 2.

ʻĪmisi
fakaʻilonga 2
Activity 2: Create Your Own Sentences

(10–15 minutes)

Fili ha feituʻu ʻi he mapé. ʻOua naʻá ke tala ki ho hoá ʻa e feituʻu naʻá ke filí. ʻEke mo tali ʻa e ngaahi fehuʻí ke mateʻi ʻa e feituʻú. Taufetongi.

New Vocabulary

bakery

fale mā

church

siasi

farm

faama

park

paʻake

train station

tauʻanga lēlué

ʻĪmisi
laʻitā ʻo e ʻū fale ʻi he loto koló

Example

  • A: Is it near the school?

  • B: Yes, it’s near the school.

  • A: Is it far away from the train station?

  • B: Yes, it’s far away from the train station.

  • A: Is it next to the restaurant?

  • B: No, it’s not next to the restaurant.

  • A: Is it the grocery store?

  • B: Yes! It’s the grocery store.

ʻĪmisi
fakaʻilonga 3
Activity 3: Create Your Own Conversations

(15–20 minutes)

ʻEke mo tali ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo ha kolo ʻokú ke ʻilo. Taufetongi.

New Vocabulary

movie theater

fale faiva

police station

ʻapi polisi

Example

  • A: Is there a movie theater in Curitiba?

  • B: Yes, there is a movie theater.

  • A: Where is the movie theater?

  • B: It’s next to the police station.

Evaluate

(5–10 minutes)

Sivisiviʻi hoʻo fakalakalaka ʻi he ngaahi taumuʻá pea mo hoʻo ngaahi ngāue ko ia ke akoako fakaʻaho ʻa e lea faka-Pilitāniá.

Evaluate Your Progress

I can:

  • Ask about different locations.

    ʻEke fekauʻaki mo ha ngaahi feituʻu kehekehe.

    ʻĪmisi
    fofonga ʻoku ʻikai fakahaaʻi e ongó, fofonga fiemālie, fofonga fiefia
  • Talk about where places are.

    Talanoa ki he tuʻuʻanga ʻo e ngaahi feituʻú.

    ʻĪmisi
    fofonga ʻoku ʻikai fakahaaʻi e ongó, fofonga fiemālie, fofonga fiefia

Evaluate Your Efforts

Sivisiviʻi hoʻo ngaahi feinga ke:

  1. Ako ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e akó.

  2. Ako Maʻuloto ʻa e Ngaahi Foʻi Leá.

  3. Akoako ʻa e ngaahi sīpingá.

  4. Akoako he ʻaho kotoa.

Fokotuʻu ha taumuʻa. Fakakaukau ki he ngaahi fokotuʻu ki he akó ʻi he “Founga Muimuiʻi ʻo e Ako Fakatāutahá.”

Vahevahe ʻa hoʻo taumuʻá mo ha hoa.

Act in Faith to Practice English Daily

“Kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu takitaha ha talēniti makehe ʻe taha pe lahi ange. … ʻOku ʻatautolu leva ke tau fekumi pea fakatupulaki ʻa e ngaahi meʻafoaki kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá. Kuo pau ke tau manatuʻi ʻoku faʻu kotoa kitautolu ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá, pea ʻoku ʻikai ha taha ʻe taʻemahuʻinga. ʻOku mahuʻinga ʻa e tokotaha kotoa pē ki he ʻOtuá pea ki Heʻene kau tamaioʻeikí” (Marvin J. Ashton, “There Are Many Gifts,” Ensign, Nov. 1987, 20).

Paaki