Ngaahi Tohi Tuʻutuʻuní mo e Ngaahi Uiuiʻí
11. Kau Finemuí


“11. Kau Finemuí,” Ngaahi Konga naʻe Filifili mei he Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá (2023).

“11. Kau Finemuí,” Ngaahi Konga naʻe Filifili mei he Tohi Tu‘utuʻuni Fakakātoá

ʻĪmisi
kau finemui ʻi tuʻa

11.

Kau Finemuí

11.1

Taumuʻá mo e Houalotú

11.1.1

Taumuʻá

ʻOku tokoni e houalotu ʻa e Kau Finemuí ke fakahoko mo tauhi ʻe he kau finemuí ʻa e ngaahi fuakava toputapú mo fakaloloto ʻenau ului kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí.

11.1.2

Kaveinga ʻo e Kau Finemuí

“Ko ha ʻofefine ʻofeina au ʻo ha ongomātuʻa fakalangi, mo ha natula faka-ʻOtua mo e ikuʻanga ta‘engata.

“ʻI heʻeku hoko ko e ākonga ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku ou fāifeinga ke hoko ʻo hangē ko Iá. ʻOku ou fekumi pea ngāueʻi e fakahā fakatāutahá pea ngāue fakaetauhi ki he niʻihi kehé ʻi Hono huafa māʻoniʻoní.

“Te u tuʻu ko ha fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá ʻi he taimi kotoa pē pea ʻi he meʻa kotoa pē pea ʻi he feituʻu kotoa pē.

“ʻI heʻeku fāifeinga ke feʻunga mo e hakeakiʻí, ʻoku ou mataʻikoloa ʻaki e meʻaʻofa ʻo e fakatomalá pea feinga ke fakalakalaka ʻi he ʻaho takitaha. Te u fakamālohia hoku ʻapí mo e fāmilí, fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava toputapú, pea maʻu e ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuaki ʻo e temipale māʻoniʻoní ʻi he tui.”

11.1.3

Ngaahi Kalasí

ʻOku hoko e kau finemuí ko ha mēmipa ʻo ha kalasi ʻa e Kau Finemuí ʻo kamata ʻi he Sānuali ʻo e taʻu ʻoku hoko ai honau taʻu 12.

ʻE fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻe he kau pīsopelikí mo e kau taki kakai lalahi ʻo e Kau Finemuí ha founga ke fokotuʻutuʻu ai e ngaahi kalasí ʻo fakatatau mo e taʻu motuʻá. Ko e kalasi kotoa pē, tatau ai pē pe ko e hā honau tokolahí, ʻoku totonu ke ʻi ai ha palesiteni, ko ha tokoni ʻe toko taha pe toko ua mo ha sekelitali.

11.2

Ko e Kau ʻi he Ngāue ʻa e ʻOtuá ki he Fakamoʻuí mo e Hakeakiʻí

11.2.1

Ko Hono Moʻui ʻAki e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí

11.2.1.2

Ako ʻo e Ongoongoleleí

ʻOku fakahoko e ngaahi fakataha fakakalasí ʻi he Sāpate ua mo e fā ʻo e māhiná. ʻOku miniti ʻe 50 hono lōloá. ʻOku tataki ia ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakalasí. Te ne tataki ʻa e kalasí ʻi hano lau ʻo e kaveingá pea nau aleaʻi fakataha ʻa e ngaahi ngāue ke faí mo ha ngaahi meʻa kehe.

Hili ia pea ʻe fakahoko leva ʻe ha mēmipa ʻo e kalasí pe ʻe ha taki matuʻotuʻa e fakahinohino ʻo e ongoongoleleí.

11.2.1.3

Ngāue Tokoní mo e Ngaahi ʻEkitivitií

ʻOku totonu ke hanga ʻe he ngāue tokoní mo e ngaahi ʻekitivitií ʻo langaki e ngaahi fakamoʻoní, fakamālohia e ngaahi fāmilí, ohi mai e uouangataha fakakalasí, mo ʻomi ha ngaahi faingamālie ke tāpuekina ha niʻihi kehe.

ʻOku ʻi ai ha ngāue tokoni mo ha ngaahi ʻekitivitī ʻe niʻihi ʻoku totonu ke kau fakatouʻosi ki ai ʻa e kau talavoú mo e kau finemuí, tautautefito ki he toʻu tupu ʻoku matuʻotuʻa angé.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakataʻú. Makehe mei he ngaahi ʻekitivitī angamaheni ʻa e toʻu tupú, ʻe lava foki ke kau ʻa e kau finemuí ʻi he meʻa ko ʻení ʻi he taʻu takitaha:

11.2.1.4

Tupulaki Fakatāutahá

ʻOku fakaafeʻi ʻa e toʻu tupú, ʻi heʻenau feinga ke hoko ʻo tatau ange mo e Fakamoʻuí, ke nau fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ke nau tupulaki fakalaumālie, fakasōsiale, fakatuʻasino, pea mo fakaeʻatamai ai (vakai, Luke 2:52).

Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai ki he ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org.

11.2.2

Ko Hono Tokangaʻi ʻo Kinautolu ʻoku Faingataʻaʻiá

ʻOku totonu ke maʻu maʻu pē ʻe he kau finemuí ha ngaahi faingamālie ke tokoni ki ha niʻihi kehe pea ʻi honau ngaahi fāmilí, ʻi he lolotonga e ngaahi ʻekitivitī ʻa e toʻu tupú, pea ʻiate kinautolu pē.

11.2.2.1

Ngāue Fakaetauhí

ʻE lava ke maʻu ʻe he kau finemuí ha ngaahi ngāue fakaetauhi ʻo kamata ʻi he Sānuali ʻo e taʻu ʻoku hoko ai honau taʻu 14. Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai, vahe 21.

11.2.3

Ko Hono Fakaafeʻi ʻa e Tokotaha Kotoa Pē ke Nau Tali ʻa e Ongoongoleleí

ʻE fakaafeʻi ʻe he kau finemuí ʻa e kakai kotoa ke nau tali e ongoongoleleí ʻi heʻenau “tuʻu ko e kau fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá ʻi he taimi kotoa pē pea ʻi he meʻa kotoa pē, pea ʻi he feituʻu kotoa peé” (Mōsaia 18:9).

ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi mātuʻá mo e kau takí ke teuteuʻi e kau finemuí ke nau vahevahe ʻa e ongoongoleleí ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí.

11.2.4

Ko Hono Fakatahaʻi ʻo e Ngaahi Fāmilí ke Taʻengatá

ʻE lava ʻa e kau finemuí ʻo tokoni ʻi hono fakatahaʻi ʻo e ngaahi fāmilí ke taʻengatá, ʻi ha ngaahi founga lahi.

  • Fakaʻapaʻapaʻi ʻenau mātuʻá mo tā ha sīpinga ʻo e moʻui faka-Kalaisí ʻi honau ʻapí.

  • Teuteu ke maʻu ʻa e ngaahi ouau fakatemipalé, kau ai e mali taʻengatá.

  • Kumi e ngaahi kui ʻoku nau fie maʻu e ngaahi ouau fakatemipalé (vakai, FamilySearch.org).

  • Kau ʻi he papitaiso mo e hilifakinima maʻá e kau pekiá ʻi he lahi taha ʻe lavá ʻo fakatatau mo e ngaahi tūkungá.

11.3

Tuʻunga Fakatakimuʻa ʻo e Kau Finemuí he Uōtí

11.3.1

Kau Pīsopelikí

Ko e fatongia mahuʻinga taha ʻo e pīsopé ke tokangaʻi ʻa e kau finemui mo e kau talavou ʻi hono uōtí. Te ne ako mo hono ongo tokoní honau hingoá pea maʻu ha mahino ki he ngaahi tūkunga honau ʻapí. Te nau ʻinitaviu ʻa e finemui takitaha ʻo ʻikai toe siʻi hifo ʻi he tuʻo ua ʻi he taʻu (vakai, 31.3.1).

ʻOku ʻa e pīsopé ʻa e fatongia ki he houalotu ʻa e Kau Finemuí he uōtí. Te ne fakataha maʻu pē mo e palesiteni ʻo e Kau Finemuí.

ʻE kau maʻu pē ʻa e pīsopé mo hono ongo tokoní ʻi he ngaahi fakataha, ngāue tokoni, pea mo e ngaahi ʻekitivitī ʻa e Kau Finemuí.

11.3.2

Kau Palesitenisī Kakai Lalahi ʻo e Kau Finemuí

ʻE ui ʻe he pīsopé mo vaheʻi ha fefine matuʻotuʻa ke ne hoko ko e palesiteni ʻo e Kau Finemuí ʻi he uōtí. Kapau ʻoku tokolahi feʻunga ʻa e ʻiunití, ʻe fokotuʻu mai [ʻe he palesiteni Finemuí] ha fefine ʻe toko taha pe toko ua ke ui ke hoko ko hano ongo tokoni (vakai, vahe 30).

ʻI ha ʻiuniti ʻoku tokosiʻi, ʻe lava ke hoko ʻa e palesiteni ʻo e Kau Finemuí ko e toko taha lahi pē ʻoku taki ʻi he houalotu ʻa e Kau Finemuí. ʻI he tuʻunga ko ʻení, te ne ngāue leva mo e ngaahi mātuʻá ke fokotuʻutuʻu e fakahinohino mo e ngaahi ʻekitivitī maʻá e kau finemuí.

Kapau ʻoku ʻikai ke maʻu ʻe ha kolo [ʻa e Siasí] ha palesiteni ʻo e Kau Finemuí, ʻe lava ke fokotuʻutuʻu ʻe he palesiteni ʻo e Fineʻofá ʻa e fakahinohino ki he kau finemuí kae ʻoua kuo ui ha palesiteni ʻo e Kau Finemuí.

ʻOku ʻa e palesiteni ʻo e Kau Finemuí e ngaahi fatongia ko ʻení: ʻE tokoni kiate ia hono ongo tokoní.

  • Kau ʻi he fakataha alēlea fakauōtí.

  • Hoko ko ha mēmipa ʻo e fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú (vakai, 29.2.6).

  • Ngāue fakaetauhi ki he kau finemui taki taha.

  • Akoʻi e kau taki kehe ʻo e Kau Finemuí mo e kau palesitenisī fakakalasí ʻi honau ngaahi fatongiá.

  • Talatalaifale mo e kau finemuí fekauʻaki mo e ngaahi palopalema ʻe ʻikai fie maʻu ke kau ai e pīsopé pe kau ai ha ngaohikovia (vakai, 32.3, 31.3.1, mo e 38.6.2).

11.3.4

Kau Palesitenisī mo e Sekelitali Fakakalasí

11.3.4.1

Ko e Uiuiʻí, Hikinimaʻí, mo e Vaheʻí

ʻOku totonu ke ʻi ai ha kau palesitenisī fakakalasi ʻo e kalasi takitaha he Finemuí.

ʻE uiuiʻi ʻe ha mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ha finemui ke hoko ko ha palesiteni fakakalasi. Ko e taimi ʻoku tokolahi feʻunga ai e kau finemui ke ngāué, ʻe fakakaukauʻi [ʻe he palesiteni fakakalasí] ʻi he faʻa lotu ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ʻe fokotuʻu ko ha ongo tokoni mo ha sekelitali.

Ka hili hono fakahoko ange ʻo e uiuiʻí, ʻe hanga ʻe ha mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ʻo fokotuʻu ʻa e finemuí ʻi heʻenau kalasí ke hikinimaʻi. Ko e pīsopé pe ko ha tokoni ne vahe ki ai, te ne vaheʻi ʻa e kau finemuí.

11.3.4.2

Ngaahi Fatongiá

ʻE kau e kau palesiteni fakakalasí ʻi he fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú (vakai, 11.3.4.4). ʻOku toe maʻu foki ʻe he kau palesitenisī fakakalasí ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení:

  • Tataki ʻa e ngaahi ngāue ʻa e kalasí ke kau ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí (vakai, vahe 1).

  • Feinga ke maheni mo tokoni ki he finemui takitaha, kau ai ʻa kinautolu ʻoku ʻikai maʻu kalasí.

  • Palani mo tataki e ngaahi kalasi he Sāpaté (vakai, 11.2.1.2).

  • Palani mo fakahoko ha ngaahi ngāue tokoni mo ha ngaahi ʻekitivitī fakakalasi (vakai, 11.2.1.3).

11.3.4.3

Fakataha ʻa e Kau Palesitenisī Fakakalasí

ʻE fakataha maʻu pē ʻa e kau palesitenisī fakakalasi ʻo e Kau Finemuí. ʻE tataki ʻe he palesiteni fakakalasí ʻa e ngaahi fakataha ko ʻení. ʻE kau foki ki ai mo e kau taki kakai lalahi ʻo e Kau Finemuí ke poupouʻi e kau palesitenisī fakakalasí.

11.3.4.4

Fakataha Alēlea Fakauooti ʻa e Toʻu Tupú

Vakai ki he 29.2.6ke maʻu ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú.

11.6

Ngaahi Fakahinohino mo e Ngaahi Tuʻutuʻuni Lahi Ange

11.6.1

Ko Hono Maluʻi ʻo e Toʻu Tupú

Ko e taimi ʻoku fengāueʻaki ai e kakai lalahí mo e toʻu tupú ʻi ha feituʻu faka-Siasi, ʻoku totonu ke ʻi ai maʻu pē ha kakai lalahi falalaʻanga ʻe toko ua pe tokolahi ange. Mahalo naʻa fie maʻu ke fakatahaʻi ha ngaahi kalasi kae lava ʻo fakahoko ʻeni.

Kuo pau ke fakakakato ʻe he kakai lalahi kotoa pē ʻoku ngāue mo e toʻu tupú ʻa e ako ki hono maluʻi ʻo e fānaú mo e toʻu tupú, ʻi loto he māhina ʻe taha mei honau hikinimaʻí (ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org).

Paaki