Ngaahi Tohi Tuʻutuʻuní mo e Ngaahi Uiuiʻí
22. Ko Hono Feau ʻo e Ngaahi Fiemaʻu Fakatuʻasinó mo hono Langaki ʻo e Moʻui Fakafalala pē Kiate Kitá


“22. Ko Hono Feau ʻo e Ngaahi Fiemaʻu Fakatuʻasinó mo e Langaki ʻo e Moʻui Fakafalala pē Kiate Kitá,” Ngaahi Konga naʻe Filifili mei he Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá (2023).

“22. Ko Hono Feau ʻo e Ngaahi Fiemaʻu Fakatuʻasinó mo e Langaki ʻo e Moʻui Fakafalala pē Kiate Kitá,” Ngaahi Konga naʻe Filifili mei he Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá

ʻĪmisi
ko e tangata ngāue

22.

Ko hono feau ʻo e ngaahi fiemaʻu fakatuʻasinó mo e langaki ʻo e moʻui fakafalala pē kiate kitá

22.0

Talateú

Ko e kāingalotu ʻo e Siasí ʻoku nau fuakava ke “fefuaʻaki ʻa ʻenau ngaahi kavengá, … tangi fakataha mo kinautolu ʻoku tangí … , pea fakafiemālieʻi ʻa kinautolu ʻoku ʻaonga ki ai ʻa e fakafiemālié” (Mōsaia 18:8–9).

ʻOku faleʻi foki ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ke nau fakamālohia ʻenau moʻui fakafalala pē kiate kinautolú ʻi heʻenau ngāue faivelengá pea mo e tokoni ʻa e ʻEikí. Ko e moʻui fakafalala pē kiate kitá ko e malava, tukupā, mo e ngāue ke maʻu ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālie mo fakatuʻasino ʻo e moʻuí, maʻata pea mo e fāmilí.


NGAAHI NGĀUE FAKAFOʻITUITUI MO FAKAFĀMILI


22.1

Tanumaki e Moʻui Fakafalala Pē Kiate Kitá

ʻI he tokoni ʻa e ʻEikí, ʻe tanumaki ʻe he kāingalotú ʻa e moʻui fakafalala pē kiate kitá ʻi he ngaahi founga ko ʻení:

  • Fakatupulaki ha ivi fakalaumālie, fakatuʻasino, mo fakaeloto.

  • Ako pea maʻu ha ngāue ma‘uʻanga mo‘ui.

  • Fakaleleiʻi e mateuteu fakatuʻasinó

22.1.4

Mateuteu Fakatuʻasino

ʻOku akoʻi ʻe he folofolá ʻa hono mahuʻinga ʻo e mateuteú (vakai, ʻIsikeli 38:7; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38:30). ‘Oku faleʻi ʻa e kāingalotú ke nau mateuteu ke nau lava ʻo tokangaʻi pē kinautolu, ko honau ngaahi fāmilí, mo e niʻihi kehé ʻi he taimi ʻo e faingataʻá.

ʻOku fakatupulaki ʻe he kāingalotú ʻenau mateuteu fakapaʻangá ʻaki ʻenau:

  • Totongi ‘a e vahehongofulú mo e ngaahi foakí (vakai, Malakai 3:8–12).

  • Taʻofi mo fakaʻehi‘ehi mei he moʻuá, ki he lahi taha ‘e ala lavá.

  • Teuteu mo mo‘ui ʻo fakatatau mo ha patisetí.

  • Fakahū ha paʻanga ki he kahaʻú.

  • Maʻu ha ako feʻunga ke tokoni ke nau tokonaki maʻanautolu mo honau ngaahi fāmilí (vakai, 22.3.3).

ʻOku toe kau foki ʻi he mateuteú hano faʻu ha palani ki he founga ke feau ai ʻa e ngaahi tefitoʻi fiemaʻú ʻi he lolotonga ha taimi fakatuʻutāmakí. ‘Oku poupouʻi ʻa e kāingalotú ke nau tānaki ha meʻatokoni, vai, mo ha ngaahi meʻa kehe ʻe fie maʻu ki ha taimi nounou mo ha taimi lōloa.

22.2

Tokoni kiate Kinautolu ʻoku ʻi ai ʻEnau Ngaahi Fiemaʻu Fakatuʻasino mo Fakaelotó

‘Oku akoʻi e kau ākonga ʻa e ʻEikí ke nau “feʻofaʻaki mo fetauhi‘aki ʻiate kinautolu” pea “tokoni … kiate kinautolu ‘oku nau fie maʻu … tokoní” (Mōsaia 4:15–16). ʻE feinga ʻa e kāingalotú ke nau vakai ki he niʻihi kehé ʻo hangē ko e ʻafio hifo ʻa e Fakamoʻuí kiate kinautolú, maʻu ha mahino ki honau mālohingá mo ʻenau ngaahi fiemaʻú. ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi fiemaʻu ko ʻení ʻa e meʻakaí, valá, fale nofoʻangá, akó, ngāue maʻuʻanga moʻuí, moʻui lelei fakatuʻasinó, mo e tuʻunga lelei fakaelotó.

22.2.1

Ko e Fale Tukuʻanga Koloa ʻo e ʻEikí

Ko e ngaahi maʻuʻanga tokoni kotoa pē ʻoku foaki ki he Siasí ke tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fiemaʻu fakatuʻasinó, ʻoku ui ia ko e fale tukuʻanga koloa ʻo e ʻEikí (vakai, Tokateline mo e ngaahi Fuakava 82:18–19). ‘Oku kau heni ʻa e kāingalotu ʻoku foaki honau taimí, ngaahi talēnití, manavaʻofá, koloá, mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni fakapaʻanga ke tokoniʻi kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

ʻOku ʻi ai ha fale tukuʻanga koloa ʻo e ʻEikí ʻi he uooti mo e siteiki takitaha. ʻE lava ke faʻa tokoni ʻa e kau takí ki he fakafoʻituituí mo e ngaahi fāmilí ke kumi ha founga ke feau ai ʻenau ngaahi fiemaú ʻaki hono fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi ʻilo, poto, mo e tokoni ʻoku fai ʻe he kāingalotu ʻo e uōtí mo e siteikí.

22.2.2

Ko e Fono ʻo e ʻAukaí mo e Ngaahi Foaki ʻAukaí

Kuo fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻa e fono ʻo e ʻaukaí mo e ngaahi foaki ʻaukaí ke tāpuakiʻi Hono kakaí pea mo ʻomi ha founga maʻanautolu ke nau tokoniʻi ai ʻa e niʻihi ʻoku faingataʻaʻiá. ʻOku fakaʻau ʻo ofi ange ʻa e kāingalotú ki he ʻEikí mo tupulaki ʻi he ivi fakalaumālié ʻi heʻenau moʻui ʻaki e fono ʻo e ʻaukaí. (Vakai, ʻĪsaia 58:6–12; Malakai 3:8–12).

Ko e ʻaukaí ʻe lava ke fakahoko ʻi ha faʻahinga taimi pē. Ka neongo ia, ʻoku faʻa fakaʻaongaʻi pē ʻe he kāingalotú ʻa e ʻuluaki Sāpate ʻo e māhiná ko ha ʻaho ʻaukai. Ko e ʻaho ʻaukaí ʻoku meimei ke kau ai e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • Lotu

  • Taʻe-kai mo taʻe-inu ʻi ha houa ʻe 24 (kapau ‘e malava fakatuʻasino)

  • Fai ha foaki ʻaukai ʻoku lahí

Ko e foaki ʻaukaí ko ha foaki ia ke tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻa‘iá. Ko e taimi ʻoku ʻaukai ai ʻa e kāingalotú, ʻoku kole ke nau fakahoko ha foaki ʻoku tatau mo e mahuʻinga ʻo e meʻatokoni ne ʻikai ke nau maʻú.

ʻE lava ke ʻave ʻe he kāingalotú ʻenau foaki ʻaukaí mo ha foomu Vahehongofulu mo e Ngaahi Foaki Kehe kuo ʻosi fakafonu ki he pīsopé pe ko ha taha ʻo hono ongo tokoní. ‘I he ngaahi feituʻu ‘e niʻihi, te nau lava foki ke fai ʻenau foakí ʻi he ʻinitanetí.


NGĀUE ʻA E TAKÍ


22.3

Sīpinga ki Hono Tanumaki ʻo e Moʻui Fakafalala pē Kiate Kitá mo e Ngāue Fakaetauhi ki he Niʻihi ʻOku Faingataʻaʻiá

22.3.1

Fekumi Kiate Kinautolu ʻOku Faingataʻaʻiá

ʻOku ʻi ai ha fatongia toputapu ʻo e pīsopé ke fekumi pea mo tokangaʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:112). Ko e niʻihi kehe ʻoku ʻi ai hanau fatongia mahuʻinga ke tokoni ki he pīsopé ʻi he ngaahi fatongia ko ʻení, ʻoku kau ai ʻa e:

  • Kau tangata mo e kau fefine ngāue fakaetauhí.

  • Kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá mo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá.

  • Ongo tokoni ʻo e pīsopé.

  • Kau mēmipa kehe ‘o e fakataha alēlea fakauōtí.

22.3.2

Tokoni ke Fakafuofua‘i mo Ngāue ʻa e Kāingalotú ki he Ngaahi Fiemaʻu Taimi Nounoú

ʻE feinga ʻa e kāingalotú ke feau ʻenau ngaahi tefitoʻi fiemaʻú ʻo fakafou ʻi heʻenau ngaahi feinga pē ʻanautolu mo e tokoni mei honau kāinga ofí. Ko e taimi ʻoku ʻikai feʻunga ai ʻení, ʻe ala fiemaʻu tokoni ʻa e kāingalotú mei ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe hangē ko e:

  • Ngaahi maʻuʻanga tokoni mei he puleʻangá mo e koló (vakai, 22.12).

  • Tokoni ʻa e Siasí.

ʻE ala kau ʻi he ngaahi tokoni ʻa e Siasí ha ngaahi tokoni taimi nounou hangē ko e meʻakaí, meʻa fakahaisiní, vala, fale nofoʻanga, pe ko ha ngaahi tefitoʻi fiemaʻu kehe. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau pīsopé ʻa e foaki ʻaukaí ke tokoniʻi e ngaahi fiemaʻu ko ʻení. ʻI he feituʻu ʻoku maʻu ai e ngaahi ʻota ʻa e pīsopé, ʻoku angamaheni ʻaki hono fakaʻaongaʻi ia ʻe he kau pīsopé ke ʻoatu ha meʻakai mo ha ngaahi tefitoʻi koloa kehe (vakai, “Tohi ʻOta ʻa e Kau Pīsopé mo e Ngaahi Fakaongoongoleleí” ʻi he Maʻuʻanga Tokoni ʻa e Takí mo e Kalaké [LCR]).

22.3.3

Tokoniʻi e Kāingalotú ke Nau Tanumaki ha Moʻui Fakafalala Pē Kiate Kita ʻoku Taimi Lōloa

Mahalo naʻa fie maʻu ʻe he kāingalotú ha tokoni hokohoko ke fakaleleiʻi ha ngaahi palopalema taimi lōloa. ʻE lava ʻa e ako fakaʻatamaí, ako ngāué, mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ke nau tanumaki ʻa e moʻui fakafalala pē kiate kitá ke tokonaki maʻa ʻenau ngaahi fiemaʻu taimi lōloá.

‘Oku tokoni ʻa e Palani ʻo e Moʻui Fakafalala Pē Kiate Kitá ke ʻilo ʻe he kāingalotú honau mālohingá mo ʻenau ngaahi fiemaʻú. ‘Oku toe tokoni foki ke nau ʻilo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻaonga. ʻOku totonu ke fakaʻaongaʻi ʻa e palani ko ʻení ʻi he taimi kotoa pē ʻoku fakakaukauʻi ai ha tokoni mei he Siasí.

22.3.4

Tokoni Kiate Kinautolu ʻoku ʻI ai ʻEnau Ngaahi Fiemaʻu Fakaelotó

ʻOku tokolahi ha kāingalotu ʻoku nau foua ha ngaahi faingataʻaʻia fakaeloto. ʻE lava ke hoko ʻa e kau tangata mo e kau fafine ngāue fakaetauhí ko ha meʻangāue ʻi hono faitokonia siʻi kāingalotu ʻoku faingataʻaʻia pehení.

22.4

Ngaahi Tefito‘i Moʻoni ki hono Fakahoko ʻo e Tokoni ʻa e Siasí

ʻE feinga ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ke tokonaki maʻanautolu pea mo honau ngaahi fāmilí, ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí.

ʻOku fakataumuʻa ʻa e tokoni ʻa e Siasí ke tokoniʻi ʻa e kāingalotú ke nau fakatupulaki e moʻui tauʻatāiná, kae ʻikai fakafalala. ʻOku totonu ke fakamālohia ʻa e kāingalotú ʻe ha faʻahinga tokoni pē ʻoku fai ʻi heʻenau feinga ke moʻui fakafalala pē kiate kinautolú.

22.4.1

Poupou‘i ʻa e Fatongia Fakafoʻituituí mo e Fakafāmilí

ʻE akoʻi ʻe he kau takí, ʻoku ʻa e fakafoʻituituí mo e ngaahi fāmilí ʻa e tefitoʻi fatongia ki heʻenau tuʻunga lelei fakatuʻasinó, fakaelotó, mo fakalaumālié.

Kimu‘a pea fai ha tokoni ʻa e Siasí, ʻe vakaiʻi ʻe he pīsopé (pe ʻe ha taki kehe pe mēmipa ne vahe ki ai) mo e kāingalotú pe ko e hā ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku nau fakaʻaongaʻi ke fakalato ʻaki ʻenau ngaahi fiemaʻú.

22.4.2

Fakahoko ʻo ha Tokoni Fakataimi ki he Ngaahi Fiemaʻu Mahuʻingá

Ko e taumuʻa ʻo e tokoni ʻa e Siasí ke feau fakataimi ʻa e ngaahi tefitoʻi fiemaʻú, lolotonga iá ʻe feinga ʻa e kāingalotú ke moʻui fakafalala pē kiate kinautolu.

ʻOku totonu ke fakakaukau lelei ʻa e kau pīsopé mo lotua ha fakahinohino fakalaumālie ʻi heʻenau fakakaukauʻi ʻa e lahi pea mo e lōloa ʻo e tokoni ʻoku faí. ʻOku totonu ke nau angaʻofa pea mo foaki, lolotonga iá ʻoku ʻikai te nau fakatupu ha moʻui fakafalala.

22.4.3

Foaki ha Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni pe Ngāue Kae ʻIkai ko e Paʻanga

Kapau ‘e lava, pea ʻoku totonu ke fakaʻehiʻehi ʻa e pīsopé mei hano foaki e paʻangá. Ka, ʻoku totonu ke ne fakaʻaongaʻi e foaki ʻaukaí pe tohi ʻota ʻa e kau pīsopé ke ʻoange ai ki he kāingalotú ha ʻū koloa meʻakai pe fai ha ngaahi ngāue. ʻE lava leva ke toki fakaʻaongaʻi ʻe he kāingalotú ʻa e paʻanga pē ʻanautolu ke totongi ʻaki ʻenau ngaahi fiemaʻu kehé.

Ko e taimi ʻoku ʻikai feʻunga ai ʻení, ʻe lava ke tokoni ʻa e pīsopé ʻaki hano fakaʻaongaʻi ʻa e foaki ʻaukaí ke totongi fakataimi ʻaki honau ngaahi moʻua vivilí (vakai, 22.5.2).

22.4.4

ʻOange ha Ngaahi Faingamālie ke Ngāue pe Ngāue Tokoni

ʻE fakaafeʻi ʻe he kau pīsopé ʻa kinautolu ʻoku maʻu tokoní ke nau ngāue pe fai ha ngāue tokoni ki he lahi taha ʻo e meʻa ʻoku nau lavá. ‘Oku tokoni ʻeni ke kei pukepuke ʻe he kāingalotú hanau ngeia. ‘Oku ne toe fakalahi foki ʻenau malava ke moʻui fakafalala pē kiate kinautolú.

22.4.5

Tauhi e Fakamatala fekauʻaki mo e Tokoni ʻa e Siasí ʻo ʻOua naʻa Fakahāhā Holo

ʻE tauhi ʻe he pīsopé mo e kau taki kehe ʻo e uōtí ke ʻoua naʻa fakahāhā holo ha faʻahinga fakamatala pē fekauʻaki mo ha kāingalotu te nau ala fie maʻu ha tokoni ʻa e Siasí. ʻE maluʻi ʻe he meʻá ni e totonu fakafoʻituitui mo e ngeia ʻo e kāingalotú.

22.5

Ngaahi Tuʻutuʻuni ki hono Fai ha Tokoni ʻa e Siasí

ʻOku totonu ke muimui ʻa e kau taki ʻo e Siasí ki he ngaahi tuʻutuʻuni ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi he konga ko ʻení, ʻi he taimi ʻoku fai ai ha tokoni mei he foaki ʻaukaí pe tohi ʻota ʻa e kau pīsopé ki ha meʻakai mo ha ngaahi tefitoʻi koloa kehe.

22.5.1

Ngaahi Tuʻutuʻuni Fekauʻaki mo Kinautolu ʻOku Nau Maʻu e Tokoni ʻa e Siasí

22.5.1.1

Tokoni ki he Kāingalotu ʻo e Uōtí

Ko e angamahení, ko e kāingalotu ʻoku nau maʻu tokoni mei he Siasí ʻoku totonu ke nau nofo ʻi loto he ngaahi ngataʻanga ʻo e uōtí pea ke ʻi he uōtí honau lekooti mēmipasipí. ‘E lava ke fai e tokoní ʻo tatau ai pē pe naʻe faʻa maʻulotu maʻu pē ʻa e mēmipá pe muimui ki he ngaahi tuʻunga moʻui ʻo e Siasí.

22.5.1.2

Tokoni ki he Kau Pīsopé mo e Kau Palesiteni Fakasiteikí

ʻE fie maʻu ha tohi fakangofua ʻa e palesiteni fakasiteikí kimuʻa pea toki lava ʻe ha pīsope ʻo fakaʻaongaʻi ha foaki ʻaukai pe tohi ʻota ʻa e pīsopé kiate ia pe ki hono fāmilí.

22.5.1.4

Tokoni ki he Kakai ʻOku ʻIkai ko ha Kāingalotu ʻo e Siasí

Ko e kakai ʻoku ʻikai ko ha kāingalotu ʻo e Siasí ʻoku meimei ke fakahinohino kinautolu ki he ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻi he tukui kolo fakalotofonuá ke maʻu ha tokoni. ʻI ha ngaahi tuʻunga hāhāmolofia ʻe niʻihi, pea fakatatau mo e fakahinohino ʻa e Laumālié, ʻe lava ai ʻa e pīsopé ʻo tokoniʻi kinautolu ʻaki e paʻanga ʻaukaí pe tohi ʻota ʻa e kau pīsopé.

22.5.2

Ngaahi Tu‘utuʻuni ki hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Foaki ʻAukaí

22.5.2.1

Tokangaekina Fakafaitoʻo pe Fakaemoʻuilelei Kehé

Ko e ʻēlia kotoa pē ʻa e Siasí ʻoku ʻi ai hono ngaahi fakangatangata kuo fakangofua ki hono fakaʻaongaʻi ʻo e foaki ʻaukaí ke totongi ʻaki e ngaahi fakamole fakafaitoó, nifó, pe moʻui lelei fakaeʻatamaí.

Ko e fakangofua ki hono lahí mo e ngaahi fakahinohinó, vakai, “Fakaʻaongaʻi ʻo e Foaki ʻAukaí ki he Ngaahi Fakamole Fakafaitoʻó

22.5.2.3

Totongi Fakafoki ‘o e Foaki Aukaí

ʻOku ʻikai totongi fakafoki ʻe he kāingalotú ha tokoni ʻoku nau maʻu mei he foaki ʻaukai ʻa e Siasí.

22.5.2.4

Lahi ‘o e Fakamole mei he Foaki ʻAukai ʻa e Uōtí

ʻOku ʻikai fie maʻu e kau pīsopé ke nau fakangatangata ʻa e tokoni ki he kāingalotu ʻo e uōtí ʻoku fai mei he foaki ʻaukaí, ki he lahi ʻo e foaki ʻoku tānaki ʻi he uōtí.

22.5.3

Ngaahi Tuʻutuʻuni ki he Totongí

Kapau ‘e lava, pea ʻoku totonu ke fai fakahangatonu pē ngaahi totongí ki he pisinisi ʻokú ne ʻomi ʻa e koloá pe ngaahi tokoní.

22.5.4

Ngaahi Tuʻutuʻuni ki he Ngaahi Totongi ʻe ʻAonga ki ha Pīsope pe Palesiteni Fakasiteiki

Ko e taimi ʻoku fai ai ha tokoni mei he foaki ʻaukaí ki ha kāingalotu, he ʻikai lava ke fakaʻaongaʻi ʻe ha pīsope ʻa e paʻangá ke totongi ʻaki ha koloa ʻe ʻaonga fakafoʻituitui kiate ia.

Kapau ʻoku ʻi ai ha totongi mei he foaki ʻaukaí ʻe ʻaonga ki he palesiteni fakasiteikí pe ko ha pisinisi ʻoku ʻoʻona, ʻe fie maʻu leva ha fakangofua mei he Kau Palesitenisī Fakaʻēliá.

22.6

Ngaahi Tufakanga ʻo e Kau Taki ʻo e Uōtí

22.6.1

Pīsopé mo Hono Ongo Tokoní

ʻOku ʻi ai ha tufakanga fakalangi ʻo e pīsopé ke ne fekumi mo tokangaʻi ʻa kinautolu ʻoku ʻi ai ʻenau ngaahi fiemaʻu fakatuʻasinó (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:112). Te ne vahe ha konga lahi ʻo e ngāue ko ʻení ki he kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá mo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá. Neongo ia, ka ʻoku ʻi ai ha ngaahi fatongia pau ko e pīsopé pē te ne fakahokó. Hangē ko ‘ení, ko e pīsopé:

  • Te ne fakafuofuaʻi ʻa e faʻahinga, lahi, mo e lōloa ʻo ha faʻahinga tokoni fakatuʻasino ʻe fai.

  • Fakangofua ʻa e tokoni mei he foaki ʻaukaí (vakai, 22.4 mo e 22.5) pea mo e tohi ʻota ʻa e kau pīsopé ki ha meʻakai mo ha ngaahi tefitoʻi koloa kehe (vakai, 22.13).

  • Vakaiʻi fakataautaha ʻa e ngaahi palani moʻui fakafalala pē kiate kita ʻa e kāingalotú. Te ne vahe ha kau taki kehe ‘o e uōtí ke nau muimuiʻi ʻa e ngaahi palani ko iá, ʻo ka fie maʻu.

ʻOku ʻa e pīsopé mo hono ongo tokoní ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení:

  • Ako‘i ʻa e ngaahi tefitoʻi mo‘oni mo e ngaahi tāpuaki ʻoku fekau‘aki mo e (1) tokangaʻi ‘o kinautolu ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fiemaʻu fakatuʻasino mo fakaelotó pea mo (2) langaki ʻa e moʻui fakafalala pē kiate kitá (vakai, 22.1).

  • Akoʻi ʻa e fono ʻo e ʻaukaí mo poupouʻi ʻa e kāingalotú ke nau foaki lahi ki he foaki ʻaukaí (vakai, 22.2.2

  • Tokanga‘i ʻa hono tānaki mo e fakamatalaʻi ʻo e foaki ʻaukaí (vakai, 34.3.2).

22.6.2

Kau Palesitenisī ʻo e Fineʻofá mo e Kau Palesitenisī ʻo e Kōlomu ʻo e Kaumātuʻá

ʻOku ʻi ai ha tefitoʻi fatongia ʻo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá mo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá, ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e pīsopé, ki hono tokangaʻi ʻo e kakai faingataʻaʻia ʻi he uōtí (vakai, 8.2.2 mo e 9.2.2.). ‘E akoʻi ʻe he kau taki ko ʻení ʻa e kāingalotu ʻo e uōtí ke nau:

  • Ngāue fakaetauhi kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

  • Moʻui ʻaki e fono ʻo e ʻaukaí.

  • Tanumaki e moʻui fakafalala pē kiate kitá.

  • Fakatupulaki ʻa e mateuteu fakafoʻituituí mo fakafāmilí.

22.6.3

Kau Tangata pe Kau Fefine Ngāue Fakaetauhí

Ko hono tokoniʻi ʻo e ngaahi fiemaʻu fakalaumālié mo e fakatuʻasinó ʻoku meimei ke faʻa kamata ia ʻi he kau tangata mo e kau fefine ngāue fakaetauhí (vakai, 21.1). Te nau lipooti ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa kinautolu ʻoku nau tokoniʻí ki he kau palesitenisī ʻo ʻenau kōlomu ʻo e kaumātuʻá pe kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá ʻi he ngaahi ʻinitaviu ngāue fakaetauhí pea mo ha toe taimi kehe pē. Mahalo ʻe ʻi ai haʻanau ngaahi fiemaʻu ʻoku ʻikai fakahāhā holo ʻe ʻave hangatonu pē ia ki he pīsopé.

22.7

Fatongia ‘o e Fakataha Alēlea Fakauōtí

Ko ha fatongia mahu‘inga ʻo e fakataha alēlea fakauōtí ke palani ha founga ke tokangaʻi ai ʻa e niʻihi faingataʻaʻiá ke nau moʻui fakafalala pē kiate kinautolu (vakai, 4.4). ʻE makatuʻunga e ngaahi palani ko ʻeni ʻa e kau mēmipa ʻo e fakataha alēleá ʻi he fakamatala mei he ngaahi ʻinitaviu ngāue fakaetauhí pea mo ʻenau fetuʻutaki fakafoʻituitui mo e niʻihi ʻoku faingataʻaʻiá. ʻI hono aleaʻi ko ia e ngaahi fiemaʻu ʻa e kāingalotú, ʻe fakaʻapaʻapaʻi ʻe he fakataha alēleá ʻa e fakaʻamu ʻa ha taha ʻokú ne kole ke ʻoua naʻa fakahāhā holo.

22.8

Fatongia ʻo e Fakataha Alēlea Fakauooti ʻa e Toʻu Tupú

Ko e taha e taumu‘a ʻo e fakataha alēlea fakauooti ʻa e to‘u tupú ke tokoni‘i ʻa e to‘u tupú ke nau hoko ko ha kau muimui ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakatapui (vakai, 29.2.6).

Fakatatau mo e fakahinohino ʻa e kau pīsopelikí, ʻe palani ʻe he fakataha alēlea fakauooti ʻo e toʻu tupú ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá ʻi honau uōtí mo e tukui koló.

Paaki