“22. Vakarautaki ni Veika Vakayago ka Tarai Cake na Bula Rawati Koya,” Digitaki mai na iVoladusidusi Raraba (2023).
“22. Vakarautaki ni Veika Vakayago ka Tarai Cake na Bula Rawati Koya,” Digitaki mai na iVoladusidusi Raraba
22.
Vakarautaki ni Veika Vakayago ka Tarai Cake na Bula Rawati Koya
22.0
Ai Vakamacala Taumada
O ira na lewe ni Lotu era veiyalayalati me ra “colata vata na nodra icolacola, … rarawa vata kei ira sa rarawa … , ka vakacegui ira era sa gadreva na veivakacegui” (Mosaia 18:8–9).
Era sa vakasalataki talega na lewe ni Lotu me ra vaqaqacotaka na nodra bula rawati ira mai na cakacaka vagumatua kei na veivuke ni Turaga. Na bula rawati koya sa ikoya na kaukauwa, iyalayala, kei na sasaga mo rawata kina na bula vakayalo kei na bula vakayago ni bula yadua kei na bula ni matavuvale.
SASAGA NI TAMATA YADUA KEI NA MATAVUVALE
22.1
Tarai Cake na Bula Rawati Koya
Ena veivuke ni Turaga, era tara cake kina na lewenilotu na bula rawati koya ena veisala eso oqo:
-
Vakatorocaketaka na kaukauwa vakayalo, vakayago, kei na vakasama.
-
Rawata na vuli kei na cakacaka.
-
Vakavinakataka cake na vakavakarau vakayago.
22.1.4
Vakavakarau Vakayago
E vakavulica na ivolanikalou na bibi ni vakavakarau (raica na Isikeli 38:7; Vunau kei na Veiyalayalati 38:30). Era sa vakasalataki na lewenilotu mera vakavakarau me rawa ni ra qaravi ira vakataki ira, nodra matavuvale, kei ira tale eso ena gauna ni leqa.
Era na vakalevutaka na lewenilotu na nodra tuvakarau vakailavo ena nodra:
-
Saumi ikatini kei na isolisoli tale eso (raica na Malakai 3:8–12).
-
Bokoca ka levea na dinau ena kena levu e rawa.
-
Vakarautaka ka bula ena loma ni dua na ituvatuva vakailavo.
-
Mamaroroi ilavo me baleta na veisiga ni mataka.
-
Rawati ni vuli veiganiti me vukei ira ena nodra rawata na veika me ra bula kina kei na nodra matavuvale (raica na 22.3.3).
Na vakavakarau e oka talega kina na tarai cake ni dua na ituvatuva ena kena qaravi na gagadre taumada ena gauna ni leqa tubukoso. Era sa vakayaloqaqataki na lewenilotu me ra vakarautaka na kakana, wai, kei na veika gadrevi tale eso me baleta na gauna lekaleka kei na veigauna balavu cake.
22.2
Veiqaravi vei Ira Era Vakaleqai tu Vakayago kei na Vakasama
Era sa vakavulici na tisaipeli ni Turaga me ra “veilomani ka dau veivukei” ka “vukei ira era sa gadreva na … veivuke” (Mosaia 4:15–16). Era dau segata na lewenilotu me ra raici ira na tani me vaka sa raici ira na iVakabula, ka ra kila vakavinaka na nodra kaukauwa kei na gagadre e duatani sara. Na gagadre oqo e rawa ni okati kina na kakana, isulu, vale, vuli, cakacaka, bula vakayago, kei na ituvaki ni bula vinaka ni vakasama.
22.2.1
Na Lololo ni Turaga
Na ivurevure kece sa vakarautaki tu ki na Lotu me vukei ira era vakaleqai tu vakayago era vakatokai me lololo ni Turaga (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 82:18–19). Oqo era oka kina na nodra isolisoli na lewenilotu ni gauna, taledi, yalololoma, iyaya, kei na ivurevure vakailavo me ra vukei kina o ira era vakaleqai tu.
Na lololo ni Turaga e tiko ena veitabanalevu kei na iteki yadua. O ira na iliuliu e rawa ni ra vukea na tamata yadua kei na matavuvale me ra kunea na iwali ni nodra gagadre ena nodra vakayagataka na kila ka, maqosa vakacakacaka, kei na veiqaravi era solia na lewe ni tabanalevu kei na iteki.
22.2.2
Na Lawa ni Lolo kei na iSolisoli ni Lolo
Sa vakarautaka na Turaga na lawa ni lolo kei na isolisoli ni lolo me ra vakalougatataki kina na Nona tamata ka vakarautaki kina e dua na sala me ra qaravi ira era gadreva tu na veivuke. Era na toro voleka vua na Turaga na lewenilotu ka tubu cake ena kaukauwa vakayalo ni ra bulataka tiko na lawa ni lolo. (Raica na Aisea 58:6–12; Malakai 3:8–12.)
E rawa ni vakayacori na lolo ena dua ga na gauna e rawa. Ia, era dau vakamuria na lewenilotu na imatai ni siga ni Vakacecegu ni vula me siga ni lolo. E dua na siga ni lolo e oka kina na veika oqo:
-
Masumasu
-
Na nomu sega ni kana ka gunu me 24 na auwa (kevaka o rawata vakayago)
-
Solia na isolisoli ni lolo ena yalodina
Na isolisoli ni lolo e dua na isolisoli me vukei ira era vakaleqai tu. Ni ra lolo na lewenilotu, era sa sureti me ra solia e dua na isolisoli ka tautauvata kei na isau ni kakana era sega ni kania.
Era na solia na lewenilotu na nodra isolisoli ni lolo kei na dua na tikidua ni iKatini kei na iSolisoli Tale Eso vei bisopi se dua vei rau nona daunivakasala. Ena so na vanua, e rawa talega ni ra solia na nodra isolisoli ena initaneti.
SASAGA NI ILIULIU
22.3
iVakarau ni Kena Tarai Cake na Bula Rawati Koya kei na Veiqaravi Vei Ira era Vakaleqai Tu
22.3.1
Vakasaqarai Ira Era Vakaleqai Tu
E tiko vua na bisopi e dua na itavi bibi me vakasaqarai ira ka vukei ira na vakaleqai tu (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 84:112). Eso tale e tiko na nodra itavi bibi ena nodra vukea na bisopi ena itavi oqo e oka kina na:
-
Dauveiqaravi tagane kei na yalewa.
-
Mataveiliutaki ni iSoqosoqo ni Veivukei kei na kuoramu ni italatala qase.
-
Daunivakasala nei bisopi.
-
Eso tale na lewe ni matabose ni tabanalevu.
22.3.2
Vukei ira na Lewenilotu me Dikevi ka Qaravi na Veika e Vakatotolotaki
Era segata na lewenilotu me ra sotava na nodra gagadre taumada mai na nodra sasaga vakai ira kei na veivuke mai vei ira na isema ni matavuvale. Ni sega ni veirauti oqo, era na gadreva beka na lewenilotu na veivuke mai na ivurevure tale eso me vaka na:
-
iVurevure vakamatanitu kei na itikotiko (raica na 22.12).
-
Veivuke ni Lotu.
E rawa ni oka ena veivuke ni Lotu na veika e gadrevi vakatotolo me vaka na kakana, iyaya ni tiko bulabula, isulu, vale, se so tale na veika taumada. Sa rawa ni vakayagataka na bisopi na isolisoli ni lolo me sotavi kina na leqa vakaoqo. Ena vanua e tiko kina na nodra ota na bisopi, sa dau vakayagataki ira vakararaba na bisopi me vakarautaka na kakana kei na veika taumada tale eso (raica na “Ota ni Bisopi kei na Yacasoli” ena iVurevure ni iLiuliu kei na Vunivola [VLV]).
22.3.3
Vukei ira na Lewenilotu mera Taracake na Bula Rawati Koya ena Gauna Balavu
E rawa ni ra gadreva tikoga na lewenilotu na veitokoni ni kena wali na bolebole balavu. Na vuli, vuli cakacaka, se so tale na ivurevure e rawa ni vukei ira me ra tara cake na bula rawati koya ka sotava na gagadre ni veigauna balavu.
Na iTuvatuva ni Bula Rawati Koya ena vukei ira na lewenilotu me ra kila na nodra kaukauwa kei na nodra leqa. Ena vukei ira talega mera kila na ivurevure yaga. E dodonu me vakayagataki na ituvatuva oqo ena veigauna kece e vakasamataki kina na veivuke ni Lotu.
22.3.4
Veiqaravi Vei Ira era Vakaleqai tu ena Oca ni Lomadra
E vuqa na lewenilotu era sotava na bolebole ena oca ni lomadra. Sa rawa mera veivuke na dauveiqaravi turaga kei na marama kei ira na iliuliu ni tabanalevu ena nodra vukei na lewenilotu ena bolebole oqo.
22.4
iVakavuvuli ni kena Vakarautaki na Veivuke ni Lotu
Ena veivuke ni Turaga, era dau segata na lewenilotu mera qaravi ira vakataki ira kei na nodra matavuvale.
Kena inaki na veivuke ni Lotu me vukei ira na lewenilotu mera rawati ira ga vakai ira ka sega ni bula vakararavi. Na veivuke cava ga e dodonu me vaqaqacotaki ira na lewenilotu ena nodra sasaga mera bula rawati ira.
22.4.1
Vakayaloqaqataka na iTavi ni Tamata Yadua kei na Matavuvale
Era vakavulica na iliuliu ni sa nodra itavi taumada na tamata yadua kei na matavuvale mera qarava na nodra bula vakayago, na lomadra, kei na nodra tiko vinaka vakayalo.
Ni bera ni soli na veivuke ni Lotu, na bisopi (se dua tale na iliuliu se lewenilotu e lesia o koya) me na railesuva vata kei ira na lewenilotu na ivurevure cava era sa vakayagataka tiko me ra sotava kina na nodra gagadre.
22.4.2
Vakarautaka na Veivuke Vagauna me Baleta na Gagadre Bibi
Na inaki ni veivuke ni Lotu sai koya me sotava vakawawa na gagadre taumada ni ra saga na lewenilotu mera bula rawati ira.
E dodonu vei ira na bisopi me ra vakatulewa vakavinaka ka vakasaqara na veidusimaki vakayalo ni ra vakasamataka na levu ni ilavo kei na gauna ni veivuke e soli. E dodonu me ra dau yalololoma ka dau lomasoli ena gauna vata era sega ni vakavuna tiko kina na bula vakararavi.
22.4.3
Vakarautaka na iVurevure se Veiqaravi ka Sega ni iLavo
Kevaka e rawa, me na kakua ni soli ilavo na bisopi. Ia, e dodonu me vakayagataka na isolisoli ni lolo se na nona ota na bisopi me vakarautaka na kakana se na veiqaravi era gadreva na lewenilotu. Mera na qai vakayagataka na lewenilotu na nodra ilavo mera sauma kina na veika tale eso e gadrevi.
Ni sega ni veirauti, sa na rawa ni veivuke na bisopi ena kena vakayagataki na isolisoli ni lolo ki na kena saumi na bili e ganita (raica na 22.5 2).
22.4.4
Solia na Madigi ni Cakacaka se Veiqaravi
O ira na bisopi era na sureti ira era ciqoma na veivuke me ra cakacaka se vakarautaka na veiqaravi ena kena levu era rawata. Oqo ena vukei ira na lewenilotu me ra rawata na yalo ni dokai koya. E vakalevutaka talega na nodra rawa ni bula rawati ira.
22.4.5
Maroroya na iTukutuku me Baleta na Veivuke ena Lotu
Eratou na maroroya na bisopi kei ira tale eso na iliuliu ni tabanalevu na itukutuku cava ga me baleti ira na lewenilotu era gadreva na veivuke ni Lotu. Oqo ena taqomaka na nodra veika vakatamata yadua na lewenilotu kei na nodra bula dokai.
22.5
Lawatu ni Kena Vakarautaki na Veivuke ni Lotu
Mera na vakamuria na iliuliu ni Lotu na lawatu era tiko ena iwasewase oqo ni ra solia na veivuke mai na isolisoli ni lolo se na nodra ota na bisopi me baleta na kakana kei na iyaya tale eso.
22.5.1
Lawatu me Baleti Ira Era Ciqoma na Veivuke ni Lotu
22.5.1.1
Veivuke Vei Ira na Lewe ni Tabanalevu
Vakararaba, o ira na lewenilotu era ciqoma na veivuke ni Lotu e dodonu me ra vakaitikotiko ena loma ni iyalayala ni tabanalevu ka tiko na nodra ivolatukutuku ni lewenilotu ena tabanalevu. Na veivuke e rawa ni soli veitalia kevaka e dau lotu e veigauna na lewenilotu oqo se bulataka na ivakatagedegede ni Lotu se sega.
22.5.1.2
Veivuke vei ira na Bisopi kei na Peresitedi ni iTeki
E gadrevi na veivakadonui vakaivola nei peresitedi ni iteki ni bera ni qai vakayagataka o bisopi e dua na isolisoli ni lolo se vakadonuya na ota ni bisopi me baleti koya se nona matavuvale.
22.5.1.4
Veivuke Vei Ira na Tamata Era Sega ni Lewe ni Lotu
O ira era sega ni lewena na Lotu e kena ivakarau me ra dau vagolei ki na veivurevure ni veivuke vakaitikotiko me ra vukei kina. Ena veigauna vakavudua eso, ena veidusimaki ni Yalotabu, sa rawa vei bisopi me vukei ira ena isolisoli ni lolo se na nodra ota na bisopi.
22.5.2
Lawatu ni Vakayagataki ni iSolisoli ni Lolo
22.5.2.1
Veiqaravi Vakavuniwai se Veiqaravi Tale Eso
Na iwasewase yadua ni Lotu e sa tauyavutaka na iyalayala ni kena vakayagataki na isolisoli ni lolo me saumi kina na veiqaravi vakavuniwai, bati, se bula ni vakasama.
Me baleta na levu ni ilavo vakadonui kei na idusidusi, raica na “Vakayagataki ni iSolisoli ni Lolo me Baleta na Veiqaravi Vakavuniwai
22.5.2.3
Saumi Lesu ni iSolisoli ni Lolo
Era na sega ni sauma lesu na lewenilotu na veivuke ni isolisoli ni lolo era ciqoma mai na Lotu.
22.5.2.4
Levu ni iSolisoli ni Lolo e Vakayagataki ena Tabanalevu
E sega ni gadrevi vei ira na bisopi mera yalana na veivuke ni isolisoli ni lolo vei ira na lewe ni tabanalevu ki na levu ni cau e kumuni ena loma ni tabanalevu.
22.5.3
Lawatu ni Kena Vakayacori na Sausaumi
Ke rawa, me na caka vakadodonu na sausaumi ki na bisinisi e vakarautaka na iyaya kei na veiqaravi.
22.5.4
Lawatu ni Sausaumi ka na Rawa ni Yaga Vua e Dua na Bisopi se Peresitedi ni iTeki
Ena gauna e vukei ira kina na lewenilotu ena veivuke ni isolisoli ni lolo, e sega ni rawa ni vakayagataka na bisopi na ilavo me sauma kina na iyaya se veiqaravi ena dua na ivakarau me yaga kina vakaikoya.
Kevaka e dua na sausaumi ena isolisoli ni lolo me baleta e dua na lewenilotu ena yaga vua na peresitedi ni iteki se dua na bisinisi e taukena, sa gadrevi kina na veivakadonui ni Mataveiliutaki ni iWasewase.
22.6
Nodra iTavi na iLiuliu ni Tabanalevu
22.6.1
Bisopi kei Nona Daunivakasala
E tiko vua na bisopi e dua na ilesilesi vakalou me vakasaqarai ira ka vukei ira na vakaleqai tu ena veika vakayago (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 84:112). Ena lesia e dua na iwase ni cakacaka oqo vei iratou na mataveiliutaki ni iSoqosoqo ni Veivukei kei na kuoramu ni italatala qase. Ia, e tiko na itavi ena vakayacora ga na bisopi. Me kena ivakaraitaki, na bisopi:
-
Ena vakatulewataka na mataqali, na kena levu, kei na balavu ni veivuke ena veika vakayago me vakarautaki.
-
Vakadonuya na veivuke ni isolisoli ni lolo (raica na 22.4 kei na 22.5) kei na nodra ota na bisopi me baleta na kakana kei na iyaya tale eso (raica na 22.13).
-
Railesuva yadudua na nodra ituvatuva ni bula rawati ira na lewenilotu. Ena lesi ira na iliuliu ni tabanalevu mera vakamuria na ituvatuva oqori ni gadrevi vakakina.
Sai koya oqo na itavi nei bisopi kei rau na nona daunivakasala:
-
Vakavulica na ivakavuvuli kei na veivakalougatataki e semati ki na (1) nodra qaravi o ira e tiko na nodra gagadre vakayago kei na gagadre ni ituvaki ni lomadra kei na (2) tarai cake ni bula rawati koya (raica na 22.1).
-
Vakavulica na lawa ni lolo ka vakayaloqaqataki ira na lewenilotu me ra dau lomasoli ena isolisoli ni lolo (raica na 22.2.2
-
Raica raraba na vakasokumuni kei na tukunikataki ni isolisoli ni lolo (raica na 34.3.2).
22.6.2
Mataveiliutaki ni iSoqosoqo ni Veivukei kei na Kuoramu ni iTalatala Qase
Ena veidusimaki nei bisopi, sa nodra itavi bibi na mataveiliutaki ni iSoqosoqo ni Veivukei kei na kuoramu ni italatala qase me ra kauwaitaki o ira era vakaleqai tu ena tabanalevu (raica na 8.2.2 kei na 9.2.2). Era na vakavulici ira na lewe ni tabanalevu na iliuliu oqo mera:
-
Veiqaravi vei ira era vakaleqai tu.
-
Bulataka na lawa ni lolo.
-
Taracake na bula rawati koya.
-
Vakalevutaka na vakavakarau ni tamata yadua kei na matavuvale.
22.6.3
Dauveiqaravi Turaga se na Marama
Na veivuke ena gagadre vakayalo kei na veika vakayago e dau tekivu mai vei ira na turaga kei na marama dauveiqaravi (raica na 21.1). Era na ripotetaka na nodra leqa o ira era qarava vei iratou na nodra mataveiliutaki ni iSoqosoqo ni Veivukei se na kuoramu ni italatala qase ena veivakatarogi ni veiqaravi kei na veigauna tale eso. E rawa ni ra wasea vakadodonu sara na leqa e maroroi vua na bisopi.
22.7
iTavi ni Matabose ni Tabanalevu
E dua na itavi bibi ni matabose ni tabanalevu o ya me tuvanaka na ivakarau me ra qaravi kina o ira era vakaleqai tu ka vukei ira me ra bula-rawati ira (raica na 4.4). Era na tuvanaka na lewe ni matabose na ituvatuva oqo mai na itukutuku ena veivakatarogi ni veiqaravi kei na nodra dui veitaratara kei ira era vakaleqai tu. Ena kena veivosakitaki na nodra gagadre na lewenilotu, ena rokova na matabose na nona gagadre e dua e kerea me kakua ni wasei na veika e baleti koya.
22.8
iTavi ni Matabose ni iTabagone ena Tabanalevu
E dua na inaki ni matabose ni itabagone ena tabanalevu sai koya me vukei ira na itabagone me ra tisaipeli yalodina i Jisu Karisito (raica na 29.2.6).
Ena veidusimaki ni matabisopi, na matabose ni itabagone ena tabanalevu ena tuvana na sala me qaravi ira kina na vakaleqai ena tabanalevu se itikotiko raraba.