“30. Nakoa inanon te Ekaretia,” Ake a Rineaki man te Aeniboki ni Kabuta (2023).
“30. Nakoa inanon te Ekaretia,” Ake a Rineaki man te Aeniboki ni Kabuta
30.
Wewete inanon te Ekaretia
30.0
Kabwarabwaraana
Wewete e anganiia membwa aia tai n namakina te kimwareirei ni beku ibukin te Atua man aia beku ibukiia Natina (taraa Motiaea 2:17). Wewete e buokiia naba membwa ni karikirakei aia onimaki ao ni kaniia riki nakon te Uea.
E aki tau bwa kona tangiria n ukoukora te wewete ae onoti n te Ekaretia (taraa Mareko 10:42–45; Reirei ao Berita aika Tabu 121:34–37). Ke te membwa n te Ekaretia e na “rikirake” man te wewete teuana nakon teuana. Te beku ni kakaonimaki inanon te wewete e kakaawaki riki nakon te nakoa. Te Uea e karinea aia beku mwaaka ni kabane ake a beku inanon Ana Ekaretia.
30.1
Baireakina bwa Antai aika a na Weteaki
30.1.1
Kainibaire ni Kabuta
Naake a beku inanon te Ekaretia a weteaki iroun te Atua (taraa Ebera 5:4; Taekan te Onimaki 1:5). Taan kairiiri a na ukora ana kairiiri te Tamnei n iangoia bwa antai are a na weteia. (taraa naba 4.2.6). A iangoa naba:
-
Taun te membwa (are e baireaki inanon te intawiu).
-
Rabakauna ao ana konabwai te membwa are e karekea, ke e kona ni karikirakea, ni kakabwaiaia tabeman.
-
Aron te membwa are e maeka inanona, n raonaki ma marurungin teuanne ke neienne ao ana mwakuri.
-
Te bwai ae kona n riki man te nakoa nakon te membwa n ana mare ao ana utu.
Membwa a kakabwaiaki ibukin aia anganano ake a karaoi ni beku inanon te Ekaretia. E ngae n anne, te nakoa e riai n aki karekea te kangaanga iaoia aomata nako ao te utu. Ke wewete e na karekea te kangaanga nakon te membwa ibukin katiaan katabeana n ana mwakuri are e kabooaki iai.
Ae tabangaki, membwa nako a weteaki bwa a na beku n tii teuana te nakoa n teuana te tai, n raonaki bwa e na riki bwa te taari ke te titita n ibuobuoki.
Ngkana e kanakoaki te wewete nakon te membwa ae e a tia n iein, taan kairiiri a na kakoaua bwa te buu e na ataia ao ni boutoka nakon te wewete. I mwain anganakin te nakoa te ataeinimwaane ke te ataeinnaine, a na karekea te kariaia mai iroun te karo ke te tia tararua taan kairiiri.
Imwain anganakin te aomata te wewete, te bitiobi e na rinanon ana membwatibu rekooti ma te taratara raoi bwa akea te ribooti iaona ke tianakin ana membwatibu.
30.1.2
Wewete ibukiia Membwa aika Boou
Tibwanga ni beku e buokiia membwa n rikirake n te maiu n tamnei.
Taan kairiiri n te Uoote a anganiia membwa aika a boou aia tai ni beku n te tai ae waekoa imwiin bwabetitoakiia ao kamatoakiia.
30.1.3
Wewete Ibukiia Naake Tiaki Membwa
Aomata ake tiaki membwa n te Ekaretia a na kona ni weteaki nakon tabeua mwakuri, n aron te tia katanga te aokan, te tia kaira te anene, ke te wewete ni buoka bairean waaki ni kakukurei. E ngae n anne, a riai n aki weteaki bwa taan reirei, bwa membwa n te kooram ke beretitentii n taian bootaki, ke taan kairiiri ni kairiiri n te Moanrinan.
30.1.4
Kainakin Rongorongo
Wewete ao kamotirawa a bon tabu. Ibukin aei, taan kairiiri a na kainii rongorongo ibukin wewete ao kamotirawa nakon nakoa.
30.1.5
Taian Rekomente ao Kariaia ibukin Nakoa
Te Tiata n Nakoa e na kaotia bwa antai ae e na karaoi taian rekomente ibukin wewete n tatabeua nako ao antai ae e na anga te kariaia (taraa 30.8).
Bitiobi ao beretitentii n te titeiki a na taratara raoi n iangoi rekomente n tatabeua nako, n ataia bwa e a tia ni karaoaki ma te tataromwaaka. Te bitiobiriki ke beretitentii n te titeiki iai irouna te kabanea n tibwanga ni karekean te kairiiri bwa antai are a na weteia.
30.2
Wetean Temanna nakon te Nakoa
Karekean te nakoa ni beku e riai n riki bwa te taneiai ae uaana ibukin te membwa.
Ngkana e anga te nakoa te tia kairiiri, e kabwarabwara bwa e roko mairoun te Uea.
Te tia kairiiri e kona naba:
-
Kabwarabwara oin te kantaninga, kakawakin, ao tibwangan te nakoa.
-
E na kaunga te membwa bwa e na ukora Tamnein te Uea ni kakoroa bukin te wewete.
-
Kakoaua bwa te Uea e na buoka te membwa ao e na kakabwaia teuanne ke neienne ibukin ana kakaonimaki ni beku.
-
Tuanga te membwa bwa antai ae na katauraoa te kataneiai ao te boutoka ibukin te wewete.
-
Kaongoa te membwa ibukin te boowi are e riai teuanne ke neienne ni kaea ao bwaai n ibuobuoki ake a tauraoi.
30.3
Kamatoakiia Membwa n te Kateibai n Nakoaia
Naake a weteaki nakon nakoa n te Ekaretia a riai ni uotakirake araia ibukin te kamatoa imwain ae a waakina tabeia (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 28:13; 42:11).
Te aomata are e kaira te kamatoa e katanoata moa antai are e kamotirawaaki man te nakoa (ngkana e riai). E kaoiia membwa bwa a na anga te kakaitau ibukin ana beku te aomata anne (taraa 30.6).
Ngkana e kaotaki te aomata ibukin te kamatoa n te kateibai, te tia kairiiri n te nakoanibonga are kariaiakaki e na tuanga teuanne ke neienne bwa e na teirake. Te tia kairiiri e kona ni kabonganai taekana n aron aikai:
“[Ara] e a tia ni weteaki bwa te [aran te nakoa]. Naake a kariaia kamatoakin [teuaei ke neiei] a kona ni kaotia man katean baia. [Toki teutana.] Ake a kaitara, ngkana iai, kam kona naba ni kaotia. [Toki teutana.]”
Ngkana te membwa ae tamaroa arona e kaitara te wewete, te tia kairiiri are e tararua ke te tia kairiiri n te nakoanibonga temanna are e katabeaki e kaitibo ma teuanne ke neienne n te tabo ae e onoti imwiin te boowi.
30.4
Kaokoroaia membwa bwa A na Beku i nanon Nakoa
Ibukin rongorongona riki, taraa 18.11
30.6
Kamotirawaia Membwa man Nakoaia
Ngkana te beretitenti ke te bitiobi e kamotirawaaki, ana kauntira teuanne ke neienne a bon kamotirawaaki naba.
Kanakoan te kamotirawa bon te tibwanga ae kakaawaki ibukin te tia kairiiri ni kaota ana kakaitau ao ni kaota bain te Atua n ana ibuobuoki te membwa. Te tia kairiiri e kaitibo ma te membwa ni kaongoa teuanne ke neienne kamotirawaana imwain ae e katanoataaki nakoia aomata. Tii koraki ake a na riai n ataia aika a na kaongoaki te kamotirawa imwain are katanoataki.
Te tia kairiiri n te nakoanibonga ae kariaiakaki e katanoata te kamotirawa n te aro naba anne are e kamatoaki iai te aomata. Te tia kairiiri e kona ni kabaonganai taeka n aron aikai:
“[Ara] e a tia ni kamotirawaaki n [nakoana]. Naake a tangiria ni kaota aia kakaitau ibukin ana beku [teuanne ke neienne] a kona ni kaotia ni katean baia.”
Te tia kairiiri e aki titiraki ngkana iai ae kaitaraa.
30.8
Tiata n Nakoa
30.8.1
|
Nakoa |
Uotakirakeaki iroun |
Kariaiakaki iroun |
Kamatoaaki iroun |
Weteaki ao e kaokoroaki iroun |
|---|---|---|---|---|
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Beretitentii n te Titeiki, kabongana LCR | Kariaiakaki iroun Te Moan Beretitenti ao te Kooram n Tengaun ma Uoman | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Titeiki beretitenti imwiin karekean te kariaiakaki man te Moan Beretitentii |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Bitiobi | Kariaiakaki iroun Beretitentii n te titeiki ao te kauntira ae rietaata | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Te beretitenti n te titeiki ke te kauntira are e mwiokoaki |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Bitiobiriki | Kariaiakaki iroun Beretitentii n te titeiki ao te kauntira ae rietaata | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Te beretitenti n te titeiki ke te kauntira e mwiokoaki ke te kauntira ae rietata |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Bitiobiriki | Kariaiakaki iroun Beretitentii n te titeiki ao te kauntira ae rietaata | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Te beretitenti n te titeiki ke te kauntira are e mwiokoaki ke te kauntira ae rietaata |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Beretitentii n te titeiki (ni marooro ma te bitiobi) | Kariaiakaki iroun Beretitentii n te titeiki ao te kauntira ae rietaata | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Titeiki beretitenti |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Te beretitenti n te kooram (ni marooro ma te bitiobi) | Kariaiakaki iroun Beretitentii n te titeiki ao te kauntira ae rietaata | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Te beretitenti n te titeiki ke te kauntira are e mwiokoaki ke te kauntira ae rietaata |
Nakoa Nakoa tabeua n aia kooram unimwaane | Uotakirakeaki iroun Beretitentii n te kooram | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Membwa n te kooram | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Te beretitenti n te kooram ke te kauntira are e mwiokoaki |
Nakoa Beretitenti ni bootakin te uoote | Uotakirakeaki iroun Bitiobiriki | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi |
Nakoa Kauntira ni beretitentii ni bootakin te uoote | Uotakirakeaki iroun Te beretitenti n te bootaki | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi ke te kauntira are e mwiokoaki |
Nakoa Nakoa n te uoote tabeua n aia Bootaki Aine, Ataeinnaine, Moanrinan, ao Reirei n Tabati | Uotakirakeaki iroun Te beretitentii n taian bootaki | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi ke te kauntira are e mwiokoaki |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Bitiobiriki (inanon te reitaki ma aia kooram unimwaane ao beretitenti n te Bootaki n Aine) | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi ke te kauntira are e mwiokoaki |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Bitiobiriki ke unimwaanen te kooram ao te beretitenti n te Bootaki n Aine | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi ke te kauntira are e mwiokoaki |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Bitiobiriki (inanon te reitaki ma aia kooram unimwaane ao beretitenti n te Bootaki n Aine) | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi ke te kauntira are e mwiokoaki |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Bitiobi (ngkai te beretitenti n te kooram irouia unimwaane) | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Membwa n te kurubu | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Bitiobiriki | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Membwa n te kurubu | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Weteaki iroun te bitiobi ke te kauntira are e mwiokoaki, ni katabuaki iroun te bitiobi |
Nakoa Kauntira inanon aia kooram beretitentii taan reirei ao rikan ao taan koroboki n te kooram | Uotakirakeaki iroun Beretitenti n te kooram | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Membwa n te kooram | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi ke te kauntira are e mwiokoaki |
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Bitiobiriki (ni maroro ma aia beretitentii Kairake n Ataeinnaine) | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Membwa n te Kiraati | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi ke te kauntira are e mwiokoaki |
Nakoa Kauntira n aia beretitentii ni kiraati Kairake n Ataeinnaine ao taan koroboki n te kiraati | Uotakirakeaki iroun Te beretenti n te kiraati | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Membwa n te Kiraati | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi ke te kauntira are e mwiokoaki |
Nakoa Nakoa tabeua n te uoote | Uotakirakeaki iroun Bitiobiriki | Kariaiakaki iroun Bitiobiriki | Kamatoaaki iroun Kaain te Uoote | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Bitiobi ke te kauntira are e mwiokoaki |
30.8.2
|
Nakoa |
Uotakirakeaki iroun |
Kariaiakaki iroun |
Kamatoaaki iroun |
Weteaki ao e kaokoroaki iroun | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Titeiki, mition, ke te beretitentii n te mwakoro | Kariaiakaki iroun Te beretitentii n te titeiki ao te kauntira ae rietaata ke te beretitentii n te mition | Kamatoaaki iroun Membwa n te mwakoro | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Beretitenti n te titeiki ke mition (ke beretitenti n te mwakoro ngkana e mwiokoaki) | ||||||||||||
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Beretitenti n te mwaanga | Kariaiakaki iroun Titeiki Beretitenti ao te kauntira ae e rietaata ke te beretitentii n te mition (ke, ngkana e kariaiakaki iroun te beretitenti n te mition, te beretitentii n te mwakoro) | Kamatoaaki iroun Membwa n te mwakoro | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Beretitenti n te titeiki, mition, ke mwakoro ke te kauntira are e katabeaki | ||||||||||||
Nakoa Te kiraaka n te mwaanga, te tia ibuobuoki ni kiraaka, ao te tia koroboki n tararua | Uotakirakeaki iroun Te beretitentii n te Mwaanga | Kariaiakaki iroun Beretitenti n te titeiki ao te kauntira ae e rietaata ke te beretitentii n te mition (ke, ngkana e kariaiakaki iroun te beretitenti n te mition ke, ngkana e kariaiakaki iroun te beretitenti n te mition, te beretitentii n te mwakoro) | Kamatoaaki iroun Membwa n te mwakoro | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Beretitenti n te titeiki ke te kauntira are e katabeaki ke te kauntira ae rietaata aika mwiokoaki (ibukin mwaanga inanon titeiki); beretitenti n te mwakoro ke te tia kairiiri n te nakoanibonga are e katabeaki (ibukin mwaanga n taian mition) | ||||||||||||
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Beretitentii n titeiki, mwakoro, ke mition (a reitaki ma beretitenti n te mwaanga) | Kariaiakaki iroun Beretitenti n te titeiki ao te kauntira ae e rietaata ke te beretitentii n te mition (ke, ngkana e kariaiakaki iroun te beretitenti n te mition ke, ngkana e kariaiakaki iroun te beretitenti n te mition, te beretitentii n te mwakoro) | Kamatoaaki iroun Membwa n te mwakoro | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Beretitenti n te titeiki ke mition (ke beretitenti n te mwakoro ngkana e mwiokoaki) | ||||||||||||
Nakoa | Uotakirakeaki iroun Te beretitenti n te kooram (ni marooro ma te beretitenti n te mwaanga) | Kariaiakaki iroun Beretitenti n te titeiki ao te kauntira ae e rietaata ke te beretitentii n te mition (ke, ngkana e kariaiakaki iroun te beretitenti n te mition, te beretitentii n te mwakoro) | Kamatoaaki iroun Membwa n te mwakoro | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Beretitenti n te titeiki ke mition ke te kauntira are e mwiokoaki ke te kauntira ae rietaata (ke te beretitenti n te mwakoro ke temanna riki te tia kairiiri n te nakoanibonga) | ||||||||||||
Nakoa Mwakuri tabeua n te mwaanga | Uotakirakeaki iroun Taraa 30.8.1, onean mwiin te beretitenti n te mwaanga ibukin te bitiobi ao te mwaanga ibukin te uoote. | Kariaiakaki iroun Taraa 30.8.1, onean mwiin te beretitenti n te mwaanga ibukin te bitiobi ao te mwaanga ibukin te uoote. | Kamatoaaki iroun Taraa 30.8.1, onean mwiin te beretitenti n te mwaanga ibukin te bitiobi ao te mwaanga ibukin te uoote. | Weteaki ao e kaokoroaki iroun Taraa 30.8.1, onean mwiin te beretitenti n te mwaanga ibukin te bitiobi ao te mwaanga ibukin te uoote. | ||||||||||||