Ngaahi Tohi Tuʻutuʻuní mo e Ngaahi Uiuiʻí
35. Ngaahi Naunau Fakatuʻasinó


“35. Ngaahi Naunau Fakatuʻasinó,” Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní (2020).

“35. Ngaahi Naunau Fakatuʻasinó,” Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá.

35.

Ngaahi Naunau Fakatuʻasinó

35.1

Taumuʻá

ʻE fakatau mai ʻe he Siasí ha kelekele mo langa ha ʻū fale ke maʻu ʻe he kāingalotú ha feituʻu te nau lava ai ʻo lotu, faiako, ako, lotu fakataha, fakahoko mo fakafoʻou e ngaahi fuakavá, pea mo maʻu ʻa e ngaahi ouau toputapú. ʻOku totonu ke ʻomi ʻe he naunau takitaha ʻo e Siasí ha (1) faʻahinga ʻātakai fakalaumālie ke lotu ai ʻa e kāingalotú mo (2) fakafōtunga ai ha ʻīmisi ʻo e ʻapasia mo e anga fakaʻeiʻeiki ʻi he tukui koló.

35.2

Houalotu

35.2.1

Potungāue ki he Ngaahi ʻApisiasí

ʻI he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Kau Pīsopeliki Pulé, ʻoku fokotuʻu ʻe he Potungāue ki he Naunau ʻo e ʻApisiasí ha ngaahi tuʻutuʻuni mo ha ngaahi founga ngāue ke tokoni ke langa ai ha ʻū fale ki he kāingalotu ʻo e Siasí he funga ʻo e māmaní.

35.2.2

Ngaahi ʻŌfisi Fakaʻēliá

ʻOku fatongia ʻaki ʻe he Kau Palesitenisī Fakaʻēliá mo e kau talēkita ki he ngaahi meʻa fakatuʻasinó ʻa hono fakatau mai mo fakalele e koloa ʻa e Siasí. ʻOku kau ʻi he ʻū koloa ko ʻení e ʻū ʻapisiasí, ngaahi ʻinisititiuti fakalotú, ʻū ʻapi mo e ʻōfisi fakamisioná, ʻū ngāueʻanga fakauelofeá, mo ha ngaahi meʻa kehe pē.

Ko e kau ngāue fakalotofonua ki he naunau fakatuʻasinó ʻoku nau ʻi he malumalu ʻo e talēkita ki he ngaahi meʻa fakatuʻasinó.

35.2.3

Kau Palesitenisī Fakasiteikí

ʻE fakapapauʻi ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí ʻoku fakaʻaongaʻi, tokangaʻi, pea mo maluʻi lelei ʻa e ʻū naunau fakatuʻasino ʻo e Siasí. Te nau akoʻi ʻa e kau takí mo honau kāingalotú ʻi honau ngaahi fatongia ki hono fakaʻaongaʻi mo tokangaʻi ʻo e ʻū falé ni. Te nau vahe ha aleaʻanga māʻolunga ke hoko ko e fakafofonga ʻo e siteikí ʻi he ngaahi naunau fakatuʻasinó. Te nau fakataha mo ia ʻo fakatatau mo e fiemaʻú, ke vakaiʻi e ngaahi fiemaʻú mo e ngaahi ngāue ke faí.

35.2.4

Fakafofonga ʻo e Siteikí ʻi he Ngaahi Naunau Fakatuʻasinó

ʻE tokoni ʻa e fakafofonga ʻo e siteikí ʻi he ngaahi naunau fakatuʻasinó (ʻa ia ko ha aleaʻanga māʻolunga) ki he kau palesitenisī fakasiteikí ʻi he ngaahi meʻa fekauʻaki mo e ngaahi naunau fakatuʻasinó, ʻo hangē ko ʻení:

  • Te ne tokoni ʻi hono akoʻi mo tokangaʻi ʻa e fakaʻaongaʻi ʻo e ʻapisiasí pea mo e tuʻunga ke pukepuke ai hono tauhí.

  • Te ne fakafekauʻaki hono tufaki mo hono mapuleʻi ʻo e ʻū kií.

  • Te ne fakafekauʻaki ʻa hono fakahinohinoʻi ʻa e kau fakafofonga falelotu fakauōtí, ʻi honau ngaahi fatongiá.

  • Te ne kau ʻi he ngaahi sivi fakataʻu ʻo e ʻū ʻapisiasí ʻa ia ʻoku fakahoko ʻe he pule ki he ngaahi naunaú, tuku kehe ka fili ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí ha taha kehe ke kau atu.

35.2.5

Pīsope Fakafofongá

Kapau ʻoku lotu ha uooti ʻe ua pe toe lahi ange ʻi ha falelotu pē taha, ʻe tuku leva ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí ki ha pīsope ʻe taha ke ne hoko ko e pīsope fakafofongá. Te ne fakafekauʻaki e ngaahi ngāue ke kau ʻa e kāingalotú ʻi hono tokangaʻi mo tauhi ʻa e ʻapisiasí. Te ne toe fakafekauʻaki foki ha ngaahi founga ke malu mo hao ai ʻa e ʻapisiasí. Makehe mei aí, te ne fakafekauʻaki hono fakataimi-tēpileʻi ʻo e falé mo e siteikí pea mo ha ngaahi uooti kehe ʻoku nau fakaʻaongaʻi, neongo te ne ala tuku ki ha mēmipa kehe ke ne fai hono fakataimi-tēpileʻí.

35.2.6

Kau Pīsopelikí

ʻE fatongia ʻaki ʻe he kau pīsopelikí ʻa hono fakaʻaongaʻi, tauhi, pea mo e malu ʻo e ʻapisiasí. Te nau akoʻi ʻa e kāingalotu ʻo e uōtí ʻi he founga ki hono fakaʻaongaʻi mo tokangaʻí. Te nau fokotuʻutuʻu ke kau ʻa e kāingalotú ʻi hono tokangaʻi mo tauhí, mo vahe ʻa e ngāue ke faí ʻo hangē ko hono fiemaʻú. Te nau toe tufa foki mo e ngaahi kī ki he ʻapisiasí.

ʻE fakapapauʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ʻoku fai ha fakatokanga feʻunga ki he malu ʻa e loto ʻapisiasí mo tuʻa (vakai, 35.3.5).

35.2.7

Fakafofonga Falelotu ʻo e Uōtí

ʻOku totonu ke ʻi ai ha fakafofonga falelotu ʻo e uooti kotoa pē. ʻE lava ke fokotuʻu ʻe he pīsopé ha taha ʻo e kau pīsopelikí ke ne fai ʻeni, pe ko hano uiuiʻi ʻe he kau pīsopelikí ha mēmipa kehe ke ne fakahoko ia.

ʻE tokoni ʻa e fakafofonga falelotú ki he kau pīsopelikí ʻi honau ngaahi fatongia ki he ʻapisiasí, ʻo hangē ko hono fakapotopotoʻi e maʻuʻanga ivi ʻuhilá, malu ʻa e kāingalotú, maluʻi ʻo e falé, tata e sinoú (kapau ʻoku ʻi ai), pea mo e kau ʻa e kāingalotú ki hono fakamaʻá mo hono monomonó. Te ne tokangaʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu fekauʻaki mo e falé, lolotonga e ngaahi fakatahá, ngaahi ʻekitivitií, mo e ngaahi meʻa fakatuʻupakeé. Ka fie maʻu, ʻe fakahinohinoʻi ia ʻe he fakafofonga naunau fakatuʻasino fakasiteikí ʻi hono ngāue ʻaki ʻo e naunau ki he fakaongoleá, ʻea fakamāfanaʻi ʻo e falé, ʻea fakamokomokó, pea mo ha ngaahi tafaʻaki kehe ki he falé.

35.2.8

Kāingalotú

ʻE fakamamafaʻi ʻe he kau taki lakanga fakataulaʻeikí, ko ha konga mahuʻinga ke kau ʻa e kāingalotú ʻi hono tokangaʻi mo tauhi ʻo e ʻapisiasí. ʻOku poupouʻi ʻa e kāingalotú ke nau ngāue tokoni fakafoʻituitui pe fakakulupu, ʻo fakatatau mo ʻenau pōtoʻi ngāué mo e meʻa ʻoku nau lavá.

35.3

Ko Hono Tokangaʻi ʻo e Ngaahi Naunau Fakatuʻasinó

35.3.1

Fakaʻaongaʻi mo Tokangaʻi ʻo e ʻŪ ʻApisiasí

ʻOku fatongia ʻaki ʻe he kau taki fakalotofonuá mo e kāingalotu ʻo e Siasí ʻa hono fakaʻaongaʻi mo tauhi ʻo e ʻū ʻapisiasí. ʻE tokoniʻi kinautolu ʻe he kau ngāue fakalotofonua ki he ngaahi naunau fakatuʻasinó. ʻE feinga ʻa e kau takí ke nau fakapapauʻi ʻoku matamatalelei, maʻa, pea monomono fakalelei maʻu pē ʻa e ʻū ʻapisiasí mo e kelekele ʻi tuʻá. ʻOku totonu ke hāsino ʻi he tapa kotoa pē ʻo e ngaahi fale ʻo e Siasí, ʻa hono tauhi mo tokangaʻi leleí.

ʻOku totonu ke tokoni ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí, kau ai mo e toʻu tupú, ki hono fakamaʻa mo tauhi ʻa e ʻū ʻapisiasí. ʻI hono fakahoko ko ia ʻe he kāingalotú ʻa e faʻahinga tokoni peheé, ʻoku toe lahi ange ai ʻenau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e fale ʻo e ʻEikí. ʻI he ngaahi feituʻu ʻoku lava aí, ʻoku totonu ke fakahoko ai ʻe he kāingalotú ʻa e fatongia ko ʻení ko ha konga ʻo ha meʻa ke fakahoko fakauike ʻi he taimi ʻoku nau ʻi ʻapisiasi aí. ʻE lava foki ʻo toe kole ki he kāingalotú ke nau tokoni ʻi hono fakamaʻa ʻo ha ʻū fale kehe ʻo e Siasí.

35.3.2

Monomono mo Sivi ʻo e ʻApisiasí

ʻE sivi fakataʻu ʻe he pule ʻo e ngaahi naunau fakatuʻasinó ʻa e ʻapisiasi kotoa pē. ʻE kau ʻi he ngaahi sivi ko ʻení ʻa e fakafofonga fakasiteiki ki he ngaahi koloa fakatuʻasinó, pe ko ha taha kuo tuku ki ai ʻe he palesiteni fakasiteikí. ʻOku totonu ke fakamafaiʻi kakato ia ke ne fakafofongaʻi ʻa e kau palesitenisī fakasiteikí ʻi he fatongiá ni. ʻE tala atu ʻe kinautolu ʻe kau ʻi he ngaahi sivi ko ʻení ʻa e ngaahi monomono ʻoku fie maʻu ke fai ki he falé mo fokotuʻu ha palani ki hono fakaleleiʻi pe fakafoʻou hano ʻū konga pe alanga-falé pea fai mo ha ngaahi fakaleleiʻi kehe ʻe fie maʻu.

35.3.3

Palani ʻo e ʻApisiasí

ʻE ʻoatu ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí ʻa e fakamatalá ki he Kau Palesitenisī Fakaʻēliá ʻa ia te nau tokoni ki he talēkita ʻo e ngaahi meʻa fakatuʻasinó ʻi hono teuteu mo fakatonutonu ha palani pule ʻo e ngaahi fiemaʻu ki he tuʻuʻanga ʻo ha ʻū ʻapisiasi ʻi he kahaʻú pe fakalahi ʻo ha ʻapisiasi.

35.3.4

Fakapotopotoʻi ʻo e Ivi ʻUhilá mo e Vaí

ʻOku totongi ʻe he Siasí ha fakamole lahi fau ki he maʻuʻanga ivi ʻoku fakaʻaongaʻi ʻi he ʻū ʻapisiasí. ʻE lava ke tokoni ʻa e kau takí ʻo holoki lahi ʻa e ngaahi fakamole ko ʻení, ʻaki haʻanau akoʻi e kāingalotú ke nau tāmateʻi ʻa e ngaahi māmá mo e ngaahi meʻangāué ʻi he taimi ʻoku ʻikai fie maʻu aí, mo muimui ki ha ngaahi founga fakapotopotoʻi kehe ʻo e ivi ʻuhilá mo e vaí. ʻE fakapapauʻi ʻe he kau takí ʻoku fakaʻaongaʻi fakapotopoto ki he lahi taha ʻe lavá ʻa e māmá, ʻea fakamāfana ki he falé, ʻea fakamokomokó, ʻū meʻangāué, mo e vai ʻoku fakaʻaongaʻi.

ʻE lava ke ui ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakasiteikí pe ha aleaʻanga māʻolunga kuo vahe ki ai, ha mataotao fakasiteiki ki he ʻapisiasí, ki hono fakaʻaongaʻi fakapotopoto ʻo e vai mo e ivi ʻuhila ʻi he ʻapisiasi takitaha pea mo e ngaahi feituʻu faiʻanga ʻekitivitī ʻi he siteikí, ʻo ka fiemaʻu. ʻE ngāue ʻa e kau mataotao ko ʻení ʻo fakatatau mo e fakahinohino ʻa e fakafofonga fakasiteiki ʻo e ngaahi naunau fakatuʻasinó.

ʻIkai ko ia pē, ka ʻoku poupouʻi foki ʻa e kau takí ke nau muimui ʻi he founga fakapotopotoʻi ʻo e ivi ʻuhila mo e vai ʻa e puleʻanga fakalotofonuá.

35.3.5

Haó mo e Malú

ʻOku fakahinohinoʻi ʻe he kau takí e kāingalotú—tautautefito ki he houʻeiki fafiné mo e toʻu tupú—ke ʻoua naʻa nofo toko taha ʻi ha fale ʻo e Siasí.

ʻOku totonu ke tokanga lahi ʻa e kau takí ke nau fakaʻataʻatā ʻa e holó, kakaʻangá, sitepú, matapā hū ki tuʻá, loki tukuʻanga meʻangāué, mo e ʻū saitiuoká ke ʻoua naʻa ʻefiʻefi pe ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻe ala fakatuʻutāmaki. ʻE toe fakapapauʻi foki ʻe he kau takí ʻoku ʻikai ke fakaʻaongaʻi pe tauhi ha ʻū naunau fakatuʻutāmaki pe velangofua, hangē ko e lolo meʻangāue, mohuku mōmoa, kauʻi uite mo e kauʻi koane ʻi he ʻū ʻapisiasí (vakai foki, 35.4.2).

ʻE tokangaʻi ʻe he kau takí hono tufaki ʻo e kií mo fokotuʻu ha ngaahi founga lelei ki hono lokaʻi pe tāpuni ʻo e falé. Te nau toe fakapapauʻi foki ʻoku ʻikai lokaʻi ʻa e ʻū loki ako ʻi lotó mo e ʻū loki ko ia ʻoku ʻikai tuku ai ha meʻa mahuʻingá.

ʻE fakapapauʻi foki ʻe he kau takí ʻoku fokotuʻu pe tuku ofi ʻa e ngaahi fika telefoni fakalotofonua ki he ngaahi meʻa fakatuʻupakeé ʻo hangē ko e kau polisí, potungāue tāmate afí, mo e meʻalele falemahakí, ʻi he veʻe telefoni takitaha mo ha kiʻi fakahinohino nounou ai. Te nau lipooti ʻi he vave tahá ki he kau polisí ha kau hū taʻefakalao.

35.3.6

Lipooti ʻo ha Fakatuʻutāmaki

ʻOku totonu ke siʻisiʻi ʻaupito ha ngaahi meʻa ʻe ala hoko ai ha lavea pe mahaki kiate kinautolu ʻoku kaú pe ko ha maumau ki he feituʻú, ʻi he ngaahi ʻekitivitī ʻa e Siasí. ʻE fai ʻe he kau takí, ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi ʻekitivitií, ʻa e meʻa kotoa ke fakapapauʻi ʻoku malu e tafaʻaki kotoa. Ka palani fakalelei mo muimui ki he ngaahi fakatokanga fekauʻaki mo e tuʻunga malú, ʻe lava leva ʻe he kau takí ʻo fakasiʻisiʻi ha hoko ha ngaahi fakatuʻutāmaki.

ʻOku totonu ke fakahā ki he pīsopé pe palesiteni fakasiteikí ʻi he vave tahá kapau:

  • ʻOku hoko ha fakatuʻutāmaki, lavea, pe puke ʻi he kelekele ʻo e Siasí pe ʻi he lolotonga ha ʻekitivitī ʻoku fakapaʻanga ʻe he Siasí.

  • ʻOku pulia ha taha ʻoku kau ʻi ha ʻekitivitī ʻoku fakapaʻanga ʻe he Siasí.

  • ʻOku hoko ha maumau ki ha fale fakafoʻituitui, fale fakapuleʻanga, pe fale ʻo e Siasí he lolotonga ha ʻekitivitī ʻoku fakapaʻanga ʻe he Siasí.

Kapau ʻoku lavea lahi ha taha pe pulia, kapau ʻoku maumau lahi ha fale, pe ʻoku tuʻu ke fai ha fakaʻilo fakalao pe ngalingali ʻe pehē, ʻe fakahoko leva ʻi he vave tahá ʻe he palesiteni fakasiteikí (pe pīsopé ʻi haʻane fekau ki ai), ha taha ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • ʻI he ʻIunaiteti Siteití pe Kānata, ʻe fetuʻutaki ki he Risk Management Division (Tafaʻaki ki hono Tokangaʻi ʻo e Ngaahi Fakatuʻutāmakí) ʻi he hetikuota ʻo e Siasí (1-801-240-4049 pe 1-800-453-3860, laine 2-4049; fika he ʻosi ʻa e taimi ngāué pe fakaʻosinga ʻo e uiké, telefoni ki he 1-801-240-1000 pe 1-800-453-3860, pea ʻe fetuʻutaki leva ʻa e tali telefoní ki ha taha he taimi pē ko iá).

  • Mavahe mei he ʻIunaiteti Siteití mo Kānatá, ʻe fetuʻutaki leva ki he ʻōfisi fakaʻēliá.

ʻE toe lipooti foki ʻe he kau takí ki he pule ʻo e ngaahi naunau fakatuʻasinó ha ngaahi lavea mo ha maumau ne hoko ki he naunau fakatuʻasino ʻa e Siasí pe ʻapisiasí.

ʻOku totonu ke toe vakaiʻi ʻe he kau takí ʻa e tuʻunga ʻo e Polokalama Tokoni Fakafaitoʻo ʻi he ʻEkitivitī ʻa e Siasí kapau ne hoko ha lavea he lolotonga ha ʻekitivitī, meʻa ʻoku fakahoko, pe ngāue naʻe fai ʻe he Siasí. Ki ha fakamatala fekauʻaki mo e maluʻí, vakai, 20.7.3.

ʻOku ʻave ʻe he palesiteni fakasiteikí (pe ʻe ha pīsope ʻo fakatatau mo ʻene fakahinohinó) ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e maluʻí pe ʻeke totongi ki he Siasí, ki he Risk Management Division pe ʻōfisi fakaʻēliá.

Vakai, 20.7 ki ha ngaahi fakahinohino lahi ange ki he founga ke hoko atu ai ʻi ha meʻa fakatuʻutāmakí pe fakavavevavé.

35.4

Ngaahi Tuʻutuʻuni ki Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e ʻŪ Fale mo e ʻŪ Koloa Kehe ʻo e Siasí

ʻOku fakaʻaongaʻi e ʻū fale mo e kelekele ʻo e Siasí ki he lotu, fakahinohino fakalotu, mo e ngaahi ʻekitivitī kehe ʻoku fakapaʻanga ʻe he Siasí. ʻOku ʻikai ke poupouʻi hano fakaʻaongaʻi ʻo e ʻapisiasí ki ha meʻa kehe. ʻE ʻi ai pe ha ngaahi taimi ʻe fakamafaiʻi ai ʻe he palesiteni siteikí ha ngaahi kulupu falalaʻanga, ʻikai ke Siasi, ʻikai fakatupu paʻanga ke nau ngāue ʻaki fakataimi e ʻapisiasí pe ko hono kelekelé (vakai, Fakahinohino ki hono Tokangaʻi ʻo e Naunau ʻa e ʻŪ ʻApisiasí mo e Koloa Kehe ʻa e Siasí, 2). ʻOku ʻoatu ʻe he lisi ko ʻení ʻa e faʻahinga fakaʻaongaʻi ʻoku ʻikai fakangofuá:

  • Nō pe lisi atu ʻo e ʻū fale ʻo e Siasí ki ha ngaahi taumuʻa fakakomēsiale.

  • Tuʻuaki ʻo ha ngaahi pisinisi pe kautaha fakahū paʻanga, kau ai hano fokotuʻu ʻo ha ngaahi tuʻuaki fakakomēsiale pe fakalele ʻo ha faʻahinga fakafiefia fakakomēsiale.

  • Fakatau mai, fakatau atu, pe tuʻuaki ha ʻū koloa, ngaahi ngāue, ʻū tohi, pe ngaahi ʻilo foʻou, pe ʻū koloa fakaʻaliʻali.

  • Ko hono fakahoko ha ngaahi ʻekitivitī feinga paʻanga ʻoku ʻikai fakamafaiʻi (vakai, 20.6.5).

  • Talitali ha kau lea mo ha kau faifakahinohino ʻoku totongi, ʻa ia ʻoku nau kumi ha kakai ke kau ange, pe tuʻuaki ki ha kau kasitomā ʻi he lolotonga ʻenau fakahoko ʻa e ngaahi seminaá, lēsoní, kalasi fakamālohisinó mo e ngaahi meʻa peheé. ʻE lava ke ʻi ai ha ngaahi fakaʻatā makehe ki hono fakaʻaongaʻi ʻo e piano mo e ʻōkani ʻi he ʻapisiasí ki ha ako fakafoʻituituʻi ʻoku totongi (vakai, 19.7).

  • Ko hono toutou fakahoko ha ngaahi meʻa fakakolo pe fakakalapu ʻoku ʻikai ke fakapaʻanga ʻe he Siasí, hangē ko e ngaahi fakataha mo e ʻekitivitī ʻa e Sikautí, pe ko ha ngaahi meʻa fakasipoti mo e ako vaʻinga kuo fokotuʻutuʻu.

  • Fakahoko ha ngaahi fakataha pe ngaahi tuʻuaki ki ha fili fakapolitikale. Ko e fakaʻatā makehe pē ʻi hení ko e lava ke fakaʻaongaʻi e ngaahi fale ʻo e Siasí ke fai ai ʻa e lesisitá mo e filí, ʻi ha kole ʻe he kau faifilí ʻo kapau:

    • ʻOku ʻikai toe maʻu ha feituʻu ʻe lelei.

    • ʻE tauhi ʻe he kau ʻōfisá mo e kau filí ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui taau ʻo e Siasí ʻi he falé.

    • He ʻikai fakatupu ʻe he meʻa ʻoku faí ha fakatuʻutāmaki ki he falé.

    • He ʻikai uesia ʻe he meʻa ʻoku faí ʻa e ʻīmisi ʻo e Siasí.

ʻOku ʻikai totonu ke hoko ha maumau pe lavea kiate kinautolu ʻoku kau maí, pe ko e falé makatuʻunga mei hono fakaʻaongaʻi ʻo e koloa ʻa e Siasí. Pea he ʻikai ke ala moʻua ai ʻa e Siasí pe uesia ʻa e tukui ʻapi takaí.

Ki ha ngaahi fakahinohino fakaʻāuliliki ange ki hono fakaʻaongaʻi mo e tokangaʻi ʻo e ngaahi fale mo e koloa kehe ʻa e Siasí, vakai, Fakahinohino ki hono Tokangaʻi ʻo e Nāunau ʻa e ʻŪ ʻApisiasí mo e Koloa Kehe ʻa e Siasí pe fetuʻutaki ki he hetikuota ʻo e Siasí pe ʻōfisi fakaʻēliá.

35.4.1

Ngāue Fakaʻātí

ʻOku maʻu mei he pule ʻo e naunau fakatuʻasinó ʻa e ʻū ngāue fakaʻaati ʻoku fakangofua ʻe he Siasí ki he ngaahi ʻapisiasí ʻo fakaʻaongaʻi e katiloka ko e Church Facilities Artwork. ʻE lava foki ke maʻu ʻe he pule ki he naunau fakatuʻasinó ha ʻū tā ʻoku taau mo e ʻū ʻapisiasí ʻo fakafou ʻi he Potungāue Tufakiʻanga Naunau ʻa e Siasí.

ʻE lava ke fokotuʻu ʻa e ʻū fakatātaá mo e ʻū ngāue fakaʻaati kehé ʻi ha ngaahi feituʻu ʻe taau he ʻapisiasí. Neongo iá, ka he ʻikai fokotuʻu kinautolu ʻi he loto falelotú pe ofi ki he vai faiʻanga papitaisó. ʻOku ʻikai fakangofua ha ngaahi maka fakamanatu, ngaahi sioʻata fakatātā, pe ʻū fakatātā faʻu ʻaki e taila maká. He ʻikai ngāue ʻaki ʻa e tuʻutuʻuni ko ʻení ki he ngaahi ngāue fakaʻaati ne ʻosi fokotuʻu ʻo taʻu lahi ʻi he loto falelotu ʻo e ʻū ʻapisiasi lolotongá.

ʻOku totonu ke fakaʻesia fakalelei e ʻū ngāue fakaʻaati ʻi he ʻū ʻapisiasí.

35.4.2

Ngaahi Teuteú

ʻE lava ke fokotuʻu fakataimi ha ngaahi teuteu ki he Kilisimasí, ngaahi ʻaho mālōlō kehé, pea mo ha ngaahi meʻa meimei tatau kehe, ʻi he loki talitali ʻi muʻa he falelotú (foyer) pe holo ʻo ha ʻapisiasi, ʻo ka fakangofua ʻo fakatatau mo e fakahinohino ʻa e kau palesitenisī fakasiteikí. He ʻikai fokotuʻu ha faʻahinga teuteu ʻi he loto falelotu ʻo e ʻapisiasí, tuku kehe pē ʻa e matalaʻiʻakaú. Pea he ʻikai foki ke teuteuʻi ʻa e tuʻafale ʻo e ʻapisiasí pe konga kelekele ʻoku tuʻu aí.

ʻOku totonu ke molumalu mo ʻikai totongi mamafa e teuteú, pea kuo pau ke ʻoua naʻa velangofua. ʻOku ʻikai totonu ke fakaʻaongaʻi ʻa e mohukú, louniú, pe ko ha ʻū louʻakau mōmoa pe teʻelango ʻoku tutu. Kapau ʻoku fakaʻaongaʻi ha ʻakau Kilisimasi, ʻoku totonu ke fakaʻaongaʻi ha fuʻu ʻakau loi pe fuʻu ʻakau ʻoku ʻikai velangofua pea fokotuʻu ʻo ʻikai ʻai ki ai ha maama ʻuhila pe teʻelango. ʻOku totonu ke tauhi e ngaahi tuʻutuʻuni mo e lao fakalotofonua ki he tuʻunga malú mo e afí.

35.4.3

Ko Hono Fakatapui ʻo e Ngaahi Falé

Ko e ʻapisiasi foʻou kotoa pē, kae pehē ki ha ngaahi fakalahi lalahi ʻo kau ai ha falelotu, holo faiʻanga meʻa, pe ko ha ʻēlia ʻoku lahi ange he fale lolotongá, ʻoku totonu ke fakatapui ʻi he hili pē ʻa e kakato ʻa e ngāué.

ʻE lava foki ke fakatapui mo e fanga kiʻi langa iiki angé ʻo hangē ko e ngaahi ʻapi fakamisioná, loki ʻinisititiutí, seminelí, mo e loki akó pe fakalahi ki ha ʻōfisi ʻi he ʻapisiasí, kapau ʻe loto ki ai ʻa e kau taki fakalotofonuá.

Ko e fakangofua fakaʻosi ki hano fakatapuí ʻoku fai ia ʻe he Kau Palesitenisī Fakaʻēliá ʻi hano fakafekauʻaki mo e talēkita ki he ngaahi meʻa fakatuʻasinó. ʻE ngāue ʻa e Kau Palesitenisī Fakaʻēliá mo e palesiteni ʻo e siteikí pe misioná ke fakamahino pe ko hai te ne fatongia ʻaki ʻa hono fakatapui ʻo e falé.

ʻOku totonu ke fakatatau pē ʻa e polokalama fakatapuí ki he taumuʻa ʻo e meʻa ʻoku faí. ʻOku ʻikai totonu ke fuʻu lōloa pe fakakau ʻo fuʻu tōtuʻa ai e ngaahi polokalama hivá. ʻOku totonu ke tuku ha taimi feʻunga ki he taki kuo vahe ke ne lea mo fakatapui ʻa e falé. Ka hili e lotu fakatapuí, ʻoku totonu ke hivaʻi ha himi ʻoku taau pe ko ha mūsika kuo filifili pea mo ha lotu tuku nounou ke fakaʻosi e polokalamá.

ʻE lava pē ke hikitepi e ngaahi lotu fakatapui ʻo e ʻū falé ʻo ka fakangofua ʻe he maʻu mafai ʻokú ne tokangaʻí.

ʻE lava ke fakatapui e ʻū ʻapisiasi kuo lisí kapau kuo fakakakato kotoa e ngaahi makatuʻunga ko ʻení:

  1. Ko hono kotoa ʻo e feituʻu ʻoku lisí ʻoku fakaʻaongaʻi ʻataʻatā pē ia ʻe he Siasí, ʻo ʻikai kau ai ʻa e ngaahi feituʻu angamaheni (hangē ko e ngaahi hūʻangá, holó, mo e falemālōloó).

  2. Ko e lisí ʻoku laka hake he taʻu ʻe tahá.

  3. ʻOku fakangofua ʻe he Kau Palesitenisī Fakaʻēliá ʻa hono fakatapui ʻo e ʻapisiasi kuo lisí.

Kapau kuo kakato e ngaahi makatuʻunga ko ʻení pea fakatapui e ʻapisiasí, kuo pau ke kau ʻi he lotú ʻa e fakalea ʻoku fakatapui ʻa e ʻapisiasí “ki he vahaʻataimi ʻo e lisí.”

35.4.4

Ngaahi Meʻa Fakatuʻupakeé

Ka hoko ha meʻa fakatuʻupakē, ʻe fakafuofuaʻi ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí pe ʻe fai e ngaahi houalotu fakauooti angamahení pe ʻikai.

ʻI he hoko ha meʻa fakatuʻupakē pe fakatamaki ki he koló kātoa, ʻe lava ke tokoni ʻa e palesiteni fakasiteikí ki he ngaahi kautaha fakalao ʻoku tokoni ki he ngaahi fakatamakí, ʻaki haʻane fakangofua ʻa e ʻū ʻapisiasí ke fakaʻaongaʻi ko ha ngaahi maluʻanga mei he fakatamakí. ʻE kei puleʻi pē ʻe he Siasí. ʻE fakapapauʻi ʻe he kau taki ʻo e siteikí mo e uōtí ʻoku tauhi ʻe he kakai ʻoku nau fakaʻaongaʻi e falé ʻa e ngaahi tuʻunga ʻulungaanga taau ʻo e Siasí, kau ai e Lea ʻo e Potó, lolotonga ʻenau ʻi he falé. Ke maʻu ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakatuʻupakeé, vakai ki he 22.9.1.3.

35.4.5

Ngaahi Meʻataú

ʻOku fakatapui e ngaahi ʻapisiasí ke lotu ai ki he ʻOtuá mo hoko ko ha ngaahi ungaʻanga mei he ngaahi meʻa ʻoku hohaʻa mo tokanga ki ai e māmaní. ʻOku ʻikai ke ngofua ke toʻotoʻo, fufuuʻi pe ko ha founga pehē ha ngaahi meʻatau fakatuʻutāmaki ʻi he kelekele ʻo e Siasí, tuku kehe pē ʻa e kau ʻōfisa polisi lolotongá.

35.4.6

Afí mo e Teʻelangó

He ʻikai fakaʻaongaʻi ha afi ʻoku ulo pe ko ha teʻelango kuo tutu ʻi he ngaahi fale ʻo e Siasí.

35.4.7

Ngaahi Fuká

ʻE lava ke fusi ʻa e fuka fakafonuá ʻi he ngaahi kelekele ʻo e Siasí ʻi ha faʻahinga taimi pē kae kehe pē ke muimui ki he ngaahi anga fakafonua mo e lao ʻo e fonua ko iá. ʻE lava ke fokotuʻu ʻa e fuka fakafonuá ʻi loto he ʻū fale ʻo e Siasí ʻi ha ngaahi meʻa makehe ʻoku fai, hangē ko ha ngaahi polokalama ki hono mateakiʻi ʻo e fonuá. ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke fokotuʻu maʻu pē ʻa e fuka fakafonuá ʻi he ngaahi feituʻu faiʻanga lotú ke fakahaaʻi ai hono mateakiʻi ʻo e fonuá.

35.4.8

Ouau Tāpuaki Kelekelé

Ka hili pē hano tali ʻo ha langa foʻou ke fai, ʻe lava ke fakahoko ʻe he kau taki fakalotofonuá ha ouau tāpuaki kelekele ʻo teuteu ki he langá. ʻE ʻikai fai ʻa e ouau ko ʻení ʻi he ʻaho Sāpaté.

35.4.9

Fakatolonga ʻo e Ngaahi Meʻa Fakahisitōliá

Ko e ngaahi fehuʻi kotoa pē fekauʻaki mo hano fokotuʻu ʻo ha koloa pe fale ʻo e Siasí ʻi he ngaahi lisi pe tohi lesisita ʻo e ngaahi meʻa fakahisitōlia fakapuleʻangá pe fakalotofonuá, ʻoku totonu ke ʻeke ia ki he hetikuota ʻo e Siasí ʻo fakafou ʻi he Kau Palesitenisī Fakaʻēliá. Ka ʻi ai ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo hono fakaʻilongaʻi, fakamanatu, pe ko hano fakatolonga ʻo ha ngaahi feituʻu, ngāue fakameaʻa, ngāue fakaʻaati, pe meʻa fakapepa, fetuʻutaki ki he Potungāue Hisitōlia ʻa e Siasí ʻi he telefoni 1-801-240-2272 pe 1-800-453-3860, laine 2-2272.

35.4.10

Ko Hono Langa, Totongi ke Fakaʻaongaʻi, pe Fakatau Mai ʻo ha ʻApisiasi

Ki he tuʻutuʻuni kau ki he langá, totongi ke fakaʻaongaʻi, pe fakatau mai ʻo ha ʻū ʻapisiasi, vakai ki he, Fakahinohino ki Hono Tokangaʻi ʻo e Naunau ʻa e ʻŪ ʻApisiasí mo e Koloa Kehe ʻa e Siasí pe fetuʻutaki ki he talēkita ʻo e ngaahi meʻa fakatuʻasinó.

35.4.11

Palani ʻo e Ngaahi ʻApisiasí

Kuo teuteu ʻe he Siasí ha ngaahi palani tuʻu pau kehekehe ki he ngaahi ʻapisiasí ke feʻunga mo e tūkunga pea mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e kāingalotu ʻi he funga ʻo e māmaní. Ko e taimi pē ʻoku ʻamanaki langa ai ha ʻapisiasi foʻou, ʻoku fili leva ha palani tuʻu pau ʻoku feʻungá. ʻOku fakahaaʻi ʻi he palani ko iá ʻa e tuʻutuʻuni ki he ʻū lokí, fōtungá, pea mo e meʻangāue ʻoku kau ʻi he ʻapisiasí.

35.4.12

Ngaahi Pō Mōnité

Vakai, 20.5.3.

35.4.13

Nofo pe Kemi Pō Kakató

He ʻikai fakaʻaongaʻi ʻa e kelekele ʻo e Siasí ʻoku tuʻu ai e ʻapisiasí ki ha mohe pō kakato, nofo kemi, pe ko ha paati teuteu mohe.

35.4.14

Ngaahi Tauʻanga Meʻalelé

ʻOku totonu ke muimui pau ʻa hono fakaʻaongaʻi ʻo e ʻū tauʻanga meʻalele ʻa e Siasí ki he fakahinohino ʻi he kamataʻanga ʻo e konga 35.4. ʻIkai ngata ai, ʻoku ʻikai totonu ke fakaʻaongaʻi e ngaahi tauʻanga meʻalele ʻa e Siasí ko ha tauʻanga ʻa ha kakai fefonongaʻaki taʻe tomuʻa maʻu ha ngofua mei he talēkita ʻo e ngaahi meʻa fakatuʻasinó.

35.4.15

Faitā, Hiki Vitiō, mo e Fakamafola ʻi he Falelotú

ʻOku ʻikai ngofua ke fai ha faitā pe hiki vitiō ʻi he ngaahi falelotú, koeʻuhí he ko e falelotú ʻoku toputapu. Ko e fakamatala fekauʻaki mo hono fakamafola ʻo e ngaahi houalotú mo ha ngaahi meʻa kehe ʻoku fakahoko ʻi he falelotú, vakai ki he 29.7.

35.4.16

Ngaahi Totonu pea mo Hono Maʻu ʻo e Kelekelé

Ko e koloa kotoa pē kuo vahe pe tauhi ke ngāue ʻaki ʻe he ngaahi ʻiuniti fakalotofonuá, ko e koloa ia ʻa e Siasí, kae ʻikai ko e ngaahi ʻiunití. Neongo ia, ka ʻoku tauʻatāina lahi ʻa e ngaahi ʻiuniti fakalotofonuá ki hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi koloa ʻa e Siasí, kau ai ʻa e ʻū falé, kelekelé, mo ha koloa kehe pē ʻo fakatatau ki hono maʻú mo e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e Siasí.

35.4.17

Puleʻi ʻo e Kelekele Faiʻanga ʻEkitivitií

Ki ha fakamatala fekauʻaki mo hono puleʻi ʻo e feituʻu faiʻanga ʻekitivitií, vakai, Fakahinohino ki Hono Tokangaʻi ʻo e Nāunau ʻo e ʻŪ ʻApisiasí mo e Koloa Kehe ʻa e Siasí pe fetuʻutaki ki he talēkita ʻo e ngaahi meʻa fakatuʻasinó.

35.4.18

Peitó (teuteuʻanga ʻo e meʻatokoní)

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e feituʻu teuteuʻanga meʻatokoni ʻi he ngaahi ʻapisiasí ke ngaohi kai pe feimeʻatokoni ai tukukehe kapau ko ha konga ia ʻo ha lēsoni, fakahinohinoʻi ʻo ha founga feimeʻatokoni pe ko ha toe fakahinohino kehe. Kapau ʻe fie maʻu ke tufa ha meʻatokoni ʻi he falé pe ʻapisiasí, ʻoku totonu ke teuteu ia ʻi ha feituʻu kehe pea toki ʻomi ki he ʻapisiasí, ʻa ia ʻe lava ke tauhi ai ke kei mafana pe mokomoko kae ʻoua kuo tufa.

35.4.19

Ngaahi Fakaʻilongá

Kuo pau ke fokotuʻu ʻa e hingoa ʻo e Siasí ʻi he ʻapisiasi pea mo e ʻū fale kehe kotoa ʻo e Siasí ʻi he lea fakafonua mo e fakaʻilonga kuo fakangofuá. ʻE fakapipiki ia ki he falé. ʻI he ngaahi makatuʻunga pau, ʻe toe lava foki ke fokotuʻu e hingoa ʻo e Siasí ʻi he kelekelé, ʻi ha fakaʻilonga ʻoku tuʻu mavahe.

35.4.20

Tukuʻanga meʻá

Ko e ʻū meʻa pē ʻoku fakangofua ke tuku ʻi he ngaahi ʻapisiasí, ko e naunau ki he monomono mo ha ʻū koloa mo e meʻangāue kuo fakangofua. He ʻikai ke tauhi ʻa e ʻū koloa fakauelofeá mo ha toe faʻahinga meʻa pehē ʻi he ʻapisiasí.

ʻOku totonu ke tauhi e ʻū meʻa hangē ko e penisiní, kasá, masí, mo e ʻū naunau nofo kemí ʻi ha ngaahi fale mavahe mei he ʻapisiasí.

He ʻikai tauhi ʻa e ʻū kaá, ʻū meʻalele ʻevá, mo e ʻū meʻangāue fakatāutahá ʻi he kelekele ʻo e Siasí.

35.4.21

Fakaʻaongaʻi ʻo e ʻŪ ʻApisiasi mavahe mei he Ngaahi Ngataʻanga ʻo e Siteikí

Kuo pau ke fakaʻaongaʻi ʻa e ʻū ʻapisiasi kotoa pē ʻoku ofi feʻunga ki ha uōtí ki he tokolahi naʻe faʻu ki aí, kimuʻa pea toki fakalahi atu ʻaki ha toe fale kehe. Ka fie maʻu, ʻe lava ke vahe ha ngaahi uooti ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e ʻū ʻapisiasi ʻo e siteiki hoko maí, ʻi haʻanau feongoongoi mo e Kau Palesitenisī Fakaʻēliá. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe ha ngaahi siteiki kehekehe ha senitā fakasiteiki ʻe taha, kapau ʻoku ofi feʻunga.

35.4.22

Malí mo e Kai Fakafiefiaʻi ʻo e Malí

ʻE lava pē ke fai ha kātoanga mali pe kai fakafiefia ʻo ha mali ʻi ha fale ʻo e Siasí, kapau he ʻikai te ne uesia ʻa e taimi tēpile angamaheni ʻo e ngaahi polokalama ʻa e Siasí. Neongo ia, ka he ʻikai lava ke fai ʻa e kai fakafiefiá ʻi he falelotú, tuku kehe kapau ko ha feituʻu ia ʻoku fakaʻaongaʻi ki ha ngaahi taumuʻa kehekehe. ʻOku ʻikai totonu ke fai ha mali mo ha ngaahi kai fakafiefia ʻi he efiafi Sāpaté pe Mōnité.

ʻOku ʻikai fakangofua ʻe he Siasí ʻa e ngaahi ʻapisiasí pe ko ha toe kelekele pē ʻo e Siasí ke fakaʻaongaʻi ki ha ngaahi ouau, kai fakafiefia pe ko ha toe ngaahi ʻekitiviti kehe pē ʻe fekauʻaki mo e mali ʻa ha tangata mo ha tangata pe fefine mo ha fefine.

Ko e fatongia ia ʻo kinautolu ʻoku nau tokangaʻi ʻa e malí pe kai fakafiefiá ke fakamaʻa ʻa e ngaahi feituʻu ʻo e ʻapisiasí naʻa nau fakaʻaongaʻí.

Paaki