5.

Veiliutaki Raraba kei na iWasewase

5.0

Ai Vakamacala Taumada

O Jisu Karisito na “vatu ivakadei” ni Nona Lotu (Efeso 2:20). E tu vei Jisu Karisito na idola kece sara ni matabete. E kacivi ira na iapositolo kei na parofita me ra veivuke ena Nona cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei na Kalou. Ena solia vei ira na italai digitaki oqo na idola kece sara ka sa baleta tiko ena gauna oqo na matanitu ni Kalou e vuravura. (Raica na Vunau kei na Veiyalayalati 27:12-13; raica talega na 3.4.1 ena ivoladusidusi oqo.)

Mai vei ira na parofita kei na iapositolo, sa kacivi ira na Turaga ki na itutu ni Vitusagavulu me ra veivuke ena Nona cakacaka e vuravura taucoko (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:38). Me kena ikuri, sa soli vei ira na Matabisopi Vakatulewa, Vakailesilesi Raraba, kei na so tale na iliuliu ni turaga kei na marama na itavi bibi me ra veivuke ena cakacaka.

E vakamacalataki tiko ena wase oqo na nodra itavi na iliuliu raraba kei na iliuliu ni wasewase ena Lotu.

5.1

Veiliutaki Raraba ni Lotu

Na veiliutaki raraba ni Lotu e okati kina o ira kece na Vakaitutu Raraba kei na Vakailesilesi Raraba. Na vosa raraba e vakaraitaka raraba ni lewa kei na ilesilesi e salavata kei na veikacivi e sega ni yalani ga ena iyalayala ni vanua. O ira era taura tu na veikacivi oqo era na liutaka, vakavulica, ka qaravi ira na lewe ni Lotu e vuravura raraba.

Na iwase oqo e vakalekalekataka na nodra itavi na Vakaitutu Raraba, Vakailesilesi Raraba, kei na matabose kei na komiti era veiqaravi kina.

5.1.1

Vakaitutu Raraba

5.1.1.1

Na Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua

Peresitedi ni Lotu Mai na gauna makawa, sa dusimaki ira na Nona tamata na Turaga mai vei ira na parofita (raica na Emosi 3:7; Efeso 4:11–13). Na Peresitedi ni Lotu e parofita, daurairai, ka dauvakatakila. Sai koya talega na iApositolo liu duadua. Ena veidusimaki ni Turaga, e vakatulewa tiko ena Lotu ka sai koya duadua ga na tamata e vuravura e vakadonui me vakayagataka na idola kece sara ni matabete (raica na Maciu 16:16–19; raica talega na 3.4.1.1 ena ivoladusidusi oqo). E tu vua na dodonu me ciqoma na ivakatakila ka vakadeitaka na loma ni Kalou me baleta na Lotu raraba. (Raica na Vunau kei na Veiyalayalati 43:2-3; 107: 91-92; 128:11.)

Mataveiliutaki Taumada Mai vua na Peresitedi ni Lotu, na Turaga e kacivi ira na daunivakasala me ra veivuke ena cakacaka. Na Peresitedi kei rau na nona daunivakasala ratou “Lewe tolu na Bete Levu Vatakatulewa … [o koya] edua na koramu ni Mataveiliutaki ni Lotu” (Vunau kei na Veiyalayalati 107:22). Sa vakatokai oqo na Mataveiliutaki Taumada. O iratou na lewe ni Mataveiliutaki Taumada eratou iApositolo ka vakakina o ira era sa “ivakadinadina digitaki” ni yaca i Jisu Karisito (Vunau kei na Veiyalayalati 107:23). E ratou na vakatulewa ka liutaka na Mataveiliutaki Taumada na veika kece ni Lotu.

Eratou a vakayacora o Pita, Jemesa, kei Joni na itavi oqo ena Lotu makawa. Erau a tiko vata kei na iVakabula ena vica na gauna tabu ka ciqoma kina na idola ni matanitu. (Raica na Maciu 16:18–19; 17:1–5; Marika 14:32–42; Vunau kei na Veiyalayalati 27:12–13; 81:1–2.)

Ni mate na Peresitedi ni Lotu, ena bokoci na Mataveiliutaki Taumada. Rau na lesu tale na daunivakasala ki na nodrau itutu cecere ena loma ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua. Ena veidusimaki ni iApositolo dede duadua, e liutaka na Lotu na Kuoramu ni Le Tinikarua. Me vaka e dua na kuoramu, eratou na vakasamataka na gauna e dodonu me ratou tauyavutaki tale kina na Mataveiliutaki Taumada. Ni ra sa duavata oti, sa tabaki na iApositolo liu me Peresitedi vou ni Lotu ka kacivi rau na nona daunivakasala.

Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua Ena gauna makawa, a kacivi ira e tinikarua na iApositolo o Jisu Karisito me ra veivuke ena kena liutaki na Nona Lotu (raica na Luke 6:12–13; Efeso 4:11–13; 1 Nifai 13:40). Ena noda gauna oqo, sa kacivi ira na turaga na Turaga mai vua na Peresitedi ni Lotu me ra tabaki me ra iApositolo ka veiqaravi ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 18:26–28). Na kuoramu oqo e cakacaka ena ruku ni nodratou veidusimaki na Mataveiliutaki Taumada me tarai cake ka vakatulewa na Lotu ena veimatanitu (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:33). O ira na lewe ni Tinikarua era vunautaka na kosipeli ki vuravura taucoko (raica na Maciu 28:19–20; Vunau kei na Veiyalayalati 107:35).

Era taura tu na iApositolo yadua na idola ni matanitu ka vakayagataka na idola kece oqori ena ruku ni veidusimaki ni Peresitedi ni Lotu (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 112:30–32). O iratou na Tinikarua na iApositolo eratou “ivakadinadina digitaki” ni yaca i Jisu Karisito (Vunau kei na Veiyalayalati107:23; raica talega na 27:12). Era vakadinadinataka ki vuravura taucoko na Nona vakalou kei na dina ni Nona Tucaketale (raica na Cakacaka 1:8, 22; 4:33; Vunau kei na Veiyalayalati 76:22–24).

O ira na iApositolo era veiqaravi tudei ena Lotu ena vo ni nodra bula (raica na Maciu 4:18–22).

iTukutuku mai na Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua Eda sa tokoni ira na lewe ni Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ni ra sa parofita, daurairai, ka daunivakatakila. Era a vakaduria vata na Matabose ni Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua. Ena veidusimaki ni Turaga kei ira na lewena, sa tu ena matabose oqo na lewa me kacivaka ka vakadewataka na ivunau ka tauyavutaka na lawatu ni Lotu (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 1:38; 107:27–31).

5.1.1.2

Na Vitusagavulu

Na itutu ni Vitusagavulu ena Matabete i Melikiseteki e sa dusimaki ruarua tiko ena Veiyalayalati Makawa kei na Ka Vou (raica Na Lako Yani 24:1, 9–10; Tiko Mai na Lekutu 11:16–17, 24–25; Luke 10:1, 17). Nikua, era tiko na Vitusagavulu Vakaitutu Raraba kei na Vitusagavulu ni iWasewase (raica na 5.2.2). Era cakacaka ena ruku ni idola kei na veidusimaki ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua. Era na vukei ira na Tinikarua ena kena tarai cake ka vakalawataki na Lotu ena veimatanitu kecega (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:34–35, 38).

Mataveiliutaki ni Vitusagavulu. E vitu na lewe ni Vitusagavulu era kacivi me peresitedi me ra vakatulewa vei ira kece na lewe ni Vitusagavulu. E dua vei iratou na vitu na peresitedi e digitaki me vakatulewa vei ira na lewe ono. Ena Mataveiliutaki ni Vitusagavulu (Raica na Cakacaka 6:2–6; Vunau kei na Veiyalayalati 107:93–94; 124:138.)

Vakaitutu Raraba ena Vitusagavulu Era kacivi na Vitusagavulu Vakaitutu Raraba mai vei iratou na Mataveiliutaki Taumada me ra ivakadinadina digitaki ka vakadinadinataka na yaca i Jisu Karisito ka vakavulica na kosipeli e vuravura taucoko (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:25; 124:139).

Era veiqaravi tudei ena Lotu na Vitusagavulu Vakaitutu Raraba. Era sa vagalalataki vakararaba ena yabaki era sa yabaki 70 kina ka soli vei ira na ituvaki ni emeritesi. E dina ga ni ra taura tiko na itutu ni Vitusagavulu, era sa sega tale ni vakatulewa ena soqoni.

Kuoramu ni Vitusagavulu O ira na lewe ni Vitusagavulu, oka kina o ira na Vitusagavulu ni iWasewase, era sa tuvai vakakuoramu. E ratou vakatulewa na Mataveiliutaki ni Vitusagavulu ena veikuoramu oqo. Na iwiliwili ni lewe ni Vitusagavulu kei na kuoramu ni Vitusagavulu e rawa ni tubu cake ena tubu ni Lotu. (Raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:95-96; 124:138–39).

5.1.1.3

Matabisopi Vakatulewa

Na Matabisopi Vakatulewa e lewena na Bisopi Vakatulewa kei rau na nona daunivakasala. O iratou yadua na Matabisopi Vakatulewa e vakaitutu Raraba ka taura na itutu ni bisopi. Eratou sa kacivi mai vei iratou na Mataveiliutaki Taumada ka cakacaka ena nodratou veidusimaki.

Na Matabisopi Vakatulewa e qarava na veika vakayago, me vakataka na welefea, ilavo, iyauqaqa, kei na sasaga ni veivuke raraba, me baleta na Lotu raraba (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:68). Era vakavulica talega na kosipeli ka tara cake na matanitu ni Kalou e vuravura taucoko.

5.1.2

Vakailesilesi Raraba

Eratou na kaciva na Mataveiliutaki Taumada na marama kei na turaga me ra tauyavutaka na Mataveiliutaki Raraba ni veimataisoqosoqo oqo ni Lotu:

• Soqosoqo ni Veivukei

• Cauravou

• Goneyalewa

• Lalai

• Matawilivola ni Sigatabu

O ira na Vakailesilesi Raraba oqo era veiqaravi ena ruku ni nodratou veidusimaki na Mataveiliutaki Taumada, na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, kei na Vitusagavulu Vakaitutu Raraba sa lesi. Era veiqaravi voli me lima na yabaki.

Sa vakaoqo na itavi me soli vei ira na Vakailesilesi Raraba:

• Era veivakavulici ka vakadinadinataki Jisu Karisito kina kei na Nona kosipeli.

• Veiqaravi vaka lewe ni matabose raraba ni Lotu kei na komiti era lesi kina.

• Vakayacora na ilesilesi e vuravura taucoko me veiqaravi vei ira na lewenilotu.

• Vakarautaka na veidusimaki ki na lewenivuli, parokaramu, kei na ivurevure eso me baleta na nodra mataisoqosoqo.

• Vakarautaka na veidusimaki ki na nodra matabose raraba ni mataisoqosoqo (raica na parakaravu e tarava).

• Vakasalataki ira ka tokona na dauvakasala ni isoqosoqo ni iwasewase, era veiqaravi ena ruku ni veidusimaki ni Mataveiliutaki ni iWasewase (raica na 5.2.5.1).

Sa rawa ki na mataisoqosoqo raraba yadua ni Lotu me tiko e dua na matabose me vukei iratou na Mataveiliutaki.

5.2

Veiliutaki Vaka-iwasewase

Sa tauyavutaki na Lotu ki na veivanua vakavanua e kovuta tu na vuravura taucoko. Na iwase oqo e vakalekalekataka na veiliutaki ena Lotu ena veiwasewase oqo.

5.2.1

Mataveiliutaki ni iWasewase

Ena veiwasewase yadua, ena lesia e dua na Vakaitutu Raraba na Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua me veiqaravi vaka-Peresitedi ni iWasewase. E rua na daunivakasala, ka rau Vitusagavulu Vakaitutu Raraba se Vitusagavulu ni iWasewase, e lesi me veivuke vei peresitedi.

Ena vakatulewa ka veivakasalataki na Mataveiliutaki ni iWasewase vata kei ira na peresitedi ni iteki kei na kaulotu ena vanua o ya. Era tokoni ira talega na peresitedi kei na metereni ni valetabu. Ena nodratou veivakasalataki vata kei ira na lewe ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua kei na Mataveiliutaki ni Vitusagavulu, eratou navuca kina na sala me vakayagataki kina na lawatu raraba ni Lotu kei na veidusimaki me sotavi kina na gagadre e tiko ena nodratou yasayasa.

O ira na lewe ni Mataveiliutaki ni iWasewase era na lako ena loma ni iwasewase sa lesi me ra veiqaravi, veivakavulici, ka vakayaloqaqataki ira na iliuliu, daukaulotu, kei ira na lewe ni Lotu. Era lesi mai na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua me ra vakatulewa ena koniferedi ni iteki kei na veisoqoni tale eso.

5.2.2

Vitusagavulu ni iWasewase

Era kacivi na Vitusagavulu ni iWasewase mai vei iratou na Mataveiliutaki Taumada me ra ivakadinadina digitaki ka vakadinadinataka na yaca i Jisu Karisito ka vakavulica na kosipeli ena nodra iwasewase e lesi vei ira (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:25; 124:139). Ena nodratou veidusimaki na Mataveiliutaki ni iWasewase, eratou na vukei iratou na Le Tinikarua ena kena tarai cake ka vakalawataki na Lotu ena nodratou iwasewase.

Era sega ni kacivi na Vitusagavulu ni iWasewase ki na veiqaravi tudei. Era veiqaravi voli me lima na yabaki. Era dau lesi me ra veiqaravi ena veivanua vakavanua era vakaitikotiko kina (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 107:38, 98). Era tokoni na Vitusagavulu ni iWasewase ena koniferedi raraba.

Na Vitusagavulu ni iWasewase yadua e lewe ni dua na kuoramu ni Vitusagavulu. Na veikuoramu oqo era sa tauyavutaki ena veivanua. Ni ra lewena na veikuoramu oqo, era vakatulewa kina na Vitusagavulu ni iWasewase mai vei iratou na Mataveiliutaki ni Vitusagavulu.

Era na cakacaka vata na Vitusagavulu ni iWasewase ka veitalanoa vata kei ira na iliuliu ni Lotu ena noda veivanua me vukei ira ni vakayacora na nodra itavi. E rawa ni lesi na Vitusagavulu ni iWasewase ki na:

• Veiqaravi ena matabose ni itabagone ena iwasewase (raica na 5.2.3).

• Vakatulewa ena soqoni ni matabose veivakacokotaki (raica na 5.2.4).

• Vakatulewa ena koniferedi ni iteki ka vakasalataki ira na iliuliu ni iteki.

• Tauyavutaka se tuvai vou na iteki, vakatikori ira na mataveiliutaki vou ni iteki, ka solia na idola vua na peresitedi ni iteki.

• Vakacokotaka na itavi raraba ni iwasewase, oka kina na itaviqaravi (raica na 20.3.3), JustServe.org (ena vanua e tiko kina), veivuke ena leqa tubu koso, se ilesilesi tale eso.

• Veisiko ki na vei tabana ni kaulotu ka vakasalataki ira na iliuliu ni kaulotu kei na daukaulotu.

• Veiqaravi vakadaunivakasala ena Mataveiliutaki ni iWasewase.

Era vakatulewa na Vitusagavulu ni iWasewase ena veisoqoni kece sara ni Lotu era tiko kina ena loma ni nodra iwasewase vakavo kevaka e tiko e dua na Vakaitutu Raraba. Ia, era na sega ni vakatulewa ena veisiga ni cakacaka ni valetabu, kaulotu, se peresitedi ni iteki. O ira na peresitedi oqo era veiqaravi ena ruku ni veidusimaki ni Mataveiliutaki ni iWasewase.

5.2.3

Matabose ni iWasewase

Ena veiwasewase yadua, ena dau sota e dua na matabose ni iwasewase kevaka e gadrevi (vakavulatolu) me tuvanaki kina na Nona cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei na Kalou ena nodra iwasewase. Ena dabe vakatulewa ena matabose ni iwasewasei na Peresitedi ni iWasewase. Na matabose oqo e lewena na Mataveiliutaki ni iWasewase kei na Vitusagavulu ni iWasewase era veiqaravi tiko ena iwasewase. Eso tale e rawa ni ra tiko ena dua na tiki se soqoni taucoko ni matabose ena gauna e gadrevi kina kei na nodratou veisureti na Mataveiliutaki ni iWasewase.

5.2.4

Matabose ni Veivakacokotaki

Ena tauyavutaka na Mataveiliutaki ni iWasewase na matabose veivakacokotaki. Na matabose yadua e oka kina na iteki kei na tabana ni kaulotu ena dua na wasewase. Ena lesia na Mataveiliutaki ni iWasewase e dua na Vitusagavulu ni iWasewase me liutaka na matabose yadua.

Era na tiko ena soqoni na peresitedi ni iteki kei na kaulotu. Era na sureti na peresitedi ni valetabu ka ra tiko ena loma ni iyalayala ni matabose veivakacokotaki na nodra tikina ena gauna e ganiti kina.

Eso e rawa ni ra tiko ena soqoni se soqoni taucoko ena gauna e gadrevi kina kei na nona veisureti na Vitusagavulu ni iWasewase. Era na raica na Vitusagavulu ni iWasewase na veiyawaki, matavuvale, kei na veilakoyaki ni ra cakava na veisureti oqo.

Na inaki ni soqoni ni matabose veivakacokotaki o ya mera vukei na peresitedi ni iteki, kaulotu, kei na valetabu mera cakacakataka na idola ni matabete ena duavata. Era na veivakasalataki vata ka tuvanaka na sasaga, me vukei ira na lewenilotu ena nodra itavi mera vakaitavi ena Nona cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei na Kalou.

Ena kaciva na Vitusagavulu ni iWasewase e dua na soqoni ni matabose ni veivakacokotaki ni oti ga na soqoni vakavulatolu, ni matabose ni iwasewase (raica na 29.4). Ena rawa ni vakayacori na ikuri ni soqoni kevaka e gadrevi.

5.2.5

Veikacivi ni iWasewase

Sa rawa vei iratou na Mataveiliutaki ni iWasewase me ratou kacivi ira na lewenilotu me ra veiqaravi ena veikacivi ni iwasewase me vukea na Mataveiliutaki ni iWasewase ena nodra itavi. O ira na veiqaravi ena tutu oqo era na kacivi ka vakatikori mai vua e dua na lewe ni Mataveiliutaki ni iWasewase e dua na matabose e cake e lesi. Era sega ni vakatutu.

Na ivakaraitaki ni veikacivi ni iwasewase e rawa ni oka kina na sekeriteri liu ni iwasewase, daudikevifika ni iwasewase, dairekita ni veitaratara ni iwasewase, kei na daunivakasala ni valetabu kei na tuvakawa ni iwasewase, kei na daunivakasala ni mataisoqosoqo ni iwasewase.

5.2.5.1

Dauvakasala ni Mataisoqosoqo ni iWasewase

Ena taudaku kei Amerika kei Kenada, e rawa ni ratou kacivi ira na marama na Mataveiliutaki ni iWasewase me ra veiqaravi vakadauvakasala ni mataisoqosoqo ena veiwasewase. E rawa ni ra veivuke na dauvakasala oqo ena nodra tutaki ka dusimaki na mataveiliutaki vou ni iSoqosoqo ni Veivukei, Goneyalewa, kei na Lalai ena nodra veidusimaki na mataveiliutaki ni iteki oqo (raica na 6.2.1.6). E dua na lewe ni mataveiliutaki ena iteki se e dua na lewe ni matabose e cake e lesi e rawa me tiko ka veiliutaki kina.

Era na veiqaravi na dauvakasala ni iwasewase ena nodratou veidusimaki na Mataveiliutaki ni iWasewase. Eratou na dau vakasalataki mai vei iratou na mataveiliutaki raraba ni mataisoqosoqo. Era na veiqaravi voli me tolu na yabaki.