Mga Istorya sa Unang Panan-awon

Kinatibuk-ang Pagpasabut

Girekord ni Joseph Smith nga ang Dios nga Amahan ug si Jesukristo mipakita ngadto kaniya didto sa kakahoyan duol sa balay sa iyang ginikanan sa kasadpang Estado sa New York sa nag-edad pa siya og mga 14 anyos. Nabalaka sa iyang mga sala ug dili sigurado kon hain sa espirituhanon nga dalan ang subayon, si Joseph nangita og giya pinaagi sa pagtambong og mga miting, pagbasa sa kasulatan, ug sa pag-ampo. Agig tubag, nakadawat siya og usa ka langitnong pagpakita. Gipaambit ug gidokumentuhan ni Joseph ang Unang Panan-awon, samtang kini nahibaloan, sa makadaghan nga mga okasyon; siya misulat o mitudlo og mga eskriba aron mosulat sa upat ka managlahing istorya sa panan-awon.

Duha ka pagsugilon sa Unang Panan-awon ang gimantala ni Joseph Smith sa tibuok niyang kinabuhi. Ang una niini, nailhan karon isip Joseph Smith—Kasaysayan, opisyal nga gitugutan nga mahimong kabahin sa Perlas nga Labing Bililhon ug sa ingon nahimong pinakainila nga sugilanon. Ang duha ka mga istorya nga wala mamantala, nga narekord diha sa labing una nga awtobiyograpiya ni Joseph Smith ug diha sa naulahi nga journal, kadaghanan nahikalimtan hangtud nga ang mga tigsaysay [historian] nga nakigtambayayong sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw subling midiskubre ug mimantala niini niadtong mga 1960. Sukad nianang higayuna, kining mga dokumento balik-balik nga nahisgutan diha sa mga magasin sa Simbahan, sa mga buhat nga giimprinta sa mga printahanan nga gipanag-iya sa Simbahan ug kaalyado sa Simbahan, ug sa mga eskolar nga mga Santos sa Ulahing mga adlaw sa ubang mga dapit.¹ Agi og dugang sa personal nga mga istorya, adunay lima ka mga paghulagway usab sa panan-awon ni Joseph Smith nga girekord sa iyang mga kadungan-dungan.²

Ang nagkalain-laing mga istorya sa Unang Panan-awon nagsugilon og makanunayon nga istorya, bisan kon managlahi ang empasis ug detalye niini. Ang mga historian naglaum nga kon ang indibidwal mosugilon og balik sa usa ka kasinatian ngadto sa daghang mga sitwasyon ngadto sa lain-laing tigpaminaw sulod sa daghang katuigan, ang matag istorya mohatag og gibug-aton sa lain-laing mga aspeto sa kasinatian ug maglangkob og lahi nga mga detalye. Sa pagkatinuod, ang mga kalainan nga susama sa mga istorya sa Unang Panan-awon anaa sa nagkalain-laing mga saysay sa kasulatan kabahin sa panan-awon ni Pablo diha sa dalan sa Damasco ug sa kasinatian sa mga Apostoles didto sa Bukid sa Transpigurasyon.³ Apan bisan pa sa mga kalainan, ang pagkaparehas nagpabilin diha sa tanang mga istorya sa Unang Panan-awon. Ang pipila sayop sa pakiglalis nga ang nagkadaiyang kausaban diha sa pagsaysay og balik sa istorya usa ka ebidensya nga kini tumo-tumo. Sa sukwahi, ang kabuhong sa makasaysayanong rekord makapahimo nato nga makat-on pa mahitungod niining talagsaong panghitabo kay sa atong mahimo kon minus ang pagkadokumento niini.

Mga Istorya sa Unang Panan-awon

Ang matag istorya sa Unang Panan-awon ni Joseph Smith ug sa iyang mga kadungan-dungan adunay kaugalingong kasaysayan ug konteksto nga miimpluwensya kon sa unsang paagi ang panghitabo gihinumduman, giasoy, ug girekord. Kini nga mga istorya gihisgutan sa ubos.

Ang 1832 nga Istorya. Ang kinaunhang nahibaloan nga istorya kabahin sa Unang Panan-awon, nga bugtong asoy nga gisulat ni Joseph mismo, makita sa mubo, wala mamantala nga awtobiyograpiya nga gipagawas ni Joseph sa ikaduhang bahin sa tuig 1832. Diha sa istorya, gihulagway ni Joseph ang iyang pagkaamgo sa kaugalingon niyang mga sala ug ang iyang kasagmuyo tungod sa wala pagkakita og usa ka simbahan nga motukma sa unsay iyang nabasahan sa Bag-ong Tugon ug nga mogiya kaniya ngadto sa katubsanan. Gipasabut niya og maayo ang Pag-ula ni Jesukristo ug ang personal nga katubsanan nga gitanyag niini. Iyang gisulat nga “ang Ginoo” mipakita ug mipasaylo kaniya sa iyang mga sala. Isip resulta sa panan-awon, nasinati ni Joseph ang kalipay ug gugma, apan, sama sa iyang gikasulti, wala siyay makit-an bisan usa nga mituo sa iyang istorya. Basaha ang 1832 nga istorya dinhi.

Ang 1835 nga Istorya. Sa tinglarag sa tuig 1835, Si Joseph Smith subli nga misugilon sa iyang Unang Panan-awon ngadto ni Robert Matthews, usa ka bisita sa Kirtland, Ohio. Ang subli nga pagsugilon, nga narekord diha sa journal ni Joseph pinaagi sa iyang tigsulat nga si Warren Parrish, nagpasabut gayud sa iyang pagsulay sa pagdiskobre kon hain nga simbahan ang eksakto, sa oposisyon nga iyang gibati samtang nag-ampo siya, ug sa pagpakita sa usa ka balaang personahe kinsa gisundan dayon og usa pa ka personahe. Kini nga istorya naghisgot usab sa pagpakita sa mga anghel diha sa maong panan-awon. Basaha ang 1835 nga istorya dinhi.

Ang 1838 nga Istorya. Ang pagsaysay sa Unang Panan-awon nga nasayran kaayo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw karon mao ang 1838 nga istorya. Unang gimantala niadtong 1842 diha sa Times and Seasons, sa pamantalaan sa Simbahan didto sa Nauvoo, Illinois, ang istorya mao ang usa ka bahin sa mas taas nga kasaysayan nga gidiktar ni Joseph Smith sa tunga-tunga sa mga panahon nga grabe ang oposisyon. Samtang ang 1832 nga istorya naghatag og gibug-aton sa mas personal nga istorya ni Joseph Smith isip usa ka batan-on nga nagtinguha og kapasayloan, ang 1838 nga istorya nagtutok sa panan-awon isip ang sinugdanan sa “pagtubo ug pag-uswag [sa] Simbahan.” Sama sa 1835 nga istorya, ang dakong pangutana mahitungod niini nga pagsaysay mao ang hain nga simbahan ang husto. Basaha ang 1838 nga istorya dinhi.

Ang 1842 nga Istorya. Nasulat agi’g tubag sa editor sa Chicago Democrat nga si John Wentworth alang sa gihangyo nga impormasyon mahitungod sa Mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, kini nga istorya giimprinta diha sa Times and Seasons niadtong 1842. (Ang “Wentworth letter,” sumala sa pagkaila niini, mao usab ang tinubdan sa Mga Artikulo sa Hugot nga Pagtuo.)⁴ Ang istorya, gituyo alang sa pagmantala ngadto sa mga magbabasa nga dili pamilyar sa Mormon nga mga tinuohan, mubo ug direkta. Kabahin sa nag-unang mga istorya, milakbit si Joseph Smith kabahin sa iyang kalibug nga nasinati ug sa pagpakita sa duha ka mga personahe agig tubag sa iyang pag-ampo. Sa misunod nga tuig, si Joseph Smith mipadala niining istorya nga adunay gamay nga mga kausaban ngadto sa usa ka tigsaysay nga ginganlan og Israel Daniel Rupp, kinsa mimantala niini isip usa ka anib [chapter] sa iyang libro, He Pasa Ekklesia [Ang Tibuok Simbahan]: An Original History of the Religious Denominations at Present Existing in the United States.[Orihinal nga Kasaysayan sa Relihiyuso nga mga Denominasyon sa Kasamtangan nga Anaa diha sa Estados Unidos].⁵ Basaha ang 1842 nga istorya dinhi.

Segunda mano nga mga Istorya. Gawas niining mga istorya gikan ni Joseph Smith mismo, lima ka mga istorya ang gisulat sa mga kadungan-dungan nga nakadungog ni Joseph Smith nga namulong mahitungod sa panan-awon. Basaha kining mga istorya dinhi.

Mga Argumento Kalabut sa mga Istorya sa Unang Panan-awon ni Joseph Smith

Ang nagkadaiya ug ang gidaghanon sa mga istorya sa Unang Panan-awon misangpot ngadto sa pagkwestyon sa mga kritiko kon ang mga paghulagway ni Joseph Smith mitakdo ba sa katinuod sa iyang kasinatian. Duha ka mga argumento ang kanunayng gihimo batok sa iyang kridibilidad: ang una nagkwestyon sa panumduman ni Joseph Smith sa mga panghitabo; ang ikaduha nagkwestyon kon gipalambo ba niya ang mga elemento sa istorya paglabay sa panahon.

Panumduman. Usa ka argumento kalabut sa mga istorya sa Unang Panan-awon ni Joseph Smith nangangkon nga ang makasaysayanong ebidensya wala mosuporta sa gihulagway ni Joseph Smith sa relihiyusong kalihokan didto sa Palmyra, New York, ug sa palibut niini niadtong 1820. Ang uban milalis nga kini mipahuyang sa giangkon ni Joseph bahin sa dili kasagaran nga relihiyusong kadasig ug sa istorya sa panan-awon mismo.

Ang nadokumentuhan nga ebidensya, hinoon, misuportar sa pamahayag ni Joseph Smith kalabut sa relihiyusong mga kalihokan. Ang rehiyon diin siya mipuyo nahimong inila sa relihiyusong kadasig niini ug sigurado nga maoy usa sa labing aktibo sa relihiyusong mga kalihokan. Ang mga tigsaysay mitawag sa rehiyon isip “ang distrito sa nagkaguliyang nga relihiyon” tungod kay nalukop ang yuta sa mga tigsangyaw nga nagpahigayon og mga kampo sa relihiyusong mga kalihokanan ug nagtinguha og mga kinabig atol sa unang bahin sa mga tuig 1800.⁶ Niadtong Hunyo 1818, sama pananglit, usa ka kampo sa Methodist nagpahigayon og miting didto sa Palmyra, ug sa misunod nga ting-init, ang mga Methodist mipundok pag-usab sa Vienna (nga karon Phelps),New York, 15 ka mga milya gikan sa umahan sa pamilyang Smith. Ang mga journal sa usa ka byiaherong tigsangyaw nga Methodist nakadokumento og daghang relihiyuso nga kadasig diha sa hiyograpikanhong dapit ni Joseph niadtong 1819 ug 1820. Mireport sila nga si Reverend George Lane, usa ka magdadasig [revivalist] nga ministro sa Methodist, didto niana nga rehiyon nianang mga tuiga, namulong “kabahin sa pamaagi sa Dios sa pagpahinabo sa mga Repormasyon.”⁷ Kining makasaysaynong ebidensya nitakdo sa gihulagway ni Joseph. Miingon siya nga ang dili kasagaran nga relihiyusong kasibut sa iyang distrito o rehiyon “misugod sa mga Methodist.” Sa pagkatinuod, si Joseph namulong nga siya nahimong “mihilig” ngadto sa Methodism.⁸

Nagdugang aron mas Makadasig. Ang ikaduha nga argumento nga kanunayng gihimo kalabut sa mga istorya sa Unang Panan-awon ni Joseph Smith mao nga siya midugang niini aron mas makadasig ang iyang istorya paglabay sa panahon. Kini nga argumento nagtutok sa duha ka mga detalye: ang gidaghanon ug ang pagkatawo sa mga langitnong binuhat nga gipamulong ni Joseph Smith nga iyang nakita. Ang mga istorya sa Unang Panan-awon ni Joseph naghulagway sa langitnong mga binuhat inubanan sa mas dakong detalye paglabay sa panahon. Ang 1832 nga istorya nag-ingon, “Ang Ginoo mibukas sa kalangitan ngari kanako ug ako nakakita sa Ginoo.” Ang Iyang 1838 nga istorya namahayag, “Ako nakakita og duha ka Personahe,” usa kanila mipaila sa lain isip “Akong Hinigugmang Anak.” Agig resulta, ang mga kritiko milalis nga si Joseph Smith misugod sa pagpamalita nga kuno nakakita og usa ka binuhat—“ang Ginoo”—ug hangtud sa pagpangangkon nga nakakita sa Amahan ug sa Anak.⁹

Aduna pay lain, mas tukma nga mga pamaagi sa pagkakita sa ebidensya. Usa ka sukaranan nga panag-uyon diha sa saysay sa tibuok panahon kinahanglan gayud nga ilhon sa sinugdanan: ang tulo sa upat ka mga istorya klaro nga namahayag nga duha ka personahe mipakita ngadto ni Joseph Smith diha sa Unang Panan-awon. Gawas lang sa 1832 nga istorya ni Joseph Smith, nga mahimong mabasa sa pagpasabut nga usa o duha ka personahe. Kon basahon nga nagpasabut ngadto sa usa ka langitnong binuhat, lagmit ang gipasabut mao kadtong personahe kinsa mipasaylo sa iyang mga sala. Sumala sa naulahing mga istorya, ang unang balaan nga personahe misulti ni Joseph Smith sa “pagpaminaw” sa ikaduha, si Jesukristo, kinsa mihatud dayon sa kinatibuk-ang mensahe, diin naglakip sa mensahe sa pagpasaylo.¹⁰ Ang 1832 nga istorya ni Joseph Smith, sa ato pa, mahimong nagtutok diha ni Jesukristo, ang tigdala sa kapasayloan.

Laing paagi sa pagbasa sa 1832 nga istorya mao nga si Joseph Smith nagpasabut mahitungod sa duha ka binuhat, kinsa iyang gitawag nga “Ginoo.” Ang argumento nga iyang gidugangan ang iyang istorya nagdepende sa pag-asumer nga ang 1832 nga istorya naghulagway sa pagpakita sa usa lang ka balaan nga binuhat. Apan ang 1832 nga istorya wala mag-ingon nga usa lang ka binuhat ang mipakita. Timan-i nga ang duha ka pakisayran nagpasabut ngadto sa “Ginoo” nalahi paglabay sa panahon: una “ang Ginoo” nagbukas sa kalangitan; dayon si Joseph Smith nakakita “sa Ginoo.” Kini nga pagbasa sa istorya natakdo sa 1835 nga istorya ni Joseph, nga usa ka personahe ang nagpakita og una, gisundan og lain sa wala madugay human niana. Ang 1832 nga istorya, sa ato pa, may igong rason nga masabut diha sa pagbasa nga si Joseph Smith nakakita og usa ka binuhat kinsa mipadayag sa lain pa ug nga iyang gipasabut ang duha kanila isip “ang Ginoo”: “ang Ginoo mibukas sa kalangitan ngari kanako ug ako nakakita sa Ginoo.”¹¹

Ang nagkaanam kadaghan nga pihong mga paghulagway ni Joseph dili kapugngan nga mabasa isip ebidensya sa nagkadakong panglantaw, nga nagkadako paglabay sa panahon, base sa kasinatian. Sa usa ka bahin, ang kalainan tali sa 1832 nga istorya ug sa naulahing mga istorya mahimong adunay kalabutan sa mga kalainan taliwala sa gisulat ug sa gipamulong nga pulong. Ang 1832 nga istorya nagrepresentar sa unang higayon nga si Joseph Smith misulay sa pagsulat sa iyang kasaysayan. Sa samang tuig, misulat siya sa usa ka higala nga siya mibati nga binilanggo sa “ballpen ug tinta ug sa usa ka nagkayamukat ug dili hingpit nga Pinulongan.” Siya mitawag sa nasulat nga pulong nga usa ka “gamay nga prisohan.”¹² Ang kahalapad sa naulahing mga istorya mas sayon masabtan ug gani malauman kon atong ilhon nga kini lagmit gidiktar nga mga istorya—usa ka sayon, komportable nga pamaagi sa komunikasyon alang ni Joseph Smith ug usa nga mitugot sa mga pulong nga mas hanoy nga pagsaysay.

Panapos

Si Joseph Smith balik-balik nga mipamatuod nga siya nakasinati og talagsaong panan-awon sa Dios nga Amahan ug sa Iyang Anak, si Jesukristo. Ni ang kamatuoran sa Unang Panan-awon o ang mga argumento batok niini dili mapamatud-an pinaagi lamang sa pagsiksik sa kasaysayan. Ang pagkasayud sa katinuod sa pagpamatuod ni Joseph Smith nagkinahanglan sa matag matinguhaong tigpangita sa kamatuoran sa pagtuon sa nahisulat ug dayon mopakita og igong hugot nga pagtuo diha kang Kristo sa pagpangutana sa Dios sa sinsero, mapaubsanon nga pag-ampo kon tinuod ba ang nahisulat. Kon ang nagpangita mangutana uban sa tinuod nga katuyoan nga molihok sumala sa tubag nga ipadayag pinaagi sa Espiritu Santo, ang katinuod sa panan-awon ni Joseph Smith ipakita. Niini nga paagi, ang matag tawo mahimong masayud nga matinud-anong namulong si Joseph Smith sa dihang siya mipahayag, “Ako nakakita og usa ka panan-awon, ako nasayud niini, ug ako nasayud nga ang Dios nasayud niini, ug ako dili makalimud niini.”¹³

Ang Simbahan miila sa tampo sa mga batid [scholars] sa makasaysayanong sulod nga ania gipakita niining artikulo; ang ilang buhat gigamit nga adunay pagtugot.

Orihinal nga gimantala sa Nobyembre 2013.