Ako Makatulikí

ʻOKU TALITALI LELEI KOE

ʻOku talitali lelei koe ki hono akoʻi ʻo e ngaahi kalasi Makatuliki ʻo e ʻinisititiutí! Fakamālō atu ʻi hoʻo tali e faingamālie ke tokoniʻi hoʻo kau akó ke fakaloloto ʻenau ului kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongolelei kuo fakafoki maí.

KIMUʻA PEA AKOʻÍ

Kimuʻa pea akoʻí, te ke fakaʻamu ke:

• Vakaiʻi ʻa e “Fakahinohino ki ha Kamataʻanga Vave” ki hono akoʻi ʻo e ngaahi kalasi Makatulikí.

• Ako fakalelei ʻa e talateu ki he naunau ʻa e faiakó.

• Fokotuʻu ha taimi mo hoʻo kouʻotineitá pe talēkita ʻo e ʻinisititiutí ke aleaʻi hoʻo ngāue ke fakahokó, ko e fānau akó, kalasí/lēsoní, mo haʻo faʻahinga fehuʻi pē.

• Lotua ha fakahinohino ke tokoniʻi hoʻo fānau akó ke nau haʻu kia Kalaisi pea hoko ʻo tatau ange mo Ia.

NGAAHI TAUMUʻA ʻO E POLOKALAMA AKÓ

ʻOku lahi ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mo ha ngaahi taukei ʻoku mahuʻinga ki he faiako leleí. ʻE lava ke hokohoko atu hoʻo ako e ngaahi tefitoʻi moʻoní pea akoako fakahoko e ngaahi taukei ʻoku akoʻi ʻi he ongo tohi tuʻutuʻuni ʻa e seminelí mo e ʻinisititiutí. Koeʻuhí ko e ngaahi taumuʻa ʻo e polokalama ako ko ʻení, ʻe fakaʻuhingaʻi, faʻifaʻitakiʻi, mo akoako fakahoko ha ngaahi taukei mahuʻinga fekauʻaki mo hono akoʻi ʻo e ngaahi kalasi Makatuliki ʻo e ʻinisititiutí ke tokoni ki hono fakataukeiʻi koe ki he kalasí mo e naunau fakalēsoní. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he ngaahi taukei ko ʻení ke ke maʻu ha aʻusia langaki moʻui mo fakaului maʻá e fānau akó ʻi hoʻo feinga ke tokoniʻi kinautolu ke nau teuteu, fakakau, mo ngāue ke tokoniʻi kinautolu ke nau hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí.

• Teuteu: Fakatupulaki e teuteu ʻa e tokotaha akó ʻo fakafou ʻi he fakaafé.

• Fakakau: Fakakau e fānau akó ʻaki hono fakaʻaongaʻi ʻenau teuteú.

• Ngāue: Fakamamafaʻi ke fakaʻaongaʻi.

TAUKEÍ: FAKATUPULAKI E TEUTEU ʻA E TOKOTAHA AKÓ ʻO FAKAFOU ʻI HE FAKAAFE

Te ke fakatupulaki fēfē nai ʻa e teuteu hoʻo fānau akó ke fakatupulaki ʻenau aʻusia ʻi he kalasí?

Lau ʻa e ngaahi vahe ko ʻení pea muimui ki he fakahinohinó.

FAKAʻUHINGAʻI

ʻI he ngaahi kalasi Makatulikí, ʻoku fakataumuʻa e naunau teuteu fakakalasí ke ke ako ia mo hoʻo fānau akó ʻi hoʻomou teuteu ki he kalasí. ʻOku ʻi he naunau teuteú ha ngaahi fakaafe ke fakalakalaka e teuteu ʻa e tokotaha akó mo e faiakó ʻo fakafou ʻi he ngaahi fehuʻi mo e ngaahi ʻekitivitī naʻe fakataumuʻa ke tokoni ke fakaloloto ʻa e akó ʻi loto pea ʻi tuʻa mei he kalasí. ʻOku ʻoatu fakataha ʻa e ngaahi fakaafe takitaha ko ʻení mo ha fanga kiʻi fakaʻilonga ke tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ʻa e founga mo e taimi ʻoku fakaʻaongaʻi ai ʻa e ngaahi fakaafe ko ʻení pea mo e founga te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ai ʻeni ʻi he kalasí.

FAʻIFAʻITAKIʻI

Ko ha ngaahi sīpinga ʻeni ʻe niʻihi ʻo e ngaahi fakaafe ke teuteu mei he naunau fakalēsoní:

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Fakatātā: “Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuo nau tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ko e Tohi ʻa Molomoná ko e folofola ia ʻa e ʻOtuá?”

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Fakatātā: “Naʻe akoʻi ʻe he palōfita ko ʻAlamaá ʻa e kakaí fekauʻaki mo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí. Lau ʻa e ʻAlamā 7:11–13.”

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Fakatātā: “ʻI hoʻo tohinoá pe meʻa ʻoku fakaʻatā atú, tohi ha ngaahi moʻoni ʻe niʻihi ʻoku mahuʻinga makehe kiate koe mei he ngaahi potufolofola mo e akonaki ʻi he konga ko ʻení kae pehē foki ki haʻo ngaahi fakakaukau mo haʻo ngaahi fehuʻi kehe. ʻAlu mateuteu ki he kalasí ke vahevahe e ngaahi moʻoni kuó ke maʻú mo ha faʻahinga fakakaukau pē.”

Aleaʻi ke Teuteu ki he Kalasí

Fakatātā: “ʻI he tokoni ʻa ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻa, fekumi ki hano fakaʻaongaʻi he taimí ni ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻá ke ʻilo mei he ngaahi veesi ko ʻení. Haʻu mateuteu ki he kalasí ke vahevahe e meʻa kuó ke akó.”

Ngāueʻi e Meʻa Kuó Ke Akó

Fakatātā: “Ko e hā te ke fakahoko ʻi he ngaahi ʻaho mo e uike ka hoko maí ke tokoni ki he niʻihi kehé ʻo hangē ko Sīsū Kalaisí?”

ʻI hoʻo mamata ko ʻeni ki he founga ʻoku fakatupulaki ai ʻe he naunau fakalēsoní ʻa e teuteu ʻa e tokotaha akó ʻo fakafou ʻi he fakaafé, akoako fekumi mo fakaʻaongaʻi leva e ngaahi fakaafe ko ʻení ʻi he naunau fakalēsoní.

AKOAKO FAKAHOKO

Fakakakato ʻa e ngaahi sitepu ko ʻení ke akoako fekumi mo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fakaafe ko ʻení ke fakalakalaka e teuteu ʻa e tokotaha akó.

1. Vakai ki ha lēsoni ʻi he naunau teuteu ki he kalasí maʻá e kalasi ʻokú ke akoʻí pe te ke akoʻí, pea vakaiʻi ʻa e ngaahi teuteu fakaafe ʻoku ʻoatu ʻi aí.

2. Fili ha taha ʻo e ngaahi fakaafe ko ʻení.

3. Fakakaukau pe ʻe fēfē nai hano fakahoko e ʻekitivitī ko ʻení ʻi he teuteu ʻa ha tokotaha ako. Fakakaukau ki he ola ʻe ala hoko ki he aʻusia ʻa e tokotaha akó ʻi hono fakaʻaongaʻi e teuteu fakaafe ko ʻení kimuʻa pea mo e lolotonga ʻa e kalasí. Fakakaukau ki he founga te ke lava ʻo fakaafeʻi ai e fānau akó ke nau teuteu ki he kalasi hokó ʻaki hano tokoniʻi e fānau akó ke nau ʻiloʻi e ngaahi teuteu fakaafe ko ʻení.

4. Feinga ke ʻiloʻi ha teuteu fakaafe ʻe taha, pea toe fakahoko ʻa e meʻa tatau ko ʻení.

ʻE tokoni hoʻo maheni mo hono fakaʻaongaʻi lelei ʻa e ngaahi teuteu fakaafé ke ke tokanga taha ki he kau akó mo fakalakalaka ʻenau teuteu ke maʻu ha aʻusia fakaako ʻoku loloto angé.

FAKAKAU

ʻI hoʻo ngāue ke fakalakalaka e teuteu ʻa e tokotaha akó ʻo fakafou ʻi he fakaafé, fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

• Te ke fakakau fēfē ʻa e meʻa naʻá ke ako mei he ngaahi founga ko ʻení ʻi hoʻo faiakó?

• Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fakahoko ke hokohoko atu ai hoʻo akoako e taukei ko ʻení kae lava ke ke fakalakalaka ʻi hoʻo hoko ko ha faiakó?

FEALEAʻAKI

Lekooti e meʻa kuó ke ako mei he aʻusia ko ʻení.

TAUKEÍ: FAKAKAU E FĀNAU AKÓ ʻAKI HANO FAKAʻAONGAʻI ʻENAU TEUTEÚ

Te ke fakakau fēfē nai hoʻo fānau akó ʻaki hano fakaʻaongaʻi e meʻa kuo nau akó, ʻiloʻí, mo ongoʻi lolotonga ʻenau teuteu ki he kalasí?

Lau ʻa e ngaahi vahe ko ʻení pea muimui ki he fakahinohinó.

FAKAʻUHINGAʻI

ʻI he kotoa ʻo e kalasi Makatulikí, ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻe he naunau fakalēsoní ke ke falala mo fakaʻaongaʻi e teuteu ʻa e tokotaha akó. ʻOku kau ʻi he naunau ʻa e faiakó ha ngaahi fakalotolahi kehekehe ke ngāue ke fakaafeʻi e fānau akó ke nau toe vakaiʻi, fakamanamanatu, fakafekauʻaki, vahevahe mei heʻenau teuteú, pea fai pehē atu ai pē ke fakamanatu mo poupouʻi koe ke fakaʻaongaʻi e mahino mo e teuteu ʻa e tokotaha akó ke tataki ʻa e aʻusia ʻi he loki akó.

FAʻIFAʻITAKIʻI

Ko ha ngaahi sīpinga ʻeni ʻe niʻihi ʻo e ngaahi fakalotolahi ke ngāué mei he naunau fakalēsoní:

• “Fakaafeʻi e fānau akó ke nau fakamanatu mei heʻenau teuteu ki he kalasí ʻa e meʻa ʻoku nau manatuʻi fekauʻaki mo e tūkunga ko ʻení.”

• “Fakamanatu ange ki he fanau akó naʻe fakaafeʻi kinautolu ʻi he konga ʻo e naunau teuteú ke nau fakaʻilongaʻi e ngaahi moʻoni naʻe mahuʻinga makehe kiate kinautolú. ʻOange ki he fānau akó ha kiʻi taimi ke toe vakaiʻi e ngaahi potufolofolá mo e ngaahi akonaki fakaepalōfita naʻa nau fakaʻilongaʻi ʻi he konga ko ʻení. Tukuange ke nau vahevahe mo e kalasí ʻa e meʻa ne nau akó.”

• “Tuku ki he fānau akó ke nau aleaʻi ʻi ha kiʻi miniti siʻi ʻi ha ngaahi kulupu iiki ʻa e founga te nau fakaʻaongaʻi ai ʻa e meʻa ne nau ako ʻi heʻenau teuteú ke tokoniʻi honau kaungāmeʻá.”

ʻI hoʻo mamata ko ʻeni ki he founga ʻoku tokoniʻi ai koe ʻe he naunau fakalēsoní ke ke fakaʻaongaʻi e teuteu ʻa e tokotaha akó, akoako fekumi ki he ngaahi fakalotolahi ko ʻeni ke ngāué ʻi he naunau fakalēsoní.

AKOAKO FAKAHOKO

Fakakakato ʻa e ngaahi sitepu ko ʻení ke akoako fekumi mo fakaʻaongaʻi ai ʻa e faʻahinga fakalotolahi ko ʻeni ke ngāué ke fakaʻaongaʻi ʻa e teuteu ʻa e tokotaha akó.

1. Sio ki ha lēsoni ʻi he naunau ʻa e faiakó ki he kalasi ʻokú ke akoʻí pe te ke akoʻí, pea vakai ki he ngaahi fakalotolahi ke ngāue ʻoku ʻoatu ʻi aí.

2. Fili ha taha ʻo e ngaahi fakalotolahi ko ʻení.

3. Fakakaukau pe ʻe fēfē hano fakahoko ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ʻi he lokiakó. Fakakaukau ki he ola ʻe ala hoko ki he aʻusia ʻa e tokotaha akó ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e fakalotolahi ko ʻeni ke ngāué.

4. Feinga ke ʻiloʻi ha fakalotolahi ʻe taha ke ngāue, pea toe fakahoko ʻa e founga ko ʻení.

ʻE tokoni hoʻo maheni mo hono fakaʻaongaʻi lelei ʻa e ngaahi fakalotolahi ke ngāué ke ke tokanga taha ai ki he fānau akó mo fakakau kinautolu ʻi ha aʻusia fakaako ʻoku loloto angé.

FAKAKAU

ʻI hoʻo ngāue ke fakatupulaki e kau mai ʻi he loki akó ʻaki hano fakaʻaongaʻi e teuteu ʻa e fānau akó, fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

• Te ke fakakau fēfē ʻa e meʻa naʻá ke ako mei he ngaahi founga ko ʻení ʻi hoʻo faiakó?

• Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fakahoko ke hokohoko atu ai hoʻo akoako e taukei ko ʻení kae lava ke ke fakalakalaka ʻi hoʻo hoko ko ha faiakó?

FEALEAʻAKI

Lekooti e meʻa kuó ke ako mei he aʻusia ko ʻení.

TAUKEÍ: FAKAMAMAFAʻI HONO FAKAʻAONGAʻÍ

Te ke fakamamafaʻi fēfē nai ke fakaʻaongaʻi ʻi hoʻo kalasí? Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fakahoko ke fakalotolahiʻi hoʻo kau akó ke nau ngāueʻi ʻa e meʻa kuo nau akó?

Lau ʻa e ngaahi vahe ko ʻení pea muimui ki he fakahinohinó.

FAKAʻUHINGAʻI

ʻE lava ke fakaʻatā ʻe he teuteu lelei ʻa e fānau akó mo e kau faiakó kimuʻa pea kamata e kalasí ha taimi lahi ange ʻi he kalasí ke tokoni ke fakapapauʻi ʻe he fānau akó ʻa e ngaahi founga ke moʻui ʻaki ai e ngaahi moʻoni ʻoku nau ʻilo ʻi he lēsoní. ʻOku fakataumuʻa ʻa e naunau ʻa e faiakó ke langaki ʻi he teuteu ʻa e tokotaha akó pea tokoni ke fakatupulaki ʻa e mālohi mo e ivi ʻo e fānau akó ke ngāue ʻi ha founga ʻe tokoniʻi ai kinautolu ke nau hoko ʻo hangē ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

FAʻIFAʻITAKIʻI

Ko ha ngaahi sīpinga ʻeni ʻe niʻihi ʻo e ngaahi fealeaʻaki mo e ngaahi fakaafe ʻoku fakatefito ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e naunau fakalēsoni Makatulikí:

• “ʻEke ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki he fānau akó: Ko e hā ha ngaahi founga ʻe niʻihi kuó ke kau atu ai mo ho fāmilí ki he hisitōlia fakafāmilí mo e ngāue fakatemipalé? Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke aʻusia ʻi hono fakahoko iá? ʻE lava ke ke fakaafeʻi e fānau akó ke nau fakakaukau ki ha taha te nau lava ʻo kole ke ne fakahinohinoʻi kinautolu ʻi hono fakahoko ʻo e hisitōlia fakafāmilí. Kapau kuo ʻosi taukei ha fānau ako ʻe niʻihi ʻi hono fakahoko e hisitōlia fakafāmilí, fakaafeʻi kinautolu ke nau fakahinohinoʻi ha taha kehe ʻi he kalasí.”

• “Tuku ange ha taimi ki he fānau akó ke nau fakakaukau mo lekooti ai ʻenau ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e fehuʻi ko ʻení: Ko e hā ha ngaahi founga te u lava ai ʻo mālohi ange ʻi he Siasí mo tokoni ke fakahoko hono ngaahi taumuʻá?”

• “Fakaʻaliʻali ʻa e fehuʻi ko ʻení: Ko e hā nai te u fakahoko ke fakaafeʻi kakato ange e mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ki heʻeku moʻuí? Tuku ha taimi maʻá e fānau akó ke nau fakalaulauloto ʻi he faʻa lotu ki he fehuʻi ko ʻení mo hiki ha tali ʻi heʻenau tohinoá pe pepa akó. Lolotonga ʻenau fakalaulaulotó, fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha kupuʻi lea mei ha palōfita ʻi he kuongá ni ke poupouʻi kinautolu ʻi ha ngaahi founga pau ke fakaafeʻi ai e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ki heʻenau moʻuí.”

ʻI hoʻo mamata ko ʻeni ki he founga ʻoku tokoniʻi ai koe ʻe he naunau fakalēsoní ke fakamamafaʻi ʻa e founga hono fakaʻaongaʻi ʻe he tokotaha akó, akoako fakahoko leva e ngaahi ʻekitivitī fakafaiako ʻi he naunau fakalēsoní.

AKOAKO FAKAHOKO

Fakakakato ʻa e ngaahi sitepu ko ʻení ke fakaangaanga ki hono kumi mo ngāue ʻaki ʻa e ngaahi ʻekitivitī fakafaiakó ke fakamamafaʻi hono fakaʻaongaʻi ʻe he tokotaha akó.

1. Vakaiʻi ha lēsoni ʻi he naunau ʻa e faiakó ki he kalasi ʻokú ke akoʻí pe te ke akoʻí, pea vakaiʻi ʻa e ngaahi ʻekitivitī fakafaiako ʻoku ʻoatu aí.

2. Fili ha taha ʻo e ngaahi ʻekitivitī fakafaiako ko ʻení, pea lau fakalelei ange ʻa e ʻekitivitií mo e ngaahi fehuʻi ʻoku fekauʻaki mo hono fakaʻaongaʻí.

3. Fakakaukau ki he ola ʻe ala hoko ki he aʻusia ʻa e tokotaha akó koeʻuhí ko e ʻekitivitī fakafaiako ko ʻení pe ko e ngaahi fehuʻi naʻe ʻeké.

4. Toutou fakahoko ʻeni ʻaki hano fili ha lēsoni kehe ʻi he naunau ʻa e faiakó pea feinga ke ʻiloʻi e ngaahi ʻekitivitī fakafaiako ʻoku tokoni ke fakamamafaʻi hono fakaʻaongaʻí.

ʻE tokoni hoʻo maheni mo e ola lelei hono ngāue ʻaki ʻo e ngaahi fealeaʻaki ʻoku fakatefito ʻi hono fakaʻaongaʻí ke ke tokanga taha ai ki he fānau akó pea lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau hoko ʻo hangē ange ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

FAKAKAU

ʻI hoʻo ngāue ke fakalotolahiʻi e fānau akó mo fakamamafaʻi hono fakaʻaongaʻí, fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení.

• Te ke fakakau fēfē ʻa e meʻa naʻá ke ako mei he ngaahi founga ko ʻení ʻi hoʻo faiakó?

• Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fakahoko ke hokohoko atu ai hoʻo akoako e taukei ko ʻení kae lava ke ke fakalakalaka ʻi hoʻo hoko ko ha faiakó?

FEALEAʻAKI

Lekooti e meʻa kuó ke ako mei he aʻusia ko ʻení.

FAKAMATALA FAKANOUNOU

Fakamālō atu ai pē ʻi hoʻo tali e faingamālie ke tokoniʻi hoʻo fānau akó ke fakaloloto ʻenau ului kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongolelei kuo fakafoki maí.

Manatuʻi:

• ʻE tataki koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo feinga ke tokoniʻi hoʻo fānau akó ke nau haʻu kia Kalaisi pea hoko ʻo hangē ko Iá.

• ʻE lava ke tokoni atu hoʻo kouʻotineitá pe talēkita ʻinisititiutí ʻi ha faʻahinga fehuʻi pe meʻa ʻokú ke tokanga ki ai.

• ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he ngaahi taukei naʻe fakaʻuhingaʻi, faʻifaʻitakiʻi, mo akoako fakahoko ʻi he ako ko ʻení ke toe lelei ange ai hoʻo fakaʻaongaʻi e naunau fakalēsoní ke faitāpuekina hoʻo fānau akó. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he ngaahi taukei ko ʻení ke ke maʻu ha aʻusia langaki moʻui mo fakaului maʻá e fānau akó ʻi hoʻo feinga ke tokoniʻi kinautolu ke nau teuteu, fakakau mo ngāue ke tokoniʻi kinautolu ke nau hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí.