aomata a taromauria Iesu

3

Anuan te Mitinare

3.0

Kabwarabwaraana

Te mwakoro aei e kabwarabwarai aron te mitinare n anuana ao arona n riki n ai aron Kristo are ko kantaningaaki bwa ko na kakaraoi ao ni karikirakei n tain am mition ngkai ko kabanea riki nanom n riki bwa ana reirei Iesu Kristo. N aron are e reirei te burabeti are Moronaai, “Uringa ana taeka te Atua are e taku bwa ko na kinaaia man aia mwakuri; bwa ngkana a raoiroi aia mwakuri, ao ngkanne a bon raoiroi naba” (Moronaai 7:5).

3.1

Anua ae ai aron Kristo

Tataro ao mwakuri ni karikirakea anua n ai aron Kristo are e kabwarabwaraaki ni koroboki aika a tabu inanon Tataekina Au Euangkerio, n raonaki ma te kakaitau, aro n akoi, n tangira, n nanorinano, taotaonakinnano, nanoanga, ao n ongotaeka. Man ana ibuobuoki te Tia Kamaiu ao man am kona are e nako mai inanom ao am mwakuri n taningamarau, ko kona ni karikirakea te anua ae ai aron Kristo.(taraa Motiaea 3:19).

Bwaina te akoi, anga ae tamaroa, ao ni kaunganano. Iangoi raoi bwaai ake a rinanona aomata n tatabemaniia, n titirakiniko titiraki n aron aikai:

• E na rang iremwe ke e rang moantaai ngkana ti reitaki ma te aomata aei? E na kona aei n uruana te utu ke ana tai te aomata?

• Iai te kawai ae I kona iai n ibuobuoki n te aro aei?

• E kona te mwakuri ke te marooro aei ni kamamaea, kakamaaka, ke ni kabwainranga temanna?

• Tera ae riai n te katei aei?

Ngkoe te iruwa n te aono are ko beku iai ao ko riai ni karineia aomata ao te tabo ao ni kakaitau. Karinea te katei, aia koaua aro ao aroia n taromauri, ao tabo aika a tabu n am aono n tainako. Taratara raoi bwa am mwakuri e na aki kamatauninga temanna. Uringnga, te bwai are ko taekinna ao are ko karaoia e kona n ongoraeaki, matakuakinaki ao n tauaki mwiina.

Ibukin rongorongona riki taraa mwakoro 7.3, “Karinerine nakoia Tabeman.”

3.2

Tau n rin n te Tembora

Te Uea Iesu Kristo e kaoko bwa kam na “katauraoingkami, ao ni katabuingkami; eng, kaitiaki nanomi, ao kaitiaka baimi ao waemi imatau, bwa I aonga ni kaitiakingkami” (Reirei ao Berita aika Tabu 88:74). Mwakoron te katauraoi aei e raonaki ma kawakinan am berita n te tembora.

3.2.1

Berita Aika Tabu n te Tembora

Kawakinan te berita n te tembora n te ongotaeka, anganano, ao katabuana e na anganiko te korakora ao ni buokiko n riki n ai aron riki te Tia Kamaiu.

E ngae ngke akea te tembora n am mition, kawakina am rekomente ae tuai bane taina bwa e na buokiko ni kauringngko am berita ae tabu. Tuanga am beretiteinti n te mition ibukin am intawiu ibukin te rekomente n te tembora imwain ae bane taina.

3.2.2

Te Nebonebo n te Tembora

Ngkana e kaan te tembora, am beretiteinti n te mition e na kona ni kariaia bwa ngkoe ao mitinare tabeman kam na nako n iria ni katoatai n tain te bong ni katauraoi.

Ibukin riki rongorongona tara mwakoro 7.4, “Kawaran te Tembora.”

3.3

Tuan te Itiaki

Teuana te berita ae tabu n te tembora are koa tia ni karaoia bon te ongotaeka nakon tuan te itiaki. Karaoi ni kabane am kona ni kataniko, toam, ao tabeman man aekan nako kariiri ni wenenibure ake a na kona n urua te berita ae tabu aei. Karaoan bwaai ake a urua tuan te Itiaki e kona n taraaki bwa buure aika urua tuan te aba n tabo tabeua.

Ko riai n totokoi iango ke mwakuri ake a na kaokoroko mairoun Tamnein te Atua. Aio n raonaki ma e aki tianaki nakon te bure n tautau; wenenibure; karaobure ma mwaine, karaobure n te wi, mwakuri ni kaiangobuaka; ringan rabwatan temanna ae aki tau; kanakoan ao butimwaean rongorongo, tamnei, ke witeo aika aki itiaki ke aro nako ni karaobure; utoutoki; ao matakuakinan ke kabonganan tamnei aika tangako (taraa 7.5.3). Taraa Ibukin Kakorakorakiia te Roronrikirake (2011), “Rairannano,” 28–29, ibukin riki rongorongona.

E reirei te Uea, “Tatan e ukoukora kamaunakina” (Reirei ao Berita aika Tabu 132:57) ao ni karikiko bwa kona “karawawataaki n ai arona” (2 Nibwaai 2:27). E na kabonganaia aomata, kakibotu aika aki riai, ao kariiri tabeua ni mwamwanaiko, kamwaneko, ao ni kakamakuko, ao ni kamamaeko. Te katooto, taratara raoi irouia naake a na kairoro ibukin kabwakamwane ni kabomwi ibukin aki reken kabomwi ke tamnei aika aki riai ao rongorongo ake ko a tia ni kanakoi nakoia.

Ngkana ko kataia ni kawakin kainibaire aikai ke ngkana temanna e kakamakuko, butiia te Uea ana ibuobuoki ao taetae ma am beretiteinti n te mition n te tai ae waekoa.

3.4

Te Kokoaua

Tau n rin n te Tembora e raonaki ma bwainakin te kokoaua ni bwaai ni kabane ake ko karaoi ma tabeman. N te mwakuri ni mitinare, aio e raonaki ma:

• Taekinan te koaua, riki nakon am beretiteinti n te mition ni kaineti ma anua, kakoaua, anua ni mwakuri, ao namakin ao marurungin te rabwata.

• Kanakoan ribooti aika koaua n am mwakuri ao arom ni kabanea am tai inanon nako te wiiki inanon am ribooti n te wiiki.

• Kabonganaan mwanen te mition ni kabonganakiia ao kaokan ritiiti ae bootau ma ngaia.

• Bwainakin te kokoaua ao n aki anganga ribooti aika kewe ke rongorongo aika kewe iaoia aomata, n raonaki ma toam.

• Karineia tabeman n aki tangoi, anai, ke ni kabonganai ana bwai temanna (n raonaki ma kunnikai, booki, bwaai aika a maiu man te iti, ao bwaai ni katikiraoi) n akea te kariaia.

3.5

Te Reitaki ma Tabeman

E reirei te Tia Kamaiu, “Aio au tua, Bwa kam na i tangitangiri, n ai arou ngkai I tangiringkami” (Ioane 15:12). Rineia n ira ana banna ni katoto te Tia Kamaiu ao karaoi n te aro ae a ata te riai, mano, ao a tau n tein te bwai ae riki.

3.5.1

Kainibaire aika a Bwainaki ibukin te Reitaki ma Ikawai

Katea te onimakinaki ao te reitaki ae nakoraoi ma naake ko mwakuri ma ngaiia, n raonaki ma aomata ake ko reireiniia, mitinare ake tabeman, ao membwa n te tabo. Bwaina te mwakuri raoi ao te akoi, ao taratarai kainibaire aikai:

• Tiku n tainako ma toam.

• Tai reitaki ma ikawai ibukin am kangaanga. Reitiia kain te aro nakon aia bitiobi ngkana a kainnanoa te marooro. Ngkana ko namakinna bwa temanna man te ekaretia teuana e kainnaoa te ibuobuoki ibukin ana kangaanga, marooro ma am beretiteinti n te mition.

• Totokoi aro ake a kona n rang kakamaku n rabwata ke n tamnei ke are e kona n aki kona n ataaki.

• Tai kababa ke n irekereke ma temanna n te aro ae aki tau.

• Kakoaua n tainako bwa te ikawai temanna ae raom n aine ke ni mwane e raoniko ngkoe ma toam ngkana ko reirei (ni itaramata) ke ni mwananga ma temanna ae tiaki raom n aine ke ni mwaane.

• Kateimatoa am taetae bwa a na itiaki ao totokoi kabonganaan taetae ni karariki. Kabonganai nakoa aika riai ngkana ko weteia tabeman. Te katooto, kabongana te nakoa ae “Elder” ke “Sister” ngkana ko wewete nakoia mitinare tabeman ni kaota te karinerine ibukin nakoaia.

3.5.2

Kainibaire aika a Bwainaki ibukin te reitaki ma Ataei

Ibukin kamanoam, ao kamanoaia naba ataei, kamatoa taraia bwa e na iraki raoi kainibaire aikai:

• Tiku n tainako ma toam.

• Tai tiku ti ngkoe ma temanna ae uarereke riki nakon te 18 n ririki.

• Taratara raoi n te takakaro ma aia kurubu ataei, n aron irakin te butibooro ke takakaro riki tabeua. Tai karaoa te bwai teuana are am mwakuri a na kona n rairibuakaki.

• Ngkana e kona, karekea aia kariaia kaaro n reitaki ma te ataei.

• Tai ikaikaia ataei, onean aia taibwa, tauiia ataei, ke ni kariaia ataei bwa a na tekateka i matam. Aikai ao mwakuri riki tabeua a kona n taraaki bwa aki tau ke n rairibuakaaki.

• Karautaeka ma ataakin te riai n aki butimwaea tobwakia ataei n roroia nako.

• Tai irii waaki n ibuobuoki are kona tiku iai n ti ngkoe ma ataei (taraa 7.2.2).

3.6

Takakaro ni Kakibotu

Ko kona n reiakinna n ae bwanin riki n tangiriia aomata ake ko beku ibukiia man butimwaean aia katei, rongorongoia, abaia, ao katei rinanon kawaran tabo ni kaneweaba aika kakaongora, bon n ti tain te bong ni katauraoi (taraa 2.5).

Tuangiia naake ko kaitibo ma ngaiia bwa a na kaoti tabo aika tau ao a mano kawarakiia. Rinei waaki ni kakukurei aika a kaunganano ao ake a na buokiko ni motiarawa raoi. Tabo aika riai ni kawaraki a kona n raonaki (ma aki tianaki nakon) aikai:

• Tabo ni kaneweaba aika iai rongorongoia ao kateia

• Miutiam ao Autin kamataku ibukin Korobanna

• Tabo ni man ao taabo ni motirawa

3.6.1

Kainibaire Ibukin Takakaro ni Kakibotu

Totokoi ikoikotaki irouia mitinare n ae mwaiti n aia tabo te botanaomata. Ae kakaraoaki, aio e nanonaki bwa ko riai n aki ikotaki inanon kurubu aika bubura nakon buburan am mwakoro. Karaoan anne e kona ni katika mataia te koraki ke aomata a kona n namakina te aki rau iai.

Kabonganai kaan te mition ti ibukin waaki ake a kariaiakaki iroun am beretiteinti n te mition.

Kamarurunga ao kakamwakuri ni kateimatoa marurungin rabwatam ibukin te mwakuri ni mitinare. Takakaro n aro aika a totokoi ikoaki ke maraki aika korakora.

3.6.2

Waaki ni Kakukurei aika Aki Kariaiakaki

Kamanoko n tainako ao kabongana am iango ngkana ko iri waaki ni kakukurei ni kakibotu. Ibukina bwa mitinare a tia n rang ikoaki kakaiaki ngkai a iri waaki ni kakukurei aika karika te kabuanibwai, ko riai n aki irii waaki ni kakukurei inanon am mition ake a karekeko n te kabuanibwai. Waaki ni Kakukurei aikai a raonaki ma aki tianaki nakon:

• Reitaki, gymnastic, takakaro n te winta, ao takakaro n te ran (n ikotaki ma te uaua)

• Tamwarakean Maunga ao atibu

• Kabutan te rebwerebwe ao te kiriaoti

• Tokaran booti ae aia bwai aomata ke wanikiba

• Tauakin katii

• Kabonganaan bwaai aika ura ke aika a rebwetau n aekaia nako

Mataku n te witeo aei ibukin rongorongon riki kakibotu aika kamannoaki.

3.6.3

Bwaai ni Kaongora

Rinei kaongora aika kariaiakaki ao a tau. Aio nanona bwa a na totokoan bwai aikai:

• Kaongora iaon te kanakobwana, mobwaera apps, ao kaongora iaon bwaai aika a maiu man te iti ake aki kabonganaaki ibukin angareirei n te euangkerio ke te reitaki ma am utu (see 3.9)

• Terewition, tamnei, takakaro n te witeo, ao witeo aika aki kariaiakaki

• Booki ake kona n taetae, katangitang, ao bwaai n reirei ni wareware ake aki tau n ana kainibaire te mition

Nakon kainibaire n rabakau aika a boou ibukiia mitinare ibukin rongorongona riki (taraa 7.5). Maroroakin titiraki ibukin bwaai ni kaongora ma am tia kairiiri n te mition.

3.6.4

Bwaai ni Katangitang

Ngkana e kariaiakaki iroun am beretiteinti n te mition, ko kona n uota te bwai ni katangitang nakon aia tabo mitinare. E riai n aki bobuaka, bebete n te mwamwanga, ao e na tau buburan baketena nakon tuan te kainibaire iaon bakete. Aekakin te bwai ni katangitang e riai n tau ibukin bootakin te Tabati (taraa Aeniboki ni Kabuta, 19.4.2).

Ko kona i kataneiai ni katangitang n te bong ni katauraoi ao n taai tabeua n ake e baireia am beretiteinti n te mition. Ngkana ko katanga te bwai ni katangitang, iangoia kain rarikim ao mitinare ake tabeman ao aroia are a kona n rootaki iai. Aekakin nako katangitang ake ko katangi a riai n tabu, mimitong, ao n tau ibukin te mwakuri ni mitinare.

3.7

Tamnei ao Witeo

Tamnei a kona ni buokiko n tibwai bwaai ake ko rinanona n am mition ma aomata ni mweengam ao a kona n riki bwa kauring aika nano n am mition. Ngkana ko rawetamnei ke n rawei witeo, taratara raoi n aki kabwairanga temanna, n raonaki ma mitinare ake tabeman ao aomata ake a kainnano ma kaubwain te aba, ni boo ibuako, ke n tein rabwataia. Tabeman aomata a kona n aki tangiria bwa ngkoe ke tabeman ana noora, tibwaia, ke ni kauringaki n te bwai are e kaotaki n te tamnei. Bubuti te kariaia imwain rawean te tamnei ao tibwakin tamnei ke witeo. N tabeua mition, ko na bon aki kariaiakaki n tibwai tamnei ma te botanaomata ke temanna ibukin tuan inaomatan te aomata.

Rawean aekakin tamnei e kona n aki kakukkurei ke n taburoroko ni katei ke tabo tabeua. Tabeua katoto n raonaki ma rawean tamnei:

• Aekakin nako kateitei n te tautaeka ao tabo ni buaka.

• Tabo aika kamanoaki n tabo ni kiba, tabo n tuoi bwatibooti, riaoan tian tabo, kaontioreti, ao embati.

• Taabo ni bureitiman ke kain te taanga ni buaka.

• Aomata, kateitei, ke waaki n aro tabeua.

• Bwaai aika taburoroko n te katei, n raonaki ma aomata ao kunnikai ni katein te aba.

• Aomata aika korakai n te maiu ni kainnano, aoraki, ke aki toamau.

N te kainibaire ae kabuta, tai rawei tamein bwai, tabo ke aomata aika karinanaki i eta. Maroroakini titiraki ake iai iroumi ma ami taan kairiiri n ami mition.

Te Ekaretia iai ana kaetieti aika onoti iaon rawean te tamnei n autinibootaki:

• Tai rawetamnei ke n rawea te witeo inanon autinibootaki n taian umwantabu.

• Tai rawetamnei, kanakoi, ke n rawei otenanti aika tabu, n raonaki ma te toa ao te bwabetito ao te kamatoa.

Mataku n te witeo aei ibukin rongorongon riki kainibaire ibukin rawean tamnei ao witeo.

3.8

Kabonganaan Rabakau aika a Boou

Te Uea e taekinna, “Noria, N na kawaekoa au mwakuri n taina” (Reirei ao Berita aika Tabu 88:73). Rabakau aika boou a kona n riki bwa bwaai n tibwai reirein ana euangkerio Iesu Kristo ao a riai ni kabonganaaki n ae raoiroi.

Ibukin riki rongorongona tara mwakoro 7.5, “Technology.”

3.9

Te Reitaki ma te Utu, Taan Kairiiri n te Mition, ao Rao

Am utu, taan kairiiri n te mition, ao rao a kona ni korakora aia boutoka nakoim iaon am mition. Kabongana mwakoron am bong ni katauraoi n reitaki ma ngaiia, membwa, ao naake a tibwa rairaki man am tabo.

Moanibwaia am tai n am bong ni katauraoi man reitaki ma am karo moa ao am beretiteinti n te mition imwiina.

Ko kona ni wareki rongorongo ake ko karekei inanon te wiiki n te tai are ko kareke iai te tai ae tau ni karaoia. Ko riai ni kaeka nakon reitaki man mweengam ti iaon te bong ni katauraoi ti ngkana iai te bwai ae karina.

3.9.1

Te Utu

Ko kona n reitaki ma am utu ni katoa wiiki n am bong ni katauraoi rinanon te reta, imeeri, kanako rongorongo n te tekiti, taetae n tareboon, ao n te taetae n te witeo.

Kabonganai reitaki aika kariaiakaki ake a nakoraoi riki mwakuriia ibukim ao am utu ao ae materaoi kaboana bwa ko aonga ni kona n tiku inanon am kataumwane n te namwakaina. Aio e na bon kakaokoro nakon tein te tabo are ko mena iai, nnena, ao taina.

Ngkana am karo a maeka n tabo aika kaokoro, ko kona ni reitaki ma am karo n te tai ae okoro n te bong ni katauraoi. E aki kantaningaaki bwa mitinare a na tareboon ke n taetae n te witeo ma aia karo ni katoa wiiki.

Ko kaungaaki naba bwa kona reitaki ma am utu n tai aika onoti, n aron te Kiritimati, aia Bong Tiina, aia Bong Karo, aia rekenibong am karo, ao motirawa tabeua aika a kakaawaki i abam ao n am katei ni mweengam.

Ko riai ngkoe ni moan karaoa te reitaki n te text, iaon bwaai n reitaki n te intanete, tareboon, ao video chats. Ngkana te utu a kan reitaki ma ngkoe, a riai n reitaki moa ma te beretitenti n te mition.

Ngkana ko reitaki ma am utu n te tareboon ke n te maroro n te witeo, iangoraoi ni bairea abwakin am tareboon. Ni karaoan babaire aikai, a riai n taraiia toaia ao n ururinga oin aia kantaninga n aia mwakuri ni mitinare.

3.9.2

Beretitenti n te Mition

Korea te reta nakon am beretiteinti n te mition ni katoa wiiki iaon am bong ni katauraoi. Ae tabangaki, ko na karina am reta nakoia ni kabonganan te Missionary Portal.

Bon ti am beretiteinti n te mition ae e na rinanon am reta ni katoa wiiki. Kaoti bwaai ni kabane ao bwaina te kokoaua bwa e aonga n atai tabeaiangam ao ni karekei reirei aika riai ao kaeka. Taiaoka kona ataia bwa e na wareki, ma e aki kona ni kaekai, reta ni kabane.

Ngkana ko karekea te rongorongo ae kakaawaki man mweengam are e kainnanoa ataakina ae waekoa, kaongoa am beretiteinti n te mition ao reitaki nakoina imwain ae ko reitaki ma am utu iaon boong ake irarikin taai aika onoti.

3.9.3

Reitaki ma Aomata n Am Mition

Ngkai ko reitaki ma aomata man tabo tabeua n am mition, kakoaua bwa am reitaki e boboto iaon kakoroan am kantaninga ni mitinare. Irakin kainibaire ni mwakoro 3.5.1, “General Standards for Interacting with Adults(Kainibaire aika Bwainaki ibukin Aro n Reitaki ma Ikawai),” ao inanon Safeguards for Using Technology(Kamanoaki ni Kabonganan Rabakau aika a Boou), ao uringnga ni kaaira toam ngkai ko karaoi reitaki aikai.

3.9.4

Batia ao Reta

Tabeman mitinare a kona ni kabonganai atureti n aobitin te mition ni karekei meeri ao batia ao bwa aeturei n oki. Te waaki aei e kona ni katana kamanoam aoni buoka totokoa iraeakin meeri ao buan meeri ngkai a karaaiaki. Taiaoka iri ni kabane kainibaire ake ko karekei n aron aikai.

3.9.5

Aia Taneiai Mitinare ma Aomata mai Abaia

Ko kona ni kina te aomata i abam are te bwai are e rinanona e kona ni buoka temanna are ko reireina n am mition. Ko riai ni butiia te beretiteinti n te mition ibukin te kariaia ibukin te aomata anne n tibwaa ana taneiai teuanna ke neienne ao ana kakoaua. Maroro ma te aomata ibukin te bwai n reitaki ae tamaroa ni kabonganaaki.

Ngkana am utu ke raraom man mweengam a tangiria ni kan ata riki taekan ana euangkerio Iesu Kristo, am beretiteinti n te mition e kona ni kariaia bwa kona reireiniia ni kabonganaan rabakau aika a boou (taraa 7.5.4).

3.9.6

Kakawari irouia Utu ao Rao

N ae tabangaki, utu ao rao a riai n aki roko n tain am mition. E ngae n anne, iaan bwaai aika onoti, am beretiteinti n te mition e kona ni kariaia butimwaeana. Kakawari aikai a riai ni kimototo ao n aki uruana am mwakuri ni mitinare. Te kakawari e riai n nakoraoi ma toam, mitinare ake tabeman, ke aomata ake ko reireiniia. Taraia bwa te roko anne e aki katikiko ni kararoaki ma am mwakuri ke ni karika te kangaanga n te kataumwane ibukiia am utu.

3.9.7

Kabuanibwai aika a Karina

Ngkana a tuangko am utu bwaai aika a karina ni mweengam, kaongoia am taan kairiiri n te mition bwa aonga n anganiko te boutoka. Taan kairiiri n te Mition a na reitaki ma am utu ngkana iai kabuanibwai aika karina aika a riki nakoim.