2021
Fekauʻaki mo e Taimí
Siulai 2021


ʻOua Naʻa Liʻaki e Fakataha Lotu Ko ʻení

Fekauʻaki mo e Taimí

Mei ha lea ʻi ha fakataha lotu, “Mou Longo pē, pea ʻIlo Ko Au Ko e ʻOtuá,” ne fakahoko ki he fānau ako ʻi Ensign College ʻi Sōleki Siti, ʻIutā, USA, ʻi he ʻaho 3 Nōvema 2020. Lau ʻa e leá kakato ʻi he ensign.edu.

ʻOku matuʻaki mahuʻinga ʻa e anga hoʻo fakaʻaongaʻi ho taimí, mo e meʻa ʻokú ke fakaʻaongaʻi ki aí.

ʻĪmisi
finemui ʻoku sio ki heʻene telefoní

Talu mei he kuonga ʻo ʻĀtama mo ʻIví ʻo aʻu mai ki he ngaahi ʻaho ʻo Siosefa mo ʻEma Sāmitá, mo e liliu māmālie ʻa e māmaní mei he toʻu tangata ki he toʻu tangata. Naʻe fiefia ʻa e kakaí ʻi he lahi ʻo e maama fakalangí, ʻo ʻikai ha maama hala, maama meʻalele, mo e ʻuli ʻa e māmá. Ka neongo ia, ʻi he ngaahi kolo lalahi he kuonga ní, ʻoku ʻikai ke mei lava ʻo vakai ki he maama ʻi he langí he poʻulí ʻo hangē ko e vakai ʻa ʻĒpalahame, Mōsese, Lute, ʻIlisapeti, Sīsū, pea mo e fuofua Kāingalotu ʻi he Ngaahi ʻaho kimui ní.

Naʻe fiefia foki e kakai ʻi he kuonga muʻá ʻi ha lōngonoa fakanatula. Ka ʻi he ʻaho ní, kuo hanga ʻe he longoaʻa mei he ngaahi meʻalelé, vakapuná, mo e mūsiká ʻo fakapuliki fakaʻaufuli ʻa e māmani fakanatulá. Naʻa mo e ngaahi vaotā mamaʻo tahá, ʻoku faʻa uesia e lōngonoá ʻi he puna ha seti ʻi ʻolunga he langí.

Pea naʻe aʻusia ʻe he kakai he kuonga muʻá ʻa e melinó ʻi ha ngaahi founga ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo mafakakaukaua. ʻI he ʻahó ni, naʻa mo e taimi ʻoku tau nofo toko taha aí, ʻe lava ke tau vakai ki heʻetau ngaahi telefoni toʻotoʻó, komipiuta toʻotoʻó, mo e televīsoné. ʻOku fonu e māmani feliliuaki ʻoku tau moʻui aí ʻi ha ngaahi meʻa ke fakafiefiaʻi mo fakafemoʻuekina ʻaki kitautolu.

ʻOku ʻi ai Nai Haʻo Taimi?

ʻI heʻeku hoko ko ha ʻAposetoló, ʻoku ou fehuʻi atu he taimí ni: ʻOku ʻi ai nai haʻo taimi fakalongolongo fakatāutaha? Kuó u fifili pe naʻe maʻu nai ʻe kinautolu naʻe moʻui he kuohilí ha faingamālie lahi ange ʻiate kitautolu ke mamata, ongoʻi, mo aʻusia e nofoʻia ʻa e Laumālié. Kapau ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha taimi fakalongolongo ʻi hoʻo moʻuí, te ke kamata nai he ʻahó ni ke fekumi ki ai?

ʻOku mahuʻinga ke fakalongolongo mo fakafanongo pea muimui ki he Laumālié. ʻOku fie maʻu ʻe he tokotaha kotoa pē ha taimi ke fakalaulauloto mo fakakaukau ai. Naʻa mo e Fakamoʻui ʻo e māmaní, lolotonga ʻEne ngāue ʻi he matelié, naʻá Ne kumi ha taimi ke fakahoko ia: “Pea kuó ne fekau ʻa e kakaí ke ʻalu, pea ʻalu hake toko taha pē ia ki he moʻungá ke lotu: pea hokosia ʻa e efiafí, ʻokú ne kei ʻi ai toko taha pē” (Mātiu 14:23).

ʻOku tau fie maʻu kotoa pē ha taimi ke tau fehuʻi loto ai pe fakahoko maʻu pē ha ʻinitaviu fakatāutaha. ʻOku tau faʻa fuʻu femoʻuekina pea longoaʻa fau ʻa e māmaní ʻo faingataʻa ai ke tau fanongo ki he ngaahi lea fakalangi ko e “Mou longo pē, pea ʻilo ko au ko e ʻOtuá” (Saame 46:10; vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:16). ʻOku tau fie maʻu ʻa e fakapapau ko ʻení.

ʻOku hoko e fanga kiʻi meʻangāue toʻotoʻó ko ha tāpuaki, ka te ne ala tohoakiʻi foki kitautolu mei heʻetau fanongo ki he “kihiʻi leʻosiʻí.” ʻOku fie maʻu ke nau fakaongoongo mai kiate kitautolu kae ʻoua te nau puleʻi kitautolu. Hangē ko ʻení, kapau te ke vahevahe ʻamui ange he pooni ʻi he mītia fakasōsialé ha ngaahi fakakaukau fakalaumālie mei he fakataha lotu ko ʻení, ʻoku hoko hoʻo telefoní ko ha sevāniti. Kapau ʻokú ke sio tavale pē ʻi he ʻinitanetí—tautautefito kapau ʻokú ke kumi ki ha ngaahi meʻa ʻoku taʻefeʻunga—ʻoku puleʻi koe ʻe hoʻo telefoni toʻotoʻó.

Manatuʻi e meʻa naʻe ako ʻe ʻIlaisiaá: “Naʻe ʻikai ʻi he matangí ʻa [e ʻEikí]: … naʻe ʻikai ʻi he mofuiké ʻa [e ʻEikí]: … naʻe ʻikai ʻi he afí ʻa [e ʻEikí],” ka naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻi he “kihiʻi leʻo mālie” (1 Ngaahi Tuʻi 19:11–12).

ʻOkú ke Fakaʻaongaʻi Fēfē Ho Taimí?

Ko e ʻai moʻoní, ko e hā e lahi ʻo e taimi ʻokú ke fakamoleki he ʻaho kotoa pē ʻi hoʻo telefoni toʻotoʻó pe tablet, kae ʻikai kau ai e ngāue maʻuʻanga moʻuí, akó, pe ngāue faka-Siasí?

ʻOku feʻunga pē hono fakaʻaongaʻí, pea ko ha tāpuaki ia. Ka neongo ia, ko e taimi ʻe kamata uesia ai ʻe he telefoní hotau vā mo e kaungāmeʻá mo e fāmilí—kae meʻatēpuú ko e vā mo e ʻOtuá—ʻoku fie maʻu ia ke tau fakahoko ha liliu. Ki ha niʻihi ʻo kimoutolu, ʻe siʻi pē ʻa e liliú; kae mahalo ko ha fuʻu liliu lahi ia ki ha niʻihi kehe.

ʻOku ou hohaʻa foki ko e lahi ʻo e pōpoaki text, Facebook, tweet, mo e Instagram ʻokú ne fetongi e fepōtalanoaʻakí. Ko ʻeku ʻuhingá ki he fepōtalanoaʻaki fakahangatonu fakamātoató. Ko ʻeku ʻuhingá ki he fefolofolai mo ʻetau Tamai Hēvaní ʻi he lotu. Ko ʻeku ʻuhingá ki he ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga taha ʻi he moʻuí.

ʻOku tuʻo lahi e nofo fakataha e kakai kei talavoú ʻi he loki tatau mo e fāmilí pe ngaahi kaungāmeʻá ka ʻoku nau femoʻuekina he fetuʻutaki mo ha taha ʻoku ʻikai ke ʻi ai. ʻOku mole meiate kinautolu ha faingamālie ke talanoa mo kinautolu ʻoku ofi aí. ʻI hoʻo sio ki he taimi ʻoku hoko ai e meʻá ni, mahalo ʻe fie maʻu ke ke pōpoaki text kiate kinautolu ke maʻu ʻenau tokangá!

Ko e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga taha kuó u ako ʻi heʻeku moʻuí naʻe maʻu ia mei he fanongo kiate kinautolu ʻoku ʻi ai ʻenau aʻusia maʻongoʻongá, ʻa kinautolu naʻa nau moʻui fuoloa angé mo ako e ngaahi meʻa mahuʻinga lahi naʻe fie maʻu ke u ʻiló. Kātaki ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi faingamālie ke ʻeva mo talanoa ai mo hoʻo mātuʻá, mehikitangá mo e faʻētangatá, mo e ngaahi kuí lolotonga hoʻomou kei feʻaó.

ʻOkú Ke Fakaʻapaʻapaʻi Nai ʻa e Taimi Toputapú?

ʻOku ou hohaʻa foki ʻoku ʻi ai hamou niʻihi ʻoku mou vakaiʻi hoʻomou ʻīmeilí, Facebook, Twitter, pe Instagram pe pōpoaki text lolotonga e fakataha mahuʻinga taha ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní kuo fakafoki maí—ʻa ʻetau houalotu sākalamēniti toputapú. ʻOku totonu ke tau tokanga taha ki he ʻEikí ʻi he fakataha mahuʻingá ni ʻo fakafou ʻi he lotú, hivaʻi ha ngaahi himi, mo maʻu ʻa e fakaʻilonga ʻo Hono sinó mo e taʻataʻá.

Ko e houalotu sākalamēnití ʻoku ʻikai ko e taimi ia ke vakaiʻi ai e mītia fakasōsialé, ongoongó, pe ko e kai ʻo ha sipoti. He ʻikai te ke lava ʻo fehokotaki mo e Laumālié lolotonga hono fakahoko e sākalamēnití lolotonga ia hoʻo sio pe ʻave pōpoaki ʻi hoʻo telefoní pe tablet. ʻOkú ke fie maʻu ha fehokotaki fakalaumālie ʻoku fie maʻu ki ai ʻa e Maama ʻo Kalaisí, ʻoku hū mei ho ʻatamaí ki ho lotó ʻi he ʻofa mo e līʻoa.

ʻOku ou ʻilo ko e tokolahi ʻo kimoutolu ʻoku mou maʻu hoʻomou folofolá mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻa e Siasí ʻi hoʻomou telefoní mo e tablets, pea ʻoku hohaʻa ha niʻihi ʻo e mātuʻá mo e kau taki ʻo e Siasí ki he fakalakalaka ko ʻení, ka ʻoku ʻikai ke u hohaʻa ki ai. Kuo fakalakalaka maʻu pē ʻa e Siasí he tekinolosiá ke tokoni ki hono ʻunuakiʻi ki muʻa e ngāue ʻa e ʻEikí, tautautefito ʻi he ngāue fakafaifekaú.

Hangē ko ʻení, ko e peseti ʻe 98 ʻo e ngaahi misiona ʻi he funga ʻo e māmaní he lolotongá ni ʻoku fakaʻaongaʻi ai ʻe he kau faifekaú e smartphones ko ha konga ʻo ʻenau ngāué. Kuo hoko ʻeni ko ha tāpuaki maʻongoʻonga, tautautefito ʻi he lotolotonga ʻo e mahaki fakaʻauha COVID-19. Kuó ne fakalahi ʻenau malava ke fetuʻutaki mo e niʻihi kehé ʻi heʻenau ngāue ke kumi, akoʻi, mo papitaisó. Kuo tāpuekina ʻa e kau faifekaú ʻi ha ngaahi founga fakaofo.

ʻOku toutou hoko ʻa e hisitōliá ʻi he ngaahi founga mālie tahá. ʻI he kuohilí, naʻe tauhi ʻe ʻIsileli ʻa e ngaahi lea ʻa e kau palōfitá ʻi ha ngaahi takainga tohi. ʻI ha taimi ʻe taha, naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau Kalisitiane ʻo e kuonga muʻá ʻa e tohi (codex), ko e tatau fakakuonga muʻa ia ʻo e tohi fakaonopōní.

Ko e ʻosi ʻeni ha taʻu ʻe 2,000 mei ai, pea ʻoku lau ʻe he kakaí ʻa e folofolá ʻi ha telefoni toʻotoʻo pe tablets—ʻo lau e folofolá ʻo hangē pē ko Sīsū ʻi hono ʻoange kiate Ia ha takainga tohi ʻa ʻĪsaia ke ne lau ʻi Nāsaletí. Te ke lava foki mo koe ʻo “pae” (vakai, Luke 4:17) ke maʻu e ngaahi folofolá, kae kātaki muʻa, ʻoua te ke “pae” ʻi he ngaahi takihalá ni lolotonga e fakahoko ʻo e sākalamēnití. Ko hono moʻoní, ʻe lava ke tukutaha hoʻo tokangá ki he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí lolotonga e ngaahi miniti siʻi ko iá, ʻi hoʻo fekumi ki he Laumālie ʻo e ʻEikí ke tāpuakiʻi koe ʻi he uike ka hoko maí.

Fakakaukau ke fakamoʻui e airplane mode ʻi hoʻo telefoni toʻotoʻó pe tablet ʻi he Sāpaté kakato. Te ke kei lava pē ʻo maʻu ʻa e folofolá, ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahí, ngaahi himí, mo e ngaahi tohi lēsoni ʻi he Gospel Library app, ka he ʻikai tohoakiʻi hoʻo tokangá ʻe he ngaahi pōpoaki text pe ngaahi fanongonongo kehe ʻokú ke maʻú.

Te Ke Lava Nai ʻo Tuku ha Taimi ke Kumi Hūfanga?

Makehe mei hono kumi ha taimi ke fakakaukau mo fakakaukauloto aí, ʻoku fie maʻu foki ke tau kumi ha feituʻu, hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, ʻa ia ʻe hoko “ko ha maluʻanga, pea [mo] ha ungaʻanga mei he afaá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 115:6).

ʻOku tau fie maʻu ha taimi mo ha feituʻu hūfangaʻanga makehe ʻe lava ke tau tāmateʻi ai ʻetau ngaahi naunau fakaʻilekitulōniká ka tau lava ʻo fetuʻutaki mo e Laumālie ʻo e ʻOtuá.

Ko e taha ʻo e ngaahi feituʻu lelei taha ke fetuʻutaki ai mo e Laumālié ko e temipalé—ko e fale ʻo e ʻEikí. Ko e moʻoni, ʻe lava ke tau lau ʻa e meʻa tatau fekauʻaki mo hotau ngaahi fale kehe ʻo e Siasí kuo fakatapuí, kau ai ʻa e ngaahi loki ako seminelí mo e ʻinisititiutí. Te tau lava ʻo maʻu ha hūfangaʻanga ʻi hotau ngaahi ʻapí pe fale nofoʻangá ʻi he taimi ʻoku tau fili ai ke tamateʻi pē ʻa e ngaahi meʻá pea tau fakalongolongo mo ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá.

Ke tokoni ke tau ʻiloʻi ʻa e māmani naʻe ʻilo ai ʻe ʻĀtama mo ʻIvi, ʻĒpalahame mo Sela, mo Siosefa mo Mele ʻa e ʻOtuá, pea mo tokoni ke tau maʻu ha feituʻu ke ongoʻi mo fanongo ai ki he leʻo ʻo e ʻEikí he ʻahó ni, ʻoku ou fakaafeʻi kimoutolu ke ʻalu ki he temipalé. ʻOku mau hanganaki atu ki ha taimi ʻe lava ke toe fakaava ai ʻa e ngaahi temipalé ki he ngaahi ouau fakafofonga kotoa pē. ʻI he taimi pē ʻe hokosia aí, ʻoku ou fakaafeʻi koe ke ke ʻalu he lahi taha ʻe lavá pea tamateʻi hoʻo telefoni toʻotoʻó ʻo tuku ia kimuʻa peá ke toki tuʻu ʻi he kelekele ʻo e temipalé.

Te ke fanongo ʻi he ngaahi ouau kotoa pē ʻi he fale ʻo e ʻEikí ki ha ngaahi lea faka-fonua, lea, mo e talaʻofa fakaʻofoʻofa kuo fai ʻe he ʻEikí ki Heʻene fānaú. Ko e feituʻu pē ia ʻe taha te ke lava ʻo fanongo ai ki he ngaahi lea fakaʻofoʻofa mo fakalaumālie ko iá.

Kapau ʻoku ʻikai ke ke taau ke maʻu ha lekomeni temipale he taimí ni, ʻoku ou fakaafeʻi koe ke ke teuteu ke moʻui taau ke maʻu ha lekomeni temipale pea haʻu ki he temipalé ʻi he vave taha te ke lavá. Fakatauange te ke maʻu ha holi ke maʻu ha lekomeni pea ʻalu maʻu pē ki he temipalé.

ʻOku ou fakapapauʻi atu te ke ʻaʻeva ʻi he kelekele toputapu mo māʻoniʻoní ʻi hoʻo ʻalu ki he temipalé pe ʻaʻahi ki he kelekele ʻo e temipalé. Te ke fanongo ki he kihiʻi leʻo siʻi ʻo e Laumālié ʻi he temipalé pe ʻi hono kelekele toputapú ʻi ha ngaahi founga he ʻikai te ke teitei aʻu ai ki he mall, falekaí, pea ʻi he ngaahi feituʻu fakapuleʻangá. Ko hono moʻoní, ko e temipalé ko ha feituʻu fakaʻofoʻofa ia ke maʻu ai e ngaahi tali ki hoʻo ngaahi lotú.

Te ke Lava ʻo Tuku ha Taimi he ʻAhó ni?

ʻOku vave ʻaupito e mavahe ʻa e māmani ʻoku tau nofo ai he ʻaho ní mei he ngaahi akonaki ʻa Kalaisí ʻi heʻenau ngaahi laó mo e tōʻongá. ʻOku ngāue tōtōivi ai ʻa Sētane ke fakapuputuʻu e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine ʻo e Tamai Hēvaní pea ke ofeʻi ʻa e kakai filí mei hono fakakakato honau fatongiá mo maʻu e kakato ʻo e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí.

ʻOku fie maʻu ʻe Sētane ke ke fakakaukau ʻoku ʻikai ke toe ʻi ai haʻo taimi ki he ngaahi tōʻonga lelei ko ia naʻá ke ako ʻi ʻapí, ʻi he seminelí mo e ʻinisititiutí, mo hoʻo ngāue fakafaifekaú—hangē ko e fakahoko ʻo e ako folofola fakaʻahó, lotu fakaʻahó, maʻu moʻui taau e sākalamenití ʻi he uike kotoa, mo fai ha ngāue tokoni lelei mo loto ʻofá. ʻOkú ne fie maʻu foki ke ʻoua te ke kau ʻi he ngaahi tau mahuʻinga ʻo e ʻaho ní, ʻo ʻikai femoʻuekina ai.

Kae manatuʻi, ʻoku tau lolotonga ʻi ha tau—ko ha hoko atu ʻo e tau naʻe kamata ʻi he maama fakalaumālié. ʻOua te ke tuʻu pē he tapaʻi lainé. Tuku ha taimi ki he ngaahi tōʻonga mahuʻinga ko iá he ʻaho takitaha. “ʻAi kiate kimoutolu ʻa e mahafu tau kotoa ʻo e ʻOtuá,” ʻo hangē ko ia ne fakaafe mai ʻe Paula ke tau faí. “He ʻoku ʻikai ko e tau fangatua mo e kakanó mo e totó, ka ki he ngaahi pule mo e ngaahi mālohi, mo e kau pule ʻo e fakapoʻuli ʻo e māmaní, mo e kau laumālie kovi ʻi he ngaahi potu ʻi ʻolungá.” (Vakai, ʻEfesō 6:11–12.)

ʻI heʻeku hoko ko ha ʻAposetolo ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻoku ou fakaafeʻi kimoutolu ke mou tuku ha taimi ke kau ai ʻi he taú. Tui e teunga tau ʻo e ʻOtuá, pea fakahoko ia he ʻahó ni. (Vakai, ʻAlamā 34:32.) ʻOua naʻá ke tatali kae ʻoua leva kuó ke mali, kamata hoʻo ngāue maʻuʻanga moʻui taimi lōloá pe te ke motuʻa ange. ʻOku Fie maʻu Kimoutolu ʻe he ʻEikí he Taimí ni!

Paaki