Ngaahi Fakataha Lotu Faka-Kilisimasí
Ko e Tokotaha ʻOkú ne Tali Lelei mo Houngaʻia e Foakí


Ko e Tokotaha ʻOkú ne Tali Lelei mo Houngaʻia e Foakí

Ko ha taimi fakafiefia ʻeni ʻo e taʻú! ʻI heʻeku fanongo ki he hiva fakaʻofoʻofá, mamata ki he ngaahi māmá, mo ongoʻi e mokomoko ʻa e ʻeá, ʻoku ou manatu lelei ai ki he ngaahi taimi lahi ʻi heʻeku moʻuí ne u ongoʻi ai e fiefia mo e tataki fakalaumālie ʻi he ngaahi meʻa ʻoku fekauʻaki mo e Kilisimasí.

Pea hangē pē ko e tokolahi ʻo kimoutolú, ne u ʻilo ko e ngaahi manatu melie mo fakafiefia taha ʻo e Kilisimasí ne hoko ia ʻi heʻeku kei siʻí. Neongo ne u tupu hake ʻi ha tūkunga masivesiva, ka naʻe loto ʻeku ongo mātuʻá ke hoko e Kilisimasí ko ha taimi fakafiefia mo fakalata maʻa ʻena fānaú. Naʻá na fai hona tūkuingatá ke hoko e Kilisimasí ko ha taimi makehe maʻa homau fāmilí.

Ko kimautolu fānaú ne mau ngaohi ha meʻaʻofa ʻomau fefoakiʻaki. Ne u manatuʻi ha taʻu ʻe taha ne u tā ha fakatātā ko ʻeku meʻaʻofa Kilisimasi ia ki hoku tuofefiné. Naʻe ʻikai ke fuʻu fakaʻofoʻofa, ka naʻá ne tauhi ia ʻo hangē ha koloa mahuʻingá. Ne u ʻofa lahi ʻiate ia ʻi heʻene fai peheé! Ne ʻomai ʻe hoku taʻoketé naʻá ne lahi ʻaki ha taʻu ʻe 12 ʻiate aú, ha meʻaʻofa mahuʻinga. Naʻá ne maʻu ha kiʻi vaʻakau ʻi he malaʻe vaʻinga ofi ki homau ʻapí ʻo tongitongi ʻaki ha kiʻi hele vaʻinga. Ne lelei pē, ʻikai fuʻu fakaʻofoʻofa, ka ne u fakamahuʻingaʻi e meʻaʻofa ko iá koeʻuhí he ko ia naʻá ne ʻomaí!

ʻIkai nai ko e taha e meʻa fakafiefia ʻi he Kilisimasí ko e sio ki he fofonga fiefia ʻo e fānau īkí ʻi heʻenau toʻo haʻanau meʻaʻofa kuo kofukofuʻí?

ʻI he fakaʻau ke tau motuʻa angé, ʻoku holo ʻetau vēkeveké mo e loto houngaʻia ke maʻu ha meʻaʻofá. ʻOku ʻi ai e taimi ʻoku ongoʻi ʻe ha kakai ʻe niʻihi he ʻikai ke maʻu haʻanau meʻaʻofa pe ko hano fakahoungaʻi kinautolu, pe ko e ʻikai ke nau toe ongoʻi halaia pe loto-moʻua ki he tokotaha naʻá ne ʻoatu haʻanau meʻaʻofá. ʻOku nau maʻuhala ʻo fakakaukau ko e founga lelei taha pē ki hono maʻu ʻo ha meʻaʻofá ko hono toe fakafoki atu ha meʻa ʻoku lahi ange hono mahuʻingá. ʻOku ʻikai fakatokangaʻi ʻe ha niʻihi kehe ia e mahuʻinga ʻo ha meʻaʻofa—kae tukutaha pē tokangá he meʻa ʻoku hā kituʻá pe ko hono mahuʻinga fakapaʻangá kae ʻikai fakakaukau ki he ʻuhinga moʻoni naʻe ʻomi ʻaki ʻe he tokotaha foakí.

ʻOku fakamanatu mai ai kiate au ha meʻa ne hoko ʻi he pō fakaʻosi ko ia e moʻui ʻa e Fakamoʻuí. Naʻá Ne fakatahatahaʻi mai ʻEne kau ākonga ʻofeiná kiate Ia, ʻo pakipaki e maá mo kinautolu, pea ʻoange kiate kinautolu ha fakahinohino fakaʻosi mo mahuʻinga. ʻOku mou manatuʻi ʻi hono fakahoko e taumafá, ne tuʻu hake ʻa Sīsū mei he tēpilé, ʻo huaʻi e vaí ki ha tini ʻo kamata ke ne fufulu e vaʻe ʻo ʻEne kau ākongá?

ʻI heʻene aʻu mai kia Saimone Pitá, ne fakafisingaʻi ia ʻe he tangata toutaí, ʻo ne pehē ange, “ʻE ʻikai ʻaupito te ke fufulu hoku vaʻé.” Naʻe lea fakalelei kiate ia e Fakamoʻuí ʻo pehē: “Ka ʻikai te u fufulu koe, pea ʻe ʻikai te ke kau mo au.” 1

ʻOku ou tui naʻe fakakaukau ʻa Pita ne ʻi ai haʻane ʻuhinga lelei ke fakafisingaʻi ai e ngāue tokoni ko ʻení mo ne ongoʻi naʻá ne fai e meʻa totonú. Ka naʻe ʻikai ke mahino lelei kiate ia ʻi he momeniti ko iá, e mahuʻinga fakalaumālie ʻo e meʻa ʻoku foaki ange ʻe Sīsū maʻaná.

ʻOku lahi ʻetau talanoa kau ki he foakí ʻi he taimi Kilisimasí, pea tau ʻilo kotoa “ʻoku monūʻia lahi hake ʻa e foaki atú ʻi he maʻu ʻo e foaki maí,”2 ka ʻoku ou fifili pe ʻoku ʻi ai nai ha taimi ʻoku tau fakataʻeʻaongaʻi pe tukuhifo e mahuʻinga ʻo e hoko ko ha tokotaha lelei ʻokú ne maʻu e foakí.

ʻI ha ʻaho Kilisimasi ʻi ha ngaahi taʻu lahi he kuohilí, ne maʻu ai ʻe ha kiʻi taʻahine ha nāunau fakaʻofoʻofa ʻo ha ngaahi foʻi kula. Naʻe fokotuʻu ange ʻe he tangataʻeiki ʻa e kiʻi taʻahiné ke ne ngaohi ha meʻa ki ha taha hono kāingá ne fakatahataha mai ki ha fakafiefia fakafāmili.

Naʻe fofonga fiefia e kiʻi taʻahiné heʻene ngaohi e meʻa naʻá ne fakakaukau ko ha meʻaʻofa leleí. Naʻá ne fili e tokotaha te ne ngaohi ki ai e meʻaʻofá—ko ha mehikitanga toulekeleka ʻoku mata fakafulofula mo faʻa ʻiteʻita.

Naʻe fakakakauloto pē e kiʻi taʻahiné, “Kapau te u ngaohi hano vesa mahalo te ne fiefia ai.”

Naʻá ne filifili fakalelei e foʻi kula takitaha pea fai hono lelei tahá ke ngaohi e meʻaʻofa makehe ko ʻeni ki hono mehikitangá.

ʻI heʻene ʻosí, naʻá ne ʻalu leva ki hono mehikitangá, ʻo ʻoange ki ai e vesá mo talaange naʻá ne fakataumuʻa pē hono ngaohí maʻana.

Ne lōngonoa e lokí ʻi hono toʻo hake ʻe he mehikitangá e vesá ʻaki hono motuʻa tuhú ʻo hangē haʻane ala ki ha kahoa fonu ʻuangá. Naʻá ne sio ki he meʻaʻofá, fakakuikui hono matá mo hangē ʻoku maniniʻiá, ʻo fakafoki e vesá ki he kiʻi taʻahiné. Naʻa ne tafoki ʻo ʻikai toe foaki mai ha lea ki he kiʻi taʻahiné kae kamata talanoa ia ki ha taha kehe.

Ne kula mumū e mata ʻo e kiʻi taʻahiné heʻene ongoʻi maá. Naʻá ne lue fakalongolongo mei he lokí, mo e loto-mamahi moʻoni.

Ne feinga ʻene ongo mātuʻá ke fakafiemālieʻi ia. Naʻá na feinga ke mahino kiate ia naʻe fakaʻofoʻofa pē ʻa e vesá—neongo e anga taʻeʻofa hono mehikitangá. Ka naʻe ʻikai pē ke ʻosi e loto-mamahi ia ʻa e kiʻi taʻahiné he taimi kotoa pē naʻá ne fakakaukau ai ki he meʻá ni.

Kuo ʻosi atu ha ngaahi taʻu lahi, pea ko e kiʻi taʻahiné—ko ha hoko he taimí ni ko ha mehikitanga—ʻokú ne kei manatuʻi pē, mo e loto-mamahí, e ʻaho heʻene kei siʻí naʻe fakafisingaʻi ai ʻene meʻaʻofá.

Ko e meʻaʻofa kotoa pē ʻoku foaki mai kiate kitautolú—tautefito ki ha meʻaʻofa ʻoku foaki mei he lotó—ko ha faingamālie ia ke langa pe fakamālohia ai e haʻi ʻo e ʻofá. ʻI heʻetau hoko ko ha taha lelei mo houngaʻia ʻi hono maʻu ʻo ha meʻaʻofá, ʻoku tau hanga ai ʻo ʻai ke malava ke toe lelei ange ʻetau fetuʻutaki mo e tokotaha ʻokú ne foaki e meʻaʻofá. Ka ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke tau fakahoungaʻi pe ʻikai tali ai ha meʻaʻofá, ʻoku ʻikai ngata pē heʻetau fakalaveaʻi kinautou ʻoku nau foaki mai ia maʻatautolú, ka ʻoku tau toe fakamamahiʻi ai pē foki mo kitautolu.

Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí kapau he ʻikai ke “liliu ʻa kimoutolu ke tatau mo e tamaiki īkí, ʻe ʻikai ke [tau] hū ki he puleʻanga ʻo e langí.”3

ʻI heʻetau mamata ki he fiefia mo e fakaofoofo ʻa e fānaú he taimi ko ʻeni ʻo e taʻú, mahalo te tau fakamanatu kiate kitautolu ke toe feinga ke ʻilo mo maʻu ʻa e ʻulungaanga fakaʻofoʻofa mo nāunauʻia ʻo e fānaú—ʻa e malava ko ia ke maʻu e meʻaʻofá ʻi he angaʻofa moʻoni mo e loto houngaʻia.

ʻOku ʻikai ha ofo, ko hotau sīpinga haohaoá ʻa e Fakamoʻuí ʻo ʻikai ngata pē ʻi he foaki angaʻofá kae pehē foki ki hono tali lelei ʻo e foakí. ʻI heʻene ʻi Pētaní, ofi ki he ʻosi ʻEne ngāue he māmaní, ne haʻu ha fefine kiate Ia mo ha puha ʻalapasita ʻoku ʻi ai ha lolo mahuʻinga mo matuʻaki mamafa. Naʻa Ne fakangofua ia ke ne tākai ʻaki Hono ʻulú e meʻaʻofa mahuʻingá ni.

Ne ʻita ʻa kinautolu ne nau mamata ki he meʻá ni. Ne nau pehē, “ʻOku maumauʻi e paʻangá.” Ko ha lolo foki ne matuʻaki mamafa. Naʻe mei lava ke fakatau atu ia pea ʻave e paʻangá ki he kau masivá. Naʻá nau sio pē ki he mahuʻinga fakatuʻasino ʻo e meʻaʻofá ni ʻo matuʻaki ʻikai fai ha ʻilo ki hono mahuʻinga lahi ange fakalaumālié.

Ka naʻe mahino pē ki he Fakamoʻuí e fakataipe pea mo e fakahaaʻi ʻo e ʻofa ʻi he meʻaʻofa ko iá, pea naʻá Ne maʻu ia ʻi he angaʻofa.

Naʻá Ne folofola kiate kinautolu ne lāungá ʻo pehē, “Tuku ai pē ia. Ko e hā ʻoku mou fakamamahiʻi ai iá? … Kuó ne fai ʻa ia kuó ne faʻa faí: kuo tomuʻa haʻu ia ke tākai hoku sinó ki hono tanú.”4

Siʻoku kāinga, siʻoku ngaahi kaungāmeʻa ʻofeina, ʻoku tau tali fēfē ʻa e meʻaʻofá? ʻOku tau hangē nai ko e Fakamoʻuí, ʻo fakatokangaʻi e meʻaʻofá ko hano fakahaaʻi ia ʻo e ʻofá?

ʻI hotau kuongá, kuo folofola e Fakamoʻuí ko kinautolu “ ʻoku [tali] ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he loto-fakafetaʻí ʻe ngaohi ia ke nāunauʻia,”5 pea [“[te nau] maʻu e fonu ʻo e māmaní].”6

ʻOku ou fakatauange ʻi he Kilisimasi ko ʻení mo e ʻaho kotoa ʻo e taʻú te tau fakakaukau ai, ʻo tautefito ki he ngaahi meʻaʻofa lahi kuo tau maʻu mei heʻetau Tamai Hēvani ʻofá. ʻOku ou fakatauange te tau maʻu e ngaahi meʻaʻofá ni ʻi he fakaofoofo, houngaʻia, mo e fiefia ʻoku maʻu ʻe ha kiʻi tamasiʻi siʻí.

ʻOku ou ongoʻi maʻemaʻekina mo mālūʻia ʻi heʻeku fakakakau ki he ngaahi meʻaʻofa ne foaki mai maʻatautolu heʻetau Tamai Hēvani ʻofa mo angaʻofá: ko e meʻa-foaki taʻe-mafakamatalaʻi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ko e mana ʻo e fakamolemolé, tataki mo e fakahā fakatāutahá, melino ʻa e Fakamoʻuí, fakapapauʻi mo e nonga mei he meʻa ne ikunaʻi heʻene pekiá—mo ha ngaahi meʻa lahi ange ʻaupito.

Ko e meʻa mahuʻinga tahá, ko hono foaki mai ʻe he ʻOtuá ha meʻaʻofa maʻatautolu ko Hono ʻAlo Pē ʻe Taha naʻe Fakatupú, ʻa ia ne feilaulauʻi ʻEne moʻuí “koeʻuhí ko ia kotoa pē ʻe tui kiate iá ke ʻoua naʻa ʻauha, kae maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.”7

Ne tau maʻu nai e ngaahi meʻaʻofá ni ʻaki ha loto-fakatōkilalo mo houngaʻia ʻi he fiefia? Pe naʻa tau fakafisingaʻi kinautolu koeʻuhí ko e hikisiá pe maʻu hala ʻoku ʻikai ke tau fakafalala kitautolu ki he ʻOtuá? ʻOku tau ongoʻi nai hono fakahaaʻi mai e ʻofa ʻa ʻetau Tamaí ʻi he ngaahi meʻaʻofá ni? ʻOku tau maʻu nai ia ʻi ha founga te ne fakatupulaki ai ʻetau fetuʻutaki mo e Tokotaha Foaki fakalangi ní? Pe ʻoku fuʻu lahi ʻetau taʻe tokangá ʻo ʻikai fakatokangaʻi ai e meʻa ʻoku foaki mai ʻe he ʻOtuá maʻatautolu he ʻaho takitaha?

ʻOku tau ʻilo “ ʻoku ʻofa ʻa e ʻOtuá ki ha foaki fiefia,”8 ka ʻoku ʻikai nai ke Ne ʻofa ki ha taha ʻokú ne tali lotolelei, houngaʻia mo fiefia e foakí?

“He ko e hā hono ʻaonga ki ha tangata ʻo kapau ʻoku foaki kiate ia ha meʻaʻofa, pea ʻoku ʻikai te ne tali ʻa e meʻaʻofá? Vakai, ʻoku ʻikai te ne fiefia ʻi he meʻa ʻoku foaki kiate iá pea ʻoku ʻikai foki te ne fiefia ʻi he tokotaha ʻoku foaki ʻa e meʻaʻofá.”9

ʻOku tatau ai pē pe kuo tau aʻusia ha Kilisimasi ʻe 9 pe 90, ʻoku tau hoko kotoa pē ko e fānau—ko e fānau kotoa kitautolu ʻa ʻetau Tamai Hēvaní.

Ko ia ai ʻoku tau maʻu e faingamālie ʻi he faʻahitaʻu Kilisimasi ko ʻení ke tau aʻusia ia ʻi he fakaofoofo mo e fakaʻohovale hangē ha kiʻi tamasiʻi siʻí. ʻOku malava ke tau pehē, “ ʻOku fonu mahuohua ʻa hoku lotó ʻi he fiefia, pea te u fiefia ʻi hoku ʻOtuá”10—ko e Tokotaha ʻokú ne Foaki ʻa e meʻaʻofa lelei kotoa pē.

ʻOku ou kau fakataha mo kimoutolu, pea mo kinautolu kotoa ʻoku loto ke muimui ʻi he Kalaisi angaleleí, ʻo hiki hake hoku leʻó ke fakavikivikiʻi hotau ʻOtua māfimafí ʻi hono foaki mai Hono ʻAló he ko ha meʻaʻofa mahuʻinga ia.

ʻOku ou lotua ʻi he faʻahitaʻu Kilisimasi ko ʻení ke hokohoko atu, ʻe tau lava ke sio ki he meʻaʻofa fakaʻofoʻofa ʻo hono ʻaloʻi mai e ʻAlo ʻo e ʻOtuá ʻaki e sio haohaoa ʻa ha kiʻi tamasiʻi siʻi. ʻOku ou lotua ke fakalahi atu ki hono foaki ʻo ha meʻaʻofa leleí, ʻa ʻetau feinga ke hoko ko ha taha lelei mo houngaʻia ʻi hono maʻu ʻo ha meʻaʻofá. ʻI heʻetau fai iá, ʻe tupulaki leva e laumālie ʻo e faʻahitaʻu ko ʻení ʻi hʻetau loto ke tau fai lelei pea fakalahi ʻetau fiefiá ʻo ʻikai hano ngataʻanga. ʻI he huafa toputapu ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Paaki