Sokalou ena 2017
Sai Iko Ko Josefa


36:31

Sai Iko Ko Josefa

Dua na Bogi vata kei Elder Kim B. Clark

Lotu e Vuravura Raraba ni Tabagone Qasecake • 7 ni Me, 2017 • e Valelaca mai Salt Lake

Kemuni na taciqu kei na ganequ, au vakavinavinakataka na tiko kei kemuni ena bogi nikua. Au vakila e dua na loloma levu me baleti iko. Ena veigauna au tiko kina kei kemuni na itabagone qasecake ni Lotu oqo, au dau vakila na loloma kei na reki!

Au sureti kemuni mo ni lako mai vata kei au ena dua na ilakolako au nuitaka ena rawa kina na vuli, vakabauta kei na veivakauqeti. Au via kauti kemuni lesu ki na gauna e liu ni Veivakalesui mai, ni a se tabagone qase cake kina o Josefa Simici. Au sureti kemuni mo ni lako mai ena dua na ilakolako au vakayacora ga koi au. E sa dua na gauna levu ni noqu bula au vakayagataka tu ena kena vulici ka vakavulici na veika me baleti ira na veiliutaki kei na isoqosoqo era liutaka. Au sa kalougata niu kilai ira e levu sara na iliuliu lelevu ka tiko ena loma ni veisoqosoqo talei sara era sa bulia na tamata e vuravura taucoko. Ia, na ilakolako lesu oqo ki na veika e a sotava taumada o Josefa ena Veivakalesui mai e vakadeitaka na noqu kila deivaki ni o iko kei au e daru tiki ni dua na isoqosoqo vakasakiti e delai vuravura, na nona Lotu dina ka bula na Turaga.

Au via kauti iko lesu tale kina dua na gauna ena bula nei Josefa ni a sotava kina na veilecayaki kei na dredre. E dua na gauna oqo e a vulica tiko kina o koya se o cei o koya, o cei na Turaga, kei na sala cava ena cakacaka kina kei koya na Turaga.

Ena qai yaco na gauna me na parofita cecere ni Veivakalesui mai o Josefa, ni na qai cudruvi ira na yadra vakayaragi ena valeniveivesu e Richmond ena kaukauwa ni ra na sautanini na yadra, ni na tauyavutaka na Lotu, vakayacora na caka mana cecere, vunautaka na kosipeli ena vakasama cecere, taracake na veitauni kei na valetabu, ka tauyavutaka na buturara ni kena vakasokumuni o Isireli kei na cakacaka ni veivakabulai ena yasa ruarua ni ilati. Ia, au via kauti kemuni lesu tale kina dua na gauna ni se bera, ni se yacova yani o Josefa na veika e a qai yacova yani. Au via lesuva tale na veisiga oya baleta oya na veisiga nei Josefa me vaka ga na nomuni siga oqo e baleti kemuni. Au vakabauta ni tiko e so na lesoni bibi mo ni vulica me baleta na Turaga o Jisu Karisito kei na Nona iVakavuvuli kei ira na Nona parofita, Josefa Simici, mai na gauna a se tabagone qasecake. Au kila ni o vakarogoca na Yalo ni Turaga na bogi nikua, na nomu loloma vua na Turaga kei na nomu vakabauti Koya ena tubucake kei na nomu ivakadinadina ni Veivakalesui mai kei na Parofita o Josefa Simici ena vakaukauwataki.

Na iTalanoa

Au tekivuna na italanoa ena peleti parasa. E a ciqoma o Josefa Simici, ni yabaki 21, na peleti parasa mai vua na Agilosi o Moronai ena Sepiteba 1827, kei na rua na vatu ka siliva na batibatina, era a vakatoka na Nifaiti me ivavadewa.1 Ena vula itubutubu ni yabaki oya, erau a toki o Josefa kei watina, o Emma, ki Harmony Pennsylvania, na tauni a tubu mai kina o Emma, e Palmyra baleta na kaukauwa ni veisaqasaqa.2

E Harmony, a lavetaka o Josefa eso na ka era volai tu ena peleti ka vulica sara. E a kerei nona itokani o Martin Harris me vaqara mai e dua ena rawa ni vakadewataka na peleti, ia a sega ni raica rawa e dua.3

Ena Feperueri 1828 e a matata sara vei Josefa ni na gadrevi vua me vakadewataka na itukutuku ena veivuke ni vavadewa.4 Vakamalua mai, ni sa vulica o Josefa me vakadewataka na itukutuku “ena kaukauwa kei na isolisoli ni Kalou.”5

E a imatai ni dauvolavola i Josefa o Emma, ka sa kunekunetaka tiko kina na imatai ni luvedrau. E rau cakacaka vata kei Josefa me yacova na Epereli ni 1828, ni yaco yani ki Harmony o Martin Harris me volavola vei Josefa.

Ena June, e sa vakacavara o Josefa na imatai ni wase ni itukutuku, e oka kina na ivola ka vakatokai me ivola i Liai. E a nanamaki vakalevu o Martin Harris me kauta na iwasenivola ki New York me vakaraitaka vei watina kei na nona matavuvale. E a kerea vakarua o Josefa na veivakadonui ni Turaga, ia, a kena isau ena gauna ruarua oya na sega. E a cikevaka o Martin, ka mani kerea tale o Josefa ena ikatolu ni gauna. Ena gauna oqo e a vakatara na Turaga me soli vua ia, me na yalataka o Martin Harris ni na vakaraitaka ga na iwasenivola vei watina kei na so tale e a vakatara o Koya. Ena nanamaki levu, e a gole vakusakusa ki Palmyra o Martin kei na iwasenivola.

Ia, o Josefa, e a lomaleqa. E veidonui kei na gauna a biubiu kina o Martin, a rairai mai vei Josefa o Moronai ka cudruvi ena nona kerea vakawasoma me vakatarai me kauta o Martin na iwasenivola. E a vakasuka tale o Josefa vei Moronai na peleti kei na vavadewa.6

Ke a sega ni se rauta na veika oqori me lomaleqataki, e a vakasucuma o Ema e dua na gonetagane lailai, ia a sega ni bula na gone. E a voleka ni mate o Ema, ka mai tiko voli ga e yasana o Josefa me rua na macawa. Ena gauna sa tekivu me vinaka tale mai kina, e a vakauqeti Josefa o Ema me laki vakaraica mai se sa vakacava o Martin kei na iwasenivola.

Ena siga e yaco yani kina o Josefa, e vakadeitaka o Martin na veika e leqataka tu vakalevu o Josefa—ni sa yali na iwasenivola. E a vakamacalataka na tinai Josefa na veika e yaco:

“E tucake mai na teveli … o Josefa, ka kaya mai, ‘Martin ko sa vakayalia na iwasenivola? …’

“‘Io, e sa yali,’ e sauma mai o Martin, ‘kau sega ni kila evei.’

“‘Wailei’ … e kaya mai o Josefa, ni qumea tu na ligana. ‘Sa yali na veika kece! Na cava tale meu na cakava? Au sa valavala ca. … Meu a se vakacegu ga e na imatai ni sau ni masu au a ciqoma mai vua na Turaga. …’ E a tagi ka qoqolou, ka wavokita tiko ga na loma ni vale. …

“‘… Na cava au cudruvi kina ka vakavuna meu sa sega ni kilikili mai vua na agilosi nei koya sa Cecere Sara?’

“… Na cava beka e rawa niu kaya meu vakacegui koya, ni sa raica o koya ni sa tautauvata na ituvaki ni vakasama ni matavuvale kece, ni ra sa veitagicaki ka qoqolou, kei na qoqolou mosimosi duadua ni sa vakatawana tu na vale. … Ka tomana tiko ga o koya, ni taubale wavoki tu, ni sa tagi ka qoqolou tiko, me yacova ni sa dromu na matanisiga, e sa qai kana niu sa vakamasuti koya tiko.

“Ena mataka ni siga tarava, e sa lesu tale ki vale [o koya]. Keitou a veitalatala ena yalobibi, ni sa matata na veika keitou a nanamaki kece kina … e sa mai yali ena gauna oya, sa yali vakadua.”7

Na ilakolako ni va na siga lesu ki Harmony e a dredre sara beka vei Josefa. E leqataki Ema, ka sa yaluma sara o koya ni sa mai yali tale ga na imatai ni luvena. E sa vakayalia na iwasenivola ka sa sega ni tiko vua na peleti kei na ivavadewa. E a dua dina na vodo balavu lesu ki vale.

E a vakatulewataka o Josefa me lako vua na Turaga.8 A vakamacalataka o koya na veika e yaco ena nona sa lesu yani ki Harmony:

“Ena gauna ga au yaco yani kina, au sa vakayalomalumalutaki au vua na Turaga ka masumasu vagumatua vua, … au [sovaraka] na yaloqu vua, kevaka e rawa meu na rawata na loloma veivueti e ligana ka meu vosoti ena veika kece au sa cakava e a sega ni vaka na lomana.”9

“Au a taubale yani vakalailai, ni a … rairai tale mai na talai vakalomalagi ka solia tale mai vei au na Urimi kei na Cumimi [ivavadewa]… Au a kerekere tale yani vua na Turaga ena noqu vakayagataka na veika oqori kau ciqoma na ivakatakila eso oqo.”10

Na ivakatakila e a ciqoma o Josefa e volai tu ena Vunau kei na Veiyalayalati wase 3. E dua na veicudruvi ka kaci talega ni veivutuni ka tiko na kena iyalayala. iMatai na veicudruvi:

“Ia raica, sa wasoma beka na nomu dau talaidredre ki na ivakaro kei na lawa ni Kalou, ka vakayacora ga na nodra veivakauqeti na tamata.

“Ia, raica, a sega ni dodonu mo rerevaka vakalevu na tamata mai vua na Kalou. E dina ga ni ra sa sega ni muria na tamata na ivakasala ni Kalou, ka beca na nona vosa—

“Ia ko iko a dodonu mo yalodina; ke a qai dodoka yani na ligana ka tokoni iko mai na gasau vidi waqa kecega ni meca; ka qai tiko kei iko ena veigauna kecega ni nomu leqa.”11

E a uqeti o Josefa ena nona rerevaka na tamata kei na nodra veivakauqeti ni a cikevaka vua na Turaga me vakadonuya me soli na iwasenivola vei Martin Harris. E sa tekivu me veivutuni o Josefa, ia sa vakavulici koya na Turaga ni se levu cake na veika me caka:

Raica, sai iko ko Josefa, ko sa digitaki mo vakayacora na cakacaka ni Turaga, ia me baleta na talaidredre, kevaka ko sa sega ni qarauni iko, ko na lutu dina.

“Ia mo nanuma, na Kalou sa rui yalololoma; o koya, mo veivutunitaka na veika ko sa cakava ka sega ni salavata kei na ivakaro kau sa solia vei iko, ka mo digitaki tikoga kina, ka kacivi tale ki na cakacaka.”12

E a gadreva o Moronai me solia lesu tale yani vua na ivavadewa kei na peleti o Josefa ia, a yalataka vua, “Kevaka o sa yalomalumalumu ka veivutuni tiko ga, ena qai rawa beka ni o na ciqoma tale.”13 A veivutuni tiko ga o Josefa ka sega ni dede sa ciqoma na peleti kei na vavadewa mai vei Moronai.14

Nona a leqataka na berabera ni toso ni vakavakadewa ena vulaibatabata ni 1829, sa kerea vua na Turaga o Josefa me kauta mai vua e dua me daunivolavola.15 Ena Epereli, e a kauti Oliva Kaudari mai na Turaga me veiqaravi vaka daunivolavola vei Josefa ni oti na cakamana ni nona saumaki.16

Nona yaco mai o Oliva, na vakavakadewa e toso totolo sara ki liu e sala e vakasakiti.

Na vakadewataki ni Vola i Momani e a vakasinaiti kina o Josefa ena caka mana kei na veivakalougatataki.

Ia, na taro me baleta na veika me vakayacori ena vola i Liai e a leqataka o koya. Ke a sega na itukutuku i Liai, ke a sega ni dua na itukutuku ni matavuvale i Liai, na ilakolako ki na vanua yalataki, se na vanua era a cavutu mai kina na Nifaiti kei na Lemanaiti.

E a vakatakila vei Josefa na Turaga ena Me 1829 e dua na ituvatuva, tuvatuva ni udolu vakacaca na yabaki, me veisosomitaka na vola i Liai kei na ka eda sa kila tu oqo me peleti lalai i Nifai. Na peleti oqo e tiko kina na ivakaleka ni vola i Liai kei na vakavuvuli kei na parofisai i Nifai kei ira eso tale na parofita. Na volavola oqo, ka tiko ena Vola i Momani mai na 1 Nifai kina Vosa i Momani era a vakauqeta na Turaga, ka maroroi tu ena drau vakacaca na yabaki, ka qai tomana o Momani ki na itukutuku ena nona veidusimaki ni Turaga.17

Erau a sega ni vakadewataka vou tale o Josefa kei Oliva na vola i Liai. E a vakaroti Josefa na Turaga ni o ira na tamata ca era sa veisautaka na iwasenivola taumada ka waraka me ra vakacacana na cakacaka ni Turaga. A vakadewataka o Josefa na peleti lalai i Nifai ka qai biuta mai e liu ena Vola i Momani.

Na vakadewataki ni Vola i Momani e kauta mai na veika totoka e rawa ni sotavi. E a vakalesuimai na matabete, ka rau mai papitaiso ka ciqoma na isolisoli ni Yalo Tabu o Josefa kei Oliva Kaudari.18 Eratou a raica e tinikadua na ivakadinadina na peleti ka vakadinadinataka na kena dina.

Na Vola i Momani, kei na nodratou ivakadinadina na vakadinadina, e a tabaki ena 1830. E dua vei ira na ivakadinadina, o Martin Harris, e a volitaka na nona teitei me sauma kina na tabaki ni vola.

E tiko oqo vei au e rua na iyau talei e maroroi tu ena vale ni yaya makawa ni Lotu au via vakaraitaka vei iko. Na imatai sa ilavelave ni tabana taumada ni Vola i Momani. Na tabana oqo e tiko kina na vakadewa Vakavalagi ni 1 Nifai 3:7:

“Au na lako ka kitaka na ka sa vakarota na Turaga, ka niu kila ni sa dau vakarautaka na Turaga na sala me ra rawata kina na luve ni tamata na ka kece sa vakarota vei ira ko Koya.”

Na ikarua ni iyau talei sai koya e dua na imatai ni ilavelave ni iVola i Momani.

Na veika e a ciqoma o Josefa ena vakatakila ka tabaki mai Palmyra ka sa toka oqo ena Vola i Momani. Na italanoa au sa talanoataka vei iko me baleti Josefa ni a tabagone qasecake, o Ema, Matini Erisi, Oliva Kaudari, Moronai kei na Vola i Momani e dina.

Na Cava Na iBalebale ni Talanoa Oqo vei Iko

Au sureti kemuni, na taciqu kei na ganequ, mo ni raica na veika o ni rawa ni vakila ena rarama ni talanoa oqo. Na Turaga e vakarautaki iko ka vakavulici iko, me vaka ga a vakayacora o Koya vei Josefa ni se tabagone qasecake. E tiko e so na lesoni bibi me baleti iko ena veika e sotava o Josefa. Ena bogi nikua au vinakata me da vakanamata kina tolu na ka oqo: vakabauta ka nuitaki Jisu Karisito, veivutuni, kei na kaukauwa vakayalo ni Vola i Momani.

Lesoni 1: Vakabauta ka Nuitaki Jisu Karisito

Au tekivu ena lesoni 1: Vakabauta ka Nuitaki Jisu Karisito.

Au vinakata mo vakasamataka mada na ituvaki nei Josefa ni sa kerea tale o Martin Harris vei Josefa me kerekere tale mada vua na Turaga o Josefa ena ikatolu ni gauna. E sa vakasega vakarua na Turaga. Na ikatolu ni nona kerekere o Martin e vakavuna na leqa vei Josefa. E a vakatovolei kina na nona vakabauta.

Vakasamataka mada. Ena dua na yasana, e a vakabauti Jisu Karisito o Josefa ka vakalougatataki vakavuqa ena veika vakayalo vakasakiti e a sotava. E a raica ka veitalanoa kei na Tamada kei na Luvena. E rau a veitalanoa kei Moronai kei ira tale na parofita eso. E a sa qai sotava oti sara ga na caka mana ni vakadewataki ni Vola i Liai ena vakayagataki na ivavadewa kei na vatu daurairai.19

Ena dua na yasana, e sa qai yabaki 22 o Josefa ka loma leqa tiko. E a dua na watina totoka, ka sa buketetaka tiko na imatai ni luvedrau. E a sega vua na ilavo, sega ni vuli vinaka se iwalewale me rawa ni qarava na nona matavuvale. E a wavoliti koya tu na dauvakalelewa kei ira na dauveivakacacani ka lailai sara na nona itokani. E sega ni dua na kenadau e rawa ni taro kina, sega ni dua na matabose ni veidusimaki, se baqe me solia vua na ilavo se ivakasala e gadreva. E kila o koya ni sa dodonu vua me tabaka na itukutuku, ia a sega ni kila o koya ena sauma vakacava ke na vakanadakui koya o Martin Harris. Sa dua na ka na levu ni veika e sega ni vakadeitaki tu ena nona bula.

E dina ga ni levu na veika vakayalo lelevu e a sotava o koya, e a “rerevaka vakalevu na tamata mai vua na Kalou”20 ka digia me kerea tale ena ikatolu ni gauna, ka vakavuna na cudru ni Turaga kei na yali ni iwasenivola. Ia, a lomani Josefa tiko na Turaga. E a vukei Josefa me veivutuni ena nona vakayagataka na vakabauta e sa tiko rawa vei Josefa, ka vakarautaka o Koya na sala me rawa ni lako sivita na yali ni iwasenivola.

E vakataki Josefa na nomu ituvaki ena vuqa na sala. Oi iko o tabagone qasecake ka levu tu na veika o loma leqataka ka sega ni matata tu na veika me baleta na vakamau kei na vuvale, vuli kei na cakacaka, kei na nomu kunea na vanua mo tiko kina ena vuravura oqo vakakina na matanitu ni Turaga. E tiko tale beka eso na leqa se bolebole ena nomu bula.

Me vakataki Josefa, e sa tiko rawa vei iko na veika o sa sotava oti kei na veivurevure vakayalo. O sa vakila na Yalo ni Turaga ena masu, ena vulici ni ivolanikalou, kei na veiqaravi vei ira na tani. O sa sotava na loloma, loloma soliwale kei na kaukauwa i Jisu Karisito ena veivutuni, sakaramede, kei na valetabu.

Ni o sa sotava na veivakatovolei, ni na yaco dina mai, kakua ni taura mai na ivakasala ena nomu rerevaka se vakararavi vei ira na tamata. Ia, au sa sureti iko mo vakayacora na veika e a vukei Josefa kina na Turaga me cakava. Au yalataka vei iko ena kauta mai kina nomu bula na kaukauwa vakayalo.

iMatai, vakayagataka na ivurevure kei na veika vakayalo o sa sotava ka tiko vei iko mo kunea kina na vakabauta kei na vakanuinui vei Jisu Karisito e levu cake. Vakararavi ena veivakalougatataki vakayalo o a sa vakila ka sotava me vakaukauwataki iko ena nomu toso tiko ki liu kei na vakabauta na iVakabula. O Koya e veivakalougatataki bibi duadua. E sega ni mudu rawa na Nona loloma. Ena tiko vata kei iko o Koya ena gauna ni leqa.

iKarua, vakanamata ki liu ena mata ni vakabauta mo raica na iVakabula ni cakacaka tiko i na nomu bula. Nanuma na veika a vakarautaki Oliva Kaudari na Turaga me daunivolavola vei Josefa ka vukei Josefa me lako curuma na yali ni 116 na draunipepa ena peleti lalai i Nifai.21 E a cakacaka na Turaga ena nona bula o Josefa , ka cakacaka tale ga ena nomu bula. E i vakatakilakila tawamudu ka tiko vei iko vakakina na inaki kei na iyacoyaco vakalou. E sa cakacaka sara tiko ga oqo na Turaga ena nomu bula. E sa tiko mai liu vei iko, ka cakacaka tiko me dolava na veikatuba, vakarautaka na tamata me ra vukei iko, ka dolava vei iko na sala sa tiko e matamu.

Lesoni 2: Na Veivutuni

Au sa na goleva yani oqo na ika 2 ni lesoni: Veivutuni.

Meda lesuva tale mada na gauna e sa mai kila kina o Josefa ni sa yali na iwasenivola. E sa kila o Josefa ni sa mai valavala ca o koya ka vakacala na ivakaro ni Turaga. E a luvuci tu o koya ena rarawa kei na kilai yalona. Ia, e a vuki yani o Josefa vua na Turaga ka kunea na cakamana ni veivosoti kei na reki ni veivueti.

E a kotori Josefa ki na dua na ivakatagedegede cecere na Turaga, ka sega ni vakaiulubale. E a vakaoqori na cecere ni Nona raici Josefa me parofita cecere a gadreva o Koya me yacova o Josefa. E a rerevaka na tamata o Josefa vakalevucake mai vua na Kalou. E a sega ni nuitaka na Kalou ka nuitaka ga na nona kila ka. Vei Josefa, na veivutuni e a sega wale ga ni baleta na nona rawa ni kaya, “Au a vakayacora e dua na cala. Vosoti au sara niu sa vakayalia na iwasenivola.” E a gadrevi vei Josefa me lako sivia na ivakarau ni rai, veika e rerevaka, kei na veika era sega ni vakadeitaki tiko ena nona bula era wakatu saraga ni nona ivalavala ca. Ka qai gadreva me tubu ka vuli ka veisau tiko ena nona bula taucoko.

E a gadreva o Josefa e dua na veisau ni yalo ka na rawa ga ena loloma veivueti, loloma, kei na kaukauwa i Jisu Karisito. Sai koya saraga oqori na veika e a ciqoma o Josefa. E kila tu na Turaga na veika e rawa ni yacova yani na nona ivakarau vakatamata o Josefa. Ni a kaya o koya vei Josefa, “Sa iko ko Josefa. … Veivutunitaka …, mo digitaki tiko ga kina,”22 ena rawa ni o rogoca ena vosa ni iVakabula oqori ni sa torovi Josefa tiko ena Nona loloma kei na loloma veivueti, ka gadreva me veisau o Josefa.

Ena rawa talega ni o rogoca ni vakavulici Josefa tiko na Turaga, ocei dina o koya. E a tubucake beka mai o koya ni a gonetagane dravudravua, sega ni vuli vinaka ena vanua ni teitei, ia oqori e sega ni kena ivakatakilakila dina. O koya na Parofita o Josefa, e dua na daurairai digitaki ka na vakalesuya mai o Jisu Karisito na taucoko ni Nona Kosipeli ena vuravura oqo.

Ena gauna a kacivi Josefa kina na Turaga me veivutuni, e a kaci me vakayacora o Josefa na veisau e gadrevi me rawa ni lamata yani ka yacova na nona ivakatakilakila dina ena kaukauwa ni Veisorovaki i Jisu Karisito. A sa sotava oti na rarawa ni veika a sotava o Josefa na iVakabula, ka sa dredre, ka dina, ka veivakaleqai. E a solia kivei Josefa o Jisu Karisito na sala ki na veivosoti kei na veivueti. Ena loma ni vica vata na siga, macawa, kei na vula, e a vakasaqara tiko kina na Turaga na Nona veivosoti kei na veivueti ni Turaga, ka qai ciqoma o koya.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, e sa tuva tale tu ga na Turaga na ivakatagedegede cere me baleti kemuni talega, ka sega ni dua na iulubale. Ena vakaraitaka o Koya vei iko ni o tisaipeli yalodina, dauloloma me vaka e vinakata o Koya vei iko. Ia, o Koya e lomani iko talega, me vaka a lomani Josefa. Ena so na gauna eda na lutu, ka da gadreva yadua sara na veivakalougatataki ni veivutuni.

E rawa ni o raica ena veika a sotava o Josefa, ni veivutuni e sega walega ni baleta na nomu tukuna vua na Turaga kei na noda bisopi ni o sa cakava na ka cala. Na ivalavala ca sai koya na noda vuki tani mai vua na Turaga. Na veivutuni sai koya na noda vuki tale mai Vua. Na veivutuni e gadrevi kina na veisau ni yaloda kei na vakanananu, na veisautaki ni bula o a bulataka tu me rauti iko ga.

Ia, vakalevucake, na veivutuni e vakalougatataki iko tiko ga. Oqori na sala e vukei keda kina na Turaga meda vinakacake ena noda bula taucoko. Oqori na sala eda na lamata cake ka yacova yani na kemu ivakatakilakila tawamudu vakaluvena yalewa se tagane na Kalou ka daumuri Jisu Karisito dina.

Na iyalayala e dina kemuni na taciqu kei na ganequ. Vuki yani vua na Turaga o Jisu Karisito, veivutuni mai na nomu ivalavala ca, ka muria na Nona ivunau. E tiko Vua na loloma cecere tawayalani,23 ka qai vakavulica e muri o Josefa, “Na Tamada Vakalomalagi e sega … ni vakaiyalayala na Nona loloma cecere kei na veivakalougatataki, mai na veika eda vakabauta meda ciqoma.”24 E digitaka o Jisu Karisito me mai vakararawataki ena vuku ni nomu ivalavala ca kei na nomu mosi kei na yaluma kece me rawa ni vosoti, vakabulai, veisautaki, ka vakaukauwataki iko ka vakalougatataki iko ena reki. O Koya sa iVakabula ka Dauveivueti dina.

Lesoni 3: Na Kaukauwa Vakayalo ni iVola i Momani

Au sa goleva yani o na ika 3 ni lesoni: Na kaukauwa vakayalo ni iVola i Momani.

Ena gauna sa vosoti kina na ivalavala ca nei Josefa, e a marau ni sa ciqoma tale na peleti kei na ivavadewa.25 Na veika e a sotava o koya ena kena mai yali na iwasenivola e a vakama ki yalona na bibi ni Vola i Momani ena cakacaka ni Turaga. Na nodra itukutuku na parofita ena loma ni Vola i Momani sai koya na nodra vakadinadinataki Jisu Karisito kei na Nona iVakavuvuli. E tiko dina na kaukauwa mana vakayalo ena ivola oqori.

Eda rawa ni raica na kaukauwa mana oqori ena veika e sotava o Josefa ena gauna ni vavadewa. E sega ni vakadewataki vakamisini. E a dua na gauna vakayalo, ka vakavulici Josefa na sala ni cakacaka ni Turaga kei na Yalo Tabu. E a gauna ni sotava na ivakatakila o Josefa mai na itekivu kina kena vakacavari na Vola i Momani. E vakavulici Josefa na Vola i Momani na iVakavulivuli i Jisu Karisito, ka kacivi koya na Turaga me bulataka—ka vakayacora oqori ni vakabauti Jisu Karisito, veivutuni, papitaiso, ka ciqoma na isolisoli ni Yalo Tabu.26

E a vakalougatataki Josefa na Turaga ena nona vakalevutaka vua na kaukauwa vakayalo ena veika a sotava oqo. Ni sa papitaiso oti, me ivakaraitaki, e a kaya o koya “ni sa vakasinaiti ena Yalo Tabu,” kei na “ibalebale ka inaki dina ni [volanikalou]” e sa “dolavi tu [ki na nona kila matua].”27

E a vakayagataki na lako mai ni Vola i Momani me vakalamatataki Josefa cake ka kauti Josefa voleka mai Vua. E a vakavulici Josefa na Turaga ka vaqaqacotaki koya ni sa kauta tiko mai na vola oqo oya ena kaukauwa ni Yalo Tabu.

Na Vola i Momani e rawa ni dua na ivakatakila vei iko, me vaka ga e yaco vei Josefa.

Era a raica na noda gauna o ira na parofita era volavola ena Vola i Momani. Era a volavola vei Keda. Nodra vosa e vosa ki na noda veigauna, gagadre, kei na inaki. Kevaka e sa tadola tu na yalomu ni o wilika ka masulaka na Vola i Momani, na Yalo Tabu28 ena “vakatakila vei kemudou ni sa dina.”29 O na kila ni na Turaga o Jisu Karisito e nomu iVakabula ka Dauveivueti kei Josefa Simici e Parofita ni Veivakalesui mai.

Kevaka o lewenilotu se se bera ni leweni Lotu se o sa lewena ena dua na gauna balavu se gauna lekaleka, au sureti iko mo cakava na veika a cakava o Josefa—wilika na Vola i Momani, masulaka, mo veivutuni ena vakabauti Jisu Karisito, mo papitaiso, ka ciqoma na Yalo Tabu. Ka toso ki liu mo ciqoma ka maroroya na veiyalayalati kei na cakacaka vakalotu kece ni veivakabulai, oka talega kina na cakacaka vakalotu ni veivauci e valetabu.

Au kila na kaukauwa mana ni Vola i Momani mai na levu sara ni veika au sa sotava oti. Au via wasea e dua vei iko ena bogi nikua, e a yaco ena gauna au se tabagone qasecake. Au a kaulotu tiko e Jamani ka sa rua na vula. E a dredre sara na rua na vula oya, kau sa yalolailai sara. Dua na mataka au a tekiduru ena masu ka tukuna vei Tamada Vakalomalagi na noqu leqa. Au a kaya Vua, “Tamaqu Vakalomalagi, yalovinaka vukei au.” Niu a masu tiko, au rogoca e dua na domo matata ka makare me vakaga e dua a tucake tu e yasaqu. A tukuna mai na domo: “Vakabauta na Kalou.”

Au dabe ena idavodavo ka dolava na iVola i Momani kina Mosaia, wase 4, tikina 9 kei na 10, ka wilika na vosa i Tui Penijamini:

“Mo ni vakabauta na Kalou; mo ni vakabauta ni sa bula tiko ka sa bulia na ka kecega mai lomalagi kei vuravura; mo ni vakabauta ni sa nona kece na lewa mai lomalagi kei vuravura; …

“… Mo ni vakabauta ni sa dodonu mo ni veivutunitaka na nomuni ivalavala ca ka biuta tani sara, ka vakamalumalumutaki kemuni ena mata ni Kalou; … ia oqo, kevaka ko ni sa vakabauta na veika kece oqo, mo ni vakayacora sara vakakina.”30

Niu wilika na vosa oqori e vaka saraga e vosa tiko vei au na Tui o Penijamini. Au vakila na Yalo Tabu e yaloqu. Au kila ni oqo na isau ni noqu masu. Au gadreva meu a nuitaka na Turaga, veivutuni, ka cakacaka kina. Mai na siga oya me yacova mai oqo, na Vola i Momani e sa ivurevure ni kaukauwa vakayalo ena noqu bula.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, au kila ni na liutaki iko na iVola i Momani vei Jisu Karisito kei na Nona ivakavuvuli. Wilika na iVola i Momani, vulica, masulaka, tugana ki yalomu kei na nomu vakasama e veisiga. Ena veigauna ni nomu bula, na noda Turaga ka iVakabula ena vosataka na vakacegu ki yalomu, tuberi iko cake ka vaqaqacotaki iko, ka na toroi iko voleka yani vakavoleka sara Vua, ena kaukauwa ni Yalo Tabu.

iVakadinadina

Na tolu na lesoni oqo mai na gauna nei Josefa ni se itabagone qasecake e vakadinadinataka na kaukauwa i Jisu Karisito kei na Nona iVakavuvuli. Au vakadinadinataka ni o Jisu na Karisito, na Luvena bula na Kalou bula. E tiko e dua na Dauveivueti. E bula tiko o Koya!

Sa noqu masu kau vakanuinui ni o na vuli mai na bula nei Josefa. E dina ni sotava na dredre ena nona gauna vakaitabagone qasecake, e a nuitaka na Turaga o koya, ka qai vakalougatataki koya na Turaga me Parofita cecere ni Veivakalesui mai. E a vakayacora o Josefa na cakacaka tabu ni Kalou. E dina na Veivakalesui mai. Nanuma sara oqo: sai Jisu na Karisito, ka Nona parofita o Josefa. E tiko e dua na isema e sega ni cavuka ni idola vakamatabete, dodonu, kei na kaukauwa ka semati Josefa Simici vei Thomas S. Monson. Sai parofita ni Turaga e vuravura nikua o Peresitedi Monson. E dina taucoko sara.

Sai koya kina, na taciqu kei na ganequ lomani e vuravura taucoko, au kaya vei iko na bogi nikua, nuitaka na Turaga o Jisu Karisito. E a kila o Koya na yacai Josefa, e kila talega o koya na yacamu. E lomani iko, ka na cakacaka tiko ena nomu bula o Koya. Ena Nona loloma, loloma soliwale kei na loloma veivueti, o na rawa ni torocake yani kina, ka vaka na Parofita o Josefa, mo lako curuma na veivakatovolei ka yacova yani na ituvaki e dodonu mo rawata: mo qaqa, Yalododonu Edaidai yalodina, ka iliuliu ena nomuni matavuvale tawamudu kei na Lotu, ka tisaipeli dina i Jisu Karisito, ni o vakasinaiti tu ena Nona rarama kei na loloma, ka vakarau tu mo ciqoma na iVakabula ni sa lako tale mai. Au sa vakadinadinataka oqo ena yaca i Jisu Karisito, emeni.

iDusidusi

  1. E a vakasalataki, vakavulici, ka tuberi Josefa o Moronai ena loma ni va na yabaki. E sa dau lako tiko mai o Josefa kina vanua o Kumora ena siga vata ga ena Sepiteba ni veiyabaki mai na 1823. Ena veiyabaki e dau lako mai kei na nanamaki levu me mai ciqoma na peleti, ia e dau tukuna vua o Moronai ni o koya e se bera tu ni vakarau me ciqoma. Ena Sepiteba ni 1827 e sa vakarau tu o koya me sa qai ciqoma. Ena ivavadewa, raica na Alama 37:21–24 E kaya o Josefa na rua na vatu oqo e a vakatokai tu ena gauna makawa, me Urimi kei na Cumimi. Raica na Josefa Simici—Ai Tukutuku 1:35kei na Richard E. Turley Jr., Robin S. Jensen, and Mark Ashurst-McGee, “Joseph the Seer,” Ensign, October 2015), 49–55.

  2. Na tamai Ema, o Isaac Hale, ena solia vei Ema kei Josefa e dua na vanua ni teitei, na kena vale, kei na dua na vale, kei na so tale na ka kevaka erau na toki lesu ki Harmony, Pennsylvania (raica na The Joseph Smith Papers, Documents, Volume 1: July 1828–June 1831, ed. Michael Hubbard MacKay and others [2013], 29; Michael Hubbard MacKay and Gerrit J. Dirkmaat, From Darkness unto Light: Joseph Smith’s Translation and Publication of the Book of Mormon (2015), 32–33). E dua na itokani ka dauteitei vutuniyau, o Matini Erisi, e a solia vei Josefa kei Ema e $50 me veivuke ena kena vagalalataki na dinau ka vakailavotaka na toki ki Pennsylvania (raica na The Joseph Smith Papers, Histories, Volume 1, Joseph Smith Histories, 1832–1844, ed. Karen Lynn Davidson and others [2012], 15).

  3. Me baleta na veitalanoa kei na veitosoyaki nei Matini Erisi raica na Richard E. Bennett, “Martin Harris’s 1828 Visit to Luther Bradish, Charles Anthon, and Samuel Mitchill,” ena The Coming Forth of the Book of Mormon: A Marvelous Work and a Wonder, ed. Dennis L. Largey and others (2015), 103–15.

  4. E vica na itukutuku veitokoni e tukuna ni a vakaraitaka o Matini Erisi na sabolo ni vola vei iratou e lewe tolu “me raica kevaka ena rawata e dua na daunivakadewa ka ni a qai tekivu vakadewa ka ni a qai tekivu vakadewa ka ni a qai tekivu vakadewa ga o [Josefa Simici] ena gauna e lesu yani kina o Erisi ka sega ni kunea e dua na daunivakadewa” (ena The Joseph Smith Papers, Histories, Volume 1, Joseph Smith Histories, 1832–1844, 241). In his earliest history, Joseph Smith recorded that Martin Harris “said the Lord had shown him that he must go to New York City with some of the characters, so we proceeded to copy some of them and he took his journey to the Eastern cities and to the learned, saying, ‘Read this, I pray thee,’ and the learned said, ‘I cannot,’ but if he would bring the … plates they would read it, but the Lord had forbid it, and [Martin Harris] returned to me and gave them to me to translate, and I said, ‘[I] cannot, for I am not learned,’ but the Lord had prepared spectacles for to read the book, therefore, I commenced translating the characters” (in The Joseph Smith Papers, Histories, Volume 1, Joseph Smith Histories, 1832–1844, 15; capitalization, punctuation, and spelling standardized for clarity).

  5. iVakamacala Taumada ni iVola i Momani ka tabaki ena 1830. Me baleta na ivakaleka ni ivakadewa ni iVola i Momani raica na iUlutaga ni Kosipeli ena,” topics.lds.org.

  6. Raica na Manuscript History of the Church, vol. A-1, p. 10, josephsmithpapers.org.

  7. Lucy Mack Smith,Biographical Sketches of Joseph Smith the Prophet, and His Progenitors for Many GenerationsLiverpool: S. W. Richards, 1853), 121–122.

  8. E a dua na veivakalougatataki ni a tiko maliwai ira na nona matavuvale o Josefa ena gauna e yaco mai kina na itukutuku ca oqo. Ni se bera ni biubiu me gole ki Harmony e a vakasalataki koya na tinana “…ena vosoti koya beka na Turaga ni oti e dua na gauna ni veivutuni kei na yalomalumalumu” (Smith, Biographical Sketches, 121.

  9. Smith, Biographical Sketches125.

  10. Josefa Simici, ena Manuscript History of the Church, vol. A-1, p. 10, josephsmithpapers.org.

  11. Vunau kei na Veiyalayalati 3:6–8.

  12. Vunau kei na Veiyalayalati 3:9–10.

  13. Raica na:Smith, Biographical Sketches125.

  14. E veibataki tiko na gauna e a vakasukai kina na peleti ni Vola i Momani. Na itukutuku nei Josefa e tukuni kina ni a vakasukai ena loma ni vica ga na siga, ia na itukutuku nei Lucy Mack Simici e tukuni ena Sepiteba (raica na Manuscript History of the Church, vol. A-1, p. 11, josephsmithpapers.orgLucy Mack Smith, Biographical Sketches,126).

  15. Ena vulai tubutubu kei na batabata e a cakava eso na cakacaka ni vavadewa o Josefa ka volavola o Ema, ia e levu ga na gauna e a gadrevi vei koya kei Josefa me rau cakacaka ena teitei ka qarava na nodrau vuvale.

  16. E a tiko vata kei rau na Simici o Oliva Kaudari e Manchester, New York, ena gauna a veivakavulici tiko kina. E rogoca o koya na italanoa ni Vola i Momani kei na peleti, ka “dua na bogi ni sa davo me moce, e a masu vua na Turaga me kila a dina na veika oqo, ka vakatakila vua na Turaga vua ni sa dina sara” (Joseph Smith, in Manuscript History of the Church, vol. A-1, 15, josephsmithpapers.org). Na kila oqori e vakavuna mai vua na gagadre me volavola vei Josefa.

  17. Raica na Vunau kei na Veiyalayalati 20:31–34. E a vakauqeti o Nifai me bulia na peleti lalai (raica na 1 Nifai 9:3–6ka vakaoqo na veika e vakamacalataka o Momani na veivakauqeti e ciqoma o koya me ra oka ki na itukutuku: “…Au na taura na peleti oqo, ka tu kina na vei parofisai kei na vei ivakatakila oqo, ka biuta vata kei na vo ni noqu itukutuku, ni ra sa taleitaki sara vei au. … Ka’u sa kitaka oqo me baleta e dua na inaki vuku; ni sa vakasolokakanataka vei au me vaka na cakacaka ni Yalo ni Turaga sa tiko vei au” (Vosa i Momani 1:6–7).

  18. Ni sa mai cava na vakavakadewa ni itukutuku nei Josefa, erau a vakauqeti o Josefa kei Oliver me rau lako ki veikau ka masulaka na veika me baleta na papitaiso kei na bokoci ni ivalavala ca e tukuni ena vavadewa enai ka 3 ni Nifai (raica na 3 Nephi 11:21–28; 19:9–13; 27:16–20. E a saumi na nodrau masu. E rau a ciqoma o Josefa kei Oliver na Matabete i Eroni mai vei Joni na Dauveipapitaisotaki ka rau veipapitaisotaki (raica na Josefa Simici—Ai Tukutuku 1:68–73). E muri eratou qai ciqoma na Matabete Vakamelekiseteki mai vei Pita, Jemesa kei Joni, ka solia vei ira na dodonu me vakatikora na isolisoli ni Yalo Tabu (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 27:12–13).

  19. Raica na The Joseph Smith Papers, Revelations and Translations, Volume 3, Part 1: Printer’s Manuscript of the Book of Mormon, 1 Nephi 1–Alma 35, ed. Royal Skousen kei Robin Scott Jensen [2015], xvii–xix; MacKay kei Dirkmaat, From Darkness unto Light, 67–69.

  20. Vunau kei na Veiyalayalati 3:7.

  21. Ni sa kila o Josefa ni sa vakayalia o Martin Harris na iwasenivola, e a sega ni kila o koya ni a sa vakauqeti Moronai na Turaga me biuta tale kina na itukutuku ena peleti lalai ni Nifai. E a sega ni kila ni na vakauqeti o Martin Harris na Turaga me veivutuni, ka ivakadinadina ni iVola i Momani ka sauma na kena tabaka. E a sega ni kila o Josefa na veika oqori. Na Turaga e a liu tiko vei Josefa me vakarautaka na sala vei koya.

  22. Vunau kei na Veiyalayalati 3:9–10.

  23. Raica na Mosiah 28:4.

  24. Josefa Simici, ena Manuscript History of the Church, vol. A-1, p. 4, josephsmithpapers.org.

  25. Ni vakatauvatani na butobuto e a sotava o koya ena vei vula e a sega ni rawa kina me vavadewa e a duatani sara. E a solia vei Josefa na Turaga na kaukauwa me “vakadewataka ena veivuki ni [vavadewa],” ia o Josefa a qai “vakayalia talega na isolisoli … ka sa lecaika kina na [nona] vakasama” (Vunau kei na Veiyalayalati 10: 1–2). E sa vakararamataki na vakasama nei Josefa ena kaukauwa ni Yalo Tabu, ka sa sotava o koya na butobuto vakayalo ena nona vakasama ni sa yali na rarama oya. Na veika e vakayali oqori e vakavuna me kamikamica vei Josefa na yalo ni ivakatakila kei na veidusimaki ni Yalo.

  26. Na kena vakadewataki na itukutuku ni papitaiso kei na ciqomi ni Yalo Tabu ena gauna a veisiko kina na iVakabula vei ira na tamata ena valetabu e Bountiful ka vakauqeti Josefa kei Oliva me rau vakasaqara na ivakatakila me baleta na dodonu ni veipapitaisotaki kei na vakatikori ni solisoli ni Yalo Tabu (raica na The Joseph Smith Papers, Histories, Volume 1: Joseph Smith Histories, 1832–1844, 42; raica talega na Oliva Kaudari, na ivola kivei W. W. Phelps, na tikinisiga 7ni Sepi., 1834 ena Latter Day Saints’s Messenger and Advocate, Oct. 1834, 15–16).

  27. Josefa Simici—Ai Tukutuku1:73–74.

  28. O ira na tamata era papitaiso ki Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, era ciqoma na Yalo Tabu, sa ikoya na dodonu me tiko ga kei keda na veitokani ni Yalo Tabu. O ira era se bera ni papitaiso era rawa ni ciqoma na kaukauwa ni Yalo Tabu me vakadinadinataka na dina ni Vola i Momani, ia, na Yalo Tabu ena sega ni tiko kei ira.

  29. Moronai 10:4.

  30. Mosaia 4:9–10.