Aay, chijultiko’q, chijultiko’q eere
Henry B. Eyring
Xkab’ aj tenq’ aj k’ehol na’leb’ sa’ li Xb’eenil Awa’b’ejil
“Aay, chijultiko’q, chijultiko’q eere,” chankeb’ li profeet sa’ lix Hu laj Mormon naab’al sut.1 Nin’elajink cheru naq teetaw chan ru xk’eeb’al reetal ut xjultikankil lix chaab’ilal li Dios.
Ninb’antioxin re li ch’uut aj b’ichanel sa’ lix k’anjeleb’ sa’ li eq’la a’in, naq xe’b’ichan chirix li Kolonel, ut ninb’antioxi naq li raatinul jun reheb’ li b’ich xe’xb’icha, “A’an a’in li Kristo,” kitz’iib’aak xb’aan li Awa’b’ej James E. Faust. Naq xinchunla chixk’atq li Hermano Newell, xinpatz’ re, “Ma saheb’ xch’ool laa kok’al?” A’an xsume, “Naq li Awa’b’ej Faust kichunla sa’ li chunleb’aal a’an, a’an ajwi’ li junelik kixpatz’ we.” Ink’a’ nasach inch’ool, xb’aan naq li Awa’b’ej Faust junelik kixk’ut xwanjik jun tz’aqal tzolom jo’ ch’olob’anb’il sa’ Li b’ich ut li musiq’anb’il aatin anajwan. Junelik kiweek’a naq tink’iiq, kiwaj wank jo’ li Awa’b’ej Faust. Maare toj wan li hoonal.
Naq toj kok’eb’ chaq li qakok’al, kin’ok chixtz’iib’ankil resil li yoo chaq chi k’ulmank wulaj wulaj. Tinseraq’i eere chan ru kintikib’ xb’aanunkil a’an. Jun ewu kinwulak sa’ wochoch chirix jun intaqlanb’il k’anjel sa’ li Iglees. Ak kiq’ojyino’ chik. Lix yuwa’ li wixaqil, li nach’ wan qik’in, xk’e chi sachk inch’ool naq yookin chi wulak chiru rokeb’aal li wochoch. A’an yoo xpaqonkil junjunq li tubo sa’ xb’een xtel, yoo chi b’eek sa’ junpaat, tiqto sa’ li raq’ re trab’ajik. Ak kinnaw naq yoo chixyiib’ankil jun k’anjeleb’aal re risinkil li ha’ sa’ li roq ha’ wan nach’ qik’in re taawulaq sa’ li qach’och’.
A’an kise’ek, kinwaatina sa’ hasb’, toja’ naq xko’o sa’ aanil re ok chi k’anjelak wi’chik. Kink’e junjunq inyokb’ sa’ xjayal li wochoch, yookin chixk’oxlankil li yoo chixb’aanunkil a’an choq’ qe, ut tz’aqal sa’ li hoonal naq kinwulak chiru li okeb’aal, kiwab’i sa’ ink’a’uxl—ut maawa’ xyaab’ inkux laa’in—eb’ li aatin a’in: “Ink’a’ nink’eheb’ li numsihom a’in ka’ajwi’ choq’ aawe laa’at. Tz’iib’a resileb’.”
Kin’ok sa’ kab’l. Ink’a’ xkohin chi wark. Us ta lub’luukin, kiwisi jun li hu ut kin’ok chi tz’iib’ak. Ut naq kinb’aanu a’an, kintaw ru li esilal xwab’i sa’ lin k’a’uxl. Teneb’anb’il sa’ inb’een laa’in naq tintz’iib’aq, re naq eb’ lin kok’al te’ril ru sa’ junaq kutan chalel, chirix chan ru naq laa’in wilom li ruq’ li Dios chirosob’tesinkil li qajunkab’al. Ink’a’ teneb’anb’il sa’ xb’een xyuwa’ li wixaqil naq tixb’aanu li k’a’ru yoo chixb’aanunkil choq’ qe. Taaruuq raj tixk’e li k’anjel re anihaq chik malaj taaruuq raj naq maajun taab’aanunq re. A’ut, a’an yoo chi k’anjelak chiqu, lix junkab’al, jo’ junelik neke’xb’aanu lix tzolom li Jesukristo re li sumwank. Kinnaw naq yaal a’an. Jo’kan ut naq kintz’iib’a resil, re naq eb’ lin kok’al te’ruuq chixnawb’al sa’ junaq kutan naq te’raj ru.
Kintz’iib’a junjunq li aatin rajlal kutan chiru k’iila chihab’. Maajun kutan kinume’ naq ink’a’ kintz’iib’ak, maak’a’ naxye ma jwal lub’luukin malaj ma jwal eq’la tento tin’ajq sa’ li kutan wulajaq. Rub’elaj naq kin’ok chi tz’iib’ak, kink’oxla li patz’om a’in: “Ma wilom li ruq’ li Dios chi ye’b’il qe malaj reheb’ li qakok’al malaj re li qajunkab’al anajwan?” Rik’in naq ink’a’ kinkanab’ tz’iib’ak, wan k’a’ru ki’ok chi k’ulmank. Naq kin’ok chixk’oxlankil li kutan, kink’e reetal li xb’aanuhom li Dios choq’ re junaq komon sa’ li qajunkab’al li ink’a’ ink’ehom reetal chiru li kutan naq mas laatz’ qu. Naq ki’uxman a’an, ut rajlal kik’ulman, kink’e reetal naq xyalb’al inq’e chixjultikankil li kink’ul kitenq’an re naq li Dios taaruuq tixk’ut chiwu li xb’aanuhom.
Ki’ok chi nujak li waam rik’in b’antioxihom. Kiniman xnawom inch’ool. Kin’ok chixnawb’al chi yaal naq li qaChoxahil Yuwa’ narab’i ut naxsume li qatij. Kiniman inb’antioxihom xb’aan li q’unob’resiik ut li saqob’resiik li nachal sa’ xk’ab’a’ lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kolonel Jesukristo. Ut kiniman innawom naq li Santil Musiq’aj naru tixjultika qe chixjunil li k’a’aq re ru—jo’kan ajwi’ li k’a’ru ink’a’ xqak’e reetal naq yoo chi uxmank.
Numenaqeb’ li chihab’. Ak ke’winqilo’ li walal. Ut chi jo’q’ehaq jun reheb’ naxk’e chi sachk inch’ool naq naxye, “Yuwa’, yookin chirilb’al ru xsa’ lin diario chirix li hoonal naq…” toja’ naq naxye we naq rilb’al ru resil li k’a’ru ki’uxman k’iila chihab’ chaq xtenq’an re xk’eeb’al reetal k’a’ruhaq xb’aanuhom li Dios choq’ re anajwan.
Laa’in nawaj xtz’aamankil eere naq teetaw chan ru xk’eeb’al reetal ut xjultikankil lix chaab’ilal xch’ool li Dios. Tixnimob’resi lix nawom qach’ool. Maare maak’a’ lee diario nekextz’iib’ak wi’. Maare ink’a’ nekewotz li neketz’iib’a rik’ineb’ li nekera ut nekexk’anjelak wi’. A’b’an laa’ex ut eb’ a’an tex’osob’tesiiq naq najultiko’ eere li xb’aanuhom li Qaawa’. Taajultiko’q eere li b’ich li wan naq naqab’icha: “Kʼe saʼ ajl li usilal kʼeebʼil aawe, ut taasachq aachʼool—kʼaʼjoʼ li Dios naxkʼe.”2
Wan naq ch’a’aj xjultikankil. Rik’in naq wan jun tz’apleb’ t’ikr chiqu, ink’a’ naru najultiko’ qe chan ru li wank rik’in li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo, li Raarookil Alal, naq maji’ nokoyo’la; chi moko naru naqil li ruq’ li Dios sa’ li qayu’am rik’in ka’ajwi’ tz’aqal qu malaj rik’in li qana’leb’. Na’ajman ru li Santil Musiq’ej re rilb’aleb’ li k’a’aq re ru a’an. Ut ch’a’aj li wank chi k’ulub’ej re naq toorochb’eeni li li Santil Musiq’ej sa’ jun ruchich’och’ re maa’usilal.
Xb’aan a’in naq xsachb’al sa’ ch’oolej li Dios, a’an jun nimla ch’a’ajkilal choq’ re li ralal xk’ajol chalen chaq xtiklajik li ruchich’och’. K’oxlahomaq xkutankil laj Moises, naq li Dios kixk’e li mana rik’in sachb’a-ch’oolej ut chi ilb’il kixk’am xb’eheb’ ut kixkoleb’ li ralal xk’ajol. A’ut, li profeet kixtijeb’ li tenamit li osob’tesinb’ileb’ chi numtajenaq, jo’ junelik ak xe’xb’aanu li profeet ut li toj junelik te’xb’aanu: “A’b’anan k’ehomaq reetal ut ilomaq chi us. Misachk sa’ eech’ool li k’a’ re ru a’in li xeril; meetz’eq chirix lee ch’ool chiru chixjunil lee yu’am.”3
Ut li jultikank, junelik jwal ch’a’aj choq’ reheb’ li osob’tesinb’ileb’ chi numtajenaq. Eb’ li tiikeb’ xch’ool chiru li Dios neke’kole’ rix ut neke’usilaak. A’in nachal rik’in k’anjelak chiru li Dios ut ab’ink chiruheb’ lix taqlahom. A’b’an rochb’eeneb’ li osob’tesink a’an nachal li aaleek re xsachb’al sa’ qach’ool ani aj-ik’in neke’chal chaq. Ink’a’ ch’a’aj reek’ankil naq li osob’tesinb’ilo wi’ moko k’eeb’il ta xb’aan jun li Dios aj rahonel li chapchooko wi’, ut naq nachal b’an xb’aan li qawankilal qajunes qib’. Eb’ li profeet ak ke’xk’iilasuti li rahil aatin a’in:
“Ut chi joʼkan naru naqakʼe reetal chanru xmajelalebʼ, ut chanru ajwiʼ naʼeekʼasiman xchʼoolebʼ li ralal xkʼajolebʼ li winq; relik chi yaal, naru naqil naq li Qaawaʼ rikʼin xnimal lix chaabʼilal maakʼaʼ rosoʼjik narosobʼtesihebʼ ut naxkʼe chi usaak li ani nekeʼxkanabʼ ribʼ chiru.
“Relik chi yaal, ut naru naqil saʼ li kutan ajwiʼ naq naxkʼe chi usaak lix tenamit, relik chi yaal, rikʼin xtamikebʼ lix chʼochʼ, lix ketomqebʼ ut lix teepebʼ chi xul, ut rikʼin oor, ut rikʼin plaat, ut rikʼin kʼiila paay li kʼaʼru terto xtzʼaq, li junjunq paay ut xyiibʼankil wan; rikʼin xkolbʼalebʼ xyuʼam, ut xkolbʼalebʼ chaq saʼ ruqʼebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ; rikʼin xqʼunobʼresinkil xchʼoolebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ, re naq inkʼaʼ teʼok saʼ pleet rikʼinebʼ; relik ut chi yaal, rikʼin xbʼaanunkil chixjunil li kʼaʼaq re ru choqʼ re xchaabʼilal ut xsahil xchʼool lix tenamit; relik chi yaal, aʼan ajwiʼ li kutan naq nekeʼxkawobʼresi li raamebʼ, ut nekeʼsach saʼ xchʼool li Qaawaʼ lix Dios, ut nekeʼxyeqʼi li Santil Dios rubʼel roqebʼ—relik chi yaal, ut aʼin xbʼaan xmaakʼaʼil xchʼaʼajkilalebʼ, ut li usaak chi numtajenaq nim li nekeʼxkʼul.”
Ut li profeet naxye ajwi’: “Relik chi yaal, kʼaʼjoʼ xseebʼalebʼ chi taqsiik saʼ li qʼetqʼetil; relik chi yaal, kʼaʼjoʼ xseebʼalebʼ chixnimankil ribʼ xjunes, ut chixbʼaanunkil kʼiila paay li kʼaʼru maaʼusilal, ut kʼaʼjoʼ naq timilebʼ chi jultikoʼk rehebʼ li Qaawaʼ lix Dios, ut chixkʼeebʼalebʼ xxik chirabʼinkil li naʼlebʼ naxkʼe, relik chi yaal, kʼaʼjoʼ naq timilebʼ chi bʼeek saʼ xbʼehil li chaabʼil naʼlebʼ!”4
A’ut, ink’a’ ka’ajwi’ rik’in li usaak naq li tenemit neke’xsachb’esi sa’ xch’ooleb’ li Dios. Naru ajwi’ naq ch’a’aj xjultikankil a’an naq nach’a’ajko’ li qayu’am. Naq nach’a’ajko’ li qayu’am, jo’ naqak’ul naab’al qe, xb’aan li neb’a’il q’axal ch’a’aj, malaj naq li xik’ neke’ilok qe neke’numta sa’ qab’een, malaj naq ink’a’ nak’ira li qayajel, li xik’ na’ilok re li qaam naru tixtaqla lix maa’us aj na’leb’ naq maak’a’ jun li Dios, malaj ut naq wi wan, maak’a’ naraj qe. Jo’kan naq ch’a’aj chiru li Santil Musiq’ej xk’eeb’al chi jultiko’k qe li k’iila osob’tesink xk’ehom qe li Qaawa’ chiru chixjunil li qayu’am chalen chaq qaka’ch’inal ut sa’ xyi li rahilal xoowan wi’.
Wan jun b’an choq’ re li xik’ob’aal majelal re xsachb’al sa’ qach’ool li Dios, li rosob’tesihom, ut li raatin choq’ qe. Li Jesukristo kixyeechi’i reheb’ lix tzolom naq ak wulak re xhoonalil naq taakamsiiq chiru krus, naq taawakliiq chi yo’yo, ut naq taa’isiiq chiruheb’ re taqe’k sa’ loq’alil rik’in lix Yuwa’. Yookeb’ lix k’a’uxl chirix chan raj ru te’kuyuq naq maa’anihaq chik sa’ xyanqeb’.
A’an a’in li yeechi’ihom. Kitz’aqlok ru choq’ reheb’ a’an. Naru taatz’aqloq ru choq’ qe chiqajunil anajwan:
“Xinye eere a’in naq toj wankin sa’ eeyanq.
“A’b’an laj K’ojob’anel ch’ool, a’ li Santil Musiq’ej li tixtaqla chaq li Yuwa’b’ej sa’ ink’ab’a’, a’an texxtzol chirix chixjunil ut tixjultika eere chixjunil li xinye eere.”5
Li laaw re li jultikank li naxk’am chaq ut naxch’olani jun xnawom ch’oolej, a’an xk’ulb’al li Santil Musiq’ej jo’ ochb’een. A’an li Santil Musiq’ej li nokoxtenq’a chixk’eeb’al reetal li xb’aanuhom li Dios choq’ qe. A’an li Santil Musiq’ej li naru tixtenq’aheb’ li nokok’anjelak wi’ re te’xk’e reetal li xb’aanuhom li Dios choq’ reheb’.
Li qaChoxahil Yuwa’ kixk’e qe jun saqen ruhil eetalil re xk’ulb’al li Santil Musiq’ej, ink’a’ yal jun sutaq, chi rajlal b’an sa’ li choqink re li qayu’am wulaj wulaj. Li eetalil k’iilasutinb’il sa’ li tij re li loq’laj wa’ak: Naqak’ut xyaalal naq junelik taqajultika li Kolonel. Naqak’ut xyaalal naq taqak’ul sa’ qab’een lix k’ab’a’. Naqak’ut xyaalal naq te’qapaab’ lix taqlahom. Ut yeechi’inb’il qe naq wi taqab’aanu a’an, taawanq lix Musiq’ qik’in.6 Eb’ li yeechi’ihom a’an neke’k’anjelak sa’ komonil rik’in chaab’ilal re xkawob’resinkil lix nawom qach’ool ut rik’in xnumik li hoonal, sa’ xk’ab’a’ lix tojb’al rix li maak, xjalb’al aniho laa’o naq naqab’aanu li k’a’ru xqayeechi’i.
A’an li Santil Musiq’ej li naxch’olob’ xyaalal naq li Jesukristo a’an lix Raarookil Alal jun li Choxahil Yuwa’b’ej li nokoxra ut naraj naq taawanq qayu’am chi junelik rik’in a’an sa’ li qajunkab’al. Rik’in ka’ajwi’ lix tiklajik li xnawom ch’oolej a’an, naqeek’a jun rajom qach’ool chi k’anjelak chiru ut chi ab’ink chiruheb’ lix taqlahom. Naq ink’a’ naqakanab’ xb’aanunkil a’an, naqak’uleb’ li maatan re li Santil Musiq’ej re xk’eeb’al qawankil sa’ li qak’anjel. Noko’ok chirilb’al li ruq’ li Dios chi saqen chik ru, relik chi yaal, k’a’jo’ wi’chik saqen ru jo’kan naq rik’in xnumik li hoonal ink’a’ yal naqajultika li Dios, noko’ok ajwi’ chixraab’al ut, rik’in lix wankil lix tojb’al rix li maak, noko’ok chi wulak jo’ a’an.
Maare teepatz’, “A’b’an, chan raj ru natikla a’in rik’in anihaq li maak’a’ naxnaw chirix li Dios ut naxye naq maak’a’ li xk’ulum sa’ musiq’ej?” Chixjunileb’ neke’xnumsi li musiq’ejil na’leb’ us ta maare ink’a’ neke’xk’e reetal. Chixjunjunqaleb’, naq neke’yo’la sa’ ruchich’och’, nak’ehe’ reheb’ lix Musiq’ li Kristo. Ch’olob’anb’il sa’ lix hu laj Moroni chan ru nak’anjelak li musiq’ej a’an:
“Xbʼaan naq kʼehomaq reetal, kʼeebʼil lix Musiqʼ li Kristo re li junjunq chi winq, re taaruuq tixnaw bʼar wan li us ut li inkʼaʼ us; joʼkan ut, ninkʼut cheru li naʼlebʼ chanru teetzʼil rix; xbʼaan naq yalaq kʼaʼru nabʼoqok chixbʼaanunkil li chaabʼil, ut chi qʼunbʼesink chʼoolej re xpaabʼankil li Kristo, aʼan taqlanbʼil xbʼaan lix wankilal ut lix maatan li Kristo; joʼkan naq taaruuq teenaw chi tzʼaqal re ru eenawom naq aʼan re li Dios.
“Aʼbʼanan yalaq kʼaʼru naxqʼunbʼesi xchʼoolebʼ li winq chixbʼaanunkil li inkʼaʼ us, ut naq moko teʼxpaabʼ ta li Kristo, naq teʼxtzʼeqtaana bʼan, ut moko teʼkʼanjelaq ta chiru li Dios, rikʼin aʼan naru teenaw chi tzʼaqal re ru eenawom naq aʼan re laj tza; xbʼaan naq joʼkaʼin naq nakʼanjelak laj tza, xbʼaan naq maajun winq naxqʼunbʼesi xchʼool chixbʼaanunkil li chaabʼil, relik chi yaal, maajun; chi moko nekeʼxbʼaanu lix anjel, chi moko ebʼ li nekeʼxkʼe ribʼ rubʼel xwankil. …
“Joʼkan ut, nintzʼaama cheru, ex was wiitzʼin, naq teetzʼil rix chi yalbʼil eeqʼe rikʼin lix saqen li Kristo re taaruuq teenaw bʼar wan li us ut li inkʼaʼ us; ut wi teechap eeribʼ chiru chixjunil li kʼaʼru us, ut inkʼaʼ teetzʼeqtaana xloqʼal, chʼolchʼo naq texwanq choqʼ ralal li Kristo.”7
Jo’kan ut, chi maji’aq neke’xk’ul xk’ulub’il choq’ reheb’ li maatan re li Santil Musiq’ej, naq neke’k’ojob’aak choq’ komon sa’ li Iglees, ut chi maji’aq nach’olob’aak li yaal chiruheb’ xb’aan li Santil Musiq’ej rub’elaj naq kub’enaqeb’ xha’, ak wankeb’ k’a’ru neke’xk’ul rik’in li musiq’ej. Chalen chaq xka’ch’inaleb’, lix Musiq’ li Kristo ak xk’e xb’oqb’aleb’ chixb’aanunkil li us ut xtijeb’ chirix li maa’usilal. Wan li najultiko’ reheb’ chirixeb’ li hoonal a’an, us ta ink’a’ neke’xk’e reetal b’ar nachal chaq. Li jultikahom a’an taasutq’iiq rik’ineb’ naq eb’ li misioneer malaj laa’o naqak’ut li raatin li Dios chiruheb’ ut neke’ab’in. Taajultiko’q reheb’ li eek’ahom re sahil ch’oolejil malaj rahil ch’oolejil naq k’utb’il chiruheb’ lix yaalil na’leb’ re li evangelio. Ut li jultikahom a’an chirix lix Musiq’ li Kristo tixq’unob’resi raameb’ re te’xkanab’ naq li Santil Musiq’ej tixch’olob’ li yaal chiruheb’. A’an tixk’ameb’ xb’e chi ab’ink chiruheb’ li taqlahom ut chirajb’al xk’ulb’al sa’ xb’eeneb’ lix k’ab’a’ li Kolonel. Ut naq te’xb’aanu a’an, sa’ xha’il li kub’iha’, ut naq te’rab’i li raatinul li k’ojob’aak, “Chak’ul li Santil Musiq’ej,” yeeb’il xb’aan jun xmoos li Dios li k’eeb’il xliceens, taak’iiq li wankilal re xjultikankil junelik li Dios.
Ninch’olob’ xyaalal eere naq li q’ixil eek’ahom xereek’a naq xerab’i li yaalil na’leb’ xyeeman sa’ li ch’utub’aj-ib’ a’in nachal rik’in li Santil Musiq’ej. Li Kolonel, li kixyeechi’i naq taachalq li Santil Musiq’ej, a’an li raarookil Alalb’ej nimanb’il xloq’al re li qaChoxahil Yuwa’.
Sa’ li ewu a’in, ut wulajaq, maare textijoq ut texk’oxlaq, ut teepatz’ a’in: Ma xtaqla li Dios jun esil li wan choq’ we laa’in? Ma xwil li ruq’ a’an sa’ inyu’am malaj sa’ xyu’ameb’ lin kok’al? Laa’in tinb’aanu. Toja’ naq tintaw chan ru xk’uulankil li jultikahom a’an choq’ re li kutan naq laa’in, ut eb’ li nekeb’inra, taqaj ru xjultikankil xnimal lix rahom li Dios choq’ qe ut naq jwal naqaj ru a’an. Ninch’olob’ xyaalal naq a’an nokoxra ut nokorosob’tesi, q’axal wi’chik chiru li naqak’e reetal. Ninnaw naq yaal a’in, ut nasaho’ inch’ool xjultikankil a’an. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.