“Tiaki Aio te Aki Mamatam Are I Rineia?”
Iroun Beretitenti Henry B. Eyring
Moan Kauntira n te Moan Beretitentii
Am anganano n aki mamatam e karaoa ae mwaiti riki nakon are e ti buokia ni kamwarakea ao ni kunikaia te rabwata. E na kamaoa ao ni bita te nano.
Tariu ao mwaneu aika tangiraki, I kukurei ni kaotia nakoim au tangira n te maungatabu ni kabuta aei n Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira. Te kimwareirei anne e roko man te kakoaua n te Tamnei bwa ana tangira te Tia Kamaiu e rootii ngkami n tatabemanii ngkami nako ao nakoia natin nako Tamara are i Karawa. Tamara are i Karawa e tangiria ni kakabwaiaia Natina n te maiu n tamnei ao n rabwata. E atai kainnanoia nako, marakiia, ao aia kantaninga.
Ngkana ti anga ara ibuobuoki nakon temanna, te Tia Kamaiu e namakinna ae kanga ti karaoa te ibuobuoki Nakoina.
E tuangiira bwa e bon koaua anne ngke E kabwarabwaraa kanoan taai aika a na roko are ti na karekea ngkana ti Noria imwiin are e a toki maiura n te aonaaba aei. Te tamnei anne n au iango ibukin te bong anne e a tia n rikirake n rangi ni mataata inanon boong ake I tataro ao n aki mamatam iai bwa N n a ataa te bwai ae N na taekina n te ingabong aei. Ana kabwarabwara te Uea ibukin te intawiu n te tai ae e na roko a kaotaki nakoia Ana reirei, ao e taekinaki iai bwa teraa ae ti tangiria ma nanora ni kabane bwa e na koaua ibukira naba:
“Ao ane e na taku te Uea nakoia ake i angataina, Nako mai, ngkami akana kam kakabaiaki iroun Tamau, kam na ana ueami are katauraoaki i bukimi mai moani karikan aonaba:
“Ba I baki, ao kam kaamarakeai: I kanimoi, ao kam kamoai: te iruwa Ngai, ao kam akoai:
“Akea kunnikaiu, ao kam kunnikaiai: I aoraki, ao kam kawarai: I mena i nanon te auti ni kaikain, ao kam nako Iu iai.
“Ao ane a na kaeka ake a raoiroi, ni kangai, te Uea, ti noriko n ningai ngke Ko baki, ao ko ti kaamarakeko? Ao ngke Ko kanimoi ao ti kamoiko?
“Ao ti noriko n ningai ngke Ko iruwa, ao ti akoiko? ao akea kunnikaim, ao ti kunnikaiko?
“Ke ti noriko n ningai ngke Ko aoraki, ke ko mena i nanon te auti ni kaikain, ao ti kawariko?
“Ao ane e na kaekaia te Uea ni kangai, E koaua ae I a tuangkami ba ngke kam karaoi baikai nakon temanna ae moan te mangori i buakoia tariu aikai, ao kam karaoia naba nako Iu.”1
Ngkoe ao ngai ti tangira te butimwaai ae tamaroa anne mai iroun te Tia Kamaiu. Ma ti na kanga n tau nakon te butimwaai anne? A mwaiti riki natin Tamara are i Karawa aika a baki, akea mweengaia, ao n tiku tii ngaiia nakon are a kona n reke iroura. Ao te ware anne e rikirake ao ni kangaanga rekeia iroura.
Ngaia are te Uea e a tia n anganiira te bwai ae ngaira n tatabemaniira ti kona ni karaoia. Bon te tua ae e rangi ni bebete ae e kona ni mataata iai te teei. Bon te tua ae iai te kakabwaia ae tamaroa iai nakoia ake a kainnano ao ibukira.
Bon te tua n te aki mamatam. Taeka n ana boki Itaia bon ana kabwarabwara te Uea n te tua aei ao te kakabwaia ae tauraoi nakoira ngaira ake n Ana Ekaretia:
“Tiaki bon aio te aki mamatam ae I tangiria, ae te kabara ana b’ai ni kabaebae te buakaka, ma te kabara kabaean te amo, ma te kanakoia akana a karawawataaki bwa a na inaomata, ma te kabane amo n ururu iroumi?
“Tiaki te angania akana matenibaki am awarake, ma te kairiri’a akana akea aia b’ai akana a teweaki nako, nakon am auti? ngkana ko nora ane akea rabunana, bwa ko na kunnikaiia, ao bwa ko na aki karabako nakon irikom ae am bu?
“Ao ane e na kaoti am ota iai n aron te karangaina, ao e na kai riki rake maium: ao e na rimoam am raoiroi; e na rimwim mimitongin Iehova.
“Ao ane ko na wewete iai, ao E na kaekako Iehova; ane ko na tangi ni wewete ao E na kangai, Bon aei Ngai. Ngkana tao ko kaki te amo mai buakom, ma te arora tabonibaim, ma te atonga ae aki riai;
“Ao ngkana tao ko nanoanga te aomata ae matenibaki, ma ni kanua te tamnei ae rawawata; ao e na oti iai am ota inanon te ro, ao am ro e na riki n ai aron te tawanou:
“Ao E na kaiririko Iehova n te bong ae koraki, ma ni kanua tamneim, ngkana e bati te riringa, ma ni kakorakorai rim; ao ane ko na riki n ai aron te ne n aroka ae aoneinei, ao n ai aroni koburaken te ran, ae a aki totoki ranna.”2
Ngaia are te Uea e a tia n anganiira te tua ae bebete ma te kakabwaia ae tamaroa. N te Ekaretia n te bong aei ti anganaki te tai bwa ti na aki mamatam tetaina n te namakaina ao n anga te angabwai n aki mamatam ae tau rinanon ara bitiobi ke beretitenti n te mwaanga ibukin kabwaiaia ake akea aia bwai ao ake a kainnano. Tabeua mwaane ake a rikoaki bwa angabwai n aki mamatam a na kabonganaaki ni buokiia naake a mena irarikim, ae tao ake bon kaain am utu. Ana toro te Uea a na tataro ao n aki mamatam ibukin te kaotioti n ataia bwa antai ae a na buokiia ao teraa te buoka are a na anganiia. Mwakoron te angabwai n aki mamatam are e aki kainnanoaki ibukin buokaia aomata inanon am Ekaretia n am iunite e na tauraoi ni kakabwaiaia membwa ake tabeman n te Ekaretia ni kabutaa te aonaaba ake a kainnano.
Te tua n aki mamatam ibukiia ake akea aia bwai a mwaiti kakabwaia aika a kairaki mangaia. Beretitenti Spencer W. Kimball e arana te aki ira te tua anne bwa te bure ni katikutiku ma mwiina ae rawawata. E koroia: “Kakabwaia aika bubura a karaoaki iroun te Uea nakoia naake aki mamatam ao ni buokiia ake a kainano. … Kairi mai ieta ao kairiiri mai iroun te tamnei a na roko ma te etieti ao kaniiam nakon Tamara are i Karawa. Aki karaoan te mwakuri ae tamaroa aei n aki mamatam e na aki karekea nakoira kairi ao kairiiri n tamnei.”3
I karekea teuana te kairiiri n tamnei akanne tabeua wiiki n nako. Ibukina bwa te maungatabu ni kabuta e riki n te wikente are te bootaki n aki mamatam ao ni kaotikoaua, I aki mamatam ao n tataro bwa n a ataia bwa N a kanga n teimatoa n ongeaba nakon te tua n ibuobuoki nakoia ake a kainnano.
N te Kaonobong, n reitanako te aki mamatam, I uti n te aoa 6:00 ao ni manga tataro. E roko irou te namakina bwa N a nora rongorongon te aonaaba. Ikanne I wareka te ribooti aei:
Tropical Cyclone Pam e urubekei mweenga aika mwaiti ngke e nako raoi ni bwakara Port Vila, atuun te tautaeka i Vanuatu. E tiringiia tao onoman aomata i Vanuatu, te moan angibuaka are e kakoauaaki bwa te kabanea ni korakora n angibuaka are e karika ingunakon te aba.
“A bane n akea te kai ae tei n eti rake [ngkai te ukeukenanti aei] e rebwe rinanon” aban te Betebeke.4
Kaain te tiim man te World Vision ibukin kangaanga aika karina a baireia bwa a na tuoa mwin te uruaki imwiin tokin te angibuaka.
A tuangiia taan maeka bwa a na nakon taabo ni katantan ni kateitei ake a mamatoa n aron uniwetiti ao reirei.
Ao imwiina a taku: “Taabo aika a mamatoa bon umwantabu ake timanti,” e taku Inga Mepham [man] te CARE International. … ‘Tabeman mai ibuakoia akea anne irouia. E kangaanga kunean te kateitei ae ko ataia bwa e kona n totokoa te (angibuaka) n te Karinan 5.”5
Ngke I wareka anne, I uringa kawaran teuana te mweenga ae uarereke i Vanuatu. I kona ni katamneia n au iango aomata aika a ibetutu inanon mweenga ake a urubekeaki n te ang. Ao ngkanne I uringa te butimwaai ae tamaroa nakoiu irouia aomata ake i Vanuatu. E nako au iango nakoia ao kaain rarikiia ni bane ni birinako ni kamanoia n ara umwantabu are te buriki.
Ngkanne I katamneia te bitiobi ao te beretitenti n te Bootaki n Aine n nakonako ibuakoia, n anga karaunano, burangketi, amwarake ake a na kanaki, ao te ran ni mooi. I kona ni katamneia ataei aika maaku ni ibetutu ni botaki.
A bon rangi n raroanako man te tabo are I wareka iai te ribooti anne, ma I bon ataia bwa teraa ae e tangiria te Uea rinanoia ana toro bwa a na karaoia. I ataia bwa teraa ae e karika te konaa anne ibukiia bwa a na buokiia natin Tamara are i Karawa bon te angabwai n aki mamatam, are aanga ana reirei te Uea ma nanoia ake a rangi n raroanako ma ngaiia ma te Uea e rangi ni kaan nakoia.
Ngaia are I aaki tataningaa te Tabati. I uota au anganano n aki mamatam nakon au bitiobi n te ingabong anne. I ataia bwa au anganano e kona ni kabonganaaki iroun te bitiobi ao te beretitenti n te Bootaki n Aine ni buoka temanna n au karinan ni maeka. Au angabwai ae e uarereke tao e na aki kainnanoaki irarikin te tabo are a maeka iai au utu, ma te nikira are n te tabo e kona n rootiia ake a rang raroanako n aron Vanuatu.
Angibuaka riki tabeua ao kangaanga a na roko ni katoaa te aonaaba nakoia aomata ake e tangiriia te Uea ao are E namakina rawawataia. Mwakoron am angabwai n aki mamatam ao ngai n te namakaina aei e na kabonganaaki ni buokiia tabeman, n te tabo teuana, are kainanoia e namakinna te Uea bwa ai angkoa Kainnanona.
Am anganano n aki mamatam e karaoa ae mwaiti riki nakon are e ti buokia ni kamwareakea ao ni kunikaia te rabwata. E na kamaoa ao ni bita te nano. Uaan te angabwai ae nako n akea tiana tao bon are a tangiria mai inanoia naake a butimwaea te buoka nakoia tabeman ake a kainnano. Anne e riki ni kabutaa te aonaaba.
E riki ni maiun Titita Abie Turay, are e maeka i Sierra Leone. Te buaka ibon irouia kaain te aba e moanaki n 1991. E urubekea te aba inanon ririki aika mwaiti. Sierra Leone bon teuana te aba ibuakon aaba aika a kainnano n te aonaaba. “N tain te buaka, e aki ataaki bwa antai ae [taua taekan] te aba—te bangke … a in, taan mwakuri n te tautaeka e a maenako, bootaki ni bureitiman [e a aikoa kona ni kaitaraa korakoraia taan kakaitara], … ao e a riki te mangaongao, te tiritiri ao te nanokawaki. Tebwina te ngaa te aomata a bua maiua ao e raka iaon uoua te mirion aomata a kairoroaki bwa a na kitanii mweengaia n tuuka reken te tiritiri.”6
E ngae ngke e riki aei, Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira e rikirake.
Teuana te mwaanga are e moan tei e kateaki n te kaawa are e maeka iai Titita Turay. Kainabana bon te moan beretitenti n te mwaanga. E beku bwa te beretitenti n te mwakoro n tain te buaka imarenaia kaain te aba.
“Ngke a roko iruwa ni kawara mweengan Titita Turay [ae ngkai] e tangiria ni kaota nakoia uoua [bwaai aika kakawaki] n tain te buaka: te kabaraaki ae kakawaaki ae buru ni mainaina [e karekea] man te beera ni kunikai ake a tia ni kabonganaaki [are e karekeaki mai irouia membwa n te Ekaretia] ao te burangketi, ngkai e a mane ao n onrake n te bwangabwanga.”7
E taku, “Te kabaraaki aei bon te moan … kunikai ae I [karekea]. … I aki toki ni kabonganaa n nako ni mwakuri—e rangi n tamaroa. [E anganai te namakin ae I rangi ni botonaine.] Akea riki au kunikai irarikina.
“N tain te buaka, te burangketi aei e anganiira te abuee, ngai ma natiu. Ngkana [a na roko] taan kakaitara n aki karauiira, aio bon ti te bwai teuana ae I [kona] n uotia [inanon] baiu [ngkana ti birinako nako buakonikai ni karabaira]. Ngaia are ti [na bae n] uota te burangketi aei ma ngaira. E kona n anganiira te abuee ao ni kamanoira man taian maninara.”8
“E taekina ana kakaitau Titita Turay ibukin te mition beretitenti are e kona ni karaoa mwanangana nakon te aba ae e a maenako mai imwiin te buaka ma [te mwane] inanon buuana.” Mwaane akanne, man te angabwai n aki mamatam mai irouia aomata n ai aekami, ni karikia bwa a na kona Aika Itiaki ni kabooi amwarake ake aki konaa kaain Sierra Leone ni karekea.9
N taetaen Titita Turay, ibukiia naake iai aia nanoanga ae tau n angabwai ibukiia bwa aonga ni maiu, e taku, “Ngkana I iango[iia] aomata ake a karaoa aei … I namakinna bwa [a bon] kanakoaki iroun te Atua, ibukina bwa bon aomata naba ni kangai ae a karaoa te akoi aei [nakoira].”10
Te iruwa man te United State e tekateka ma Abie n te tai ae aki maan n nako. Inanon te tai aei ma ngaia, e teke matana “nakon babati ni booki aika tabu ake a mena iaon te taibora.” E kona n ataia bwa bon bwaai aia a kakawaki, “a mwakenaki raoi ma taeka iaon iterana mai irarikina. Baana a bane n [aki raoiroi;] tabeua a raeuaaki. Baana are mai moa e kounako man tomana.”
E tabeka te boki ae tabu “inanon baina ao e karaua n raira baana. Ngke e [karaoia, e kunea] kaobiin te beeba n angabwai n aki mamatam ae baboobo. [Teuaei] e kona n noria bwa, n te aba ae [teuana te taaraa e ti tabo kanoana] ma te koora, Abie Turay e a tia ni kabwaka teuana te taaraa bwa ana kabwianibwai, teuana te taaraa nakon aia mwane mitinare, ao teuana te taaraa bwa te angabwai n aki mamatam ibukiia naake a, n oin ana taeka, a bon rangi ni kainnano.”
Te iruwa aei e kaina ana boki ae tabu Titita Turay ao ni iango ngkai e tabe n tei ma te tina ae kaain Aberika, bwa e a mena n te tabo ae tabu.11
N aron ae butimwaean am angabwai n aki mamatam ao au angabwai n aki mamatam e kona ni bita te nano, e kona naba te tataro n aki mamatam ibukin buokan are temanna. E bon kona ni mataata iai te teei.
A mwaiti ataei, ao tabeman ikawai, ae tao ibukin bukina ae onoti irouia a kunea bwa te 24 n aoa n aki mamatam e kangaanga. E kona, n ana taeka Itaia, n namakinaki bwa te aki mamatam e “karawawataa [tamneia].” Karoo aika wanawana a noora te aekaki anne ao a karaurau ni ira ana reirei Beretitenti Joseph F. Smith: “E raoiroi riki bwa a na reireinaki te tua, ao kariaia bwa a na noria ngkana a bon ikawai n rinea te rabakau.”12
I noora te kakabwaia are e reke man irakin te reirei anne n aki maan n nako. Temanna tibu te mwaane e kunea bwa te aki mamatam inanon 24 te aoa bwa e riaon korakorana n reitinako. Ma ana karo aika wanawana a aki toki n reireinna tuan te aki mamatam. Temanna raoraona n te reirei e bua ai tarina man te mate ae karina. Tibu te mwaane e titirakina tinana n tain te aki mamatam, n te tai naba are e aki toki n namakinna bwa e kangaanga te aki mamatam n reitinakoaki, bwa tao e kona ni buoka raoraona are e nanokawaki n namakina te rau ngkana e reitinako n aki mamatam.
Ana titiraki bon kakoauaan are e rerei iai Beretitenti Joseph F. Smith. Tibu te mwaane e roko n te tai are e aki tii mataata nakon tuan te aki mamatam, ma e a tia naba n unikaki inanona. E a tia n namakinna bwa ana aki mamatam ao ana tataro a kona ni kairi nakon te kakabwaia mai iroun te Atua ibukiia tabeman ake a kainnano. Ngkana e maiuakina te tua n tainako, e na karokoa te bitaki ae tamaroa nako nanon maiuna, n aron are e a tia ni berita iai te Uea. E na karekea te kakabwaia n tamnei n te mwaaka ni karekea te kairi mai ieta ao te korakora n totokoa te kaririaki.
Ti aki atai bukina ni kabane bwa e aera Iesu Kristo e nako n te rereua n aki mamatam ao n tataro. Ma ti ata ae kanga bon bukina teuana: te Tia Kamaiu e totokoa ni kabane ana kariiri Tatan ni kabongana buaka mwaakana are mai iroun te Atua.
Te tai ae uarereke are ti aki mamatam iai ni katoa namakaina ao te mwaiti ae uarereke are ti anga ibukiia kainano e na kona n anganiira te mwakoro ae e uarereke n bitakin arora n aki tangiria ni manga karaoa ae buakaka. Ma iai te berita ae korakora, ae ti anganaki ngkana ti karaoa are ti bon kona ni karaoia, n tataro, n aki mamatam, ao n angabwai ibukiia ake a kainnano:
“Ao ane e na kaoti am ota iai n aron te karangaina, ao e na kai riki rake maium: ao e na rimoam am raoiroi; e na rimwim mimitongin Iehova.
“Ao ane ko na wewete iai, ao E na kaekako Iehova; ane ko na tangi ni wewete ao E na kangai, Bon aei Ngai.”13
I tataro bwa ti na mwakuri ni karekei kakabwaia aika a korakora akanne ibukira ao ibukiia ara utu.
I kaota au kakoaua bwa Iesu bon te Kristo, ao n Ana Ekaretia ti kaoaki bwa ti na Buokia ngkai E tabeakiniia ake a kainnano n Ana kawai, ao are E beritanii kakabwaia aika akea tokiia a na roko man are ti Buokia iai. N aran Iesu Kristo ae tabu, amen.